11 Batalion Strzelców (1939)

11 Batalion Strzelców

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	29 sierpnia 1939
Tradycje
Rodowód	II batalion 43 pp
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Władysław Warchoł
Organizacja
Dyslokacja	Brody
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Wołyńska Brygada Kawalerii

11 Batalion Strzelców (11 bs) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP nieistniejący podczas pokoju.

Historia

W garnizonie Brody stacjonował II batalion 43 pułku piechoty, mający status oddziału detaszowanego.

Mobilizacja

11 batalion strzelców został zorganizowany w dniach 13–15 sierpnia 1939 r. w ramach mobilizacji alarmowej w grupie zielonej w czasie Z+32 w Brodach. Sformowanie 11 batalionu strzelców nastąpiło poprzez przemianowanie pokojowego II batalionu 43 pułku piechoty i następnie zmobilizowanie go do etatu wojennego według organizacji wojennej L.3002/mob.org..

29 sierpnia 1939, o godz. 8.00 w Brodach odbyła się przysięga i zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, dotychczasowy II batalion 43 pułku piechoty został przekształcony w 11 batalion strzelców, natomiast w jego miejsce, w Dubnie, został sformowany nowy II batalion 43 pp. Pod względem ewidencyjnym 11 batalion strzelców należał do Ośrodka Zapasowego Strzelców. Po południu batalion został załadowany do transportu kolejowego i odjechał w kierunku granicy zachodniej. 31 sierpnia w południe dojechał do miejscowości Łobodno na północny wschód od Kłobucka. Po wyładowaniu 31 sierpnia 1939, 11 batalion strzelców został przydzielony do Wołyńskiej Brygady Kawalerii. Otrzymał zadanie osłony lewego południowego skrzydła brygady ugrupowanej na pozycjach pod Mokrą.

11 bs w kampanii wrześniowej

Działania bojowe

Działania osłonowe na lewym skrzydle Wołyńskiej Brygady Kawalerii

1 września 1939 rano batalion obsadził stanowiska na wschód od linii kolejowej Śląsk-Gdynia koło Kołaczkowic. Strona niemiecka ostrzeliwała ogniem artylerii i lotnictwo bombardowało okoliczne wsie i lasy. Dwukrotnie pozycje 11 bs były rozpoznawane przez pancerno-motorowe podjazdy niemieckie, które zostały odparte przy użyciu armat przeciwpancernych. W trakcie boju pod Mokrą, Wołyńskiej BK, 11 batalion osłaniał lewe skrzydło brygady, broniąc rejonu Łobodna. Ok. godz. 14.00 na przedpolu obrony 11 bs pojawiły się niemieckie czołgi i piechota, stanowiska obronne były atakowane przez niemieckie bombowce nurkujące. Późnym popołudniem strzelcy 11 batalionu wycofali się zgodnie z rozkazem dowódcy Wołyńskiej BK w rejon Ostrowy, gdzie do świtu 2 września przygotowano nowe stanowiska obronne.

Walki o lasy Łobodno

O świcie 2 września stanowiska batalionu znalazły się pod ostrzałem niemieckiej artylerii. Po około 6 godzinach ostrzału artyleryjskiego, na pozycje obronne batalionu wyszło natarcie niemieckiej piechoty wspartej przez czołgi. Natarcie niemieckie zostało odparte, a broń przeciwpancerna 11 bs unieruchomiła 7 czołgów niemieckich. Następnie 11 bs odparł jeszcze dwa natarcia na swoje pozycje. Po godz. 18.00 pod silnym ostrzałem niemieckiej artylerii batalion zgodnie z otrzymanym rozkazem wycofał się w kierunku Aleksandrowa. 3 września do świtu 11 bs okopał się prowizorycznie na nowej pozycji obronnej. Od rana na stanowiska batalionu nastąpił nalot bombowców nurkujących, a następnie stanowiska batalionu były rozpoznawane przez niemieckie pododdziały. Po tym na stanowiska batalionu wyszły natarcia niemieckiej piechoty i czołgów, z różnym natężeniem walki. 11 bs utrzymał swoje stanowiska do zmroku. W nocy 3/4 września batalion podjął marsz w kierunku Pabianic.

Bój o Wolę Krzysztoporską i Jeżów

Po całonocnym marszu, rano 4 września 11 bs dotarł w okolice Pabianic i przeszedł na całodniowy odpoczynek i odtworzenie zdolności bojowej. O północy 11 batalion strzelców zadysponowany przez dowódcę Grupy Operacyjnej „Piotrków” gen. bryg. Wiktora Thommée, podjął marsz do lasu Graby koło wsi Kacprów. Mając za zadanie osłonić styk Armii „Łódź” i 19 Dywizji Piechoty z północnego zgrupowania Armii „Prusy”. 11 bs stanął między Bełchatowem na wschód od stanowisk 2 pułku piechoty Legionów w rejonie Borowskich Gór, a szosą na Piotrków Trybunalski, gdzie powstała 20 kilometrowa luka. Niemiecka 1 Dywizja Pancerna opanowała Rozprzę, Jeżów i Kisiele. Po przybyciu w ten rejon ppłk Władysław Warchoł został podporządkowany dowódcy 2 pp Leg. od którego otrzymał zadanie bojowe wykonania natarcia na Wolę Krzysztoporską, Rozprzę i Jeżów. W tym celu zostały mu podporządkowane dwudziałowa 2 bateria 2 dywizjonu artylerii konnej i 2 kompania czołgów 2 batalionu czołgów lekkich.

