37 Łęczycki Pułk Piechoty

37 Łęczycki Pułk Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	25 lutego 1919
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Łęczycki
Patron	Książę Józef Poniatowski
Tradycje
Święto	9 września (1921-1934) 26 maja (1934–1939)
Nadanie sztandaru	25 czerwca 1933
Rodowód	4 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Adam Jaroszewski
Ostatni	ppłk Stanisław Kurcz
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Korcem (VII 1920) bitwa pod Chodorowem (19 VIII–9 IX 1920) bitwa pod Rohatynem (9–12 IX 1820) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939) natarcie na Skierniewice (14 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Grodno, Ostrołęka (1920–1921) Kutno i Łęczyca (1921–1939) Powązki (1923)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	4 Dywizja Piechoty 26 Dywizja Piechoty

37 Łęczycki Pułk Piechoty im. ks. Józefa Poniatowskiego – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

W swej tradycji pułk nawiązywał do 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego. Zalążek pułku powstał w Przemyślu w listopadzie 1918. Od 25 lutego 1919 nosił nazwę 37 pułku piechoty, a w latach 1920–1937 – 37 pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej. W wojnie polsko-ukraińskiej walczył o otwarcie drogi do broniącego się Lwowa zajmując Gródek Jagielloński a następnie brał udział w walkach o Sambor, Drohobycz i Stanisławów, nad Dniestrem i Zbruczem.

W wojnie polsko-bolszewickiej, do lipca 1920, brał udział w walkach pod Korosteniem, Koziatynem i Żukowcem, nad Berezyną, Niemnem i Bugiem. W sierpniu uczestniczył w zwycięskim boju pod Baboszewem, po czym został przetransportowany w rejon Lwowa, gdzie po ciężkich walkach zajął Rohatyn i w pogoni za nieprzyjacielem doszedł do Wiśniowca. Po zakończonej wojnie został rozlokowany w Kutnie i Łęczycy.

W przewrocie majowym 1926 wziął udział w walkach w Warszawie po stronie marszałka Józefa Piłsudskiego.

W składzie Armii „Poznań”, a później Armii „Pomorze” brał udział w kampanii wrześniowej 1939. Od Wągrowca przez Inowrocław, okolice Kutna dotarł na pola bitwy nad Bzurą, gdzie walczył do 18 września 1939, po czym resztki pułku przekroczyły Bzurę i przez Puszczę Kampinoską dotarły do Warszawy. Po kampanii wrześniowej pułk został rozwiązany.

4 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego w latach 1806-1813

Książę Józef Poniatowski – patron pułku

Historia 37 pułku piechoty sięga czasów napoleońskich i Księstwa Warszawskiego, gdyż 37 pp przejął tradycje bojowe 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego z lat 1806-1813.

4 pp brał udział w walkach na Pomorzu, północnym Mazowszu oraz w rejonie Narwi i Bugu. Walczył też w bojach o Grudziądz i nad Narwią. Od grudnia 1808 pułk walczył w Hiszpanii pod dowództwem płk Feliksa Potockiego. Pułk bił się w Starej i Nowej Kastylii, Asturii i Królestwie León. 4 pp brał udział w bitwach pod: Almaraz, Consuegrą, Talaverą, Fuengirolą, Almonacid, Ocaną (w prowincji Toledo), Coien Monbellą i Ximenes de la Frontare.

4 pp brał też udział w wyprawie na Moskwę. Toczył walki o Czaśniki, Krasnoje, pod Smoleńskiem i nad Berezyną w trakcie odwrotu Napoleona. Poniósłszy ciężkie straty trafił pod Poznań celem dokonania uzupełnień. Następnie w ramach Korpusu gen. Jana Henryka Dąbrowskiego walczył pod Szpandawą, Belzig, Jüterbog, Wittenbergą, Düben i Lipskiem. Po zakończeniu działań żołnierze zdziesiątkowanego 4 pp powrócili do kraju w ramach innych jednostek.

Utworzenie 37 pułku piechoty i pierwsze boje

Tereny działań bojowych pułku w latach 1918–1920)

Po rozpadzie Austro-Węgier 28 października 1918 powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, która organizowała w Galicji polskie struktury administracyjne i wojskowe. W Przemyślu powstała 1 listopada 1918 Rada Rządząca i Komenda Placu, które zaczęły organizować wojsko polskie i administrację. W koszarach po c. i k. 45 pułku piechoty zaczęto zbierać luźne oddziały wojskowe i na ich bazie powstał zalążek 37 pułku piechoty. Pierwszym dowódcą oddziału został porucznik saperów Leon Kazubski, 3 listopada 1918 odbity uwolniony z miejscowego więzienia, który następnie został komendantem placu (wart i koszar) oddziałów polskich na Zasaniu w Przemyślu, od 5 listopada dowódca wszystkich sił zbrojnych i komendant Przemyśla.

