Berlin

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Gdarin (dyskusja | edycje) o 15:55, 23 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Berlin
Ilustracja
Brama Brandenburska (na górze), Czerwony Ratusz (na środku z lewej), Kościół Pamięci (na środku z prawej), Reichstag (u dołu)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

Berlin

Burmistrz

Michael Müller[1]

Powierzchnia

891,85 km²

Wysokość

34-115 m n.p.m.

Populacja (31.12.2014)
• liczba ludności
• gęstość


3 469 849
3834 os./km²

Nr kierunkowy

030

Kod pocztowy

10115–14199

Tablice rejestracyjne

B

Podział miasta

12 okręgów administracyjnych

Plan Berlina
Położenie na mapie Berlina
Mapa konturowa Berlina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Berlin”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Berlin”
Ziemia52°31′07″N 13°24′30″E/52,518611 13,408333
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Berlin – stolica, największe miasto Niemiec i zarazem kraj związkowy. Zajmuje powierzchnię ok. 892 km² i zamieszkuje go 3,4 mln osób. Jest drugim (po Londynie)[a] miastem w Unii Europejskiej pod względem liczby mieszkańców.

Berlin jest podzielony na dwanaście okręgów administracyjnych (Bezirk). Przez przestrzeń miejską przepływają m.in. rzeki Sprewa i Hawela, a ponadto znajduje się wiele jezior i zatok, w tym największe Müggelsee.

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1237 r. Berlin pełnił rolę historycznej stolicy Brandenburgii, Prus, Cesarstwa Niemieckiego, Republiki Weimarskiej i III Rzeszy. Po 1945 r. wschodnia część miasta była stolicą Niemieckiej Republiki Demokratycznej, natomiast pozostała tworzyła Berlin Zachodni – otoczoną murem (od 1961) enklawę na terenie NRD. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 r. Berlin został ponownie stolicą Niemiec, siedzibą prezydenta (od 1994), niemieckiego Bundestagu (od 1999) i Bundesratu (od 2000).

Berlin jest jedną z ważniejszych w Europie metropolii globalnych, ponadto ważnym węzłem komunikacyjnym Niemiec i Europy, zarówno kolejowym, lotniczym i drogowym. Ważny ośrodek naukowy, kulturalny i artystyczny (m.in. Kulturforum i Museumsinsel).

Toponimia

Językoznawcy wywodzą nazwę Berlin od prasłowiańskiego *brl oznaczającego bagno lub moczary i podają znaczenie nazwy jako miasto na bagnach[2]. Według hipotezy Reinholda Trautmanna Berlin jest zniekształconą nazwą Bralin (za czym przemawia m.in. zapis w dokumencie z 1215 nazwy miejscowości jako Braline) i pochodzi od nazwy osobowej Bral, czyli skróconej formy słowiańskiego imienia złożonego Bratosław[3].

Geografia

Mapa hydrograficzna

Berlin leży we wschodniej części Niemiec. Położony jest nad rzeką Sprewą i Hawelą oraz ich dopływami. Sprewa w dzielnicy Spandau wpada do Haweli, prawego dopływu Łaby. Berlin znajduje się między płaskowyżami Barnim i Teltow. Leży około 90 km od granicy z Polską.

Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 45 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 38 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 115,4 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 34 m n.p.m.[4]

Klimat

Okręg administracyjny Mitte

Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roczna wynosi +9,1 °C, średnia roczna ilość opadów wynosi 581 mm. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec (+14,3 °C) i sierpień (+14,1 °C), a najzimniejszy jest styczeń (–1,9 °C) i luty (–1,5 °C). Dokładną statystykę zawiera poniższa tabela[5]:

