5 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Działalność: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
→Działalność: linki zewnętrzne, źródła/przypisy |
||
Linia 36: | Linia 36: | ||
W rezultacie 25 stycznia 1919 powstała 5 Dywizja Strzelców Polskich<ref group=uwaga>5 DSP nazywana była też ''„Dywizją Syberyjską”''.</ref> w składzie trzech pułków piechoty, batalionu szturmowego, pułku ułanów, pułku artylerii, batalionu inżynieryjnego, służby sanitarnej i taborów – łącznie niemal 12 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął płk [[Kazimierz Rumsza]]. Organizacyjnie [[dywizja]] należała wraz z [[4 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie)|4 Dywizją Strzelców Polskich]] gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]] (działającą na południu Rosji) do [[Armia Polska we Francji|Armii Polskiej we Francji]] gen. [[Józef Haller|Józefa Hallera]]. Do szeregów Dywizji Syberyjskiej masowo garnęli się Polacy – dawni jeńcy z armii austriackiej i niemieckiej, jak też miejscowi ochotnicy, często zesłańcy polityczni bądź ich potomkowie. Dywizja od samego początku przystąpiła do walki z oddziałami komunistycznymi, wspomagając rosyjskie wojska kontrrewolucyjne admirała [[Aleksandr Kołczak|Aleksandra Kołczaka]], [[Korpus Czechosłowacki]] i wojska Ententy. Do jej głównych zadań należała ochrona strategicznie ważnej [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]] na prawie tysiąckilometrowym odcinku od Nowonikołajewska przez [[Aczyńsk]], [[Krasnojarsk]] do stacji Klukwiennaja. W tym celu wykorzystywała cztery pociągi pancerne o nazwach: „Kraków”, „Warszawa”, „Poznań” i „Poznań II” (zdobyty na bolszewikach). Ciekawostką jest fakt, że po rzece [[Ob]] pływało kilka uzbrojonych statków z polskimi załogami. Obok walk dywizja prowadziła też działalność kulturalno-oświatową wśród żołnierzy i miejscowej polskiej ludności. Przy poszczególnych oddziałach istniały biblioteki, teatry i gospody żołnierskie. Instruktorzy oświatowi Dywizji prowadzili wykłady z historii i literatury polskiej, a także naukę czytania i pisania. Opieką otaczano działające w syberyjskich miastach polskie drużyny harcerskie. Z okazji świąt narodowych organizowano akademie i wieczornice. Wydawano polską prasę. |
W rezultacie 25 stycznia 1919 powstała 5 Dywizja Strzelców Polskich<ref group=uwaga>5 DSP nazywana była też ''„Dywizją Syberyjską”''.</ref> w składzie trzech pułków piechoty, batalionu szturmowego, pułku ułanów, pułku artylerii, batalionu inżynieryjnego, służby sanitarnej i taborów – łącznie niemal 12 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął płk [[Kazimierz Rumsza]]. Organizacyjnie [[dywizja]] należała wraz z [[4 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie)|4 Dywizją Strzelców Polskich]] gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]] (działającą na południu Rosji) do [[Armia Polska we Francji|Armii Polskiej we Francji]] gen. [[Józef Haller|Józefa Hallera]]. Do szeregów Dywizji Syberyjskiej masowo garnęli się Polacy – dawni jeńcy z armii austriackiej i niemieckiej, jak też miejscowi ochotnicy, często zesłańcy polityczni bądź ich potomkowie. Dywizja od samego początku przystąpiła do walki z oddziałami komunistycznymi, wspomagając rosyjskie wojska kontrrewolucyjne admirała [[Aleksandr Kołczak|Aleksandra Kołczaka]], [[Korpus Czechosłowacki]] i wojska Ententy. Do jej głównych zadań należała ochrona strategicznie ważnej [[Kolej Transsyberyjska|Kolei Transsyberyjskiej]] na prawie tysiąckilometrowym odcinku od Nowonikołajewska przez [[Aczyńsk]], [[Krasnojarsk]] do stacji Klukwiennaja. W tym celu wykorzystywała cztery pociągi pancerne o nazwach: „Kraków”, „Warszawa”, „Poznań” i „Poznań II” (zdobyty na bolszewikach). Ciekawostką jest fakt, że po rzece [[Ob]] pływało kilka uzbrojonych statków z polskimi załogami. Obok walk dywizja prowadziła też działalność kulturalno-oświatową wśród żołnierzy i miejscowej polskiej ludności. Przy poszczególnych oddziałach istniały biblioteki, teatry i gospody żołnierskie. Instruktorzy oświatowi Dywizji prowadzili wykłady z historii i literatury polskiej, a także naukę czytania i pisania. Opieką otaczano działające w syberyjskich miastach polskie drużyny harcerskie. Z okazji świąt narodowych organizowano akademie i wieczornice. Wydawano polską prasę. |
