1848
Rządzący państwami w 1848
Wydarzenia w Polsce
- 20 marca – powstanie wielkopolskie: w Poznaniu utworzono Komitet Narodowy Polski z Gustawem Potworowskim na czele.
- 21 marca – Wiosna Ludów: we Lwowie utworzono Komitet Narodowy.
- 1 kwietnia:
- otwarto odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej do granicy w Maczkach.
- Komitet Narodowy Polski w Poznaniu zniósł część obowiązków chłopskich wobec dworów.
- 6 kwietnia – władze austriackie przyznały pełną autonomię Uniwersytetowi Lwowskiemu i zezwoliły na wykłady w języku polskim.
- 11 kwietnia – powstanie wielkopolskie: została podpisana ugoda w Jarosławcu między przedstawicielami władz pruskich a Komitetem Narodowym.
- 14 kwietnia – Wiosna Ludów: powstała Rada Narodowa Lwowska.
- 17 kwietnia – Wiosna Ludów: pod wpływem wydarzeń Wiosny Ludów rząd austriacki uwłaszczył chłopów w Galicji.
- 26 kwietnia – Wiosna Ludów: wojska powstańcze w Wielkopolsce odmówiły demobilizacji.
- 26-27 kwietnia – Wiosna Ludów: zamieszki na ulicach Krakowa. Wojska austriackie zbombardowały Kraków z Wawelu, w wyniku czego zginęły 32 osoby. Kapitulacja miasta.
- 29 kwietnia:
- Wiosna Ludów: wojska pruskie rozbiły obóz powstańców wielkopolskich w bitwie pod Książem.
- Wiosna Ludów: w Krakowie odbyły się manifestacyjne pogrzeby ofiar starć powstańczych z 26 i 27 kwietnia.
- 30 kwietnia – powstanie wielkopolskie: zwycięstwo polskie w bitwie pod Miłosławiem.
- 2 maja – powstanie wielkopolskie: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Sokołowem.
- 3 maja – proklamowanie w Mosinie Rzeczypospolitej przez Jakuba Krotowskiego-Krauthofera.
- 8 maja – powstanie wielkopolskie: zwycięstwo powstańców w bitwie o Kcynię.
- 9 maja – złożenie broni w Bardzie i ostateczny upadek Rzeczypospolitej Mosińskiej.
- 5 lipca – w Cieszynie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma Nowiny dla Ludu Wiejskiego.
- 10 sierpnia – z dworca kolejowego przy ul. Gajowej w Poznaniu odjechał pierwszy pociąg do Stargardu. Podróż, podczas której pasażerowie pokonali 173,3 km trwała 7 godz. 5 min (średnia prędkość wyniosła 24,5 km/h).
- 7 października – Józef Walenty Krzyżanowski został prezydentem Krakowa.
- 2 listopada – Wiosna Ludów: po zbombardowaniu miasta przez Austriaków nastąpiła kapitulacja Lwowa.
- 3 listopada – Kraków: ukazał się pierwszy numer dziennika informacyjno-politycznego „Czas”.
- 5 grudnia – władze pruskie zlikwidowały autonomiczne Wielkie Księstwo Poznańskie.
- Szydłowiec: założono browar produkcji masowej.
Wydarzenia na świecie
- 2-4 stycznia – niepokoje rewolucyjne w Wenecji.
- 3 stycznia – Joseph Jenkins Roberts został pierwszym prezydentem Liberii.
- 12 stycznia – w Palermo wybuchło powstanie przeciwko królowi Obojga Sycylii Ferdynandowi II.
- 13 stycznia – II wojna Brytyjczyków z Sikhami: bitwa pod Chillianwala.
- 20 stycznia – Fryderyk VII został królem Danii.
- 24 stycznia – gorączka złota w San Francisco: James W. Marshall znalazł złoto w Sutter's Mill pod Sacramento.
- 2 lutego – wojna amerykańsko-meksykańska zakończyła się podpisaniem traktatu pokojowego w Guadalupe Hidalgo: Meksyk oddał Stanom Zjednoczonym ponad połowę swojego terytorium (Kalifornię i inne rozległe tereny w zachodniej części kontynentu).
- 16 lutego – odbył się ostatni paryski koncert Fryderyka Chopina.
