Strażnica WOP Kostrzyn

Strażnica WOP Kostrzyn

Strażnica SG w Kostrzynie nad Odrą

Tablica upamiętniająca patrona strażnicy (1965–1970)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Patron	Rudolf Gyptner
Tradycje
Rodowód	51 strażnica WOP
Kontynuacja	GPK SG w Kostrzynie nad Odrą
Organizacja
Dyslokacja	Kostrzyn nad Odrą ul. Mickiewicza
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	11 komenda odcinka 10 komenda odcinka 36 batalion OP 94 batalion WOP 93 batalion WOP Lubuska Brygada WOP bg WOP Słubice Pomorska Brygada WOP Lubuski Oddział SG

Granica polsko-niemiecka, znak gran. w rej. Kostrzyna nad Odrą (maj 2016)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Kostrzyn imienia Rudolfa Gyptnera – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec.

Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 11 komendy odcinka Mieszkowice jako 51 strażnica WOP. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego.

Rozkazem organizacyjnym szefa Departamentu WOP nr 013 z 21.03.1947 roku Strażnica WOP nr 51 Kostrzyn z 3 Szczecińskiego Oddziału WOP została przekazana do Komendy odcinka nr 10 Górzyca z 2 Poznańskiego Oddziału WOP.

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 51 strażnica OP Kostrzyn została włączona w struktury 36 batalionu Ochrony Pogranicza w Słońsku, a 1 stycznia 1951 roku w struktury 94 batalionu WOP w Słońsku.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic, a strażnica WOP Kostrzyn I kategorii otrzymała nr 49 w skali kraju. W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna WOP Kostrzyn była 21. w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza. W tym samym roku rozwiązano 94 batalion WOP, a jego strażnice zostały włączone w struktury 93 batalionu WOP w Słubicach.

1 stycznia 1960 roku funkcjonowała jako 1 strażnica WOP II kategorii Kostrzyn w strukturach 93 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 roku jako 1 strażnica WOP lądowa II kategorii Kostrzyn. Natomiast w marcu 1968 była jako strażnica WOP rzeczna nr 1 Kostrzyn w strukturach ww. batalionu.

Granica polsko-niemiecka, element służby granicznej na moście granicznym w Kostrzynie nad Odrą (1965–1970)

W 1976 roku Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnica WOP Kostrzyn podporządkowana została bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim, a w 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Słubice, jako Strażnica WOP Kostrzyn. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 roku strażnica została włączona w struktury Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 .

Straż Graniczna:

15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą.

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Kostrzynie nad Odrą. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą).

Ochrona granicy

Żołnierz WOP na kutrze patrolowym KR-70 Jesion po zakończonym patrolu w przystani kutrów, w Kostrzynie nad Odrą (1972)

W październiku 1945 roku w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy zostały utworzone Przejściowe Punkty Kontrolne Kostrzyn (PPK Kostrzyn):

• Nr 8 kolejowy, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Kostrzyn-Kietz (kolejowe)
• Nr 7 drogowy – III kategorii, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Kostrzyn-Kietz (drogowe).

W 1960 roku 1 strażnica WOP Kostrzyn II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 11 275 m:

• Od znaku granicznego nr 543 do znaku gran. nr 567.

Straż Graniczna:

21 listopada 1992 roku na odcinku strażnicy zostało uruchomione drogowe przejście graniczne, w którym odprawę graniczną osób, towarów, i środków transportu, wykonywała załoga Granicznej Placówki Kontrolnej Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą):

• Kostrzyn-Kietz (drogowe).

Wydarzenia

• 1965 – 6 maja odbyła się uroczystość nadania Strażnicy WOP Kostrzyn imienia Rudolfa Gyptnera, bohatera NRD poległego 28 listopada 1944 roku koło Częstochowy w walce z Niemcami.
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe.

Strażnice sąsiednie

• 50 strażnica WOP Górzyca Północ ⇔ 52 Strażnica WOP Namyślin – 1946
• Strażnica OP Ługi Górzyckie nr 50 ⇔ Strażnica OP nr 52 Namyślin – 1949
• Strażnica WOP Ługi Górzyckie nr 48 ⇔ Strażnica WOP nr 50 Namyślin – 1954
• Strażnica WOP Górzyca II kategorii nr 20 ⇔ Strażnica WOP Namyślin III kategorii nr 22 – 1956
• 2 strażnica WOP III kategorii Górzyca ⇔ 1 strażnica WOP rzeczna I kategorii Namyślin – 01.01.1960
• 2 strażnica WOP lądowa III kategorii Górzyca ⇔ 21 strażnica WOP rzeczna I kategorii Namyślin – 01.01.1964
• Strażnica WOP Górzyca ⇔ Strażnica WOP Namyślin – lata 80. XX w.

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Górzycy ⇔ Strażnica SG w Namyślinie – 16.05.1991.

Komendanci/dowódcy strażnicy

• kpt. Piotr Kołodziejczuk (był 10.1946)
• por. Franciszek Żółtek (od 1948)
• chor. Albert Sabinicz (do 1951)
• st. sierż. Mieczysław Gemer–Mazowicz (od 1951)
• chor. Janusz Zając(od 1952)
• ppor. Leon Szarota (do 1954)
• ppor. Jan Michalak (1954–1956)
• kpt. Wacław Fagas (1956–1964)
• por. Protazy Czech (od 1964)
• mjr Bogumił Jędrycha (był w 1970–był w 1988)
• kpt./mjr Krzysztof Mielczarek.

Poniżej wykaz dowódców strażnicy podano za: Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. s. 19.

• por. Fagas
• kpt. Michalak
• mjr Bogumił Jędrycha.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Krosno Odrzańskie: Drukarnia Dem-druk w Lubsku, 2005.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Archiwum SG Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. (pol.). 
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
• Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin., sygn. 217/143 k. 119–123.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.