Zamek Stary Książ: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek Stary Książ
	nr rej. A/5214/621 z 1.09.1959
Państwo	Polska
Miejscowość	Wałbrzych
Styl architektoniczny	eklektyzm
Architekt	Christian Wilhelm Tischbein
Rozpoczęcie budowy	1794 r.
Ukończenie budowy	1797 r.
Pierwszy właściciel	Bolko I Surowy
	Położenie na mapie Wałbrzycha Zamek Stary Książ
	Położenie na mapie Polski Zamek Stary Książ
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek Stary Książ
	50°50′17″N 16°17′42″E/50,838056 16,295000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:14, 9 sie 2019

Galeria: Zamek Stary Książ

Zamek Stary Książ – ruiny zamku położone w Wałbrzychu, w północno-wschodniej części Pogórza Wałbrzyskiego w Sudetach w województwie dolnośląskim. Nieopodal ruin znajduje się zamek Książ.

Położenie

XIX wieczny romantyczny zamek Stary Książ zbudowany jest na murach średniowiecznego zamku piastowskiego księcia jaworskiego Bolka I Surowego^[2]. Położony jest na lewym wzgórzu nad przełomem Pełcznicy w południowo-wschodniej części Książańskiego Parku Krajobrazowego, położonego na pograniczu dwóch odmiennych makroregionów fizycznogeograficznych: Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych. Pełcznica płynie głębokimi dolinami o charakterze wąwozów. Na odcinku około 2 km między Szczawienkiem a Pełcznicą tworzy skaliste jary o głębokości dochodzącej do 80 m i szerokości 20-30 m. Na długości 4 km tworzy liczne zakola o stromych zboczach z urwiskami i skalnymi żlebami. W ten krajobraz z urozmaiconą rzeźbą krętych jarów i głębokich dolin Pełcznicy, odsłoniętych wychodni skalnych wkomponowany jest zamek Stary Książ.

Historia

Zamek średniowieczny z XIII wieku

Pierwszy gród na wzgórzu nad Przełomem Pełcznicy powstał między 2 połową IX-X wiekiem. Pod koniec XIII wieku książę Bolko I Surowy zbudował murowany zamek obronny^[3]. Założenie składało się z trzech członów, murowanego zamku górnego i dwóch podzamczy ufortyfikowanych wałami. Pierwsze podzamcze od zamku górnego oddziela wykuta w skale fosa szerokości 20 m i głębokości 4,5 m. W części pierwszego podzamcza przy licu wału wewnętrznego odkryte zostały relikty fundamentu budowli wzniesionej z kamieni i gliny, które są przypuszczalnie śladami zabudowy wewnętrznej, ciągnącej się wzdłuż obwodu obronnego. W 1290 roku do zamku książę Bolko I Surowy przeniósł swoją siedzibę z Lwówka Śląskiego. Swoje znaczenie warownia straciła w 1392 roku po przejściu księstwa świdnicko-jaworskiego do Korony Czeskiej. W 1428 roku został zdobyty przez husytów. W następnych latach zamek był siedzibą i bazą wypadową rycerzy-rabusiów i jako ich siedziba został zniszczony w 1484 roku. Pozbawiony właściciela zamek popadł w ruinę i przestał funkcjonować na początku XIV wieku.

Zamek romantyczny z XVIII wieku

W roku 1794-1797 właściciel zamku Książ Jan Henryk VI von Hochberg zlecił architektowi Christianowi Tischbeinowi urządzenie otoczenia zamku nad potokiem Pełcznicy i przebudowanie istniejących resztek ruin dawnego zamku na romantyczne ruiny dla księcia Hansa Heinricha IV Hochberga^[3]. Celem budowy była inscenizacja średniowiecznego otoczenia wokół zamku Książ. Po wojnie zamek podpalony przez wojska radzieckie spłonął latem 1945 roku^[3]. Nie był on jednak w tak złym stanie jak obecnie^[3]. Do dziś zachowała się sztuczna ruina z końca XVIII w. z pozostałością głównego budynku zamku z zachowanym podziałem wewnętrznym^[3]. Brak w nim stropów, a z wieży zamkowej ocalały tylko fragmenty^[3]. Zachowały się również dwa renesansowe portale i część muru dawnego ganku prowadzącego do kaplicy, z której pozostały tylko ściany i resztki przykaplicznej wieży^[3].

