184 Pułk Piechoty (II RP)

184 Pułk Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	84 pułk Strzelców Poleskich
Dowódcy
Pierwszy	mjr Józef Żeleski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa bitwa pod Kockiem (2–6 X 1939)
Organizacja
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	60 Dywizja Piechoty

184 Pułk Piechoty (184 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego, improwizowany w trakcie kampanii wrześniowej.

Pułk walczył w kampanii wrześniowej na szlaku bojowym 60 Dywizji Piechoty „Kobryń”, Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych z działań we wrześniu i październiku 1939 roku posługiwano się numeracją 84 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach i wspomnieniach posługiwano się nazewnictwem 84 i 184 pułk piechoty. W okresie powojennym przyjęto nazwę 184 pułk piechoty.

Formowanie pułku

W związku z mobilizacją alarmową zarządzoną 23 marca 1939 roku i wyjazdem macierzystego 84 pułku piechoty w zachodnie rejony kraju, w garnizonach Pińsk i Łunieniec pozostali rekruci wcieleni w marcu oraz niezbędna kadra do szkolenia. Ponadto pozostały drobne pododdziały starszego rocznika do pełnienia służby wartowniczej i obsługi instytucji garnizonowych oraz pozostałości kadry i rezerwistów. Pozostałościami tymi do końca marca dowodził II zastępca dowódcy pułku - kwatermistrz mjr Józef Żeleski. Następnie dowództwo przejął I zastępca dowódcy pułku ppłk. dypl. Andrzej Strach i sprawował je do 31 sierpnia 1939 roku. W tym czasie utworzono batalion rekrucki kpt. Seweryna Kozery i batalion rezerwistów por. rez. Stefana Szymczaka. Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej 1 września batalion marszowy 84 pułku piechoty i kompania wartownicza pozostały w Pińsku. Natomiast batalion rekrucki i wszyscy żołnierze rezerwy, którzy zostali zmobilizowani jako Oddział Nadwyżek 84 pułku Strzelców Poleskich zostali przewiezieni koleją pod dowództwem mjr. J. Żelskiego do Ośrodka Zapasowego 30 DP w Kobryniu. Rozmieszczeni został w pobliskich wsiach. Na miejscu z przewiezionych żołnierzy rozpoczęto formowanie dwóch batalionów piechoty, I batalion z żołnierzy młodego rocznika, II batalion z rezerwistów. 10 września dowódca Okręgu Korpusu nr IX nakazał utworzyć dwubatalionowy 184 rezerwowy pułk piechoty. Na jego dowódcę mianowany został mjr Józef Żeleski. Pułk wszedł w skład doraźnie zorganizowanej Dywizji Piechoty „Kobryń”.

Działania bojowe 184 pułku piechoty

Walki o Kobryń

Zgodnie z zadaniem 184 pułk piechoty miał obsadzić pozycje na Kanale Królewskim między Kobryniem a Horodecznem. 13 września I batalion pułku przegrupowano z dotychczasowego miejsca zakwaterowania we wsi Bosiacze do wsi Kotasze na południe od Kobrynia, gdzie przystąpił do rozbudowy obrony z trzech kierunków i ubezpieczył ugrupowanie Dywizji "Kobryń" z lewego skrzydła. Tego samego dnia II batalion objął obronę na północ od Kobrynia nad rzeką Muchawiec w rejonie wsi Przyłuki. Oba bataliony działały oddzielnie, dowódca pułku w dniach 16-20 września dowodził grupą obrony ważnego skrzyżowania dróg w Puszczy Rudzkiej mając pod dowództwem dywizyjną kompanię saperów i batalion II/182 pp. Ze względu na spodziewane niemieckie natarcie w kierunku Kobrynia, dowódca dywizji płk Epler wyznaczył I batalion do dokonania wypadu na Żabinkę, gdzie pododdziały niemieckie budowały przyczółek mostowy na Muchawcu oraz czołgi niemieckie stojące na szosie brzeskiej. I Batalion doposażony w granaty i butelki z benzyną wymaszerował nocą 15/16 września, bez kompanii ckm. 16 września o świcie kompanie strzeleckie I batalionu po wykonaniu ok. 45 km marszu wykonały natarcie z rejonu wsi Dziahle na niemiecką obronę I/5 pp zmot. wspartego samochodami pancernymi i artylerią. Niemiecki batalion powstrzymał i odrzucił polski atak, zadając batalionowi straty. Ranny został dowódca 1 kompanii strzeleckiej, a dowódca batalionu zachorował. Przez dwa dni 16 i 17 września batalion pododdziałami powracał na swoje pozycje, następnie zajął obronę w rejonie wsi Hajkówka na szosie Kobryń-Włodawa. Stoczył potyczki ogniowe ze zmotoryzowanymi jednostkami niemieckimi. I batalion wieczorem 17 września wycofał się do Dywina, dołączył również II batalion.

