21 Brygada Ochrony Pogranicza
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
24 kwietnia 1948 |
| Rozformowanie |
1 stycznia 1951 |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
4 listopada 1946 |
| Rodowód | |
| Kontynuacja |
4 Brygada WOP |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Michał Hakman |
| Ostatni |
ppłk Michał Hakman |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Dyslokacja |
Gliwice |
| Formacja | |
| Podległość |
Główny Inspektorat OP |
| Skład |
patrz: brygada OP |
21 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowana jedna z brygad Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
21 Brygada Ochrony Pogranicza JW 2219 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)[2] została sformowana w 1948 na bazie Katowickiego Oddziału WOP nr 10, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948[3]. Brygada posiadała pięć batalionów, a stan etatowy wynosił 2014 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych[4]. Sztab brygady stacjonował w Gliwicach ul. Nowotki obecnie Daszyńskiego 56. Podlegała Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza, a od 1 stycznia 1950 Dowództwu WOP[5] na podstawie rozkazu MBP nr 068 z dnia 1 lipca 1949[6]. Z dniem 1 stycznia 1949 Wojska Ochrony Pogranicza, rozkazem MON nr 205/Org. z dnia 12 grudnia 1948 podporządkowane zostały Ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego Zabezpieczenie materiałowe przejęły komendy wojewódzkie Milicji Obywatelskiej[7].
Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji, 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”[8]. 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza[9]. Na bazie 21 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 4 Brygada WOP.
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
W 1948[3]:
- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 61 - Ustroń
- samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 63 - Cieszyn
- samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 67 - Racibórz
- samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 69 - Głubczyce
- samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 71 - Prudnik
Etat brygady przewidywał: 5 batalionów, 2014 wojskowych i 12 pracowników cywilnych [10].
Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowało dziewięć GPK [11]:
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 44 „Cieszyn” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 45 „Cieszyn” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 46 „Zebrzydowice” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 47 „Chałupki” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 48 „Chałupki” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 49 „Krzenowice” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 50 „Owsiszcze” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 51 „Pietrowice” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 52 „Głuchołazy” (kolejowa)
Sztandar brygady[edytuj | edytuj kod]
Wręczenie sztandaru dla poprzednika brygady - Katowickiego Oddziału WOP nr 10 odbyło się 4 listopada 1946. W uroczystości udział wzięli m.in.: minister obrony narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, minister hutnictwa Hilary Minc, wojewoda śląski gen. bryg. Aleksander Zawadzki, dowódca Okręgu Wojskowego IV gen. Stanisław Popławski oraz szef Departamentu WOP gen. bryg. Gwidon Czerwiński[12].
Na lewej stronie płatu sztandaru, w dolnym prawym rogu, na tarczce znajduje się czterowierszowy napis: „C.Z.P. (HUTNICZEGO) 24.XI.1946”[12].
W drzewce sztandaru gwoździe pamiątkowe wbijali m.in.: gen. Marian Spychalski, minister Eugeniusz Szyr, Generalny Dziekan Wojska Polskiego ks. płk Stanisław Warchałowski, wicewojewoda śląski płk Jerzy Ziętek, płk Redlich, płk Kuczyński oraz przedstawiciele kopalń „Pokój”. „Kościuszko”. „Bankowa” i „Mała Panew”[12].
Pomimo reorganizacji i zmiany nazwy jednostki, na sztandarze nie dokonywano żadnych poprawek. Sztandar został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 1 lipca 1963[12].
Dowódca brygady[edytuj | edytuj kod]
- ppłk Michał Hakman[5](01.01.1949–31.07.1950)[13].
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1949 – przy sztabie brygady powstał pierwszy zespół amatorskiej twórczości artystycznej. Występował w pododdziałach granicznych i w miejscowościach na pograniczu[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 143.
- ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 132.
- ↑ a b c Żurawlow 2011 ↓, s. 39.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 9.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37.
- ↑ Goryński 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 66.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny pododdziałów WOP ↓, s. 8.
- ↑ a b c d Niedziela 1995 ↓, s. 14.
- ↑ Michał Hakman. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN] [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2016. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Tadeusz Niedziela. Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. „Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP”, s. 14, 1995-06.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- Archiwum Straży Granicznej, Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948–1956.