Miesiąc Średnia
minimalna
temperatura		 Średnia
maksymalna
temperatura		 Ilość
opadów		 Dni
deszczowe
Styczeń –1,9 °C 2,9 °C 42,3 mm 10
Luty –1,5 °C 4,2 °C 33,3 mm 8,0
Marzec 1,3 °C 18 °C 40,5 mm 9,1
Kwiecień 4,2 °C 13,2 °C 37,1 mm 7,8
Maj 9,0 °C 18,9 °C 53,8 mm 8,9
Czerwiec 12,3 °C 21,6 °C 68,7 mm 9,8
Lipiec 14,3 °C 23,7 °C 55,5 mm 8,4
Sierpień 14,1 °C 23,6 °C 58,2 mm 7,9
Wrzesień 10,6 °C 18,8 °C 45,1 mm 7,8
Październik 6,4 °C 13,4 °C 37,3 mm 7,6
Listopad 2,2 °C 7,1 °C 43,6 mm 9,6
Grudzień –0,4 °C 4,4 °C 55,3 mm 11,4

Otoczenie

Najbliższe duże miasta (min. 400 tys. mieszkańców) wokół Berlina:

Hamburg
280 km 		Szczecin
140 km
Hanower
280 km 		Poznań
260 km
Lipsk
180 km 		Drezno
190 km 		Wrocław
340 km

Historia

Najstarsze osadnictwo i pierwsze grody

Obszar dzisiejszego Berlina był zamieszkiwany już przez przedstawicieli kultury halsztackiej, a nawet wcześniejszych kultur brązu. Germanie pojawili się tam w czasie wielkiej migracji z okresu ok. XIII-XII wieku p.n.e.[potrzebny przypis]

Około 120 r. p.n.e. wzdłuż Sprewy musiały wędrować plemiona Cymbrów, Teutonów i Ambronów, podążających następnie przez dzisiejsze Czechy i Węgry do Italii i Galii.

U progu nowej ery obszar ten był zamieszkały przez plemiona zwane Varni i Semnones. Mogli stać się oni później częścią związku zwanego Alamanami. W połowie V w. n.e. mieszkali tam Swebowie (czyli późniejsi Szwabowie, którzy przenieśli się na obszar dzisiejszej Badenii-Wirtembergii).

Osadnictwo słowiańskie w okolicach dzisiejszego Berlina ok. 1150 roku

Przemieszczali się i osiedlali także Sasi na obszarze między Sprewą i Odrą. Następnie pojawili się tam słowiańscy Lucice. Sprewianie założyli tam gród Kopanica, który później stał się dzielnicą Berlina – Köpenick. Nie wiemy, czy zepchnęli oni wszystkich mieszkańców na zachód czy osiedlali się obok tych, którzy zdecydowali się nie wędrować tylko pozostać na ziemi.

Gdy na teren dzisiejszego Berlina dotarli wojowie Karola Wielkiego, to zamieszkiwany był on przez zachodniosłowiański związek plemienny określający się jako Hawelanie.

W okresie następnym obszar ten ze względu na dobre połączenia rzeczne był infiltrowany przez wikingów.

W pierwszej połowie XII wieku do okolic dzisiejszego Berlina granicę polskich wpływów przesunął książę Polski Bolesław III Krzywousty[6]. Jeszcze w XII wieku istniało na tym obszarze słowiańskie Księstwo Kopanickie, które w latach 50. XII wieku było lennem Polski. Jego stolicą była Kopanica, od 1920 dzielnica Berlina.

Panowanie brandenburskie i czeskie

Najwcześniej w drugiej połowie XII wieku obszar znalazł się w granicach Marchii Brandenburskiej. Około 1200 był już poddany pełnej kolonizacji niemieckiej głównie z Saksonii oraz terenów dzisiejszej Holandii.

Miasto Cölln (słowiańskie Kolno), położone na wyspie na Sprewie część podwójnego osiedla Berlin-Cölln, zostało po raz pierwszy wspomniane w 1237, zaś Berlin, położony na prawym (północnym) brzegu rzeki w 1244. Przez Berlin-Cölln przebiegała trasa Via Imperii, łącząca Szczecin z Rzymem. W 1307 zbudowano wspólny ratusz dla obu miast.

W latach 1373–1415 Berlin wraz z Marchią Brandenburską był we władaniu Królestwa Czech. W 1380 pożar strawił centrum miasta. Dwa lata po utracie miasta przez Czechy do Berlina przeniesiono stolicę marchii z Brandenburga.