W dniu 18 i 19 września pułk wypoczywał. Następnie 20 i 21 września maszerował trasą Mokrany-Ratno, 22-23 września przez Piaseczno-Czeremszankę-Wyżwę Nową i Rudki. II batalion 22 września likwidował opór band dywersyjnych we wsiach Piaseczno, Czeremszanka i Borzowa. 24 września dotarł do Krymna, a nazajutrz do Smolar i Szacka. 26 września pułk osiągnął Piszczę, na skraju miejscowości w godzinach popołudniowych stoczył walkę z pododdziałem rozpoznawczym wojsk Armii Czerwonej odrzucając je. 27 września II batalion kpt. Kozyry ubezpieczał przeprawę dywizji na zachodni brzeg rzeki Bug, zajął stanowiska obronne we wsi Tomaszówka. Po stoczeniu walki z pancerno-motorowym oddziałem sowieckim batalion stopniowo wieczorem opuścił przedmoście po moście pontonowym, który został zdemontowany i zajął pozycje na zachodnim brzegu Bugu. 28 września, utworzono 60 Dywizję Piechoty, pułk wszedł w jej struktury. 29 września II batalion pomaszerował w kierunku Radzyń-Parczew jako straż tylna dywizji. 29 i 30 września w trakcie marszu przez Puchową Górę, Kolano i Milanów pułk był atakowany przez lotnictwo sowieckie.

