Przejdź do zawartości

8 Oddział Ochrony Pogranicza

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
8 Oddział Ochrony Pogranicza
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945

Rozformowanie

21 września 1946

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Józef Popek

Organizacja
Numer

poczty polowej: 52186[1]
JW 1923[a]

Dyslokacja

Przemyśl

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza

Podległość

Wydział Służby Pogranicznej kat. I przy Dowództwie Krakowskiego OW[b][2]

Skład

Etat Nr 8/8-C[3]

8 Oddział Ochrony Pogranicza– zlikwidowany jeden z oddziałów w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę na granicy polsko-czechosłowackiej i granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

8 Oddział Ochrony Pogranicza JW 1923 (Zarządzenie SzSG Nr 0053/Org. z 30 marca 1946)[4]sformowany został przez Krakowski Okręg Wojskowy rozkazem nr 09 dowódcy okręgu – gen. Mikołaja Prus-Więckowskiego, według etatu nr 8/8–C o stanie 1856 wojskowych i 23 pracowników cywilnych[3]z 5 października 1945 w składzie czterech komendantur odcinków i 16 strażnic o stanie 1856 wojskowych i 23 pracowników cywilnych[5].

8 Oddział miał zostać zorganizowany na bazie 9 i częściowo 8 Dywizji Piechoty. Stany uzupełnić miano żołnierzami rozformowywanej Oficerskiej Szkoły Piechoty nr 3, oraz 14 i 17 Dywizji Piechoty[c]. Miejscem postoju sztabu Oddziału został Przemyśl[d] ul. Basztowa[8].

W trakcie formowania oddziału nr 8. i 9. WOP przez Krakowski OW, wystąpiły problemy, które generalnie dotyczyły braku żołnierzy, podoficerów i oficerów oraz braków zaopatrzenia wszelkiego rodzaju. Mimo tych trudności dowódca Krakowskiego OW gen. bryg. Mikołaj Prus-Więckowski rozkazał 5 października 1945 rozpocząć formowanie Oddziału WOP nr 8. w Przemyślu[e] na bazie stanów osobowych 9. DP i częściowo 8. DP[f]. Zgodnie z wydanym rozkazem uzupełnieniem stanów osobowych formowanego oddziału miały być stany osobowe także rozformowywanej Szkoły Oficerskiej Piechoty nr 3 oraz stany osobowe 17. i 14. DP[10].