Berlin w XVII wieku

W latach 1443–1451 wzniesiono zamek. Od 1451 Berlin był rezydencją brandenburskich margrabiów i elektorów. W trakcie wojny pomiędzy Brandenburgią a śląskim księstwem głogowskim w 1477 lub 1478 pod Berlin dotarł najazd piastowskiego księcia Jana II Szalonego. W XVII wieku Berlin został rozbudowany o kilka przedmieść. W pierwszej połowie XVII w. miasto odwiedził późniejszy król Polski, Jan Sobieski. Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) spowodowała zmniejszenie liczby mieszkańców z 14 000 do 8000 osób[7]. W 1650 rozpoczęto budowę Twierdzy Berlin. W 1685 elektor Fryderyk Wilhelm I zezwolił na osiedlanie się w Brandenburgii francuskim hugenotom. Migracja Francuzów odbywała się czterema falami: w latach 1686/87, 1695, 1697/98 i 1700[8]. W 1700 roku Francuzi stanowili już ok. 30% populacji miasta[8]. Inni imigranci przybywali m.in. z Polski i Czech. W 1688 zostało połączonych pięć sąsiadujących ze sobą miast, tworząc Wielki Berlin liczący 56 000 mieszkańców (w tym 20 0000 pierwotnego Berlina)[7].

Stolica Królestwa Prus

Berlin w 1737

W 1701 Berlin został stolicą nowo utworzonego Królestwa Prus. W latach 1701–1705 hugenoci wybudowali Katedrę Francuską. W 1708 wzniesiono Katedrę Niemiecką. W 1709 zjednoczono miasta i gminy Berlin, Cölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt i Friedrichstadt w jedno miasto Berlin. Wkrótce powstały dalsze przedmieścia. W 1742 otwarto Królewski Teatr Dworski. W połowie wieku miasto liczyło ponad 100 000 mieszkańców[7]. W 1760 roku Berlin był przez kilka dni okupowany przez wojska rosyjskie. W latach 1747–1773 w protestanckim Berlinie wybudowano katolicki kościół św. Jadwigi. W 1774 świątynię konsekrował Ignacy Krasicki, który został w niej pochowany w 1801 roku. W latach 1788–1791 wzniesiono Bramę Brandenburską, będącą obecnie jednym z symboli miasta. W 1800 Berlin był drugim największym miastem (co najmniej 170 000 mieszkańców[7]) krajów niemieckich po Wiedniu. W 1806 został zajęty przez Napoleona[9]. W latach 1816–1821 stolica rejencji berlińskiej w prowincji Brandenburgia, a w latach 1822–1875 rejencji poczdamskiej w tej samej prowincji. W XIX wieku w Berlinie funkcjonowały rozmaite organizacje polskie: w 1818 powstały studencki Związek Przyjacielski oraz Stowarzyszenie Polskie, w 1819 Związek Polski, w 1869 Towarzystwo Naukowe Akademików Polskich w Berlinie[10]. W latach 1837–1840 w Berlinie nauki u Carla Friedricha Rungenhagena pobierał Stanisław Moniuszko. W 1847 miał tu miejsce tzw. proces berliński przeciwko 254 Polakom, oskarżonym o przygotowanie powstania wielkopolskiego z 1846 roku[11]. W kolejnym roku miastem wstrząsnęły niemieckie wystąpienia rewolucyjne[12][13]. W 1861 obszar miasta został ponownie rozszerzony, gdy włączono miejscowości Wedding, Moabit oraz przedmieścia po stronie Tempelhofu i Schönebergu. W 1863 w więzieniu Moabit za pomoc powstańcom styczniowym byli więzieni przez Prusaków Wojciech Kętrzyński i Maksymilian Jackowski. W 1864 w Berlinie odbył się kolejny proces berliński, tym razem przeciwko 149 osobom, związanym z powstaniem styczniowym.