- 21 lutego – w Londynie Karol Marks i Fryderyk Engels opublikowali Manifest komunistyczny (pierwszego tłumaczenia na język polski dokonał Witold Piekarski - wyd. w Genewie w 1883 r.).
- 22 lutego – Wiosna Ludów: we Francji wybuchła rewolucja lutowa.
- 24 lutego – Wiosna Ludów: abdykował król Francji Ludwik Filip; koniec monarchii lipcowej.
- 25 lutego – we Francji proklamowano II Republikę.
- 27 lutego – Wiosna Ludów: żądania reform w Badenii.
- 4 marca:
- Karol Marks został wydalony z Belgii.
- król Sardynii Karol Albert ogłosił statut fundamentalny, ustanawiając monarchię konstytucyjną.
- 10 marca – Senat USA ratyfikował traktat z Guadalupe Hidalgo, kończący wojnę amerykańsko-meksykańską.
- 11 marca – Wiosna Ludów: początek czeskiego wrzenia rewolucyjnego.
- 13 marca – Wiosna Ludów: wybuchła rewolucja w Wiedniu. Obalony kanclerz Klemens Lothar von Metternich uciekł z kraju.
- 15 marca – Wiosna Ludów: na Węgrzech w Peszcie wybuchło powstanie węgierskie. W rocznicę tego wydarzenia Węgry obchodzą święto narodowe.
- 18/19 marca – Wiosna Ludów: w nocy wybuchły walki uliczne w Berlinie.
- 18-22 marca – Wiosna Ludów: powstanie w Mediolanie przeciwko Austriakom (wł. Cinque giornate di Milano - tzw. Pięć dni Mediolanu).
- 20 marca – Wiosna Ludów: król Bawarii, Ludwik I Wittelsbach abdykował na rzecz swego syna Maksymiliana II; w Berlinie tłum uwolnił z więzienia w Moabicie więźniów politycznych, wśród nich skazanego na ścięcie Ludwika Mierosławskiego.
- 22 marca:
- w Wenecji ogłoszono powstanie Republiki Świętego Marka.
- Wiosna Ludów: zakończyło się pięciodniowe zwycięskie powstanie antyaustriackie w Mediolanie.
- Adam Wilhelm Moltke został pierwszym premierem Danii.
- 24 marca – wybuchła niemiecko-duńska I wojna o Szlezwik.
- 25 marca – Gerrit Schimmelpenninck został pierwszym premierem Holandii.
- 29 marca:
- Wiosna Ludów: mimo kontrakcji ze strony księży zmartwychwstańców, z inicjatywy Adama Mickiewicza zawiązał się w Rzymie Zastęp Polski - rządzona demokratycznymi zasadami formacja wojskowa, znana także jako „Legion Mickiewicza”; tegoż dnia ów poeta i polityk przedstawił deklarację ideową - Skład zasad - gdzie czytamy m.in. „Wszelki z narodu jest obywatelem, wszelki obywatel równy w prawie i przed urzędami” oraz „Izraelowi, bratu starszemu, uszanowanie, braterstwo, pomoc na drodze ku jego dobru wiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo”.
- Gottfried Ludolf Camphausen został premierem Prus.
- 7 kwietnia – utworzenie parlamentu węgierskiego.
- 15 kwietnia – 76 niewolników podjęło nieudaną próbę ucieczki szkunerem z Waszyngtonu do Delaware, gdzie zniesiono niewolnictwo.
- 22 kwietnia – powstał Związek Ślązaków Austriackich.
- 23 kwietnia – I wojna o Szlezwik: zwycięstwo wojsk pruskich nad duńskimi w bitwie pod miastem Szlezwik.
- 25 kwietnia:
- Andrew Graham odkrył planetoidę (9) Metis.
- ogłoszono konstytucję Cesarstwa Austriackiego.
- 27 kwietnia – Francja zniosła niewolnictwo.
- 28 kwietnia – Ibrahim Sarim Pasza został wielkim wezyrem tureckim.
- 29 kwietnia – krytyka papieża Piusa IX wobec Wiosny Ludów.
- 30 kwietnia – wojna austriacko-piemoncka: wojska Piemontu pokonały Austriaków w bitwie pod Pastrengo.
