Zamek Cisy
 nr rej. A/4043/671 z 30.03.1960[1]
| |
 Zamek Cisy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Zniszczono |
podczas wojny trzydziestoletniej |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie gminy Stare Bogaczowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |
 50°50′54,82″N 16°14′52,63″E/50,848561 16,247953
| |
Zamek Cisy (Cieszów) – ruiny średniowiecznego zamku wybudowanego przez Bolka I w dolinie Czyżynki (około 5 km na zachód od Świebodzic, w powiecie wałbrzyskim województwa dolnośląskiego).
Historia
Pierwsza wzmianka o grodzie istniejącym w tym miejscu pochodzi z 1242 r.[2] Wnuk Bolka I Surowego, budowniczego zamku, rozbudował i umocnił warownię. Otoczony fosą zamek nad urwistym zboczem (350 m) doliny Czyżynki stanowił dobry punkt obronny[2]. Stał również na straży szlaków handlowych.
Pierwsza wzmianka o zamku Cisy pochodzi z roku 1327, a kolejne z lat 1341 i 1343[2]. W połowie XIV w. zamek stanowił siedlisko rycerzy-rabusiów, później został zajęty przez Bolka II[2]. W 1355 r. Cisy przeszły w ręce kasztelana strzegomskiego, Nickela Boltze, który z kolei sprzedał warownię Aleksandrowi von Grunau. W 1429 zamek został odkupiony przez Ulricha von Seydlitz. W 1466 r., podczas wojeny husyckich, częściowo zniszczony, został następnie odbudowany i powiększony o przedzamcze zachodnie. W trakcie kolejnych modernizacji powstało przedzamcze wschodnie, a XVI w. wzniesiono półkolistą basteję w celu obrony mostu. W początku XVII w. należał do Mikołaja von Czeschhaus. Podczas wojny trzydziestoletniej, w 1634 r., spalony przez Szwedów. Opuszczony zamek zaczął popadać w ruinę. Od 1655 r. jego właścicielką była Susanne von Sauermann z domu Czettritz[2]. W 1719 r. odkupił go Christoph Friedrich, hrabia Stolberg-Wenigerod[2]. Następnie obiekt przeszedł w ręce hrabiego von Zieten ze Strugi, który w 1833 r. oczyścił teren zamku z drzew i krzaków[2]. Następni właściciele niezbyt przejmowali się ruinami, z których okoliczni chłopi czerpali materiał budowlany. XIX stulecie przyniosło powrót zainteresowania pozostałościami zamku, które teraz stały się miejscem licznych wycieczek. W połowie wieku ruiny przeszły w ręce wrocławskiego kupca Marcus Schottländer[2]. Następni właściciele to m.in. gwarectwo górnicze ze Szczawna-Zdroju, Wilhelm Ledermann berliński radca handlowy i Emanuel Aufricht hurtownik z Wrocławia[2]. W 1927 r. wałbrzyszanin Walter Brehmer podjął prace konserwatorskie, podczas których zabezpieczono teren[2]. Zrekonstruowano wówczas bramę i wieżę[2]. Po II wojnie światowej obiektem opiekowali się harcerze, a w 1961 Cisy ponownie zabezpieczono jako trwałą ruinę[2]. W 1975 roku w ramach konkursu „Na szlaku zamek piastowski” oczyszczono cały teren z dziko rosnącej roślinności, uporządkowano dziedziniec i naprawiono prowadzący do zamku most o długości 24 m, przechodzący ponad suchą obecnie fosą[2].
Architektura
Zamek właściwy założono na planie czworoboku o wymiarach ok. 22 x 28 m.[2] Do jego budowy użyto głównie piaskowca. Mur obronny, z bramą w kurtynie północno-zachodniej, wzmocniony był w narożnikach skarpami. Wewnątrz muru znajdował się budynek mieszkalny o co najmniej dwóch kondygnacjach, składający się z wieku pomieszczeń[2]. W narożniku południowo-wschodnim powstał stołp o średnicy ok. 10 m. Zamek właściwy otoczony był murem zewnętrznym, za nim od wschodu i zachodu usytuowano przedzamcza zabezpieczone dodatkowym murem z łamanego kamienia. Wjazdu do zamku broniła wschodnia brama, poprzedzona szyją i mostem na fosie.
Turystyka
Ruiny zamku są coraz chętniej odwiedzane. Droga do zamku jest dosyć skomplikowana, ale niedawno pojawiły się tablice informujące o dojeździe do ruin. Leżą zaledwie 3 km na zachód od bardzo popularnego i znanego Książa, ale niestety nie prowadzi do niego żadna dobra droga dojazdowa (w najbliższym czasie powstanie droga asfaltowa - gmina Stare Bogaczowice podpisała umowę z wykonawcą). Masowa turystyka autokarowa, dominująca w Książu, omija go więc. Cisy osiągalne są jedynie dla turystów pieszych, rowerowych i zmotoryzowanych.
Przez zamek prowadzą następujące szlaki :
– Szlak Zamków Piastowskich z Zamku Grodno do Grodziec.
– Zamek Cisy – Struga – Trójgarb- Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej
Istnieje także szlak rowerowy. Należy z Podzamcza (dzielnica Wałbrzycha) iść w kierunku działek do lasu, tam skręcić w lewo wzdłuż lasu aż do zbiornika wodnego. Wówczas schodzimy na drogę i podążamy szlakiem rowerowym.
Przed wzgórzem zamkowym znajduje się plac oraz miejsce na ognisko.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-12-06].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 68-71. ISBN 978-83-89102-63-8.
Bibliografia
- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 136. ISBN 978-83-213-4158-3.
Linki zewnętrzne
- Stanisław Michalik: Cisy, Stary Książ. www.ksiaz.eu, 16.05.2010. [dostęp 2011-02-11].
- Zamek Cisy. dolnyslask.org. [dostęp 2011-02-11].
- Wojciech Połowczuk: Wirtualna wycieczka po Zamku Cisy. viewat.org. [dostęp 2011-02-11].
- Ruiny zamku Cisy - galeria
- Radio Wrocław [dostęp 2018-03-15)