Architektura

Obecnie zamek Stary Książ to wzniesiona w latach 1794-97^[3] malownicza budowla w stylu eklektycznym, powstała według projektu Christiana Wilhelma Tischbeina, po przebudowie istniejącego w tym miejscu średniowiecznego zamku piastowskiego z końca XIII wieku^[3]. Podczas prac powstały między innymi stylizowane na gotyk romantyczne ruiny zamku Stary Książ. Nowy zamek otoczono fosą i murem obronnym, a wejście do niego prowadziło przez bramę z dwoma wieżyczkami^[3]. Przebudowa ta zatarła ślady dawnego zamku pierwotnego i przez wiele lat, aż do końca XX wieku, obiekt uważano za sztuczne ruiny. Brak danych na temat powstania istniejącego systemu umocnień zewnętrznych w postaci wałów otaczających zamek właściwy i podzamcza, wskazuje na to, że istniał tu nieznany średniowieczny zamek książęcy^[3]. Cały zespół zamkowy składa się z zamku właściwego, w kształcie zbliżonym do trójkąta oraz dwóch trójkątnych przedzamczy położonych jeden za drugim na zachód od zamku właściwego. W budynku głównym połączonym z wieżą znajdowała się sala reprezentacyjna, zbrojownia, sypialnie, sala sądowa, izba więzienna z izbą tortur i kaplica. Pod kaplicą połączoną krużgankami z głównym budynkiem znajdował się loch pochodzący z zamku średniowiecznego. Podczas rozbudowy ruin zamku użyto wiele oryginalnych elementów renesansowych i barokowych detali architektonicznych przeniesionych z zamku w Trzebieniu i innych okolicznych obiektów^[3].

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-01-07] .
↑ http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 363-369. ISBN 978-83-89102-63-8.

Bibliografia

Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
Góry Wałbrzyskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie. Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 10, pod red. Marka Staffy, Wyd. I-BIS, Wrocław 2005, ss. 419-22, ISBN 83-85773-85-1
K. Jaworski, Stary Książ naprawdę średniowieczny, „Karkonosz” 1994, nr 1/8, s. 30-45; idem, Wczesno- i późnośredniowieczne założenie obronne w Starym Książu na Pogórzu Wałbrzyskim, ŚSA 1994, t. 35, s. 511-527

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-01-07] .