Około 7 listopada 1918 wykształcił się pułk piechoty w Przemyślu, któremu dowódca por. Kazubski 9 listopada nadał nazwę 18 pułk strzelców. Dowódcami batalionów byli wówczas: I – ppor. Zając, II – ppor. Dudziński, III – Marian Doskowski. Żołnierze przeszli chrzest bojowy w walkach z Ukraińcami w dniach 9–11 listopada 1918 na przemyskim Zasaniu. 13 listopada 1918 pułk zmienił nazwę na 10 pułk piechoty.

Przybyłym w listopadzie 1918 do Przemyśla batalionem zapasowym b. austriackiego 10 pułku piechoty dowodził wówczas kpt. Wilhelm Zwonarz, który pod koniec tego miesiąca był tymczasowym komendantem tzw. 10 pułku piechoty „Dzieci Przemyskich”. W dniu 30 listopada cieszący się szacunkiem podkomendnych por. Kazubski został odwołany ze stanowiska dowódcy pułku, a nowym dowódcą został tego dnia ppłk Adam Jaroszewski.

Część pułku walczyła o otwarcie drogi do broniącego się Lwowa w Grupie ppłk Tokarzewskiego-Karaszewicza, zaś pozostali toczyli walki w rejonie Niżankowic, Siedlisk i Medyki, a także Chyrowa. Pułk zdobył Stodółki, Uherce Niezabitowskie, Czerlany i Lubień Wielki. Utrzymał też Gródek Jagielloński oraz obronił przed wojskiem ukraińskim połączenie kolejowe Lwów–Przemyśl.

25 lutego 1919 roku dokonano zmiany nazwy pułku – odtąd nosił nazwę 37 pułku piechoty. Wiosną 1919 roku pułk zdobył Sambor i Drohobycz. Brał też udział w zdobyciu miasta Stanisławów. Od 13 do 16 czerwca 1919 pułk bronił przepraw nad rzeką Dniestr.

Od 28 czerwca brał udział w walkach nad rzeką Zbrucz, a w lipcu 1919 przerzucony został na front wołyński, gdzie toczył walki z oddziałami ukraińskimi. Od 5 sierpnia pełnił rolę zabezpieczającą. 3 kwietnia 1920 dowódcą 37 pułku piechoty został mjr Józef Kuś.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Łęczycy.

Obsada personalna pułku w 1920
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca	ppłk Michał Remizowski
Adiutant	por, Alfred Łuczyński
Oficer wywiadowczy	ppor. Eugeniusz Fieldorf
Oficer broni	ppor. Ludwik Sklenarz
Oficer łączności	ppor. Bronisław Sitarski
Oficer prowiantowy	ppor. Adolf Kozubal
Lekarz	por. lek. dr Mieczysław Henoch
Kapelan	ks. Tadeusz Borzęcki
Dowódca taborów	por. Marian Bukowski
Dowódca kompanii szturmowej	ppor. Otton Jiruszka
Dowódca I batalionu	kpt. Franciszek Gwizdak
Adiutant	por. Franciszek Kielar
Lekarz	ppor. lek. dr Józef Eisenbruch
Dowódca 1 kompanii	por. Jan Wójciak (zginął 9 IX)
Dowódca plutonu	ppor. Bronisław Nowakowski
Dowódca 2 kompanii	por. Aram Mantel
Dowódca 3 kompanii	por. Józef Markiel (z 7 IX)
Dowódca plutonu	ppor. Zachariasz Rucker
Dowódca plutonu	ppor. Kazimierz Wacławski
Dowódca 4 kompanii	por. Roman Szlapa
Dowódca plutonu	ppor. Roman Wojnar
Dowódca 1 kompanii km	ppor. Antoni Kulesza
Dowódca plutonu	ppor. Jan Koszykiewicz
Dowódca II batalionu	por. Marian Żelnio
Nast.	kpt. Michał Drzystek
Adiutant	ppor. Michał Maćkowiak
Oficer gospodarczy	ppor. Władysław Maryniak
Oficer prowiantowy	ppor. Rudolf Linscheid
Lekarz	por. lek. dr Jan Czernik
Dowódca 5 kompanii	ppor. Wojciech Gil
Dowódca 6 kompanii	por. Michał Ciesielski
Dowódca plutonu	ppor. Bernard Tepper
Dowódca 7 kompanii	por. Beniamin Kotarba
Dowódca plutonu	por. Filip Feli
Dowódca 8 kompanii	por. Jerzy Tramer
Dowódca plutonu	ppor. Bogusław Bilik (z. 10 IX)
Dowódca 2 kompanii km	ppor. Alfred Rycerz
Dowódca plutonu	ppor. Franciszek Gęsior
Dowódca III batalionu	mjr Józef Kuś
Adiutant	por. Mieczysław Kowalski
Oficer prowiantowy	ppor. Władysław Rogalski
Lekarz	ppor. san. Stanisław Komarnicki
Dowódca 9 kompanii	ppor. Roman Leeg (z.7 IX)
Dowódca plutonu	ppor. Karol Rydel
Dowódca 10 kompanii	ppor. Jan Dyszkiewicz
Dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Szymański
Dowódca 11 kompanii	por. Stanisław Kukla
Dowódca 12 kompanii	ppor. Jan Szymański
Dowódca 3 kompanii km	por. Mieczysław Jus
Oficer pułku	pchor, Józef Cajgier (z. 12 IX)

Udział w wojnie polsko-bolszewickiej

Pułk znalazł się w składzie 4 Dywizji Piechoty, która miała za zadanie zająć w czasie ofensywy polskiej miasto Korosteń. 37 pp zajął węzeł kolejowy i inne wyznaczone tereny, a następnie umocnił się pozostając w odwodzie swej dywizji do czasu zajęcia Kijowa.