||
Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i 3-dniowy bój kpt. Werobeja pod miastem [[Tajga (miasto)|Tajga]]. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, eszelony 5 Dywizji Strzelców Polskich zostały otoczone i 10 stycznia 1920 roku musiały skapitulować i złożyć broń koło stacji kolejowej [[Ujar|Klukwiennaja]] (120 km na wschód od Krasnojarska). Niegodzące się na kapitulację resztki dywizji zorganizowały się w [[Harbin]]ie w Odrębny Batalion Piechoty pod dowództwem kpt. [[Józef Werobej|Józefa Werobeja]]<ref>J.P. Wiśniewski, Ewakuacja oddziałów polskich z Dalekiego Wschodu w 1920 r., „Zesłaniec” 2004, nr 4, 15–37.</ref>. |
Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i 3-dniowy bój kpt. Werobeja pod miastem [[Tajga (miasto)|Tajga]]. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, eszelony 5 Dywizji Strzelców Polskich zostały otoczone i 10 stycznia 1920 roku musiały skapitulować i złożyć broń koło stacji kolejowej [[Ujar|Klukwiennaja]] (120 km na wschód od Krasnojarska). Niegodzące się na kapitulację resztki dywizji zorganizowały się w [[Harbin]]ie w Odrębny Batalion Piechoty pod dowództwem kpt. [[Józef Werobej|Józefa Werobeja]]<ref>J.P. Wiśniewski, Ewakuacja oddziałów polskich z Dalekiego Wschodu w 1920 r., „Zesłaniec” 2004, nr 4, 15–37.</ref><ref>http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/KLIO/article/view/KLIO.2011.057/1158</ref>. |
||
== Epilog == |
== Epilog == |
Wersja z 10:29, 10 paź 2013
{{{motto}}} | |
UWAGA: Błąd parametru {{{kategoria wojska}}}= Ten parametr może przyjmować jedynie wartości:
| |
{{{opis grafiki}}} | |
Historia | |
Państwo |
{{{państwo}}} |
---|---|
Sformowanie |
1919 |
Rozformowanie |
1920 |
Nazwa wyróżniająca |
{{{nazwa wyróżniająca}}} |
Tradycje | |
Święto |
{{{święto}}} |
Nadanie sztandaru |
{{{nadanie sztandaru}}} |
Rodowód |
{{{rodowód}}} |
Dowódcy | |
Pierwszy |
{{{dowódca pierwszy}}} |
Obecny |
{{{dowódca obecny}}} |
Ostatni |
{{{dowódca ostatni}}} |
Działania zbrojne | |
{{{działania zbrojne}}} | |
Organizacja | |
Formacja |
{{{formacja}}} |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
{{{podległość}}} |
Skład |
{{{skład}}} |
Odznaczenia | |
{{{odznaczenia}}} | |
[{{{www}}} Strona internetowa] |
5 Dywizja Strzelców Polskich (5 DSP) – wielka jednostka piechoty, wchodząca organizacyjnie w skład Armii Polskiej we Francji, zorganizowana na Syberii i tam, w okresie od stycznia 1919 do stycznia 1920, walcząca w wojnie domowej w Rosji.
Geneza
Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 w Rosji, na całym obszarze tego państwa zaczęły powstawać oddziały wojskowe walczące z bolszewikami. Polacy przebywający na terenie imperium rosyjskiego również przystąpili do tworzenia własnych formacji wojskowych. Jeszcze pod koniec 1917 zaczęły powstawać niewielkie ochotnicze oddziały. Pierwszy zorganizował się legion omski, później semipałatyński i irkucki. Rok później w Omsku powołano Polski Komitet Wojenny zajmujący się werbunkiem ochotników oraz organizacją szkoły oficerskiej i podoficerskiej. Jego delegatury powstały w kilkunastu syberyjskich miastach, m.in. Omsku, Nowonikołajewsku, Tomsku i Irkucku. Akcją wojskową na Syberii kierował mjr Walerian Czuma, weteran II Brygady Legionów Polskich. W szczytowym okresie dywizja liczyła około 16.500 żołnierzy[1].
