12 Brygada WOP
 W tym budynku mieścił się sztab 12 Brygady WOP (styczeń 2008) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 stycznia 1951 |
| Rozformowanie |
1 stycznia 1958 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Dyslokacja |
Szczecin |
| Formacja | |
12 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza – zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-niemieckiej i granicy morskiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]12 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza JW 1483[2] została sformowana 1 stycznia 1951 na bazie 8 Brygady Ochrony Pogranicza[3], na podstawie rozkazu MBP nr 043/org z 3 czerwca 1950.
Sztab brygady stacjonował w Szczecinie.
Nowa numeracja batalionów i brygad weszła w życie z dniem 1 stycznia 1951[4].
W 1951, sformowano Dywizjon Okrętów Pogranicza WOP w Świnoujściu[a], a w 1952 – batalion portowy WOP Świnoujście[b].
W 1954, sformowano Rzeczny Dywizjon Okrętów Pogranicza w Szczecinie[c]
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/18, na dzień 1 listopada 1954 brygada liczyła 4320 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 0352/15 przewidywał 4482 żołnierzy[6].
W 1955, sztab brygady mieścił się Szczecinie przy ul. Żołnierskiej 4[7].
W 1956, rozformowano 125 batalion WOP Międzyzdroje, a 121 batalion WOP Mieszkowice przekazano 9 Brygadzie WOP w Krośnie Odrzańskim[d].
W 1957, został sformowany 125 batalion WOP Świnoujście[e].
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/39, na dzień 1 sierpnia 1957 brygada liczyła 3652 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 0352/23 przewidywał 4795 żołnierzy[8].
Przeformowana 1 stycznia 1958. Na jej bazie powstała 12 Pomorska Brygada WOP[f].
Ochrona granicy
[edytuj | edytuj kod]
- 1953 – 12 września na brzegu Odry stwierdzono ślady nielegalnego przekroczenia granicy. Patrol blokujący drogę do stacji PKP zatrzymał mężczyznę, który podając się za mieszkańca pogranicza nie znał okolicznych miejscowości. W drodze do strażnicy odrzucił kompas. W toku dochodzenia przyznał się do współpracy z obcym wywiadem. Żołnierzy patrolu odznaczono Srebrnym Medalem "Zasłużonym na Polu Chwały"[3].
- 1953 – 6 października w nocy nad Odrą obsada zasadzki zauważyła łódź przybijającą do polskiego brzegu. Mężczyzna wezwany do zatrzymania usiłował użyć broni i odpłynąć na stronę NRD. Żołnierze zatrzymali i obezwładnili obywatela NRD, podejrzanego o przerzut ludzi przez granicę państwa. Żołnierzy odznaczono Krzyżami Walecznych[5].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
- Organizacja 12 Brygady WOP z 1951[3]
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- 121 batalion WOP – Mieszkowice
- 122 batalion WOP – Chojna
- 123 batalion WOP – Szczecin
- 124 batalion WOP – Police (Trzebież)[10]
- 125 batalion WOP – Międzyzdroje
- batalion portowy WOP Szczecin
- samodzielny batalion kutrów granicznych portu Szczecin
- Flotylla Morska WOP – Trzebież
- Graniczne placówki kontrolne:
- Graniczna Placówka Kontrolna Widuchowa (rzeczna)
- Graniczna Placówka Kontrolna Bobolin (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Rosówek (drogowa, kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Kołbaskowo (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież (rybacka)
- Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin (morska)
- Graniczna Placówka Kontrolna Świnoujście (morska).
Sąsiednie brygady Wojsk Ochrony Pogranicza
[edytuj | edytuj kod]- 9 Brygada WOP ⇔ 15 Brygada WOP – 1.01.1951–31.12.1957[4].
Dowódcy brygady
[edytuj | edytuj kod]- ppłk Stanisław Bański (do 1.10.1952)
- ppłk Edward Suchy (do 11.11.1956)
- płk Tadeusz Tymicki[potrzebny przypis].
Przekształcenia
[edytuj | edytuj kod]3 Oddział Ochrony Pogranicza → 3 Szczeciński Oddział WOP → 8 Brygada Ochrony Pogranicza → 12 Brygada WOP → 12 Pomorska Brygada WOP → Pomorska Brygada WOP → Pomorski Oddział Straży Granicznej
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- ↑ a b c d e Jackiewicz 1998 ↓, s. 60.
- ↑ a b Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ a b c d Jackiewicz 1998 ↓, s. 61.
- ↑ Goryński 2021 ↓, s. 169.
- ↑ a b Historia PBWOP ↓, s. 124–132.
- ↑ Goryński 2021 ↓, s. 174.
- ↑ a b Dominiczak 1985 ↓, s. Galeria zdjęć.
- ↑ Wojtaszak i Kozłowski 2001 ↓, s. 279.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356. (pol.).
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991) : Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