W bitwie pod Kockiem

1 października pułk przemaszerował przez Suchowolę, osiągając Borki i Ossowo. 2 i 3 października II batalion odpoczywał, gdyż znajdował się w odwodzie dywizji. W ugrupowaniu 184 pp znajdowała się dwudziałowa bateria 100 mm haubic kpt. Nowakowskiego. Nocą 3/4 października pułk przemaszerował do lasów w rejonie Hordzieżki i Lipiny. 4 października w godzinach popołudniowych II batalion kpt. Kozyry otrzymał rozkaz zdobycia wsi Wola Gułowska. Batalion z marszu opanował zachodnią część Woli Gułowskiej łamiąc słaby opór jednostek niemieckiej 13 DP Zmot., gdy ok. godz. 19.00 natarcie dotarło do rejonu kościoła i cmentarza, czyli wschodniej części wsi opór niemiecki stał się silny. Nocny szturm 5 kompanii na pozycje wroga nie przyniósł zamierzonych efektów ze szturmującej kompanii poległo, bądź zostało rannych 50% stanów osobowych. Wprowadzona odwodowa 6 kompania zdołała wedrzeć się w niemiecką obronę, lecz jej natarcie zostało zatrzymane. O świcie natarcie II batalionu zostało zatrzymane w kilkugodzinnym ostrzale niemieckiej artylerii i broni maszynowej. II batalion poniósł dalsze ciężkie straty osobowe. Ok. godz. 9-10 na rozkaz dowódcy 60 DP przy słabym wsparciu artylerii do natarcia z lasu Hordzieżka ruszył 182 pp, a wraz z nim I batalion 184 pp i samodzielny batalion 179 pułku piechoty . Nacierające bataliony dotarły do stanowisk batalionu kpt. Kozery, przez jego stanowiska nacierając dalej pod ostrzałem wroga przekroczył linie bratni I batalion pułku. Wyczerpany II/184 pp o godz. 14.00 na rozkaz dowódcy pułku odszedł na tyły w rejon lasu obok wsi Lipiny. I batalion stoczył ciężką walkę o klasztor, część batalionu wspólnie z prawoskrzydłowym batalionem marynarzy ze 182 pp zdobyła las obok Woli Gułowskiej. Na lewym skrzydle batalion samodzielny 179 pp wraz z częścią I/184 pp odparli niemiecki kontratak w sile batalionu piechoty. 5 października 184 pułk walczył z niemieckim 66 zmotoryzowanym pułkiem piechoty. Działania w rejonie cmentarza w Turzystwie i kościoła w Woli Gułowskiej przyniosły pokaźną zdobycz w postaci ok. 80 jeńców niemieckich, wiele broni maszynowej i strzeleckiej. III batalion marynarski 182 pp przeszedł do pościgu. Natarcie na Wolę Gułowską doprowadziło do opanowania zajmowanych przez nieprzyjaciela obiektów. Zwycięstwo okupione było dużymi stratami sięgającymi 50-60% stanów walczących batalionów, śmiertelnie ranny został były dowódca I batalionu kpt. Bilczewski, który uczestniczył w natarciu. 184 pułk piechoty posiadał niewielką ilość amunicji, artyleria wystrzeliła ostatnie pociski. Z uwagi na podjęcie rozmów o przerwaniu walk wieczorem 5 października pułk został wycofany do południowej części lasu nadleśnictwa Adamów. Artyleria niemiecka ostrzeliwała rejon zbiórki pułku przysparzając dalszych strat. Po zakopaniu i zniszczeniu części broni i wypłaceniu poborów i żołdu, działania pułku zakończono. Decyzja gen. Franciszka Kleeberga przerwała bitwę pod Kockiem. Zgodnie z rozkazem dowódcy SGO „Polesie”, 184 pułk piechoty złożył broń w Czarnej.

Żołnierze 184 pp

• dowódca pułku – mjr Józef Żelski (do 4 X 1939), ppłk Jacek Jura
• I adiutant pułku – kpt. Adam Różański
• II adiutant pułku – por. Zygmunt Pawlik
• dowódca I batalionu – kpt. Franciszek Bilczewski (do 16 IX 1939), por. Józef Komarnicki
  • adiutant batalionu – pchor. Krystek, ppor. rez. Henryk Lewicki
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Antoni Wacław Waryszak (do 16 IX 1939), ppor. rez. Kazimierz Wróblewski
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej – ppor. Janusz Maria Pauli
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. Stanisław Szczepaniak
  • dowódca 1 kompanii ckm – por. Józef Komarnicki (do 16 IX 1939) ppor. rez. Henryk Grimm
• dowódca II batalionu – kpt. Seweryn Kozyra
  • adiutant batalionu – ppor. rez. Tadeusz Michniewicz
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – kpt. st. sp. Jan Korcyl
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Julian Józef Kulma
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Marian Tarnawski
  • dowódca 2 kompanii ckm – por. Stanisław Byrczek

Bibliografia

• Mirosław Barczyński: 30 Dywizja Piechoty 1918 – 1939. Biała Podlaska: Oficyna Wydawnicza „Donatech”. Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1996. ISBN 83-903827-7-6.
• Antoni Nawrocki: 84 pułk Strzelców Poleskich. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2002, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 141. ISBN 83-88773-28-3.
• Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
• Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.3 Dywizja „Kobryń”. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-12-2.
• Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 60 Dywizja Piechoty „Kobryń”. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939. Tom nr 36. Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-7945-433-4.
• Andrzej Wesołowski(red.): SGO "Polesie" w dokumentach i wspomnieniach cz.2 Służby, Obrona Brześcia, Dywizja "Kobryń"(dowództwo). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-08-5.