[2] ttp://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf

[łuczyński-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 363-369. ISBN 978-83-89102-63-8.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 54: / Linia 54: @@
 == Położenie ==
-Zamek Stary Książ zbudowany jest na murach dawnego [[zamek|zamku]] [[Piastowie|piastowskiego]] [[Bolko I Surowy|Bolka I]]. Położony jest na lewym wzgórzu nad [[przełom Pełcznicy|przełomem Pełcznicy]] w południowo-wschodniej części [[Książański Park Krajobrazowy|Książańskiego Parku Krajobrazowego]], położonego na pograniczu dwóch odmiennych [[makroregion (geografia)|makroregionów]] fizycznogeograficznych: [[Przedgórze Sudeckie|Przedgórza Sudeckiego]] i [[Sudety Środkowe|Sudetów Środkowych]]. [[Pełcznica (rzeka)|Pełcznica]] płynie głębokimi dolinami o charakterze wąwozów. Na odcinku około 2 km między [[Szczawienko|Szczawienkiem]] a [[Pełcznica (Świebodzice)|Pełcznicą]] tworzy skaliste [[Jar (geografia)|jary]] o głębokości dochodzącej do 80 m i szerokości 20-30 m. Na długości 4 km tworzy liczne zakola o stromych zboczach z [[Urwisko (geomorfologia)|urwiskami]] i skalnymi [[żleb]]ami. W ten [[krajobraz]] z urozmaiconą rzeźbą krętych jarów i głębokich dolin Pełcznicy, odsłoniętych wychodni skalnych wkomponowany jest zamek Stary Książ.
+XIX wieczny romantyczny zamek Stary Książ zbudowany jest na murach średniowiecznego [[zamek|zamku]] [[Piastowie|piastowskiego]] księcia jaworskiego [[Bolko I Surowy|Bolka I Surowego]]<ref>http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf</ref>. Położony jest na lewym wzgórzu nad [[przełom Pełcznicy|przełomem Pełcznicy]] w południowo-wschodniej części [[Książański Park Krajobrazowy|Książańskiego Parku Krajobrazowego]], położonego na pograniczu dwóch odmiennych [[makroregion (geografia)|makroregionów]] fizycznogeograficznych: [[Przedgórze Sudeckie|Przedgórza Sudeckiego]] i [[Sudety Środkowe|Sudetów Środkowych]]. [[Pełcznica (rzeka)|Pełcznica]] płynie głębokimi dolinami o charakterze wąwozów. Na odcinku około 2 km między [[Szczawienko|Szczawienkiem]] a [[Pełcznica (Świebodzice)|Pełcznicą]] tworzy skaliste [[Jar (geografia)|jary]] o głębokości dochodzącej do 80 m i szerokości 20-30 m. Na długości 4 km tworzy liczne zakola o stromych zboczach z [[Urwisko (geomorfologia)|urwiskami]] i skalnymi [[żleb]]ami. W ten [[krajobraz]] z urozmaiconą rzeźbą krętych jarów i głębokich dolin Pełcznicy, odsłoniętych wychodni skalnych wkomponowany jest zamek Stary Książ.
 == Historia ==
-Pierwszy [[gród]] na [[Wzgórze|wzgórzu]] nad [[przełom Pełcznicy|Przełomem Pełcznicy]] powstał między IX-X wiekiem, który pod koniec XIII wieku został przebudowany na murowany zamek obronny{{r|łuczyński}}. Stary zamek został wzniesiony przez Bolka I księcia świdnicko-jaworskiego. W 1290 roku do zamku książę [[Bolko I Surowy]] przeniósł swoją siedzibę z [[Lwówek Śląski|Lwówka Śląskiego]]. Swoje znaczenie [[warownia]] straciła w 1392 roku po przejściu [[Księstwo|księstwa świdnicko-jaworskiego]] do Korony Czeskiej. W 1428 roku zostaje zdobyty przez [[Husytyzm|husytów]]. W następnych latach zamek był siedzibą i bazą wypadową rycerzy-rabusiów i jako ich siedziba został zniszczony w 1484 roku. Pozbawiony właściciela zamek popadł w ruinę i przestał funkcjonować w XV wieku. W roku 1794-1797 właściciel [[Książ|zamku Książ]] Jan Henryk VI von Hochberg zlecił architektowi Christianowi Tischbeinowi urządzenie otoczenia zamku nad potokiem Pełcznicy i przebudowanie istniejących resztek ruin dawnego zamku na romantyczne ruiny dla księcia Hansa Heinricha IV Hochberga{{r|łuczyński}}. Celem budowy była inscenizacja [[średniowiecze|średniowiecznego]] otoczenia wokół zamku Książ. Po wojnie zamek podpalony przez wojska radzieckie spłonął latem 1945 roku{{r|łuczyński}}. Nie był on jednak w tak złym stanie jak obecnie{{r|łuczyński}}. Do dziś zachowała się sztuczna ruina z końca XVIII w. z pozostałością głównego budynku zamku z zachowanym podziałem wewnętrznym{{r|łuczyński}}. Brak w nim [[strop (budownictwo)|stropów]], a z wieży zamkowej ocalały tylko fragmenty{{r|łuczyński}}. Zachowały się również dwa [[renesans]]owe [[portal]]e i część muru dawnego [[ganek (architektura)|ganku]] prowadzącego do kaplicy, z której pozostały tylko ściany i resztki przykaplicznej wieży{{r|łuczyński}}.
