Graniczna Placówka Kontrolna Kostrzyn
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 2005 (przekształcenia) |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Kostrzyn |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
mjr SG Jan Tomasik |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
3 Oddział OP |
.JPG)
.JPG)
Graniczna Placówka Kontrolna Kostrzyn – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec[b].
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1945 Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych (PPK)[c]. Na terenie Kostrzyna nad Odrą zorganizowano przejściowe punkty kontrolne Kostrzyn (PPK Kostrzyn), każdy o etacie nr 8/12[2]m i obsadzie 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego[3] w strukturach 3. Oddziału Ochrony Pogranicza[4]:
- Przejściowy Punk Kontrolny Kostrzyn nr 8 – kolejowy
- Przejściowy Punk Kontrolny Kostrzyn nr 9 – drogowy – III kategorii.
W 1946 Przejściowy Punkt Kontrolny Kostrzyn został przeformowany do kategorii A według etatu nr 7/10. Rozwiązano PPK nr 9, a obsada PPK drogowego weszła w skład PPK nr 8. W marcu 1947 kolejowo–drogowy PPK Kostrzyn wyłączony ze struktur 3. Szczecińskiego Oddział WOP w Szczecinie i włączony do struktur 2. Poznańskiego Oddziału WOP w Krośnie Odrzańskim[d]. W 1947 przyjęły nazwę granicznej placówki kontrolnej WOP.
Zgodnie z rozkazem organizacyjnym MON nr 233/org. z 15.10.1947, 15 listopada 1947 sformowano rzeczne GPK Kostrzyn kategorii D według etatu 7/33 o stanie 17 wojskowych i 1 kontraktowy.
W 1948 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a graniczne placówki kontrolne w Kostrzynie przemianowano na Graniczne Placówki Ochrony Pogranicza będące w strukturach 10 Brygady Ochrony Pogranicza[5]:
- Kolejowo–drogowe – przeformowane według etatu nr 7/51 kategorii A nr 10
- Rzeczne nr 9.
W 1950 GPK otrzymała statut przejścia kolejowo–drogowego i etat nr 096/18[6]. Do końca 1954 GPK pod względem operacyjnym podporządkowane było bezpośrednio pod sztab 9 Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim, a pod względem zaopatrzenia logistycznego przydzielone było do 93 batalionu WOP w Słubicach[7].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[8]. GPK Kostrzyn weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[9].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[10]. GPK Kostrzyn podlegała bezpośrednio pod sztab 9 Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 GPK Kostrzyn została włączona w struktury Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991[11].
- Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Kostrzyn została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim[12] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą).
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek, po rozformowanej Strażnicy SG w Kostrzynie nad Odrą[e].
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[f] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Gorzowie Wielkopolskim (PSG w Kostrzynie nad Odrą).
Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]
- Straż Graniczna:
2 stycznia 2003 GPK SG w Kostrzynie nad Odrą przejęła pod ochronę po zlikwidowanej Strażnicy SG w Kostrzynie nad Odrą, odcinek granicy państwowej.
Podległe przejścia graniczne[edytuj | edytuj kod]
- Stan z 21 listopada 1992
Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy/komendanci kolejowo–drogowego GPK:
- mjr Kazimierz Kasperski (był w 10.1946)[g] (kolejowe)
- kpt. Aleksander Żywiecki (1947–1948)[14]
- por. Adolf Tynfowicz (od 1948)[14]
- por./kpt. Jan Dereń (01.01.1951–31.07.1953)[15]
- por. Karol Majko (od 1953)
- mjr Rajmund Pinkowski (był w 1960–06.04.1963)[16][14]
- mjr/ppłk Stanisław Przywara (08.10.1963–1978)[14][17]
- kpt. MO Jan Dzieża[18]
- kpt./mjr Julian Stępień (26.05.1981–był 31.07.1990)[19]
- kpt. Konstanty Grabun[14]
- mjr Edmund Betański[14]
- Kowalski[20]
- por. Józef Sawko[20].
- Dowódcy rzecznego GPK:
- Komendanci GPK SG:
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od 1991 graniczna placówka kontrolna Straży Granicznej.
- ↑ Od 3 października 1990 z RFN.
- ↑ Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945([1].
- ↑ Rozkaz organizacyjny szefa Departamentu WOP nr 013 z 21.03.1947.
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
- ↑ Rozkaz personalny dowódcy WOP nr 052 z 19.10.1946[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 123.
- ↑ ASGran., sygn. 217/32 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 49.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓, s. 8.
- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Historia LBWOP ↓, s. 32.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ muzeumsg–Lubuska Brygada WOP ↓.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 294.
- ↑ Rozkazy personalne DWOP ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Jarmoliński 2013 ↓, s. 162.
- ↑ Jan Dereń. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-02-03]. (pol.).
- ↑ Historia LBWOP ↓, s. 34.
- ↑ Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP w st. sp. Stanisława Przywary. emeryci-sg.org.pl, 2022-12-30. [dostęp 2022-12-20]. (pol.).
- ↑ Jan Dzieża. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-01-19]. (pol.).
- ↑ Julian Stępień. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
- ↑ a b c Dowódcy PPK/GPK/placówki/strażnicy WOP/SG w Kostrzynie nad Odrą. [w:] Stary Kostrzyn [on-line]. facebook.com, 2016-04-27. [dostęp 2021-01-20]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75–531 Koszalin, 2013.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
- Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
- ASGran.Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965
- Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 09.11.1945
- Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Rodowód |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Placówki SG |
| ||||||
| Strażnice SG /rozformowane/ |
| ||||||
| Graniczne placówki kontrolne /rozformowane/ |
|
- Graniczne placówki kontrolne Wojsk Ochrony Pogranicza
- Historia Kostrzyna nad Odrą
- Graniczne placówki kontrolne kolejowe
- Graniczne placówki kontrolne rzeczne
- Przejściowe punkty kontrolne
- Graniczne placówki kontrolne Straży Granicznej
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1945
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 2005