Strażnica WOP Rutka Tartak
 Budynek strażnicy w Rutce-Tartak (1988) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 2005 (przekształcenia) |
| Tradycje | |
| Rodowód |
121 strażnica WOP |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
25 komenda odcinka |
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Rutka-Tartak – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.
Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Litewską.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 25 komendy odcinka[1] jako 121 strażnica WOP (Rutka-Tartak)[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[3].
W latach 1948–31 grudnia 1950, 121 strażnica OP Rutka-Tartak była w strukturach 11 batalionu Ochrony Pogranicza i w 1948 stacjonowała, w miejscowości Rutka-Tartak[4].
1 stycznia 1951 121 strażnica WOP Rutka-Tartak była w strukturach 194 batalionu WOP w Kowalach Oleckich i w 1951 stacjonowała w miejscowości Rutka-Tartak, a następnie 221 batalionu WOP w Gołdapi. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[b]. Strażnica III kategorii otrzymała numer 115[6][7].
15 listopada 1955 zlikwidowano sztab 221 batalionu WOP w Gołdapi. Strażnica podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 19 Brygady WOP w Kętrzynie. W sztabie brygady wprowadzono stanowiska nieetatowych oficerów kierunkowych odpowiedzialnych za służbę graniczną strażnic[8].
Opracowany w maju 1956 przez Dowództwo WOP kolejny plan reorganizacji formacji przewidywał rozformowanie kilku brygad, sztabów, batalionów i strażnic. Ta reforma miała przede wszystkim korzyści finansowe. W wyniku tej reformy, w czerwcu 1956 strażnicę rozwiązano[9]. W jej miejsce zorganizowano placówkę graniczną WOP kategorii „B” Rutka-Tartak[9].
W 1964 w Rutce-Tartak stacjonowała placówka WOP nr 7 22 Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza[10].
W 1976, w strukturze Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP, odtworzono strażnicę w Rutce-Tartak[11].
Strażnica WOP Rutka-Tartak do 15 maja 1991 była w strukturach Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP w Białymstoku[12].
Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica Rutka-Tartak weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej[13] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak[14].
W 1995 na stan etatowy 20 funkcjonariuszy SG, stan ewidencyjny wynosił 12 osób[15].
Jako Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[c], została przekształcona na placówkę Straży Granicznej w Rutce-Tartak (PSG w Rutce-Tartak) w strukturach Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej[16].
Budynek strażnicy został wybudowany w 1936 na potrzeby strażnicy batalionu KOP „Sejny” jako pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu. Posiada kształt połączonych liter JP[17][18].
Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]
W lipcu 1956 Placówka WOP kategorii „B” Rutka-Tartak swoim zasięgiem obejmowała powiat suwalski[9].
W 1960 7 placówka WOP Rutka-Tartak ochraniała odcinek 45000 m granicy państwowej od znaku granicznego nr 1987 do znaku gran. nr 1900.
W 1990 Strażnica WOP Rutka-Tartak sąsiadowała ze strażnicą WOP Gołdap – znak gran. nr 2083[19] i strażnicą WOP Sejny (Trompole – znak gran. nr 1915), a od południa ze strażnicą odwodową WOP Augustów[16].
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
- 1946 – 8 kwietnia trzech obywateli litewskich dokonało nielegalnego przekroczenia granicy państwowej z ZSRR do Polski na furmance. Zarządzono pościg i sprawców ujęto. Przy zatrzymanych znaleziono broń oraz 10000 zł[20].
Straż Graniczna:
- 1990 – 19 grudnia, Dowódca Brygady płk dypl. Józef Kosno za zajęcie I miejsca we współzawodnictwie o tytuł „Przodującego pododdziału” wyróżnił w grupie pododdziałów granicznych strażnicę w Rutce-Tartak dowodzoną przez kpt. Stanisława Majewskiego[14].
- 1995 – 24 kwietnia w ramach operacji „skrzydło” w rejon województwa łomżyńskiego i suwalskiego skierowano nieetatowe grupy funkcjonariuszy do prowadzenia obserwacji i przeciwdziałania nielegalnym przelotom i przerzutom emigrantów drogą powietrzną. Wydzielone siły ze strażnic, kompanii odwodowych i Wydziału Ochrony Granicy Państwowej (WOGP) działały przez okres pół[21]).
- 1998 – 28 kwietnia przybyła do strażnicy oddelegowana pierwsza grupa żołnierzy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych, celem wzmocnienia ochrony granicy poprzez wspólne pełnienie służby granicznej[d][22].
- 1998 – 23 listopada na odcinku Podlaskiego Oddziału SG nielegalnie przekroczyła granicę państwową w ciągu ostatnich lat największa grupa nielegalnych imigrantów. Liczyła 113 obywateli różnych narodowości, między innymi z Afganistanu, Pakistanu, Indii. Grupa została zatrzymana w okolicach Suwałk, Sejn i Puńska[23][24]. Litewscy przemytnicy postanowili przerzucić grupę około 180 imigrantów, pozostałych zatrzymały służby litewskie[18].