+=== Zamek średniowieczny z XIII wieku ===
+Pierwszy [[gród]] na [[Wzgórze|wzgórzu]] nad [[przełom Pełcznicy|Przełomem Pełcznicy]] powstał między 2 połową IX-X wiekiem. Pod koniec XIII wieku książę Bolko I Surowy zbudował murowany zamek obronny{{r|łuczyński}}. Założenie składało się z trzech członów, murowanego zamku górnego i dwóch podzamczy ufortyfikowanych wałami. Pierwsze podzamcze od zamku górnego oddziela wykuta w skale fosa szerokości 20 m i głębokości 4,5 m. W części pierwszego podzamcza przy licu wału wewnętrznego odkryte zostały relikty fundamentu budowli wzniesionej z kamieni i gliny, które są przypuszczalnie śladami zabudowy wewnętrznej, ciągnącej się wzdłuż obwodu obronnego. W 1290 roku do zamku książę [[Bolko I Surowy]] przeniósł swoją siedzibę z [[Lwówek Śląski|Lwówka Śląskiego]]. Swoje znaczenie [[warownia]] straciła w 1392 roku po przejściu [[Księstwo|księstwa świdnicko-jaworskiego]] do Korony Czeskiej. W 1428 roku został zdobyty przez [[Husytyzm|husytów]]. W następnych latach zamek był siedzibą i bazą wypadową rycerzy-rabusiów i jako ich siedziba został zniszczony w 1484 roku. Pozbawiony właściciela zamek popadł w ruinę i przestał funkcjonować na początku XIV wieku.
+=== Zamek romantyczny z XVIII wieku ===
+W roku 1794-1797 właściciel [[Książ|zamku Książ]] Jan Henryk VI von Hochberg zlecił architektowi Christianowi Tischbeinowi urządzenie otoczenia zamku nad potokiem Pełcznicy i przebudowanie istniejących resztek ruin dawnego zamku na romantyczne ruiny dla księcia Hansa Heinricha IV Hochberga{{r|łuczyński}}. Celem budowy była inscenizacja [[średniowiecze|średniowiecznego]] otoczenia wokół zamku Książ. Po wojnie zamek podpalony przez wojska radzieckie spłonął latem 1945 roku{{r|łuczyński}}. Nie był on jednak w tak złym stanie jak obecnie{{r|łuczyński}}. Do dziś zachowała się sztuczna ruina z końca XVIII w. z pozostałością głównego budynku zamku z zachowanym podziałem wewnętrznym{{r|łuczyński}}. Brak w nim [[strop (budownictwo)|stropów]], a z wieży zamkowej ocalały tylko fragmenty{{r|łuczyński}}. Zachowały się również dwa [[renesans]]owe [[portal]]e i część muru dawnego [[ganek (architektura)|ganku]] prowadzącego do kaplicy, z której pozostały tylko ściany i resztki przykaplicznej wieży{{r|łuczyński}}.
 == Architektura ==
-Zamek Stary Książ to wzniesiona w latach 1794-97<ref name="łuczyński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Łuczyński | imię = Romuald | tytuł = Zamki, dwory i pałace w Sudetach | wydawca = Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” | miejsce = Legnica | data = 2008 | strony = 363-369 | isbn = 978-83-89102-63-8}}</ref> malownicza budowla w [[Eklektyzm (architektura)|stylu eklektycznym]], powstała według projektu Christiana Wilhelma Tischbeina, po przebudowie istniejącego w tym miejscu [[średniowiecze|średniowiecznego]] zamku piastowskiego z końca XIII wieku{{r|łuczyński}}. Podczas prac powstały między innymi stylizowane na [[gotyk]] romantyczne ruiny zamku Stary Książ. Nowy zamek otoczono [[fosa|fosą]] i [[mur obronny|murem obronnym]], a wejście do niego prowadziło przez bramę z dwoma wieżyczkami{{r|łuczyński}}. Przebudowa ta zatarła ślady dawnego zamku pierwotnego i przez wiele lat, aż do końca XX wieku, obiekt uważano za sztuczne ruiny. Brak danych na temat powstania istniejącego systemu umocnień zewnętrznych