W granicach Niemiec

Pałac Raczyńskich w 1876
Zamek w Berlinie, 1886

W 1871 miasto zostało stolicą zjednoczonych Niemiec – jako cesarstwa. Stołeczną funkcję zachował do dziś, będąc następnie stolicą Republiki Weimarskiej, III Rzeszy, Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz Republiki Federalnej Niemiec. Po 1874 po śmierci hrabiego Atanazego Raczyńskiego niemiecki rząd zakupił Pałac Raczyńskich, w latach 1884–1894 wznosząc w jego miejscu gmach parlamentu. W 1875 w dawnym Pałacu Radziwiłłów umieszczono Kancelarię Rzeszy.

Na przełomie XIX i XX wieku Berlin był znaczącym ośrodkiem polskiej prasy, kultury, sportu i nauki. Tu mieszkali i tworzyli m.in. malarz Wojciech Kossak, pisarz Stanisław Przybyszewski, kompozytorzy Feliks Nowowiejski, Mieczysław Karłowicz i Leopold Godowski. W 1891 roku w Berlinie powstała Gazeta Robotnicza, a w 1897 Dziennik Berliński. W 1895 powstało Polskie Towarzystwo szkolne „Oświata”[10]. W Berlinie została założona w 1905 przez Grzegorza Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto, a następnie miała siedzibę Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich[14]. W 1911 założono Polski Klub Sportowy Berlin, rozwiązany przez niemieckie władze w 1939 i reaktywowany w Berlinie Wschodnim w latach 1948–1951.

Po I wojnie światowej w 1918 ogłoszono w Berlinie republikę. W 1920 na podstawie tzw. Ustawy o Dużym Berlinie ponownie znacznie rozszerzono obszar miasta, przyłączając kilka miast i kilkadziesiąt wsi. Berlin osiągnął wówczas około 4 mln mieszkańców.

27 sierpnia 1922 do sądu w Berlinie wpływa wniosek o rejestrację Związku Polaków w Niemczech. 3 grudnia 1922 sąd zatwierdza statut i odbywa się pierwsze Walne Zebranie Związku, na którym Stanisław Sierakowski zostaje wybrany pierwszym jego prezesem. 14 stycznia 1922 ukonstytuowała się 2. dzielnica Związku Polaków w Niemczech. Swoim zasięgiem obejmowała teren Berlina i Ziemi Połabskiej. Od 1924 roku w Berlinie Stanisław Sierakowski wydawał gazetę Kulturwehr dla obrony praw autochtonicznych mniejszości narodowych ówczesnych Niemiec: Polaków, Serbołużyczan, Fryzów, Duńczyków i Litwinów. 6 marca 1938 do Berlina przyjechało ok. 5000 Polaków z całej Rzeszy na I Kongres Polaków w Niemczech.

W 1930 r. Berlin został siedzibą katolickiej diecezji berlińskiej.

Mur Berliński przed zburzeniem w 1989 roku

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 Berlin stał się stolicą III Rzeszy. W 1936 r. odbyły się w Berlinie igrzyska olimpijskie. Planowano znaczną rozbudowę miasta na stolicę świata (tzw. plan Germania Alberta Speera), czemu przeszkodziła klęska Niemiec w II wojnie światowej. W czasie alianckich bombardowań i walk o zdobycie Berlina przez wojska radzieckie i polskie, znaczne obszary zabudowy zostały dosłownie zmiecione z powierzchni ziemi. W czasie wojny w Berlinie byli więzieni m.in. Wincenty Witos, Stefan Rowecki, Zdzisław Maszewski i Juliusz Bursche.

Po II wojnie światowej Berlin został podzielony przez aliantów na 4 sektory okupacyjne. Stąd też przed ponownym zjednoczeniem Niemiec miasto było podzielone na część wschodnią stanowiącą sektor radziecki i od 1949 stolicę NRD i część zachodnią (Berlin Zachodni) będącą specjalnym obszarem administrowanym przez aliantów ze statusem zbliżonym do wolnego miasta (błędem jest stwierdzenie, że Berlin Zachodni należał do RFN) powstałą z francuskiego, brytyjskiego i amerykańskiego sektora okupacyjnego. W latach 1948–1949 Sowieci wprowadzili blokadę Berlina Zachodniego, na co alianci zachodni odpowiedzieli uruchomieniem mostu powietrznego z zaopatrzeniem. W latach 1961–1989 Berlin Zachodni był otoczony murem, którego zburzenie w 1989 r. stanowi symbol zjednoczenia dwóch części miasta oraz dwóch państw niemieckich. Decyzją Bundestagu, od 1991 Berlin jest stolicą zjednoczonych Niemiec. Od 1999 w Berlinie swoje siedziby mają parlament i rząd.