W związku z kontrofensywą sowiecką I i III batalion 21 maja 1920 wyruszyły nad Berezynę, gdzie powstrzymywały ataki Sowietów w kierunku na Mińsk. W bitwach pod Borowiną i Żukowcem (26 maja 1920) pułk zadał napastnikom poważne straty. Nad Berezyną pułk walczył do 7 czerwca 1920 tocząc bitwy pod Murawą, Czerniewiczami i pod Wielkim Stachowem (3 czerwca 1920). Spod Wielkiego Stachowa przez Zamosze, Zawidne i Mińsk pułk pomaszerował do stacji Grodzianki. Tydzień później przetransportowany został na stację Ratmirowicze i podporządkowany dowódcy 14 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej, w składzie której miał wziąć udział w natarciu na przedpolu Bobrujska. Do zaplanowanego działania nie doszło na skutek przerwania frontu przez bolszewików. Odwrót rozpoczął się 7 lipca 1920.

Część oddziałów wycofywało się do miejscowości Miratycze przez Mińsk i Niemen. I i III batalion po próbie zdobycia Słonimia wycofały się na zachód w ramach 4 DP. III batalion pod dowództwem kpt. Mieczysława Jusa zdobył Kamieniec Litewski, a następnie po ciężkich walkach pod wsią Wierzchy przedarł się do wsi Stawy w pobliżu Bugu, gdzie połączył się z I batalionem. Bataliony te wkrótce ponownie rozdzieliły się: I batalion trafił do VIII Brygady Piechoty, a III do odwodu II Brygady Jazdy. 4 sierpnia 1920 pułk odniósł sukcesy w czasie próby – podjętej przez 4 Armię – wyrzucenia bolszewików za Bug. Pułk wycofano w rejon miasta Siedlce.

II batalion por. Beniamina Kotarby z kompanią techniczną pozostawał poza pułkiem od 21 maja 1920. Na początku obsadził Korosteń, a po otrzymaniu rozkazu wycofał się do Koziatyna. Następnie po przegrupowaniu brał udział w nieudanym ostatecznie, choć z początku obiecującym, ataku na Korzec.

Pod naciskiem Sowietów, a w szczególności konnicy Budionnego 3 i 6 DP rozpoczęły odwrót na zachód. II batalion, stanowiąc straż tylną, został okrążony i zniszczony przez kawalerię sowiecką. Poległo i dostało się do niewoli 10 oficerów i 374 szeregowych. 22 lipca 1920 resztki II batalionu dotarły do Siedlec, gdzie dowództwo objął ppłk Michał Remizowski, a następnie do Łęczycy i Kutna. Tam został odtworzony. 13 sierpnia 1920 batalion stawił się w Górze Kalwarii, gdzie stacjonowały już bataliony I i III.

W Pilawie pułk otrzymał wzmocnienie w postaci jednej kompanii marszowej- Harcerskiej Kompanii Szturmowej 37 pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej- złożonej głównie z ochotników (uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Gen. J.H. Dąbrowskiego i harcerzy z I Kutnowskiej Drużyny Wędrowniczej im. T. Rejtana) z Kutna, Mieczysławowa i Łęczycy. W tym czasie pułk skutecznie bronił dostępu do przeprawy mostowej w Górze Kalwarii. W walkach tych wzięli udział też młodzi żołnierze z ochotniczej kompanii. 19 sierpnia 1920 żołnierze 37 pułku piechoty przerzuceni zostali koleją w rejon Płońska, gdzie wzięli udział w zwycięskiej bitwie pod Baboszowem. Szczególnym męstwem odznaczyła się tam kompania ochotnicza.

W czasie, kiedy Bitwa Warszawska zakończyła się pełnym zwycięstwem i armie polskie przeszły do pościgu za wrogiem, na froncie południowym pod Lwowem toczyły się nadal ciężkie walki. W celu powstrzymania ewentualnej ofensywy wojsk sowieckich przerzucono w ten rejon 4 Dywizję Piechoty, a w jej składzie pułk, który został skierowany do Chodorowa. 7 września 1920 pułk stacza ciężkie walki z oddziałami sowieckimi zagrażającymi linii kolejowej Lwów – Chodorów. Zdobył kolejno: Knihynicze, Nowosielce, Okrześnice. Nazajutrz przystępuje do forsowania rzeki Stryj, z zamiarem zajęcia miejscowości Rohatyn, co nastąpiło 9 września 1920.

