Graniczna Placówka Kontrolna Gubin
 Medal pamiątkowy GPK Gubin | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945 |
| Rozformowanie |
2 stycznia 2003 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Gubin |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
2 Oddział OP |
Graniczna Placówka Kontrolna Gubin – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec[a].
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Gubinie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1945[b] Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy 51 przejściowych punktów kontrolnych. Graniczna placówka kontrolna Gubin powstała w 1945, jako kolejowy przejściowy punkt kontrolny III kategorii o etacie nr 8/12[2]. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego[3].
Dowódca Okręgu Wojskowego nr III Poznań, rozkazem organizacyjnym nr 2 z 8 listopada 1945, nakazał sformować na terenie Gubina dwa przejściowe punkty kontrolne kategorii III według etatu 8/12[4]:
- PPK nr 4 – kolejowy III kategorii[5] (w okolicach wioski Zamsz)
- PPK nr 5 – drogowy III kategorii[5] (przy moście na Nysie Łużyckiej).
Obsady PPK Gubin faktycznie rozmieszczone zostały w Gubinie w koszarach przy ul. Wyzwolenia[6].
Jesienią 1946 przeprowadzono reorganizację jednostek WOP. Gubiński kolejowy PPK podniesiono do kategorii B według etatu 7/11 o stanie 33 wojskowych i 2 kontraktowych[6]. Wiosną 1947 nastąpiła kolejna reorganizacja WOP. Drogowy PPK Gubin został przeniesiony do Krosna Odrzańskiego i rozpoczął wypełniać rolę rzecznego przejściowego punktu kontrolnego[7]. Kolejowy PPK nr 4 kategorii B pozostał przy poprzednim stanie 33 wojskowych 2 kontraktowych. Latem 1947 przejściowe punkty kontrolne przemianowano na graniczne placówki kontrolne. W Gubinie pozostała kolejowa Graniczna Placówka Kontrolna nr 5[8].
W 1948 placówka w Gubinie przyjęła nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej Ochrony Pogranicza nr 5 kategorii B. Stacjonowała przy ulicy Wyzwolenia. W 1948 Graniczna Placówka Kontrolna nr 5 „Gubin” (kolejowa) podlegała 10 Brygadzie Ochrony Pogranicza[9].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[10]. GPK Gubin weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[11].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[12]. GPK Gubin podlegała bezpośrednio pod sztab 9 Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 GPK Gubin została włączona w struktury Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu Śląskim i tak funkcjonowała do 15 maja 1991[13].
- Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Gubin została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim[14] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Gubinie (GPK SG w Gubinie).
Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]
Podległe przejścia graniczne[edytuj | edytuj kod]
- Stan z 1997 [15]
Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej[edytuj | edytuj kod]
- por. Stefan Zalewski (03.12.1945–1946)
- kpt. Antoni Januszkiewicz
- mjr Bronisław Małek[16]
- ppłk Mikołaj Gaczyński[17]
- mjr Stanisław Przywara[16][18]
- ppłk Józef Arseniuk[17] (14.07.1973–był 31.07.1990)[19]
- kpt. Władysław Janiszewski[16]
- por. Aleksander Żywiecki[16]
- ppłk Bogusław Jarosz[17].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 49.
- ↑ ASGran., sygn. 217/32 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Arseniuk-Siwczyk 2014 ↓, s. 75.
- ↑ a b Zaremba 2008 ↓, s. 99.
- ↑ a b Arseniuk-Siwczyk 2014 ↓, s. 76.
- ↑ Arseniuk-Siwczyk 2014 ↓, s. 77.
- ↑ Arseniuk-Siwczyk 2014 ↓, s. 78.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ muzeumsg–Lubuska Brygada WOP ↓.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 294.
- ↑ Przejścia graniczne na granicy z RFN ↓, s. okładka.
- ↑ a b c d Jarmoliński 2013 ↓, s. 160.
- ↑ a b c Jarmoliński 2013 ↓, s. 161.
- ↑ Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP w st. sp. Stanisława Przywary. emeryci-sg.org.pl, 2022-12-30. [dostęp 2022-12-20]. (pol.).
- ↑ Józef Arseniuk. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorota Arseniuk-Siwczyk. Z historii WOP w Gubinie. „Gubin i okolice”. 3 (26), 2014. Gubin: Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Gubińskiej.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. (pol.).
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Przejścia graniczne na granicy z RFN. „Straż Graniczna”. 6, 1997. Warszawa: Komenda Główna Straży Granicznej.
- Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
- Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
- Archiwum Straży Granicznej, sygn. DWOP 217/32 k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 09.11.1945 r.
- Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
| Oddziały |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ośrodki szkolenia |
| ||||
| Inne |
|
| Rodowód |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Placówki SG |
| ||||||
| Strażnice SG /rozformowane/ |
| ||||||
| Graniczne placówki kontrolne /rozformowane/ |
|
- Graniczne placówki kontrolne Wojsk Ochrony Pogranicza
- Graniczne placówki kontrolne kolejowe
- Graniczne placówki kontrolne drogowe
- Graniczne placówki kontrolne Straży Granicznej
- Wojska Ochrony Pogranicza w Gubinie
- Przejściowe punkty kontrolne
- Formacje graniczne w Gubinie
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1945
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 2003