w postaci wałów otaczających zamek właściwy i podzamcza, wskazuje na to, że istniał tu nieznany średniowieczny zamek książęcy{{r|łuczyński}}. Cały zespół zamkowy składa się z zamku właściwego, w kształcie zbliżonym do trójkąta oraz dwóch trójkątnych przedzamczy położonych jeden za drugim na zachód od zamku właściwego. W budynku głównym połączonym z wieżą znajdowała się sala reprezentacyjna, [[arsenał|zbrojownia]], sypialnie, sala sądowa, izba więzienna z izbą [[tortura|tortur]] i [[kaplica]]. Pod kaplicą połączoną [[Krużganek|krużgankami]] z głównym budynkiem znajdował się loch pochodzący z zamku [[średniowiecze|średniowiecznego]]. Podczas rozbudowy ruin zamku użyto wiele oryginalnych elementów [[renesans]]owych i [[barok]]owych detali architektonicznych przeniesionych z zamku w [[Trzebień (województwo dolnośląskie)|Trzebieniu]] i innych okolicznych obiektów{{r|łuczyński}}.
+Obecnie zamek Stary Książ to wzniesiona w latach 1794-97<ref name="łuczyński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Łuczyński | imię = Romuald | tytuł = Zamki, dwory i pałace w Sudetach | wydawca = Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” | miejsce = Legnica | data = 2008 | strony = 363-369 | isbn = 978-83-89102-63-8}}</ref> malownicza budowla w [[Eklektyzm (architektura)|stylu eklektycznym]], powstała według projektu Christiana Wilhelma Tischbeina, po przebudowie istniejącego w tym miejscu [[średniowiecze|średniowiecznego]] zamku piastowskiego z końca XIII wieku{{r|łuczyński}}. Podczas prac powstały między innymi stylizowane na [[gotyk]] romantyczne ruiny zamku Stary Książ. Nowy zamek otoczono [[fosa|fosą]] i [[mur obronny|murem obronnym]], a wejście do niego prowadziło przez bramę z dwoma wieżyczkami{{r|łuczyński}}. Przebudowa ta zatarła ślady dawnego zamku pierwotnego i przez wiele lat, aż do końca XX wieku, obiekt uważano za sztuczne ruiny. Brak danych na temat powstania istniejącego systemu umocnień zewnętrznych w postaci wałów otaczających zamek właściwy i podzamcza, wskazuje na to, że istniał tu nieznany średniowieczny zamek książęcy{{r|łuczyński}}. Cały zespół zamkowy składa się z zamku właściwego, w kształcie zbliżonym do trójkąta oraz dwóch trójkątnych przedzamczy położonych jeden za drugim na zachód od zamku właściwego. W budynku głównym połączonym z wieżą znajdowała się sala reprezentacyjna, [[arsenał|zbrojownia]], sypialnie, sala sądowa, izba więzienna z izbą [[tortura|tortur]] i [[kaplica]]. Pod kaplicą połączoną [[Krużganek|krużgankami]] z głównym budynkiem znajdował się loch pochodzący z zamku [[średniowiecze|średniowiecznego]]. Podczas rozbudowy ruin zamku użyto wiele oryginalnych elementów [[renesans]]owych i [[barok]]owych detali architektonicznych przeniesionych z zamku w [[Trzebień (województwo dolnośląskie)|Trzebieniu]] i innych okolicznych obiektów{{r|łuczyński}}.
 == Przypisy ==
@@ Linia 68: / Linia 73: @@
 * Romuald Łuczyński: ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach''. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, {{ISBN|978-83-89102-63-8}}.
 * ''Góry Wałbrzyskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie. Słownik geografii turystycznej Sudetów'', tom 10, pod red. [[Marek Staffa|Marka Staffy]], Wyd. I-BIS, Wrocław 2005, ss. 419-22, {{ISBN|83-85773-85-1}}
+*K. Jaworski, ''Stary Książ naprawdę średniowieczny'', „Karkonosz” 1994, nr 1/8, s. 30-45; idem, ''Wczesno- i późnośredniowieczne założenie obronne w Starym Książu na Pogórzu Wałbrzyskim'', ŚSA 1994, t. 35, s. 511-527
 {{Dwory, pałace i zamki powiatu wałbrzyskiego}}

Dwory	Jugowice Mieroszów
Pałace	Czarny Bór Jaczków Jedlina-Zdrój Jedlinka Rusinowa Struga Wałbrzych (1) Wałbrzych (2) Wałbrzych (3) Zagórze Śląskie
Zamki	Cisy Czarny Bór Czettritzów w Wałbrzychu Grodno Książ Nowy Dwór Radosno Rogowiec Stary Książ Wojaczów w Grzędach