Działalność
W rezultacie 25 stycznia 1919 powstała 5 Dywizja Strzelców Polskich[a] w składzie trzech pułków piechoty, batalionu szturmowego, pułku ułanów, pułku artylerii, batalionu inżynieryjnego, służby sanitarnej i taborów – łącznie niemal 12 tys. żołnierzy. Na jej czele stanął płk Kazimierz Rumsza. Organizacyjnie dywizja należała wraz z 4 Dywizją Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego (działającą na południu Rosji) do Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. Do szeregów Dywizji Syberyjskiej masowo garnęli się Polacy – dawni jeńcy z armii austriackiej i niemieckiej, jak też miejscowi ochotnicy, często zesłańcy polityczni bądź ich potomkowie. Dywizja od samego początku przystąpiła do walki z oddziałami komunistycznymi, wspomagając rosyjskie wojska kontrrewolucyjne admirała Aleksandra Kołczaka, Korpus Czechosłowacki i wojska Ententy. Do jej głównych zadań należała ochrona strategicznie ważnej Kolei Transsyberyjskiej na prawie tysiąckilometrowym odcinku od Nowonikołajewska przez Aczyńsk, Krasnojarsk do stacji Klukwiennaja. W tym celu wykorzystywała cztery pociągi pancerne o nazwach: „Kraków”, „Warszawa”, „Poznań” i „Poznań II” (zdobyty na bolszewikach). Ciekawostką jest fakt, że po rzece Ob pływało kilka uzbrojonych statków z polskimi załogami. Obok walk dywizja prowadziła też działalność kulturalno-oświatową wśród żołnierzy i miejscowej polskiej ludności. Przy poszczególnych oddziałach istniały biblioteki, teatry i gospody żołnierskie. Instruktorzy oświatowi Dywizji prowadzili wykłady z historii i literatury polskiej, a także naukę czytania i pisania. Opieką otaczano działające w syberyjskich miastach polskie drużyny harcerskie. Z okazji świąt narodowych organizowano akademie i wieczornice. Wydawano polską prasę.
Od jesieni 1919 – wskutek wielkiej ofensywy bolszewickiej – Dywizja wycofywała się na wschód jako tylna straż pozostałych „białych” wojsk, powstrzymując nieprzyjacielski pościg. Jej marszowi w głąb Syberii towarzyszyły ciężkie walki w trudnych warunkach syberyjskiej zimy, m.in. w okolicach stacji kolejowych Tutalskaja, Litwinowo i 3-dniowy bój kpt. Werobeja pod miastem Tajga. W styczniu 1920, po nawiązaniu tajnych kontaktów między Korpusem Czechosłowackim i bolszewikami, eszelony 5 Dywizji Strzelców Polskich zostały otoczone i 10 stycznia 1920 roku musiały skapitulować i złożyć broń koło stacji kolejowej Klukwiennaja (120 km na wschód od Krasnojarska). Niegodzące się na kapitulację resztki dywizji zorganizowały się w Harbinie w Odrębny Batalion Piechoty pod dowództwem kpt. Józefa Werobeja[2][3].
Epilog
Większość polskich żołnierzy została wzięta do niewoli i następnie skierowana do katorżniczej pracy w bardzo złych warunkach, w związku z czym bardzo wielu z nich zmarło. Ci, którzy przeżyli bolszewicką niewolę, wrócili do Polski dopiero po podpisaniu w marcu 1921 traktatu ryskiego kończącego wojnę polsko-bolszewicką 1919/1920. Natomiast blisko tysiąc oficerów i żołnierzy nie uznało faktu kapitulacji i – podzieliwszy się na małe oddziałki – przebiło na własną rękę do Irkucka. Stamtąd przez Mongolię i Mandżurię dotarli na wybrzeże Morza Japońskiego. Tam ocalali polscy żołnierze (ponad 900) i ok. 300 osób cywilnych, na czele których stanął b. dowódca Dywizji płk K. Rumsza, zaokrętowało się na pokład brytyjskiego parowca. Po blisko 3-miesięcznej podróży morskiej 1 lipca 1920 dotarli do Gdańska. Zgłosili się oni do walki z bolszewikami w kraju, w związku z czym sformowano z nich batalion strzelców i Legię Oficerską. Potem, gdy do oddziału dołączyło ok. 5 tys. ochotników z Kalisza, Kutna, Łodzi i Włocławka, została utworzona brygada piechoty, zwana – Brygadą Syberyjską. O roztoczenie opieki nad zdemobilizowanymi i powracajacymi z frontu żołnierzami polskimi z 5 Dywizji Syberyjskiej zwracali się księża posłowie, a w śród nich ks. dr Władysław Chrzanowski.