Bezpośrednim wykonawcą zadania organizacji oddziału była 9. Dywizja Piechoty. Jednakże i tu wystąpiły podobne problemy jak w Poznańskim i Pomorskim OW. Do formowanego oddziału napływały nieliczne grupy żołnierzy, często nieodpowiadający warunkom określonym w rozkazie 0245/Org. Widać to na przykładzie skierowanego przez 9. DP na przełomie października i listopada 1945 kontyngentu osobowego liczącego 726 szeregowców i podoficerów, z którego 202 szeregowców okazało się nieprzydatnych i zostało odesłanych z powrotem do 9. DP. Brakowało też środków transportu, umundurowania a nawet broni. Stąd też termin zakończenia organizacji oddziału na 1 listopada 1945 nie mógł być dotrzymany. Do końca listopada 1945 zdołano zorganizować o niepełnej obsadzie etatowej komendy odcinków, strażnice oraz 4 przejściowe punkty kontrolne (PPK). Powstałe PPK były jednak jedynymi pododdziałami Oddziału WOP nr 8. zorganizowanymi i funkcjonującymi na granicy państwa w końcu 1945[g][12]. Taki stan organizacyjny Oddziału WOP nr 8. wykluczał przystąpienie do ochrony wyznaczonego odcinka granicy państwa, zwłaszcza że na pograniczu przylegającym do odcinka granicznego oddziału występowało znaczne zagrożenie stanu bezpieczeństwa wynikające z występowania w tych rejonach oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), jak też różnorodnych polskich ugrupowań zbrojnych prowadzących działania wymierzone w powstający aparat administracyjny, mniejsze pododdziały wojskowe i siły bezpieczeństwa MBP. Dlatego też Oddział WOP nr 8. nie będąc w pełni zorganizowany nie podjął bezpośredniej ochrony granicy 1 listopada 1945. W zaistniałej sytuacji dowództwo Krakowskiego OW w listopadzie 1945 utworzyło ze zorganizowanych pododdziałów Oddział WOP nr 8. dwa zgrupowania podporządkowane 8. i 9. DP z zadaniem prowadzenia działań przeciwko występującym ugrupowaniom zbrojnym w rejonach przyległych do odcinka granicy mającego być obsadzonym przez oddział. Ze strażnic 34. i 35. Komendy odcinka WOP powstało pod dowództwem dowódcy Oddziału WOP nr 8. ppłk Jerzego Popka zgrupowanie „Północ”, a ze strażnic 36. i 37. Komendy odcinka WOP pod dowództwem szefa sztabu Oddziału WOP nr 8. mjr. Anatola Korościńskiego zgrupowanie „Południe”[h]. Było więc rzeczą oczywistą, że oddział nr 8. nie jest w stanie wykonywać zadań w ochronie granicy państwa. Biorąc to pod uwagę Departament WOP 11 grudnia 1945 wydał rozkaz, w którym nakazał oddziałowi nie obsadzać wyznaczonych miejsc postoju strażnic a granicę państwa ochraniać wysyłanymi patrolami w sile od drużyny do plutonu z bronią maszynową[i]. Niemniej jednak i ta ograniczona forma ochrony granicy nie była wykonana w grudniu 1945[j]. Ostateczna organizacja oddziału, wraz z częściowym uzupełnieniem stanów osobowych, sprzętu i uzbrojenia nastąpiło w ciągu miesiąca grudnia 1945, niemniej oddział nadal posiadał znaczne braki etatowe dotyczące szczególnie kadry oficerskiej, w specjalnościach związanych z pracą polityczno-wychowawczą, środkami łączności, służby samochodowej, uzbrojenia i zwiadu. Stan zorganizowania oddziału mimo wszystko wobec występującego zagrożenia działalnością przede wszystkim oddziałów UPA nie pozwalał na jednoczesne wyjście zorganizowanych komend odcinków i ich strażnic na wyznaczone odcinki granicy państwa. Dlatego też zorganizowane komendy odcinków przenoszono na wyznaczone odcinki granicy państwa sukcesywnie, w miarę poprawy stanu bezpieczeństwa rejonów przygranicznych poszczególnych odcinków granicy państwa[13]. Mimo podejmowanych prób wyjścia komend odcinków na wyznaczone odcinki granicy próby te były nieudane[k]. Jedynym pododdziałem, który w marcu 1946 podjął służbę na granicy państwa była 35. Komenda Odcinka w Przemyślu, której strażnice (3) w dniach 1–2 marca 1946 przystąpiły do pełnienia służby granicznej[l]. Całkowite objęcie ochroną przydzielonego oddziałowi odcinka granicy południowo-wschodniej nastąpiło dopiero w listopadzie 1948[16].

Na podstawie rozkazu Nr 0153/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 21 września 1946 jednostka została przeformowana w 8 Rzeszowski Oddział WOP[17].

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]
Stan w 1945[18][19]:
 Osobne artykuły: Oddziały ochrony pogranicza, Odcinki Wojsk Ochrony Pogranicza, Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza i Graniczne placówki kontrolne.

Historia oddziału

[edytuj | edytuj kod]

Z powodu dużego nasycenia terenu oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, rozkazem nr 0253 z 11 grudnia 1945 odwołano rozkaz bezpośredniego obsadzenia granicy. Utworzone obsady strażnic zostały ześrodkowane w miejscach postoju komend odcinków. Patrolowały granicę pododdziałami w sile od drużyny do plutonu, wzmocnionymi bronią maszynową[24].

Pierwszym odcinkiem obsadzonym przez 8 Oddział był odcinek Komendy Odcinka nr 35 w Przemyślu. Całkowite objęcie ochroną granicy państwowej nastąpiło jednak dopiero w październiku 1948.

Oddział ochraniał wschodni odcinek granicy czechosłowackiej oraz południowy granicy radzieckiej, znajdujące się na terenie Bieszczadów, Gór Sanocko-Turczańskich, Pogórza Przemyskiego i Roztocza. Granicami Odcinka były: na zachodzie - punkt styku z 9 Oddziałem Ochrony Pogranicza (szosa Przełęcz nad Roztokami Górnymi-Roztoki Górne-Cisna-Baligród włącznie), na północy - styk z 7 Oddziałem Ochrony Pogranicza (rzeka Sołokija od punktu przecięcia granicy do Tomaszowa Lubelskiego).

Żołnierze Oddziału w dniach od 5 kwietnia do 31 października 1946 wspierali działania Grupy Operacyjnej Rzeszów, walczącej z UPA. Oddział został podzielony na dwie części: Grupa „Północ”, w skład której weszła 34 i 35 komenda odcinka wchodziła w skład 9 Dywizji Piechoty, oraz grupa „Południe”, w składzie 36 i 37 komendy odcinka działała w ramach 8 Dywizji Piechoty.