Demografia

Odsetek ludności polskiej w Berlinie w 2012 r. według dzielnic

Ludność Berlina w latach 1880–2015 wyrażona w tys. osób:
W końcu 2015 Berlin zamieszkiwało 621 tys. cudzoziemców z ponad 190 krajów, w tym 54.951 Polaków[15].

Religia

Archidiecezja berlińska (niem.: Erzbistum Berlin) – katolicka archidiecezja niemiecka położona w północno-wschodniej części kraju, obejmująca swoim zasięgiem terytoria trzech landów: Berlin, część Brandenburgii, Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Siedziba arcybiskupa znajduje się w katedrze św. Jadwigi w Berlinie. Katolicką patronką Berlina jest polska święta Jadwiga Śląska.

Katedra w Berlinie
Wyznanie % wszystkich mieszkańców
Brak wyznania 59%
Ewangelicy 21%
Katolicy 9%
inni chrześcijanie 3%
Muzułmanie 6%
inne religie 2%

Źródło: Wszystkie dane pochodzą z tygodnika Idziemy nr 29 z 2010.

Administracja

 Osobny artykuł: Okręgi administracyjne i dzielnice Berlina.

Miasto podzielone jest na 12 okręgów administracyjnych (niem. Bezirk), które dzielą się na 96 dzielnic (niem. Ortsteil, czyli części miasta). Podział ten istnieje od 1 stycznia 2001, kiedy to w wyniku reformy administracyjnej zmniejszono liczbę okręgów administracyjnych z 23 do 12 w celu obniżenia kosztów. Każdy okręg ma oddzielny samorząd i prawa zbliżone do praw miejskich.

Herb i nazwa okręgu administracyjnego
 Liczba mieszkańców
Stan na 31 sierpnia 2013
 Powierzchnia
km²
Charlottenburg-Wilmersdorf 300 699 64,72
Friedrichshain-Kreuzberg 261 790 20,16
Lichtenberg 260 778 52,29
Marzahn-Hellersdorf 250 063 61,74
Mitte 333 905 39,47
Neukölln 310 643 44,93
Pankow 368 571 103,01
Reinickendorf 243 371 89,46
Spandau 220 752 91,91
Steglitz-Zehlendorf 283 018 102,50
Tempelhof-Schöneberg 322 466 53,09
Treptow-Köpenick 243 091 168,42

Gospodarka

Okręg administracyjny Mitte

Berlin jest ważnym ośrodkiem gospodarczym i finansowym. Przemysł, głównie elektroniczny (m.in. Siemens, AEG), maszynowy, środków transportu i odzieżowy.

Miasto stanowi ważny ośrodek handlowy organizujący międzynarodowe targi i wystawy o znaczeniu nie tylko niemieckim, europejskim, ale cały szereg z nich (międzynarodowe targi kolejnictwa InnoTrans, Internationale Tourismus-Börse (Międzynarodowa Giełda Turystyczna), Internationale Funkausstellung (Międzynarodowa Wystawa Radiowa), Internationale Grüne Woche Berlin (Berliński Międzynarodowy Zielony Tydzień)) – światowym. Prym wśród organizatorów pełnią Messe Berlin.

Pomiędzy 1993 a 2012 rokiem w prywatne ręce trafiła prawie połowa miejskich zasobów mieszkaniowych, a liczba lokali socjalnych zmalała z 370 tys. do około 150 tys.[16] Działania te wraz z deregulacją polityki czynszowej doprowadziły do gentryfikacji najbardziej atrakcyjnych dzielnic miasta.