Pamięć tych walk, w których po raz pierwszy w czasie wojny polsko-bolszewickiej wzięły udział wszystkie bataliony razem, pułk uwiecznił obierając datę 9 września za dzień święta pułkowego. Jeszcze przez kolejne dni broni Rohatyna przed kontratakami oddziałów sowieckich. Pułk, uzupełniony trzema kompaniami marszowymi w dniu 13 września, w składzie 4 Dywizji Piechoty, w pościgu za nieprzyjacielem doszedł do Wiśniowca, by 25 września, transportem kolejowym, przebazować się do Grodna jako odwód naczelnego dowództwa. Skierowany przez 2 Dywizję Piechoty Legionów, w dniu 12 listopada pułk przez Grodno i Łomżę odszedł do Ostrołęki, gdzie do 28 kwietnia 1921 pełnił służbę graniczną, po czym wrócił do Kutna i Łęczycy.

Mapy walk pułku

• 
• 

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Order Virtuti Militari

Żołnierze 37 pułku piechoty odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1921
sierż. Marian Danielewicz	sierż. Henryk Daszkowski	por. Franciszek Dudziński
ś.p. płk Adam Jaroszewski (8022)	sierż. Karol Jelonek	kpt. Mieczysław Jus
sierż. Roch Konarski	ś.p. por. Józef Kowalski (8023)	ppor. Antoni Kulesza
por. Stanisław Kukla	plut. Wincenty Landa	ś.p. por. Józef Markiel (8024)
ppor. Władysław Nosowicz	por. Bolesław Pędzikiewicz (4504)	por. Władysław Pokorny
ppłk Michał Remizowski	ś.p. ppor. Kazimierz Schaller (8026)	plut. Jan Siusta
sierż. Tomasz Smyczyński	por. Bolesław Feliks Stachoń	kpt. Władysław Starzecki
por. Roman Szłapa	st. sierż. Ludwik Szuba	por. Jerzy Tramer
por. Czesław Wawrosz	ś.p. chor. Kazimierz Winiarski (8027)	plut. Jan Wójcik
ś.p. por. Jan Wójciak (8028)

Pułk w okresie pokoju

Kompania honorowa z nowym sztandarem oraz po prawej ze sztandarem Harcerskiej Kompanii Szturmowej 37 Pułku Piechoty

Dziedziniec pułku w latach 30. XX w

Budynki byłych koszar 37 Pułku Piechoty w Kutnie

Dowództwo i sztab pułku, oraz bataliony I i II zostały rozlokowane na terenie Okręgu Korpusu Nr IV w Kutnie, w koszarach po byłym rosyjskim 4 pułku strzelców, III batalion został zakwaterowany w Łęczycy w budynku poklasztornym. Koszary były ciasne, brakowało wielu podstawowych sprzętów, koszary nie były skanalizowane, nie było placu ćwiczeń, stosownych magazynów a strzelnica miała długość zaledwie 100 m. Pod koniec 1921 zmienił się dotychczasowy przydział pułku. Został on włączony do 26 Dywizji Piechoty (wraz z 10 pułkiem piechoty, 18 pułkiem piechoty i 26 pułkiem artylerii lekkiej). Ten przydział pozostał aktualny do wybuchu drugiej wojny światowej. Wśród przychodzących corocznie rekrutów znajdował się spory odsetek analfabetów, dla których zorganizowano szkołę prowadzoną przez oficerów i podoficerów zawodowych. Święto pułku początkowo obchodzono 9 września, na pamiątkę zwycięstwa pod Rohatyniem, zaś od 1934 – 26 maja, w rocznicę innej zwycięskiej bitwy stoczonej w 1920 pod Żukowcem.

W związku z napiętą sytuacją społeczną, w okresie od października do grudnia 1923, pułk przebywał w Warszawie (stacjonując na Powązkach w dawnych magazynach rosyjskich), pełniąc służbę wartowniczą.

Bardzo istotnym wydarzeniem w dziejach pułku był udział w przewrocie majowym Marszałka Józefa Piłsudskiego. Większość pułku dowodzonego przez płk SG Władysława Bortnowskiego opowiedziała się zdecydowanie po stronie Marszałka. 13 maja 1926 w godzinach popołudniowych bataliony I i II, transportem kolejowym, przybyły do Warszawy i wzięły udział w walkach z wojskami rządowymi, w rejonie Mokotowa i w centrum miasta. W czasie transportu do stolicy oraz w rejonie wyładowania pododdziały były bombardowane przez lotnictwo. W czasie walk zginęło 9 żołnierzy: sierż. Michał Łuc, kpr. Jan Iwan, st. szer. Jan Moskaluk, st. szer. Wacław Złotowski, szeregowi Józef Cholewa, Lajzer Gutenberg, Leon Siermiński, Wilhelm Tom i Szurek Kalman. Rannych zostało 32 żołnierzy.

Kolejne znaczące wydarzenie, w dziejach pokojowej służby pułku, to akcja pacyfikacyjna na terenie Małopolski Wschodniej w okresie od 16 września do 30 listopada 1930. Pododdziały skierowane do tych działań były w znacznej części dowodzone przez oficerów i podoficerów pochodzenia ukraińskiego a ok. 30% szeregowych było również tej narodowości. Akcja miała miejsce w rejonie: Bolechów, Kołomyja, Dolina, Stryj, Bolesław.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 37 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu (Batalionu „Wołożyn”) Korpusu Ochrony Pogranicza.