W styczniu 1921 brygada została przeformowana w Dywizję Syberyjską, a w październiku tego roku przemianowana na 30 Dywizję Piechoty.
Zmarli i pomordowani żołnierze Dywizji Syberyjskiej byli chowani m.in. na cmentarzu w Krasnojarsku (400 ofiar). W syberyjskim mieście zachowanymi mogiłami zajmuje się obecnie miejscowa Polonia.
- Osobny artykuł:
30 DP kontynuowała tradycje Dywizji Syberyjskiej, a jej pułki piechoty:
- 82 Syberyjski Pułk Piechoty – 1 Syberyjskiego Pułku Piechoty,
- 83 Pułk Strzelców Poleskich – 2 Syberyjskiego Pułku Piechoty,
- 84 Pułk Strzelców Poleskich – 3 Syberyjskiego Pułku Piechoty.
Organizacja
Organizacja 5 DSP[4]
- 1 Pułk Strzelców (płk Ludwik Bołdok)
- 2 Pułk Strzelców (płk Ludwik Kadlec)
- 3 Pułk Strzelców (płk Romuald Kohutnicki[5])
- Batalion kadrowy (ppłk Brzeziński-Dunin)
- Batalion szturmowy (kpt. Edward Dojan-Miszewski[5])
- 1 Pułk Ułanów (ppłk Konrad Piekarski)
- 5 Pułk Artylerii Polowej Lekkiej (płk Karol Skirgiełło-Jacewicz[5])
- Batalion Inżynieryjny (kpt. Ignacy Świerszczewski)
Skład pułku strzelców[6]
- 3 bataliony
- każdy: 3 kompanie po 150 żołnierzy
- batalion karabinów maszynowych
- 4 kompanie po 6 karabinów maszynowych i 100 żołnierzy
- kompania zwiadu pieszego:
- 2 karabiny maszynowe i 100 żołnierzy
- oddział zwiadu konnego: 2 lekkie karabiny maszynowe i 60 żołnierzy
- kompania łączności
- pluton saperów
- kompania sztabowa
Skład pułku ułanów: 4 szwadrony po 150 szabel
Skład pułku artylerii: 6 baterii po 4 działa
Zobacz też
- Wojsko Polskie na Wschodzie (1914-1920)
- Dywizja Ochotnicza
- jeńcy polscy w niewoli sowieckiej (1919-1922)
- ↑ 5 DSP nazywana była też „Dywizją Syberyjską”.
- ↑ Kazimierz Krajewski, Nie tylko Dowborczycy, Biuletyn IPN nr. 1-2 2009.
- ↑ J.P. Wiśniewski, Ewakuacja oddziałów polskich z Dalekiego Wschodu w 1920 r., „Zesłaniec” 2004, nr 4, 15–37.
- ↑ http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/KLIO/article/view/KLIO.2011.057/1158
- ↑ H. Bagiński, op.cit., s. 558.
- ↑ a b c „Pancerniak” – miesięcznik 5 Kresowej Dywizji Zmechanizowanej Nr 5 (34) kwiecień 1991 s.2
- ↑ H. Bagiński, op.cit., s. 557.
Bibliografia
- Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939 r.
- Witold Jarno, 1 Dywizja Strzelców Armii Generała Hallera, 2006, ISBN 83-88679-55-4.
- Ochotnik, Stanisław Bohdanowicz, ISBN 83-88288-28-3.
- Henryk Bagiński, Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1990, reprint wydania z 1921.
- „Tygodnik Ilustrowany” 24 lipca 1920, s. 590.
- Michał Pawlikowski, "Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr Władysława Chrzanowskiego 1886-1933", Strzałków 2011, ISBN 978-83-933262-0-4
- Stefan W. Wojstomski, "Sprzymierzeńcy. Czesi na Syberii 1918-1920", Warszawa 1938, Instytut Wydawniczy "Biblioteka Polska", s. 243