Pałac w Piławie Górnej
50°40′54″N 16°45′17″E/50,681667 16,754722 nr rej. pałac A/4493/916/WŁ z 30.12.1982, park A/4494/980/WŁ z 27.12.1983
| |
 Pałac Gladishof (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Sienkiewicza 96; 58-240 Piława Górna |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
neogotyk, eklektyzm |
| Ukończenie budowy |
przełom XVII i XVIII w. |
| Ważniejsze przebudowy |
XIX w. |
| Pierwszy właściciel |
Wilhelm Perponcher-Sedlnitzky |
| Kolejni właściciele |
1998 Anna i Ryszard Malinowscy |
Położenie na mapie Piławy Górnej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego  | |
| 50°40′54″N 16°45′17″E/50,681667 16,754722
| |
Pałac Gladishof w Piławie Górnej (niem. Schloss Gladishof in Peilau Ober-, od 1928 Gnadenfrei, Kreis Reichenbach) – zabytkowy[1] pałac w Piławie Górnej – mieście w Polsce, na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, między Ząbkowicami Śląskimi i Dzierżoniowem[2].
Obiekt potocznie zwany "Zamczyskiem" wybudowany na przełomie XVII i XVIII w.[3]. W XIX w. przeszedł gruntowną przebudowę w stylu neogotyckim i eklektycznym. Zespół pałacowo-parkowy wpisany jest do rejestru zabytków NID[4]. Obecnie własność prywatna.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o majątku ziemskim w Piławie Górnej pochodzi z 1189 i związana jest z grodem Niemcza. Nazwa może pochodzić od pilarzy zamieszkujących osadę w XII w., którzy trudnili się pozyskiwaniem drewna z okolicznych lasów[5].
Wzmianka z 1367 mówi o starym majątku ziemskim należącym do Franciszka von Peterswalda ze starego śląskiego rodu szlacheckiego, który otrzymał Górną, Dolną i Średnią Piławę od księcia Bolka II Świdnickiego jako zastaw[5][6].
Po bezpotomnej śmierci następcy majątek został kupiony przez członka rodu von Pogrell i był własnością rodziny do śmierci w 1631 ostatniego potomka rodu Bernarda von Pogrella. Przez krótki okres właścicielem był Nickel Tiechert, od którego posiadłość odkupił w 1674 Joachim von Seidlitz i był jej właścicielem do 1695. Przez następne pięć lat właścicielami majątku byli członkowie rodu Steinberg, a po nich od 1700 właścicielem został Zygmunt von Gladis (od jego nazwiska pochodzi nazwa Gladishof)[6].
W 1830 właścicielem dóbr został hrabia von Tischirschky, które w 1842 za sumę 73 500 talarów zostały zakupione przez Karla Sadebecka[7].
W 1860 nowym właścicielem piławskich dóbr został hrabia Wilhelm von Perponcher-Sedlnitzky, poseł pruski w Hadze, który w miejscu renesansowego dworu postawił pałac istniejący do dziś. W XIX w. majątek wraz Zamczyskiem kilkakrotnie zmieniał właściciela i na początku XX w. nabyła go Spółka Akcyjna Westbank-Liegnitz (Aktiengesellschaft Westbank-Liegnitz) z Korbielowa. Od 1927 właścicielem został radca prawny z Pragi Eberhard Mauve[5][8]. Majątek Gladishof z folwarkiem z XIX w. wraz z parkiem krajobrazowym zajmował powierzchnię 792 hektarów[5].
Po przejęciu tych terenów przez Polskę pałac wraz z gruntami przejęło państwowe gospodarstwo rolne (Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej w Przerzeczynie-Zdroju), które doprowadziło do dewastacji zabudowań. W 1959 stan zachowania zabytku oceniano na 50%. W kolejnych latach niszczejący budynek pozostawał nieużytkowany[8].
Zachowała się czworoboczna wieża z tarczami zegarowymi z głównym budynkiem, łuki Tudorów, kamienna fontanna oraz zabudowania stajni i obór. Wraz z postępującą dewastacją pałacu wyprowadzono z niego wyposażenie wnętrz. Tarasowate ukształtowanie terenu parku, w który wkomponowany jest pałac, uległo dewastacji[2]..