- 1999 – luty, strażnica otrzymała na wyposażenie samochody osobowo-terenowe Land Rower[25], motocykle marki KTM i czterokołowe typu TRX marki Honda oraz konie do pełnienia służby granicznej[e][26][27].
Sąsiednie strażnice/placówki[edytuj | edytuj kod]
- 120 strażnica WOP Wiżajny ⇔ 122 strażnica WOP Wołyńce – 1946 rok
- Placówka WOP Gołdap ⇔ Placówka WOP Hołny Wolmera – 1960 rok
- Strażnica WOP Gołdap ⇔ Strażnica WOP Sejny – 15.05.1991[28]
Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Gołdapi ⇔ Strażnica SG w Sejnach – 16.05.1991[28].
- Strażnica SG w Wiżajnach ⇔ Strażnica SG w Szypliszkach – 2000 rok[29].
Dowódcy/komendanci strażnicy[edytuj | edytuj kod]
- por. Romuald Dragun (był 10.1946)[f]
- ppor. Wierzbiński (był w 1948)
- por. Tadeusz Dąbrowski (był w 1948)
- ppor. Stanisław Skrzypczak (był w 1951)
- por. Jan Pawłowski (był w 1956)[30]
- por. Stefan Majewski (był 01.01.1991[31]–15.05.1991)
Komendanci strażnicy SG:
- por. SG Stefan Majewski (był 16.05.1991)[32]
- kpt. SG Krzysztof Sobiech (był w 2000)[33]
- Jerzy Kogaczewski.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
- ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[5].
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
- ↑ Ogółem Podlaski Oddział SG został wzmocniony przez około 350 nadwiślańczyków, zgodnie z podpisanym porozumieniem Komendanta Głównego SG i Dowódcą NJW (Szczepański 2000 ↓, s. 77).
- ↑ Konie trafiły do strażnicy z likwidowanych Nadwiślańskich Jednostek MSW.
- ↑ Rozkaz personalny dowódcy WOP nr 053 z 19.10.1946 (Rozkazy personalne D WOP ↓).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rabij 2000 ↓, s. 28.
- ↑ ASGran., sygn. 217/143 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
- ↑ Wykaz pododdziałów WOP ↓.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Historia KOWOP ↓, s. 30.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.13.
- ↑ Historia KOWOP ↓, s. 102.
- ↑ a b c Historia BOWOP ↓, s. 114-134.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 97.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 7.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 290.
- ↑ a b Szczepański 2000 ↓, s. 9.
- ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 137.
- ↑ a b muzeumzs ↓.
- ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 155-156.
- ↑ a b muzeumsg ↓.
- ↑ Burdyło 2011 ↓, s. 108.
- ↑ Rabij 2000 ↓, s. 34.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 49–50.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 77.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 82.
- ↑ Suwałki: Kary w zawieszeniu za przemyt ludzi. rmf24.pl, 2002-09-09. [dostęp 2020-02-12]. (pol.).
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 86.
- ↑ TAM: Konne patrole funkcjonariuszy straży granicznej są atrakcją turystyczną Wiżajn. [w:] Gazeta Współczesna [on-line]. wspolczesna.pl, 2002-12-05. [dostęp 2020-02-11]. (pol.).
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 87.
- ↑ a b Szczepański 2000 ↓, s. 7,9.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 106.
- ↑ Historia BOWOP ↓, s. 135.
- ↑ Nikołajuk 2014 ↓, s. 78–79,94.
- ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 166.
- ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 96.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
- Bogdan Rabij. V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
- Jan Nikołajuk: Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku. W: Biuletyn 3/2014. T. Z historii Ochrony Granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2014, s. 73–96. ISSN 1429-2505. (pol.).
- Wydział Prezydialny Wydział Prezydialny Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Podlaski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27]. (pol.).
- Koło Nr 14 im. Powstańców Sejneńskich Związku Żołnierzy Wojska Polskiego przy Placówce SG w Sejnach: Zarys historyczny Służb Granicznych na Sejneńszczyźnie. [w:] Muzeum Ziemi Sejneńskiej [on-line]. muzeum.sejny.pl, 2012-11-26. [dostęp 2020-01-31]. (pol.).
- Dorian Burdyło: Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej im. gen.bryg. Stefana Pasławskiego w Kętrzynie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- ASGr.Historia Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Białystok 1960
- ASGr.Historia Kętrzyńskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Kętrzyn 1961
- Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k.119 -123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Rodowód | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Placówki SG |
| ||||
| Strażnice SG /rozformowane/ | |||||
| Graniczne placówki kontrolne /rozformowane/ |
- Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza
- Strażnice Straży Granicznej III Rzeczypospolitej
- Rutka-Tartak
- Strażnice Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP
- Pododdziały Białostockiego Oddziału WOP
- Placówki Wojsk Ochrony Pogranicza
- Strażnice WOP rozmieszczone na granicy polsko-radzieckiej
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1945
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 2005