Minister Spraw Wojskowych rozkazem z 12 kwietnia 1937 nadał pułkowi, na wniosek jego dowództwa, „szefostwo honorowe” księcia Józefa Poniatowskiego i zezwolił na noszenie przez żołnierzy, na patkach, herbu Ziemi Łęczyckiej, a na naramiennikach inicjałów „JP”. Dotychczasowa nazwa -37 pułk piechoty Ziemi Łęczyckiej, zastąpiona została nową – 37 Łęczycki Pułk Piechoty im. księcia Józefa Poniatowskiego. Na odznace pułkowej umieszczono koronę książęcą (mitrę).

Od października do końca listopada 1938 pułk przebywał w Karpatach, w rejonie miejscowości Nadwórna i Delatyń, w związku z rozbiorem Czechosłowacji na mocy układu monachijskiego.

Społeczeństwo kutnowskie i łęczyckie dawało liczne dowody uznania i szacunku dla tradycji i dokonań pułku – fundując sztandary, tablice pamiątkowe i inne.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku	ppłk dypl. Roman Umiastowski
I zastępca dowódcy	ppłk Stanisław Ignacy Kurcz
adiutant	por. Zygmunt Klekowicki
starszy lekarz	ppłk dr Józef Michał Kuś
młodszy lekarz	vacat
w dyspozycji dowódcy	mjr kontr. Józef Mandzenko
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Jan Władysław Smoter
oficer mobilizacyjny	kpt. adm. (piech.) Stanisław Skierski
zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. int. Teodor Dziedzic
oficer administracyjno-materiałowy	por. adm. (piech.) Kazimierz Blajer
oficer gospodarczy	kpt. int. Jakub Król
oficer żywnościowy	por Jan Strzelecki
oficer taborowy	por. tab. Jan Wojtal
kapelmistrz	por. adm. (kapelm.) Eugeniusz Wiltos
dowódca plutonu łączności	por Julian Henryk Dzięciołowski
dowódca plutonu pionierów	por Stanisław Synoradzki
dowódca plutonu artylerii piechoty	kpt. art. Piotr Kamiński
dowódca plutonu ppanc.	por. Stanisław Kaczor
dowódca oddziału zwiadu	ppor. Damian Edward Silski
I batalion
dowódca batalionu	mjr Stanisław Molenda
dowódca 1 kompanii	por. kontr. Antoni Sawczenko
dowódca plutonu	ppor. Stanisław Janusz Purr
dowódca 2 kompanii	kpt. Leon Owadiuk
dowódca plutonu	ppor. Eugeniusz Bronisław Iwański
dowódca plutonu	ppor. Rudolf Józef König
dowódca 3 kompanii	por. Jerzy Grabski
dowódca plutonu	ppor. Jan Józef Urbański
dowódca 1 kompanii km	kpt. Witold Marian Jachimowicz
dowódca plutonu	ppor. Franciszek Kuncyusz
II batalion
dowódca batalionu	vacat
dowódca 4 kompanii	kpt. Henryk Leon Machnowski
dowódca plutonu	ppor. Leopold Jan Karol Manz
dowódca 5 kompanii	kpt. Brunon Kaliński
dowódca plutonu	por. Wiktor Mikiszko
dowódca plutonu	por. Stanisław Bronisław Sabor
dowódca plutonu	ppor. Albin Mrall
dowódca 6 kompanii	kpt. Zygmunt Gajewski
dowódca plutonu	por. Edward Mataczyński
dowódca plutonu	ppor. Władysław Olkowski
dowódca 2 kompanii km	p.o. por. Marian Sroka
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Krünes
III batalion
dowódca batalionu	mjr Henryk Tomasz Reymann
dowódca 7 kompanii	kpt. Mieczysław Bobrownicki-Libchen
dowódca plutonu	por. Stefan Szczepan Jerzy Miller
dowódca 8 kompanii	por. Wacław Kieża
dowódca plutonu	ppor. Roman Jan Mazur
dowódca 9 kompanii	kpt. Mieczysław Antoni Roszkiewicz
dowódca plutonu	ppor. Eugeniusz Jaworski
dowódca plutonu	ppor. Teodor Szwacki
dowódca 3 kompanii km	kpt. Józef Kozieł
dowódca plutonu	ppor. Adam Tadeusz Podolak
na kursie	kpt. Józef II Tenerowicz
	por. Władysław Kozal
37 obwód przysposobienia wojskowego „Kutno”
kmdt obwodowy PW	mjr piech. Józef Kazimierz Skwarnicki
kmdt powiatowy PW Kutno	por. kontr. piech. Jerzy Gajewski
kmdt powiatowy PW Łęczyca	kpt. piech. Stanisław Stefaniak

Udział w kampanii wrześniowej 1939

Tereny walk Pułku w 1939 r

Cmentarz w Młodzieszynie – groby żołnierzy poległych w bitwie nad Bzurą we wrześniu 1939 (czerwony znicz na grobie por. Stanisława Synoradzkiego)

23 marca 1939 pułk zmobilizowany został w alarmie i cztery dni później przewieziony do miejscowości Damasławek w Wielkopolsce. Z Damasławka dwa bataliony udały się do Wągrowca, a jeden do Żnina. Żołnierze przechodzili intensywne szkolenie. Z początkiem lipca bataliony otrzymały rozkaz przystąpienia do budowy umocnień polowych na odcinku około 30 km, na południe i północ od Wągrowca oraz od miejscowości Łęgowo przez Cekanowo, Przysiekę do miejscowości Skoki.