Transport

Miasto stanowi węzeł transportu drogowego, kolejowego, lotniczego oraz wodnego.

Transport drogowy

Autostrady

Transport kolejowy

Berlin Hauptbahnhof
 Osobny artykuł: Transport kolejowy w Berlinie.

Kolej z Berlina do Poczdamu była drugą na terenie Niemiec i została uruchomiona w 1838, biegnąc z obecnego placu Poczdamskiego przez Steglitz, Zehlendorf i Novawes do Poczdamu.

W XIX wieku w Berlinie powstało 9 dworców czołowych kolei dalekobieżnych. Z czasem poszczególne koleje połączono ze sobą – wpierw linią przetokową, zastąpioną później przez linię pierścieniową (zwaną Ring lub Psią Głową) i linią średnicową wschód-zachód na estakadzie. Od lat 60. XIX w. kursowały w Berlinie pociągi podmiejskie i regionalne, z biegiem czasu otrzymywały własne tory, zaś od 1924 zostały przekształcone w elektryczną kolej miejską S-Bahn. Dla kolei S-Bahn zbudowano w latach 1934–1939 tunel północ-południe.

W latach 50. w związku ze spadkiem dalekobieżnego ruchu kolejowego zamknięto wszystkie dworce czołowe Berlina. W maju 2006 otwarto nowy centralny dworzec, na skrzyżowaniu linii wschód-zachód i drugiego tunelu północ-południe, pod nazwą Berlin Hauptbahnhof, podczas budowy zwanego też karkołomną nazwą Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof na pamiątkę istniejącego tam wcześniej dworca Lehrter Bahnhof.

Linie szybkich kolei oraz metra w Berlinie

Główne dworce dalekobieżne Berlina:

Największe dworce regionalne:

Samolot Air Berlin

W Berlinie kursuje najstarsze w Niemczech metro (1902), posiadające obecnie 10 linii, z czego 14% tras znajduje się na powierzchni.

Transport lotniczy

 Osobny artykuł: Lotniska w Berlinie.

Berlin obsługiwany jest przez dwa lotniska: Schönefeld i Tegel. Do 2008 na obszarze byłego Berlina Zachodniego działało lotnisko Tempelhof. Berlińskimi lotniskami zarządza spółka Berliner Flughäfen.

Kultura

Stara Galeria Narodowa (niem. Alte Nationalgalerie) na Wyspie Muzeów w formie świątyni rzymskiej została otwarta w 1876 i zawiera dzieła sztuki XIX wieku
Plik:Berlinale palace.jpg
Berlinale
Berliner Philharmonie

Berlin, w porównaniu z innymi stolicami europejskimi, posiada bardzo dużą liczbę zabytków. Prócz tego znaleźć tu można wiele muzeów i innych instytucji kultury. Interesujące są także miejskie ogrody.

Opery:

Orkiestry symfoniczne:

Zespoły muzyki dawnej:

  • Akademie für Alte Musik Berlin
  • Berliner Barock-Compagney

Chóry:

  • Berliner Singakademie
  • RIAS Kammerchor
  • Philharmonischer Chor Berlin
  • Rundfunkchor Berlin
  • Schöneberger Sängerknaben
  • Studio-Chor Berlin

Teatry:

W Berlinie od 1989 do 2010 r. odbywała się (z przerwami w latach 2004–2005) największa na świecie impreza techno – Love Parade. W największej z nich brało udział ponad milion osób. Od 2004 naturalnej wielkości, kolorowe berlińskie Buddy Bears podróżują po świecie – jako symbol tolerancyjnych i otwartych Niemiec. W roku 2002 okrąg składający się z 140 United Buddy Bears, reprezentujących 140 krajów i nazywanych także po angielsku „Art of Tolerance”, można zobaczyć po raz pierwszy na Placu Paryskim, obok Bramy Brandenburskiej[17].