- 6 maja – wojna austriacko-piemoncka: wojska Piemontu pokonały Austriaków w bitwie pod Santa Lucia.
- 10 maja – pierwsze wejście na Pico de Orizaba 5636 m n.p.m. (amer. żołnierze: F. Maynard i G. Reynolds).
- 13 maja – po raz pierwszy zaprezentowano publicznie Maamme - hymn Finlandii.
- 15 maja:
- drugie powstanie w Wiedniu.
- podczas rewolucji lutowej, w Paryżu odbyła się demonstracja na rzecz niepodległości Polski (tzw. dzień polski).
- 18 maja – we Frankfurcie nad Menem rozpoczęły się obrady pierwszego niemieckiego parlamentu.
- 19 maja – wojna amerykańsko-meksykańska: Meksyk ratyfikował traktat z Guadalupe Hidalgo.
- 29 maja:
- 30 maja – wojna austriacko-piemoncka: zwycięstwo wojsk Piemontu nad Austriakami w bitwie pod Goito.
- 2-12 czerwca – odbył się Zjazd Słowiański w Pradze.
- 5 czerwca – nadano konstytucję w Danii.
- 22 czerwca – w Paryżu rozpoczęło się powstanie robotnicze, tzw. dni czerwcowe.
- 25 czerwca – Rudolf von Auerswald został premierem Prus.
- 26 czerwca – w Paryżu zostało zdławione powstanie czerwcowe.
- 19-20 lipca – Zjazd Kobiet w Seneca Falls przyjął Declaration of Sentiments, domagając się dla kobiet praw wyborczych; początek ruchu feministycznego w USA.
- 21 lipca – ksiądz Józef Szafranek w niemieckim Zgromadzeniu Narodowym zgłosił 8 postulatów dotyczących ochrony praw Polaków na Górnym Śląsku.
- 25 lipca – w bitwie pod Custozzą austriackie wojska pokonały siły króla Sardynii.
- 31 lipca – powstanie węgierskie: klęska wojsk węgierskich dowodzonych przez gen. Józefa Bema w bitwie pod Segesvárem z V Korpusem armii rosyjskiej.
- 17 sierpnia – zbuntowana Republika Jukatanu została ponownie przyłączona do Meksyku.
- 22 sierpnia – Stany Zjednoczone anektowały Nowy Meksyk.
- 7 września – w Cesarstwie Austriackim zniesiono poddaństwo.
- 12 września – Szwajcaria uchwaliła nowy ustrój; została konfederacją o ustroju republikańskim.
- 28 października – otwarto pierwszą linię kolejową w Hiszpanii pomiędzy Barceloną a Mataró.
- 31 października – Wiosna Ludów w Cesarstwie Austriackim: upadło powstanie w Wiedniu.
- 3 listopada – pod Georgetown w Gujanie Brytyjskiej otwarto pierwszą linię kolejową w Ameryce Południowej.
- 7 listopada – Zachary Taylor wybrany na prezydenta USA.
- 16 listopada:
- Londyn: ostatni publiczny koncert Fryderyka Chopina.
- został odkryty księżyc Saturna Hyperion.
- 21 listopada – Francja: zgromadzenie konstytucyjne ogłosiło konstytucję II republiki.
- 24 listopada – Wiosna Ludów: papież Pius IX został zmuszony do opuszczenia Republiki Rzymskiej i udał się na wygnanie do Gaety.
- 28 listopada – Berno zostało wybrane na stolicę Szwajcarii.
- 2 grudnia – cesarz Austrii Ferdynand I Habsburg abdykował. Jego miejsce zajął Franciszek Józef I.
- 10 grudnia – Ludwik Napoleon Bonaparte został wybrany na prezydenta Francji.
- 20 grudnia – Ludwik Napoleon Bonaparte objął urząd prezydenta Francji.