W pierwszej połowie sierpnia dowódca pułku otrzymał rozkaz wycofania się na linię Jezioro Żnińskie Duże – Jezioro Żnińskie Małe, gdzie miała przebiegać główna linia obrony, budowane wcześniej umocnienia potraktowano jako czołowe pozycje wstrzymujące. 31 sierpnia pułk zajął pozycje obronne wzdłuż granicy i nie atakowany pozostał na nich do 3 września. Tego dnia wieczorem, wykonując rozkazy dowództwa 26 Dywizji Piechoty, działającej już w strukturach Armii „Pomorze”, rozpoczął odwrót. Bataliony pułku skierowały się w kierunku Inowrocławia i dalej Lubienia, okolic Kutna, Żychlina i 13 września dotarły nad Bzurę, kilka kilometrów na wschód od Łowicza. Do tego czasu jednostka nie brała czynnego udziału w walce. I batalion stanął w rejonie Gągolina Północnego, pozostałe pod Emilianowem.

Rankiem 14 września jednostka wzięła udział w natarciu w składzie Grupy Operacyjnej „Wschód” gen. Mikołaja Bołtucia. Pułk nacierał, przy wsparciu 26 pułku artylerii lekkiej, na lewym skrzydle zgrupowania uderzeniowego Armii Pomorze. Po przekroczeniu drogi Warszawa–Poznań oddziały sforsowały Bzurę i atakowały na kierunku Karolew – Jasionna – Sierzchów. Nad polem walki dominował niszczący ogień artylerii niemieckiej. Pododdziały podeszły pod miejscowość Bolimów, jednak wykonując rozkaz dowódcy dywizji atak przerwano i rozpoczęto wycofywanie jednostek pod Gągolin. W ataku tym pułk stracił niemal 50% swojego stanu osobowego – poległych, rannych i wziętych do niewoli.

15 września stanowiska obronne pułku biegły wzdłuż Bzury, broniąc dostępu do miejscowości Kompina – Patoki, a za tą linią do Kozłowa Szlacheckiego i Gągolina Południowego. Pułk toczył walki, ze zmiennym szczęściem przez cały dzień. Na 16 września zaplanowano ponowne natarcie na Bzurę. Oddziały uderzyły w kierunku na Kozłów Szlachecki, całodzienny bój nie zmienił sytuacji na tym odcinku. Była to ostatnia walka w rejonie Gągolina. Po dwudniowych walkach, w których Niemcy nie byli w stanie przełamać oporu, pułk praktycznie „zredukowany” do siły batalionu, na rozkaz dowództwa, odszedł w kierunku północnym w rejon: Osiek – Iłów – Budy Stare – Młodzieszyn – Justynów. Wieczorem tego samego dnia, na skraju lasu Budy Stare w rejonie Leontynowa, odpierał natarcie niemieckiej piechoty wspartej czołgami i samochodami pancernymi.

W wyniku ciągłych walk i poniesionych strat 18 września jednostka uległa praktycznie rozsypce. Pojedyncze grupy żołnierzy usiłowały jeszcze podejmować walkę. W nocy z 18 na 19 września resztki pułku sforsowały Bzurę na południe od Kamiona Małego, kierując się do Puszczy Kampinoskiej, by podążyć na odsiecz Warszawie. Dotarły do stolicy 21 września. Po kampanii wrześniowej pułk nie został odtworzony.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo i organa kwatermistrzowskie jednostek pozabatalionowych
dowódca pułku	ppłk Stanisław Ignacy Kurcz
I adiutant	kpt. Zygmunt Gajewski †16 IX pod Gągolinem
II adiutant	ppor. rez. Zbigniew Ubysz
oficer informacyjny	ppor. rez. Feliks Górkiewicz
oficer łączności	kpt. Brunon Kaliński
kwatermistrz	kpt. Leon Owadiuk
oficer płatnik	ppor. rez. Władysław Wiśniewski
oficer żywnościowy	ppor. rez. Czesław Motylewski
naczelny lekarz	kpt. lek. Zenon Deka
kapelan	kpl. rez. ks. Henryk Denis
dowódca kompanii gospodarczej	por. rez. Władysław Kossobudzki
I batalion
dowódca I batalionu	mjr Henryk Tomasz Reymann
adiutant batalionu	ppor. rez. Mieczysław Danielewski
dowódca 1 kompanii strzeleckiej	por. rez. Mgr Mieczysław Frątczak
dowódca 2 kompanii strzeleckiej	ppor. Eugeniusz Bronisław Iwański
dowódca 3 kompanii strzeleckiej	ppor. rez. Jan Bryniczka
dowódca 1 kompanii ckm	ppor. Franciszek Kuncyusz
II batalion
dowódca II batalionu	mjr Stanisław Molenda †18 IX nad Bzurą
adiutant batalionu	por. rez. Wiktor Józef Niedziałkowski
dowódca 4 kompanii strzeleckiej	ppor. Albin Mrall
dowódca 5 kompanii strzeleckiej	por. rez. Władysław Pawlak
dowódca 6 kompanii strzeleckiej	ppor. Leopold Jan Karol Manz
dowódca 2 kompanii ckm	por. Marian Sroka
III batalion
dowódca III batalionu	mjr Wilhelm Jan Fedorko
adiutant batalionu	ppor. Jerzy Kriines
dowódca 7 kompanii strzeleckiej	por. Stefan Szczepan Jerzy Miller
dowódca 8 kompanii strzeleckiej	por. Teodor Szwacki
dowódca 9 kompanii strzeleckiej	por. Julian Henryk Dzięciołowski
dowódca 3 kompanii ckm	kpt. Józef Kozieł
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernej	kpt. Witold Marian Jachimowicz
dowódca plutonu artylerii piechoty	kpt. art. Piotr Kamiński
dowódca kompanii zwiadowców	por. Stanisław Bronisław Sabor
	ppor. Damian Solski
dowódca plutonu pionierów	por. Stanisław Synoradzki †17 IX w Budy Stare
dowódca plutonu przeciwgazowego	por. Stanisław Kaczor