Po upadku socjalizmu w Polsce w latach 90. XX w., właścicielami pałacu została spółka "Nova Polska majątek rolny Zamczysko". Właścicielami spółki jest małżeństwo Anna i Ryszard Malinowscy, którzy sukcesywnie zaczęli odnawiać pałac i przywracać mu stare piękno[5]. Około 2006 rozpoczęto przy zabytku większe prace budowlane. Obecnie (2021) pałac jest już w znacznym stopniu wyremontowany. Zabytek otrzymał nowy dach, otynkowano część elewacji, wstawiono okna oraz wyremontowano wiele pomieszczeń pałacu. Pomieszczenia wyposażono w stylowe meble[8]. Oczyszczono z samosiewek, nalotu i uporządkowano park przylegający od wschodu i południa do rezydencji wraz z odbudowaniem tarasów na skłonie wzgórza parkowego. Obecnie w pałacu urządzane są cykliczne imprezy kulturalne, np.: Wieczory patriotyczne 11 listopada, seminaria naukowe z zakresu hodowli bydła mięsnego rasy Charolaise, okolicznościowe spotkania i występy oraz istnieje możliwość organizowania imprez prywatnych z możliwością noclegu[2][5][9][10][11].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Pałac Gladishof zwany Zamczyskiem jest dwukondygnacyjną podpiwniczoną budowlą na planie prostokąta, z przybudówką od południowego zachodu, nad którą góruje wysoka, czworoboczna wieża w elewacji północnej, zakończona poszerzeniem na pseudomachikułach, którą zdobią kartusze herbowe oraz dwa zegary. Usytuowana od strony północnej wieża przykryta jest dachem czterospadowym pokrytym łupkiem a z jej wysokości rozciąga się piękny widok na okolicę i panoramę Gór Sowich. Bryła główna z częściowo użytkowym poddaszem nakryta jest dachem czterospadowym z lukarnami (korpus), pokrytym czarną dachówką ceramiczną i dachem płaskim (przybudówka). Dłuższe elewacje korpusu siedmioosiowe z centralnie usytuowanymi wejściami ozdobionymi portalami. Elewacja południowo-zachodnia pięcioosiowa, z trzyosiowym ryzalitem ozdobionym oknami z łukiem Tudorów w drugiej kondygnacji. Konygnacje oddzielone są od siebie gzymsem opasującym bryłę budowli[8][12].
Układ wnętrz pałacu był trzytraktowy z holem przelotowym. Wystrój wnętrz po 1945 został wraz z podziałem wewnętrznym zniszczony i aktualnie stare podziały są rekonstruowane[8].
Przy pałacu na tarasowo ukształtownym wzgórzu znajduje się zadbane krajobrazowe założenie parkowe o powierzchni 3,8 ha ze wzgórzem, na które prowadzą kamienne schody[5]. Dawniej znajdował się w nim ogród zimowy, z którego zachowała się przyścienna fontanna[6].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Pałac Gladishof na przełomie XVIII/XIX w. -
![Czteropolowy herb rodu Perponcher-Sedlnitzky[13]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/De_Perponcher_Sedlnitsky_wapen_1825.svg/114px-De_Perponcher_Sedlnitsky_wapen_1825.svg.png)
Czteropolowy herb rodu Perponcher-Sedlnitzky[13] -
Herb Sedlnitzky -
Pałac od strony wschodniej (2021) -
Pałac od strony południowej (2021) -
Pałac Gladishof (Zamczysko) od południowego wschodu (2021) -
Pałac od strony zachodniej (2021) -
Park przypałacowy z tarasami (2021) -
Park przypałacowy z tarasami podświetlony (2021) -
Portrety właścicieli - powrót do tradycji -
Sala wysoka -
Sala wysoka gotowa na przyjęcie gości -
Sala lustrzana -
Sala lustrzana -
Jedna z łazienek
![Czteropolowy herb rodu Perponcher-Sedlnitzky[13]](/wiki/Plik:De_Perponcher_Sedlnitsky_wapen_1825.svg)
-
180° panorama pałacu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024.
- ↑ a b c PAŁAC GLADISHOF ("ZAMCZYSKO"). www.geopark.org.pl. [dostęp 2021-09-19].
- ↑ pałac Gladishof w Piławie Górnej. umwd.dolnyslask.pl. s. 97. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 16. [dostęp 2015-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ a b c d e f g pałac Gladishof w Piławie Górnej. sokoliszlak.cba.pl. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ a b c Polskie zabytki. Katalog polskich zamków, pałaców i dworów. Piława Górna. www.polskiezabytki.pl/. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ Friedrich Albert Zimmermann: Beyträge zur Beschreibung von Schlesien. Tramp, 1785. books.google.pl. s. 176. [dostęp 2021-10-12].
- ↑ a b c d e Piława Górna. www.palaceslaska.pl. [dostęp 2021-09-20].
- ↑ Wieczór patriotyzmu. www.pilawagorna.pl. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Regionalny Konkurs przyrodniczo-ekologicznego - XVII edycja. www.sppg.edu.pl. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Trzeba mieć wiarę i nadzieję. www.pilawagorna.pl. [dostęp 2021-10-01].
- ↑ Zespół pałacowy "Zamczysko". fotopolska.eu. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Herb Perponcher (1, 4 pole) i Sedlnitzky von Chaltitz (2, 3 pole)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geografii turystycznej Sudetów, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie, t. 21 N-Ż, pod red. Marka Staffy, Wrocław: "I-Bis", 2008, ISBN 978-83-85773-93-1, s. 157