Zabytki

Brama Brandenburska
Bundestag (Reichstag)

W parku Volkspark Friedrichshain w Berlinie w rejonie Virchowstraße i Werneuchener Straße znajduje się cmentarz polskich żołnierzy poległych w 1945 podczas operacji berlińskiej. W północnej części parku w 1972 wzniesiono pomnik (Denkmal des polnischen Soldaten) projektu zespołu polsko-niemieckiego (Zofia Wolska, Tadeusz Ladziana, Arnd Wittig i Günther Merkel), na którym umieszczono napis „Für eure und unsere Freiheit” (Za waszą i naszą wolność).

 Zobacz też: Atrakcje turystyczne Berlina i Muzea w Berlinie.

Nauka i oświata

Uniwersytet Humboldtów

W Berlinie jest 17 szkół wyższych, które mają około 180 000 studentów. Najważniejsze z nich to:

Rada Europejskiego Instytutu Technologii i Innowacji (EIT)[18] 16 grudnia 2009 wyznaczyła centra pierwszych trzech węzłów wiedzy i innowacji. Uczelnie z Berlina będą brać udział w pracach węzła informatycznego i węzła klimatycznego.

Sport

Stadion Olimpijski w Berlinie

W 1936 Berlin był gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich.

9 lipca 2006 na stadionie Olympiastadion Berlin odbył się Finał Mistrzostw Świata w Piłce nożnej pomiędzy Włochami a Francją.

W Berlinie odbywa się Maraton Berliński, który ze względu na wyniki w nim osiągane jest uznawany za „najszybszy” maraton świata. W 2009 miasto gościło lekkoatletyczne mistrzostwa świata.

W Berlinie swoją siedzibę ma polski klub piłkarski FC Polonia Berlin, który nawiązuje do PKS Berlin założonego w 1911 roku, a zlikwidowanego w 1951 r.

Przestępczość

W 2013 roku na terenie Berlina popełniono łącznie ponad 503 tys. przestępstw[19].

Dość niebezpiecznym rejonem jest centralny kiez Regierungsviertel (dzielnica Mitte). To tutaj dochodziło najczęściej (w przeliczeniu na 1000 mieszk.) do kradzieży rowerów (w całym mieście zgłoszono ponad 26,5 tys. takich zdarzeń) oraz uszkodzeń mienia (w całym Berlinie – 43,5 tys.). W tym samym rejonie dochodziło także najczęściej do kradzieży w ogóle (w całym Berlinie – ponad 226 tys.). Kiez Regierungsviertel jest także miejscem, gdzie najczęściej dochodziło do aktów wandalizmu w postaci graffiti (w całym Berlinie – ponad 9,6 tys. takich zdarzeń). Samochody w stolicy Niemiec w roku 2013 kradzione były łącznie ponad 6,6 tys. razy, najczęściej w dzielnicy Halensee. Podpaleń odnotowano 973. Do uszkodzeń ciała (w tym: groźnych) dochodziło najczęściej w rejonie Kurfürstendamm (w całym Berlinie – 52,1 tys.). Naruszenia prawa związane z narkotykami odnotowano 13,3 tys. razy (najczęściej w kiezie Schillerpromenade oraz Südliche Luisenstadt). Policja odnotowała ponadto 11,5 tys. włamań do mieszkań i domów (najczęściej w dzielnicy Grunewald)[19].

Urodzeni w Berlinie

Pałac Radziwiłłów ok. 1830 (niezachowany)
Eliza Radziwiłłówna
Instytut Polski w Berlinie

Współpraca

W ramach Partnerstwa-Odra Berlin razem z landami Brandenburgia, Meklemburgia-Pomorze Przednie i Saksonia współpracuje z zachodnimi województwami Polski: dolnośląskim, lubuskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz z pięcioma największymi miastami Polski zachodniej: z Poznaniem, Szczecinem, Wrocławiem, Gorzowem Wielkopolskim i Zieloną Górą[20][21].