Symbole pułkowe

Żołnierz 37 pułku ze sztandarem

Sztandary

Staraniem mieszkańców ziemi łęczyckiej powstał „komitet chorągwiany”, który uzyskał zezwolenie na nazwanie pułku 37 pułkiem piechoty Ziemi Łęczyckiej i ufundował chorągiew. Uroczystość wręczenia odbyła się 23 maja 1920. Ponieważ w tym czasie pułk przebywał „w polu” chorągiew, z rąk ministra spraw wojskowych, gen. Józefa Leśniewskiego odebrała delegacja oficerów, podoficerów i szeregowych. Do czasu powrotu pułku z wojny była ona przechowywana w dowództwie batalionu zapasowego. W 1921 roku, w dniu święta pułkowego, chorągiew została udekorowana odznaką ufundowaną przez obywateli Kutna i kutnowski Oddział Czerwonego Krzyża w postaci srebrnego pierścienia z herbem Kutna i odpowiednim napisem. W lipcu 1933 została przekazana do Muzeum Wojska Polskiego.

26 czerwca 1933 roku na boisku sportowym „Piaski” w Kutnie Prezydent RP Ignacy Mościcki wręczył pułkowi nową chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo ziemi łęczyckiej. Rodzicami chrzestnymi chorągwi byli: wojewoda łódzki Aleksander Hauke-Nowak i p. Maria Pajdakowa, żona starosty łęczyckiego dr Zygmunta Pajdaka. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem. W czasie Bitwy nad Bzurą, koło Iłowa sztandar został oddany na przechowanie miejscowemu rolnikowi i od tamtej pory ślad po nim zaginął.

Odznaka pamiątkowa

22 grudnia 1928 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 37 pułku piechoty. Odznaka o wymiarach 43x43 mm ma kształt krzyża Orderu Virtuti Militari, którego ramiona emaliowane są w kolorze granatowym. Na krzyż nałożona jest tarcza herbowa Ziemi Łęczyckiej, na której wpisano inicjały „ZŁ”. Tarcza zwieńczona jest koroną. Na ramionach krzyża wpisano numer pułku i inicjały pułku „37 PP” oraz datę jego powstania „3 XI 1918”. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w tombaku srebrzonym i złoconym, emaliowana. Wykonawcami odznak byli: Paweł Bobkowicz i Bronisław Grabski, obaj z Łodzi. Podczas święta pułkowego 9 września 1931 odznaką pułkową wyróżniono oficerów oraz jednostki braterskie: 10 pułk piechoty, 18 pułk piechoty, 4 pułk artylerii polowej, 26 pułk artylerii polowej.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