Przed natarciem ustalonym 5 września na godz. 10.30, na przedpolu lasu Graby ukazała się kolumna niemiecka z 11 czołgami, 2 ciągnikami holującymi działa i 10 samochodów ciężarowych z piechotą ze składu niemieckiej 1 DPanc. W ogniu czołgów 7 TP, armat 2 dak i broni maszynowej i ppanc. 11 bs rozbito niemiecką kolumnę, biorąc około 70 jeńców. Natarcie 11 bs wraz z czołgami i wspartych przez 2/2 dak pomimo silnego niemieckiego ostrzału pozwoliło zdobyć wieś Wolę Krzysztoporską. Dalsze natarcie batalionu zmierzające w kierunku Jeżowa zostało zatrzymane w ogniem wszelkiej artylerii i zaległo. Do Jeżowa dotarły same czołgi. Przeprowadzony niemiecki kontratak z lasu Wygoda zmusił batalion do cofnięcia się do lasu Graby na podstawy wyjściowe. 11 batalion strzelców poniósł ogromne straty osobowe od ognia artylerii i czołgów. Na skraju lasu batalion zajął stanowiska ogniowe i odparł następujące po sobie niemieckie natarcia. Będąc atakowany przez niemieckie bombowce nurkujące i ostrzeliwany przez artylerię i czołgi. O godz. 18.30 odjechała wspierająca batalion 2 kczl ze stratą 5 zniszczonych i 6 uszkodzonych maszyn. Po zmroku żołnierze 11 batalionu strzelców wycofali się grupami z lasu Graby w kierunku na Mąkocice i Pabianice, mając zadanie dołączenia do macierzystej brygady. W boju batalion utracił od 50% do 70% stanu osobowego.

Odwrót

Cześć pozostałości batalionu przez Łódź i Łowicz po zakorkowanych drogach i atakowanymi przez niemieckie lotnictwo pomaszerowało do Warszawy. W Warszawie zebrani w Cytadeli pod dowództwem kpt. Franciszka Knapika, zostali wcieleni do batalionu piechoty „Sejm”. Batalion ten po sformowaniu skierowany został na Wolę i wziął udział w walkach w obronie Warszawy, aż do kapitulacji miasta. Druga grupa pozostałości batalionu pomaszerowała w rejon Otwocka i Garwolina, skąd przeszła na teren Lubelszczyzny i pod dowództwem ppłk. Władysława Warchoła dołączyła do odtwarzanego 43 pułku piechoty. Ppłk Warchoł objął dowództwo odtworzonego 43 pp włączonego w skład 13 Brygady Piechoty podlegającej Kombinowanej Dywizji gen. bryg. Jerzego Wołkowickiego, Frontu Północnego.

Organizacja wojenna i obsada personalna 1 września 1939

Organizacja wojenna i obsada personalna 1 września 1939

• dowódca batalionu – ppłk piech. Władysław Warchoł †1940 Charków
• zastępca dowódcy batalionu – mjr piech. Joachim Rogala
• adiutant – kpt. piech. Franciszek Teodor Knapik
• lekarz – por. lek. Stefan Leszek Marciniak †1940 Charków
• oficer gospodarczy - kpt. int. Władysław Grzymkowski
• dowódca 1 kompanii – kpt. Tadeusz Dębski
  • dowódca plutonu - ppor. Jerzy Jan Godorowski
• dowódca 2 kompanii – kpt. Aleksander Zawada
  • dowódca plutonu - ppor. Robert Sawicki
• dowódca 3 kompanii – por. Józef Pawlak
  • dowódca plutonu - ppor. Józef Krężel
• dowódca kompanii karabinów maszynowych – por. Paweł Górski †21 IX 1939 Łaszczów
  • dowódca plutonu moździerzy – por. Józef Krężel
• dowódca plutonu łączności – kpt. Mieczysław Malinowski
• pluton pionierów
• pluton zwiadowców (drużyna kolarzy, sekcja zwiadu konnego)
• pluton przeciwpancerny
• pluton gospodarczy – ppor. rez. Marian Dworak

Odznaczeni Virtuti Militari

Za udział w walkach w trakcie Kampanii wrześniowej odznaczonych orderem Virtuti Militari zostało jedenastu żołnierzy batalionu:

• ppłk piech. Władysław Warchoł
• kpt. Franciszek Teodor Knapik
• kpt. Aleksander Zawada
• por. Józef Krężel
• por. lek. Stefan Leszek Marciniak
• por. Józef Pawlak
• ppor. Jerzy Godorowski
• st. sierż. Władysław Goc
• sierż. Stanisław Prus
• plut. Karol Wróblewski
• kpr. Piotr Pudełko

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Piotr Bieliński: 43 pułk strzelców Legionu Bajończyków. Zarys historii pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 170. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 2011. ISBN 978-83-62046-25-6.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2020-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].