Ze względu na ustawiczne zagrożenie ze strony nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA strażnice WOP na tym terenie były fortyfikowane (zasieki z drutu kolczastego, stanowiska broni maszynowej, bunkry itp). Żołnierze znajdowali się w stałym pogotowiu bojowym. Nie wolno było im wychodzić pojedynczo lub bez broni. W 1946 liczba żołnierzy wzrosła do 2 tys. Od 1947, po systematycznie malała. Żołnierze 8 Oddziału WOP wzięli czynny udział w walkach z UPA oraz operacji wojskowej "Wisła". Ochraniali także ludność ukraińską przesiedlaną do ZSRR[25].

Sąsiednie oddziały Ochrony Pogranicza

[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy oddziału

[edytuj | edytuj kod]

Oficerowie oddziału

[edytuj | edytuj kod]

Przekształcenia

[edytuj | edytuj kod]

8 Oddział Ochrony Pogranicza → 8 Rzeszowski Oddział WOP → 15 Brygada Ochrony Pogranicza → 26 Brygada WOP → Grupa Manewrowa WOP Przemyśl «» Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Przemyśl → 26 Oddział WOP → 26 Przemyski Oddział WOP → Bieszczadzka Brygada WOP → Bieszczadzki Oddział SG

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 053/Org. z 30.03.1946.
  2. ↑ Etat 8/5 Wydziału Służby Pogranicznej KOW kat. II przewidywał stan 29 ludzi, w tym 3 pracowników cywilnych[2].
  3. ↑ Rozkaz organizacyjny nr 0245/org. z 13.09.1945 naczelnego dowódcy WP podpisanego przez szefa Sztabu Generalnego WP gen. broni Władysława Korczyca i zastępcę szefa Sztabu Generalnego gen. bryg. Jana Rotkiewicza. Powyższy rozkaz stwierdzał, że „zgodnie z planem rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej dla ochrony granic na czas pokoju”, powołuje się Wojska Ochrony Pogranicza (WOP)[6].
  4. ↑ Spośród 11 oddziałów ochrony pogranicza tylko dwa – 8. i 9. utrzymały w 1945 miejsca dyslokacji swych dowództw. Pozostałe oddziały ochrony pogranicza przeniosły miejsca dyslokacji swych dowództw bądź też już w chwili ich formowania przeniosły się do innych miejscowości[7].
  5. ↑ Rozkaz d-cy Krakowskiego Okręgu Wojskowego nr 09 z 5.10.1945[9].
  6. ↑ Zgodnie z wydanym rozkazem 9. DP organizowała 34. i 35. Komendę odcinka, natomiast 36. i 37. Komendę odcinka organizowała 8. DP.
  7. ↑ Tymi działającymi PPK były: PPK kolejowe – Przemyśl, PPK drogowe – Medyka, PPK drogowe – Lubycza, PPK kolejowe – Olszanica[11].
  8. ↑ Rozkaz d-cy Krakowskiego OW nr 063 z 6.11.1945 Zgrupowanie „Północ” zostało podporządkowane 9. DP a zgrupowanie „Południe” 8. DP.
  9. ↑ Rozkaz Departamentu WOP nr 0253, 11.12.1945; w związku, z czym sformowane strażnice zostały ześrodkowane w miejscach postoju Komend Odcinków. Miejscami stacjonowania Komend Odcinków w grudniu 1945 były: – 34. Komenda Odcinka mimo wyznaczonego miejsca postoju Lubaczów, pozostała ze względu na działania UPA do 25.01.1946 w Przemyślu, 35. Komenda Odcinka miejsce postoju Przemyśl, 36. Komenda Odcinka miejsce postoju Olchowiec, 37. Komenda Odcinka miejsce postoju Lesko.
  10. ↑ Meldunek sytuacyjny dowódcy 8. Oddziału WOP, 17.12.1945. W meldunku jest informacja, że mimo wydanego rozkazu z 11 grudnia o podjęciu ograniczonej ochrony granicy państwa, oddział WOP nr 8. nie podjął jeszcze ochrony granicy.
  11. ↑ Strażnice nr 168. i 169. 37. Komenda Odcinka przybyły 28 lutego 1946 do swych miejsc postoju leżących w tzw. cyplu ciśnieńskim. W Berehah Górnych rozlokowała się strażnica nr 168. a w Wetlinie – strażnica nr 169. Jednakże już wkrótce w marcu 1946 wobec nieustannych ataków oddziałów UPA strażnice te zostały ewakuowane do Cisnej[14].
  12. ↑ Meldunek miesięczny z 25.03.1946 Oddziału WOP nr 8[15].
  13. ↑ Na wniosek Departamentu WOP rozkaz organizacyjny naczelnego dowódcy WP nr 0304/Org. z 28 października 1945, nakazujący do 15 października 1945 „celem strzeżenia i kontrolowania wszelkiego rodzaju przejść granicznych” uzupełnić obsadę sekcji porozumiewawczych konfliktów granicznych i kontroli punktów przejściowych Departamentu WOP i wydziałów WOP oraz sformować 51 przejściowych punktów kontrolnych (PPK), w tym 27 drogowych, 19 kolejowych, 4 morskie i 1 lotnicze. Wydany rozkaz obarczał zadaniem sformowania PPK oddziały ochrony pogranicza oraz Wydział WOP Warszawskiego OW[20].
