Strażnica WOP Gorzyce
 Budynek byłej strażnicy w Gorzycach (2014) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
październik 1999 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
209 strażnica WOP |
| Kontynuacja |
SSG w Gorzycach |
| Komendanci / Dowódcy | |
| Ostatni |
kpt. Edward Muzyka |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
ul. Bogumińska 13 |
| Formacja | |
| Podległość |
45 komenda odcinka |
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Gorzyce – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 209 strażnica WOP (Gorzyce)[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].
W 1947, strażnica została włączona w struktury 46 komendy odcinka Racibórz[3][4]. W wyniku kolejnej reorganizacji oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica weszła w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza[3], a 1 stycznia 1951 43 batalionu WOP w Raciborzu.
Od 15 marca 1954 w Wojskach Ochrony Pogranicza wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Gorzyce II kategorii otrzymała nr 217 w skali kraju[6].
W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Gorzyce była 7 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza[7].
31 grudnia 1959 była jako 19 strażnica WOP III kategorii Gorzyce.
1 stycznia 1964 była jako 20 strażnica WOP lądowa III kategorii Gorzyce i była w strukturach 42 batalionu WOP w Cieszynie.
W kwietniu 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia[8], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[9].
W 1983 strażnica WOP Gorzyce weszła w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej, a w drugiej połowie 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[8].
Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę kadrową na czas „P” i tak funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.
Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Gorzycach przejęta została przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)[10][11] w Raciborzu i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach (Strażnica SG w Gorzycach).
Strażnica SG w Gorzycach funkcjonowała do października 1999, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęła Strażnica SG w Godowie. Obiekt strażnicy został przekazany gminie, gdzie został zaadaptowany na Urząd Gminy w Gorzycach[12].
Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]
Od 1947 załoga strażnicy wykonywała kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu[3]:
1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:
Od lat 60. XX wieku[13] do połowy lat 80. XX wieku na odcinku strażnicy w miejscowości Gorzyczki[d] do pełnienia służby w ochronie granicy, wykorzystywana była metalowa wieża obserwacyjna[e].
Do 31 grudnia 1989 rozwinięta rozwinięta strażnica lądowa WOP Gorzyce II kategorii, a od 1 stycznia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Gorzyce ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i ok. 1900 m granicy lądowej:
- Włącznie znak graniczny nr 369/11, wyłącznie znak gran. nr IV/1b
. - W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
- Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
- Strażnice WOP w: Godowie i Chałupkach
- Grupa Operacyjno-Rozpoznawcza Zwiadu w Wodzisławiu Śląskim
- Posterunek MO w Rogowie.
- W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS:
- Kopytov.
Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–październik 1999, Strażnica SG w Gorzycach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i około 1900 m granicy lądowej:
- Włącznie znak gran. nr 169/11, wyłącznie znak gran. nr II/1b.
- Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
- 1947 – na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy[14].
- 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[16].
- 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[17].
Straż Graniczna:
- 1993 – strażnica otrzymała na wyposażenie samochód osobowo-terenowy Land Rover Defender I 110 w zamian za UAZ 469 i motocykle Honda xl 125s w zamian za WSK 125.
Strażnice sąsiednie[edytuj | edytuj kod]
- 208 strażnica WOP Godów ⇔ 210 strażnica WOP Zebenkau − 1946
- 216 strażnica WOP Godów ⇔ 218 strażnica WOP Chałupki − 1954
- 6 strażnica WOP Godów I kategorii ⇔ 8 strażnica WOP Chałupki I kategorii – 1956
- 20 strażnica WOP Godów III kategorii ⇔ 18 strażnica WOP Chałupki II kategorii – 31.12.1959
- 21 strażnica WOP Godów lądowa III kategorii ⇔ 19 strażnica WOP Chałupki lądowa II kategorii − 01.01.1964
- Strażnica WOP Godów rozwinięta I kategorii ⇔ Strażnica WOP Chałupki rozwinięta I kategorii − do 16.04.1990
- Strażnica WOP Godów I kategorii ⇔ Strażnica WOP kadrowa w Chałupkach I kategorii − 17.04.1990–15.05.1991
Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Godowie ⇔ Strażnica SG w Chałupkach − 16.05.1991–10.1999.
Obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
| Obsada personalna 1 maja 1986 | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| dowódca strażnicy | kpt. Edward Muzyka[18] |
| p.o. zastępca dowódcy strażnicy | sierż. pchor. Włodzimierz Karsznia |
| szef strażnicy | chor. Bronisław Cykowski[19] |
| kucharka | pracownik cywilny |
Dowódcy/komendanci strażnicy[edytuj | edytuj kod]
- sierż. Jan Piguła[18] (20.01.1951–31.01.1951)[f][20]
- ppor. Jan Piguła[18] (22.07.1953–14.12.1954)[20]
- kpt./mjr Antoni Olejnik (był w 1976[21]–był w 1979)[g]
- por./kpt. Edward Muzyka (był w 1984[22]–01.04.1991[23])
.jpg){kind=small}
Komendanci strażnicy SG:
- kpt. SG Edward Muzyka (02.04.1991–† 1993)[h]
- por. SG/mjr SG Witold Klimczak (1993–10.1999) – do rozformowania[i].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
- ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
- ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[5].
- ↑ Położenie wieży obserwacyjnej → 49°56′22″N 18°23′39″E/49,939314 18,394269
- ↑ Obserwację na wieży obserwacyjnej prowadzi się w warunkach dobrej widoczności w celu ochrony wyznaczonego odcinka granicy. Każda wieża obserwacyjna powinna być wyposażona w:
- szkic terenu znajdującego się w zasięgu obserwacji z wyraźnie oznaczonym ochranianym odcinkiem granicy;
- łączność ze strażnicą i sąsiednimi wieżami obserwacyjnymi;
- tablicę – kątomierz do określenia kierunku przelotu samolotów;
- zabezpieczenie przeciwpożarowe i odgromowe;
- inne wyposażenie zależnie od potrzeb ochranianego odcinka (Regulamin służby granicznej 1968 ↓, s. 39).
- ↑ Od 1.02.1951 Kurs Dowódców Strażnic w OS WOP Kętrzynie.
- ↑ mjr Antoni Olejnik odszedł na emeryturę.
- ↑ kpt. SG Edward Muzyka zmarł.
- ↑ mjr SG Witold Klimczak ubył do strażnicy SG w Chałupkach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ASGran., sygn. 217/143 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
- ↑ a b c Gacek 2005 ↓, s. 8.
- ↑ Rozkaz dowódcy WOP nr 092 z dnia 24.11.1947.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.23.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.185.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
- ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991, utworzono Śląski Oddział SG.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 293.
- ↑ Urząd Gminy w Gorzycach. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 31.
- ↑ Dariusz Mazur: Wojsko Ochrony Pogranicza w Jastrzębiu. jaspedia.eu, 2019-03-22. [dostęp 2019-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-23)]. (pol.).
- ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
- ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
- ↑ a b c Gacek 2005 ↓, s. 69.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 72.
- ↑ a b Jan Piguła. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
- ↑ Rozkaz nr 077 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 17.04.1991.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 20 sierpnia 1967, s. 39.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Placówki |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Strażnice |
| ||||
| Graniczne placówki kontrolne |
| ||||
| G.j.o. przejęte po GBWOP | |||||
| G.j.o. przejęte po BeOSG | |||||
| G.j.o. przejęte od SuOSG | |||||
| PSG przejęte przez Ś–MOSG | |||||
| PSG przejęte po Ś–MOSG |
- Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza
- Strażnice Straży Granicznej III Rzeczypospolitej
- Formacje graniczne w Gorzycach
- Strażnice WOP rozmieszczone na granicy polsko-czechosłowackiej
- Strażnice Górnośląskiej Brygady WOP
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1945
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1999