Zamek w Gościszowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek w Gościszowie
(niem.) Schloss Gießmannsdorf
Symbol zabytku nr rej. A/874/403 z 24.11.1956
oraz 451 z 16.12.1958
Ilustracja
Zamek w Gościszowie
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Gościszów

Styl architektoniczny

późnorenesansowy

Rozpoczęcie budowy

XIII w.

Ważniejsze przebudowy

XIV w., 1603

Zniszczono

II wojna światowa

Położenie na mapie gminy Nowogrodziec
Mapa konturowa gminy Nowogrodziec, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gościszowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gościszowie”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gościszowie”
Położenie na mapie powiatu bolesławieckiego
Mapa konturowa powiatu bolesławieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gościszowie”
Ziemia51°09′39,276″N 15°27′20,419″E/51,160910 15,455672

Zamek w Gościszowie (niem. Schloss Gießmannsdorf) – zamek położony w Gościszowie, w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Nowogrodziec.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki o zamku[1] występują w 1294 roku. Sam zamek, zlokalizowany na sztucznej wyspie, powstał w miejscu słowiańskiego grodu zapewne niewiele wcześniej, z inicjatywy Henryka III głogowskiego[2].

Przebudowy dokonano w końcu XIV w. Jednak obecna jego forma pochodzi z kolejnej przebudowy w 1603 r. Otrzymał wtedy styl późnorenesansowy z zachowaniem pierwotnych fragmentów.

Zabudowa mieszkalna i gospodarcza otacza z trzech stron czworoboczny dziedziniec, zamknięty z czwartej strony murem. Zewnętrzny kształt jest w odróżnieniu owalny. Barokowy kamienny most prowadzi przez otaczającą całość fosę z wodą do bramy wjazdowej z bogato zdobionym renesansowym półkolistym głównym portalem nawiązującym do łuku tryumfalnego Konstantyna w Rzymie[3][4] z dwoma kolumnami doryckimi podtrzymującymi fryz z dwoma rzędami 16 herbów rodowych:

  • Góry rząd (od lewej) von: 1. Warnsdorf, 2. Nostitz, 3. X, 4. Braun, 5. Zedlitz, 6. Wiese, 7. Mühlheim, 8. Zedlitz.
  • Dolny rząd (od lewej) von: 1. Thader, 2. Knobelsdorf, 3. Rechenberg, 4. Rechenberg, 5. Elbel, 6. X, 7. Peterswald, 8. Schonaich[5].
Portal z herbami

Fryz zwieńczony kartuszem z herbami Kacpra von Warnsdorf oraz Heleny von Zedlitz-Leipe podtrzymywany przez gryfy[3], przedzielonym figurą NMP umieszczoną na cokole wspartym na agrafie. Na portalu znajdowały się wykonane w rzeźbie i płaskorzeźby-personifikacje cnót: Męstwa, Roztropności, Umiarkowania, Sprawiedliwości (na samym szczycie), Miłosierdzia, Wiary i Nadziei[3]. Portal obecnie (2023) nie istnieje. W 2006 po portalu zostały dwa fragmenty pilastrów, które były za kolumnami[4]. Resztki tynków wskazują na dekoracje sgraffitowe.

Na północ od zamku znajdują się zabudowania gospodarcze z XVII w., przebudowane w XVIII w. Zamek jak i wszystkie budynki folwarczne pokrywała dekoracja sgraffitowa[4].

Na początku XIV wieku zamek (zwany wówczas Gosbinsdorf) przeszedł w ręce księcia Henryk I jaworskiego, a następnie - jako lenno - rycerza Geb­hard­ta von Que­ren­fur­the. Kolejnymi właścicielami był ród von Re­dern, ry­ce­rz Jo­han­n von Greis­slau, a po 1381 - przez 250 lat - rodzina von Warn­sdorf[2].

Do 1945 własność rodziny von Bibran. Zniszczenia zamku dokonano w końcu II wojny światowej, kiedy 3 marca 1945 roku został pomyłkowo zniszczony w wyniku nalotu Luftwaffe. W rezultacie zamek oraz zgromadzone w nim zbiory biblioteczne i dzieła sztuki spłonęły. Na początku lat 60. XX w. pojawiły się plany jego ponownego zagospodarowania, ale nie zostały one zrealizowane[6].

W 1965 r. zabezpieczono go jako trwałą ruinę[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Pałac na wodzie. Gościszów. tropografie.blogspot.com. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
  2. a b Paulina Gadomska: Zarośnięte ruiny w centrum miasta. To dawny zamek książęcy w Gościszowie. Powolna agonia pięknego zabytku. 2022-10-08. [dostęp 2022-10-08].
  3. a b c Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 117. ISBN 978-83-89102-63-8.
  4. a b c Małgorzata Stankiewicz: Gościszów dzieje zamku. Wrocław: Wydawnictwo: Atut, 2009, s. 30. ISBN 978-83-7432-493-9.
  5. Renesansowy portal zamku w Gościszowie. [dostęp 2023-08-02]. (pol.).
  6. Cztery perły Dolnego Śląska. Tu aż roi się od pałaców. Niektóre są zrujnowane, inne mają już właścicieli. Mamy zdjęcia
  7. Ruiny zamku Warnsdorffów w Gościszowie

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]