Stanisław Synoradzki – dowódca plutonu pionierów

• por. Leon Kazubski (ok. 7 – 30 XI 1918)
• płk Adam Jaroszewski (30 XI 1918 – 1 VII 1919)
• mjr Józef II Kuś (5 VII – 18 VIII 1919)
• płk Adam Jaroszewski (19 VIII – 9 IX 1919)
• mjr Józef II Kuś (10 IX 1919 – 2 I 1920)
• płk Adam Jaroszewski (3 I – 19 III 1920)
• kpt. Karol Koziarowski (20 III – 3 IV 1920)
• mjr Józef II Kuś (4 IV – 16 V 1920)
• kpt. Michał Remizowski (17 V – 6 VI 1920)
• mjr Józef II Kuś (7 – 13 VI 1920)
• ppłk Michał Remizowski (14 VIII 1920 – 16 III 1925)
• ppłk piech. Albin Skroczyński (p.o. 16 III – 3 V 1925)
• ppłk Julian Żaba (p.o. 4 V – 25 VII 1925)
• ppłk piech. Albin Skroczyński 26 VII – 9 X 1925)
• płk Edward Nowak (10 – 30 X 1925)
• ppłk piech. Albin Skroczyński (p.o. 16 III – 3 V 1925)
• mjr Stefan Lewicki (p.o. 31 X – 1 XII 1925)
• ppłk piech. Albin Skroczyński (p.o. 2 – 30 XII 1925)
• płk SG Władysław Bortnowski (31 XII 1925 – 19 VI 1926)
• ppłk piech. Albin Skroczyński (p.o. 20 VI – 7 IX 1926)
• płk piech. dr Jerzy Roman Trojanowski (8 IX 1926 – 31 XII 1930)
• mjr piech. Jan Palewicz (p.o. 1 – 15 I 1931)
• płk dypl. Józef Sas-Hoszowski (16 I 1931 – 2 IX 1937)
• ppłk dypl. Roman Umiastowski (3 IX 1937 – III 1939)
• ppłk piech. Stanisław Ignacy Kurcz (III – 19 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• ppłk piech. Wiktor Łapicki (10 VII 1922 – 1923)
• ppłk piech. Julian Żaba (1924)
• ppłk piech. Albin Skroczyński (I 1925 – 24 VII 1928 → dowódca 64 pp)
• ppłk piech. Stanisław Trzebunia (24 VII 1928 – 12 III 1929 → komendant PKU Kutno)
• ppłk piech. Józef II Kuś (12 III 1929 – 31 III 1930 → komendant PKU Równe)
• mjr piech. Jan Palewicz (p.o. 31 III 1930 – 23 III 1932 → praktyka poborowa w PKU Jarosław)
• ppłk piech. Julian Dadlez (23 III 1932 – 1937 → komendant PKU Rawa Ruska)
• ppłk piech. Stanisław Ignacy Kurcz (do III 1939 → dowódca 37 pp)

II zastępca(kwatermistrz)

• mjr Jan Władysław Smoter

Żołnierze 37 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Bejgier Jan	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Pilichówku	Katyń
Bigoszewski Mieczysław	ppor. rez.	prawnik		Katyń
Feliga Kazimierz	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Ciachcinie	Katyń
Jankowski Piotr	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła nr 17 Łódź	Katyń
Kodymowski Stanisław	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Krośniewicach	Katyń
Landsberg Jakub	ppor. rez.	lekarz		Katyń
Mikurda Wiktor	ppor. rez.	technik mechanik		Katyń
Okoński Stanisław	ppor. rez.	urzędnik	Urząd Pocztowy w Sulejowie	Katyń
Orłowski Roman	ppor. rez.	nauczyciel	kier. szkoły w Chojnicach	Katyń
Orzechowski Teodor	ppor. rez.			Katyń
Pawłowski Edmund	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Lućmierzu	Katyń
Zapłata Czesław	ppor. rez.	technik rolnictwa	folwark Świerczyn	Katyń
Zwierzchowski Roman	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Strachnowie	Katyń
Bednarek Henryk	ppor. rez.	technik mechanik	Elektrobudowa SA w Łodzi	Charków
Fidala Jerzy	por. rez.			Charków
Jędrzejczak Roman	ppor. rez.	technik	PKP w Poznaniu	Charków
Komicz Józef	por. rez.	technik rolnictwa	ziemianin	Charków
Kozłowski Tadeusz	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła powszechna	Charków
Kuś Józef	ppłk dr med.	żołnierz zawodowy	starszy lekarz 37 pp	Charków
Pakulski Wacław	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Bodzanowie	Charków
Skibiński Marian	ppor. rez.	kupiec		Charków

Upamiętnienie

• 
  Tablica na budynku byłych koszar w Kutnie

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
• Mieczysław Adamowski: Początki 37 P. P. – listopad 1918 r. / Fragmenty wrażeń i epizody listopadowe. W: Jednodniówka 37 P. P.. Przemyśl: Zakład Graficzny D. O. K. Nr. X, 1929.
• Kazimierz Miński: Życiorysy nafciarzy. Kraków: Przemysł Naftowy, 1961, s. 446-447.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Adolf Kozubal: Zarys historji wojennej 37-go pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Piotr Aleksander Kukuła: Piechurzy kutnowskiego pułku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1977.
• Tadeusz Kutrzeba, „Bitwa nad Bzurą” – Przyczynek do kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań – Warszawa we wrześniu 1939 r.; Czytelnik; Warszawa 1957;
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Eugeniusz Walczak: 37 pułk piechoty. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt nr 7. Warszawa: Wydawnictwo Egross, 1991. ISBN 83-85253-21-1..
• Piotr, Jakub Paradowski, Wojewoda: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 26 Dywizja Piechoty Górskiej. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018. ISBN 978-83-7945-618-5.
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2018-07-08].
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Hugo Zieliński: Oswobodzenie Przemyśla w listopadzie 1918 roku (Zarys). Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.

Linki zewnętrzne

• Historia i zdjęcia 37 Łęczyckiego Pułku Piechoty