Urodzili się
- 8 stycznia – Jakub Jodko Narkiewicz, lekarz, artysta, badacz elektromagnetyzmu, pierwszy dokonał fotografii aureoli (fotografia kirlianowska) (zm. 1905)
- 5 lutego – Joris-Karl Huysmans, francuski pisarz dekadent, skandalista; autor powieści A rebours (zm. 1907)
- 13 lutego – Auguste Baud-Bovy, szwajcarski artysta malarz, wybitny malarz Alp (zm. 1899)
- 5 marca – Ryta od Jezusa, portugalska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1913)
- 21 marca – Christian Hohenlohe, właściciel dóbr ziemskich na Dolnym i Górnym Śląsku oraz na Węgrzech, w tym w Tatrach (zm. 1926)
- 9 kwietnia:
- Ezechiel Moreno, hiszpański augustianin, misjonarz, biskup, święty katolicki (zm. 1906)
- Maria Salles, hiszpańska zakonnica, święta katolicka (zm. 1911)
- 23 maja – Otto Lilienthal, pionier szybownictwa, lotnik (zm. 1896)
- 28 maja:
- Maria Bernarda Bütler, szwajcarska zakonnica, święta katolicka (zm. 1924)
- Wilhelm Forberger, spiskoniemiecki malarz i grafik, związany ze Spiszem i Tatrami (zm. 1928)
- 7 czerwca – Paul Gauguin, artysta malarz francuski (zm. 1903)
- 11 czerwca – William Preble Hall, generał brygady, szef sztabu generalnego armii Stanów Zjednoczonych (zm. 1927)
- 14 września – Filippo Camassei, łaciński patriarcha Jerozolimy, kardynał (zm. 1921)
- 3 października – Alojzy Talamoni, włoski ksiądz katolicki, błogosławiony (zm. 1926)
- 17 października – Wiktor Gomulicki, poeta i pisarz (zm. 1919)
- 26 października – Celestyna od Matki Bożej, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1925)
- 13 listopada – Albert I, książę Monako (zm. 1922)
- 20 listopada – Jan Maria Boccardo, włoski ksiądz, błogosławiony katolicki (zm. 1913)
- 24 listopada – Lilli Lehmann, niemiecka śpiewaczka operowa (sopran) (zm. 1929)
- 25 listopada – Maria Katarzyna Irigoyen Echegaray, hiszpańska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1918)
- 6 grudnia – Johann Palisa, austriacki astronom (zm. 1925)
- 30 grudnia – María Dolores Rodríguez Sopeña Ortega, hiszpańska błogosławiona katolicka (zm. 1918)
- data dzienna nieznana:
- Józef Cho Yun-ho, koreański męczennik, święty katolicki (zm. 1866)
- Wiktoria Rasoamanarivo, madagaskarska błogosławiona katolicka (zm. 1894)
Zmarli
- 9 stycznia – Caroline Herschel, brytyjska astronom pochodzenia niemieckiego (ur. 1750)
- 23 lutego – John Quincy Adams, szósty prezydent USA (ur. 1767)
- 19 marca – Jean-Charles François de Ladoucette, francuski szlachcic, działacz polityczny i gospodarczy, związany z departamentem Hautes-Alpes (ur. 1772)
- 8 kwietnia – Gaetano Donizetti, włoski kompozytor operowy (ur. 1797)
- 7 maja – Gustaw Gizewiusz, polski pastor ewangelicki, działacz społeczno-narodowy i polityczny na Mazurach (ur. 1810)
- 7 czerwca – Wissarion Bielinski, teoretyk kierunku rewolucyjnego demokratyzmu (ur. 1811)
- 6 lipca – Karol Godula, śląski przedsiębiorca (ur. 1781)
- 7 sierpnia – Jöns Jacob Berzelius, szwedzki chemik, lekarz (ur. 1779)
- 12 sierpnia – George Stephenson, konstruktor lokomotywy parowej (ur. 1781)
- 2 października – Georg August Goldfuss, niemiecki zoolog i paleontolog (ur. 1782)
- 15 listopada – Francesco de Vico SJ, astronom włoski (ur. 1805)
- 19 grudnia – Emily Brontë, angielska pisarka (ur. 1818)
Święta ruchome
- Tłusty czwartek: 2 marca
- Ostatki: 7 marca
- Popielec: 8 marca
- Niedziela Palmowa: 16 kwietnia
- Wielki Czwartek: 20 kwietnia
- Wielki Piątek: 21 kwietnia
- Wielka Sobota: 22 kwietnia
- Wielkanoc: 23 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 24 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 1 czerwca
- Zesłanie Ducha Świętego: 11 czerwca
- Boże Ciało: 22 czerwca