Miejscowości partnerskie:

Przypisy

  1. ↑ RBB: „Wowereit geht, Müller ist da” (Wowereit odchodzi, jest Müller). 2014-12-11. [dostęp 2014-12-11]. (niem.).
  2. ↑ „Berlin ortsname” w niemieckim czasopiśmie językowym „Onomastik”.
  3. ↑ S. Rospond, Onomastyka słowiańska, cz. II, [w:] Onomastica nr 4, r. III, z. 1, Wrocław 1957.
  4. ↑ Opis Berlina.
  5. ↑ World Meteorological Organization.
  6. ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 51. ISBN 978-83-04-04985-7.
  7. ↑ a b c d Pierre Chaunu Cywilizacja wieku oświecenia Państwowy Instytut Wydawniczy (seria Rodowody Cywilizacji), wyd. 1993, s. 403
  8. ↑ a b Huguenot Refugees in Brandenburg and Berlin, Germany. Family Search. [dostęp 2016-03-26].
  9. ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 142. ISBN 978-83-04-04985-7.
  10. ↑ a b Polonijny Berlin – związki stare i nowe, cz. 1 historyczne i współczesne związki polonijne w Berlinie. Głos Polski. [dostęp 2016-03-26].
  11. ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 160. ISBN 978-83-04-04985-7.
  12. ↑ A manual of dates: a dictionary of reference to the most important events in the history of mankind to be found in authentic records [online], www.archive.org [dostęp 2017-11-15].
  13. ↑ Jerzy Krasuski, Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 174. ISBN 978-83-04-04985-7.
  14. ↑ 1896 - 1914 Okres nauki, Młoda Polska | Karol Szymanowski [online], www.karolszymanowski.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  15. ↑ Nationalitäten in Berlin
  16. ↑ Beata Chomątowska: Szklana pułapka.
  17. ↑ A Brief History of Berlin’s Iconic Buddy Bears.
  18. ↑ European Institute of Innovation and Technology: Single View.
  19. ↑ a b Julius Tröger, Moritz Klack: Kriminalität in Berlin – So gefährlich ist Ihr Kiez. Berliner Morgenpost, 2014-07-22. [dostęp 2014-08-18]. (niem.).
  20. ↑ Czym jest Partnerstwo-Odra?. Kancelaria Senatu, Administracja Senacka ds. Gospodarki, Technologii i Badań Naukowych. [dostęp 2013-06-06]. (niem. • pol.).
  21. ↑ Regiony Partnerstwa Odry. Kancelaria Senatu, Administracja Senacka ds. Gospodarki, Technologii i Badań Naukowych. [dostęp 2013-06-06]. (niem. • pol.).
  22. ↑ Städtepartnerschaft Berlin – Warschau. Partnerstwo miast – Warszawa i Berlin. W: Berlin–Warschau. Warszawa–Berlin. Berlin: Berlin Partner GmbH, 06 2011, s. 6–11. [dostęp 2013-06-06]. (niem. • pol.).

Uwagi

  1. ↑ Pod względem liczby ludności w granicach administracyjnych; Paryż jako gmina in iure liczy 2 246 995 mln mieszkańców i 105,40 km² powierzchni, natomiast Paryż jako Unité urbaine liczy 10 142 983 mieszkańców i 2723,03 km² powierzchni.

Linki zewnętrzne

Podział administracyjny Berlina
Okręgi administracyjne (Bezirk)
Dzielnice (Ortsteil)

Herb Berlina

Podział administracyjny Niemiec
Kraje związkowe
(Bundesland)

Niemcy

Stolice państw Europy
Stolice niepodległych państw
Stolice terytoriów zależnych
i państw nieuznawanych
Związek Hanzeatycki
Region nadreński
(Ren – Moza)
Region IJssel i Zuiderzee
Wybrzeże Morza Północnego
Między Renem i Wezerą
(Westfalia)
Między Wezerą i Łabą
(Dolna Saksonia)
Niemcy środkowe
(na południe do Harzu
między górną Wezerą i Soławą)
Brandenburgia
Południowe wybrzeże Bałtyku
w granicach cesarstwa
Prusy, Polska
Inflanty
Szwecja

Proporzec hanzeatycki

Główny szlak Ligi Hanzeatyckiej

Lubeka – Stolica Ligi Hanzeatyckiej

  1. ↑ a b c d e f miasto-przywódca rejonu lub okręgu
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Berlin&oldid=53284820”