  14. ↑ wg. Prochwicza: Oddziały ochrony pogranicza nr 2., 3. i 8. – formowały po 4 PPK[21].
  15. ↑ Praktyka wykazała, że nieuzasadnione było tworzenie we wszystkich oddziała WOP grup manewrowych po 175 żołnierzy i oficerów każda[23].
  16. ↑ R-z organizacyjny nr 0245/org. z 13.09.1945 naczelnego d-cy WP.
  17. ↑ Według innych źródeł: Józef Popek – Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowe, 1974, s. 255 i Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Graniczne s. 115.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ ASGran., sygn. 217/143 ↓.
  2. ↑ a b Prochwicz 2010 ↓, s. 21, przypis 33.
  3. ↑ a b Prochwicz 2010 ↓, s. 14, przypis 14.
  4. ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
  5. ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 71.
  6. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 12.
  7. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 15, przypis 21.
  8. ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 111–115.
  9. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 33, przypis 72.
  10. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 33.
  11. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 34, przypis 75.
  12. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 34.
  13. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 34–35.
  14. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 36, przypis 80.
  15. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 36, przypis 81.
  16. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 36.
  17. ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 126–127.
  18. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 111.
  19. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 23 Źródło: CAW, Sztab Generalny-Zarząd VI, 322, Etat nr 8/8.
  20. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 14.
  21. ↑ Prochwicz 2010 ↓, s. 14, przypis 18.
  22. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 67.
  23. ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 58–59.
  24. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 111-115.
  25. ↑ Zapałowski i Ziembolewski 2009 ↓, s. 20–24.
  26. ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 55.
  27. ↑ Zapałowski 2016 ↓, s. 90, 92, 94, 95, 101.
  28. ↑ a b Roman Bury. Z lat wojskowej służby (1945–1947). „Rocznik Sanocki”. VI, s. 189, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 
  29. ↑ WOJSKA OCHRONY POGRANICZA W PRZEMYŚLU W LATACH 1945–1991. emeryci-sg.org.pl. [dostęp 2015-05-30].
  30. ↑ a b Zapałowski 2016 ↓, s. 95.
  31. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 111–115, tu „Krościański”.
  32. ↑ Roman Bury. Z lat wojskowej służby (1945–1947). „Rocznik Sanocki”. VI, s. 191, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
  • Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356. (pol.).
  • Jerzy Prochwicz. Organizacja Wojsk Ochrony Pogranicza wrzesień 1945–grudzień 1945. „Problemy Ochrony Granic”. Biuletyn nr 44 (2010), s. 7–40, 2010. Piotrków Trybunalski: Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia Piotrków Trybunalski. (pol.). 
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowe, 1974.
  • Andrzej Zapałowski: Granica w ogniu : 35. „Przemyska” Komenda Odcinka WOP w działaniach przeciw OUN I UPA w latach 1945–1948. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2016.
  • Andrzej Zapałowski, Zbigniew Ziembolewski: Żołnierze WOP na Podkarpaciu. Przemyśl: 2009. ISBN 83-902113-2-7.
  • Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k. 7–8. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
Wojska Ochrony Pogranicza
Oddziały OP 1945–1946
Oddziały WOP
1946–1948 i 1957–1976
Brygady OP 1948–1950
Brygady WOP 1950–1958
„Terytorialne”
brygady WOP 1958–1990
Komendy odcinków
Bataliony OP
Bataliony WOP
Bataliony portowe
Inne
Samodzielne OZ
Szkolnictwo WOP
Dywizjony OP
Strażnice WOP
GPK/PPK
Bieszczadzka Brygada WOP
Rodowód
Komendy odcinków
Bataliony OP
Bataliony WOP
Strażnice
GPK
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=8_Oddział_Ochrony_Pogranicza&oldid=78021647”