Bitwa pod Łunińcem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
kwiecień–lipiec 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Łunińcem | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Łunińcem – walki wojsk Frontu Litewsko-Białoruskiego z sowiecką 8 Dywizją Strzelców toczone w początkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]W pierwszych miesiącach 1919 roku na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały jeszcze wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 oddziały polskie weszły w kontakt bojowy z jednostkami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy nie wypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3].
Na początku kwietnia na litewsko-białoruskim obszarze działań wojennych oddziały polskie stały na linii Jasiołda - Kanał Ogińskiego, podchodząc na północ od Niemna do linii kolejowej Baranowicze - Lida i do rzeki Dzitwy. W tym czasie oddziały Armii Czerwonej tworzyły cztery zgrupowania. Jedno z nich zgrupowane było na Polesiu w rejonie Łunińca[4].
Wiosną wojska grupy gen. Listowskiego trzykrotnie próbowały zdobyć ten ważny węzeł kolejowy, broniony przez 8 Dywizję Strzelców i mniejsze oddziały Armii Czerwonej[5].
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| dowództwo Grupy Poleskiej | gen. Antoni Listowski | Front Litewsko-Białoruski |
| Pierwszy bój o Łuniniec - 4 kwietnia 1919 | ||
| ⇒ 34 pułk piechoty | mjr Aleksander Łuczyński | |
| → III/ 34 pułku piechoty | por. Kazimierz Gliński | |
| → dwie kompanie 34 pp | por. Wincenty Wolski | |
| → dwie komp 34 pp + oddział partyzancki | por. Koj i por. Zaręba | |
| → grupa jazdy | ||
| Drugi bój o Łuniniec - 27 kwietnia 1919 | ||
| ⇒ 35 pułk piechoty | ppłk Mieczysław Trojanowski | 9 Dywizja Piechoty |
| → I/ 35 pułku piechoty | kpt. Leon Grot | |
| ⇒ Grupa płk. Strzemieńskiego | płk Stefan Strzemieński | |
| → 3 pułk ułanów | p.o mjr Cyprian Bystram | |
| → III/34 pp | por. Kazimierz Galiński | |
| ⇒ Grupa mjr. Baranowskiego | ||
| → II//34 pułku piechoty | ||
| ⇒ grupa jazdy | ||
| Trzeci bój o Łuniniec - maj 1919 | ||
| ⇒ II/34 pułku piechoty (gr. wypadowa) | ||
| ⇒ 22 pułk piechoty | ppłk Władysław Grabowski | |
| → 9/ 34 pułku piechoty | por. Władysław Bułynko + | |
| 10/ 34 pułku piechoty | por. Marian Tyborowski | |
| → batalion piński | ||
| Czwarty bój o Łuniniec - lipiec 1919 | ||
| ⇒ Grupa ppłk. Grabowskiego | ppłk Władysław Grabowski | 9 Dywizja Piechoty |
| → I/ 22 pułku piechoty | gr. ppłk. Granowskiego | |
| → trzy kompanie 34 pp | ||
| → 4/ 3 pułku artylerii ciężkiej | ||
| → dwa pociągi pancerne | ||
| → trzy kutry rzeczne | ||
| ⇒ Grupa mjr. Łuczyńskiego | mjr Aleksander Łuczyński | gr. mjr. Łuczyńskiego |
| → II/34 pułku piechoty | ||
| → III/34 pułku piechoty | ||
| → I/ 35 pułku piechoty | kpt. Leon Grot | |
| → batalion piński | ||
| → 4/7 pułku artylerii polowej | ||
| ⇒ Grupa płk. Strzemieńskiego | płk Stefan Strzemieński | 9 Dywizja Piechoty |
| → 3 pułk ułanów | ||
 Armia Czerwona
| ||
| 8 Dywizja Strzelców | 16 Armia | |
| → 64 pułk strzelców | 22 Brygada Strzelców | |
| → batalion instruktorski (Chińczyków) | ||
| → ochotniczy oddział spartakusowców | ||
| → jednostki Flotylli Dnieprzańskiej | ||
Walki o Łuniniec
[edytuj | edytuj kod]Natarcie 34 pułku piechoty
[edytuj | edytuj kod]W pierwszych dniach kwietnia dowództwo Frontu Litewsko-Białoruskiego nakazało zdobyć Łuniniec. Dowódca Grupy Poleskiej zlecił to zadanie dowódcy 34 pułku piechoty mjr. Aleksandrowi Narbuttowi-Łuczyńskiemu[6]. Dowódca pułku ugrupował swój oddział w trzy kolumny. III batalion nacierał wzdłuż toru kolejowego Pińsk – Łuniniec, dwie kompanie II batalionu z Porzecza na Łohiczyn – Łuniniec, a dwie kolejne kompanie II batalionu, wzmocnione oddziałem partyzantów polskich z Sokółki, maszerowały bezpośrednio na Łuniniec. W czasie marszu oddział polskich partyzantów został zaskoczony i rozbity przez oddział partyzantów sowieckich. Klęska partyzantów spowodowała wycofanie się całej kolumny za Kanał Ogińskiego i w konsekwencji odwołanie akcji na Łuniniec[7][8].
Drugi bój o Łuniniec
[edytuj | edytuj kod]
Wojna Polska 1918–1921[1]
W ostatnich dniach kwietnia po raz drugi oddziały polskie uderzyły na Łuniniec. Grupa płk. Stefana Strzemieńskiego (dowódca 3 pułku ułanów) ruszyła wzdłuż torów Pińsk – Łuniniec, grupa mjr. Baranowskiego miała rozpocząć natarcie znad Kanału Ogińskiego po zdobyciu przez grupę płk. Strzemieńskiego stacji Parochońsk, a trzecia grupa, sformowana ze szwadronów jazdy, otrzymała rozkaz obejścia Łunińca od północy. 27 kwietnia o świcie walkę rozpoczął III/34 pułku piechoty, uderzając na silnie umocnioną pozycję sowiecką pod Starosielem. W pierwszym rzucie atakowała 12 kompania. Przełamała ona sowiecką obronę i zmusiła przeciwnika do wycofania się w kierunku Parochońska. Sowieci kontratakowali. Ich pierwszy atak został przez batalion odparty. Dopiero drugi kontratak sowieckiej piechoty, wsparty ogniem dwóch pociągów pancernych, zmusił Grupę do odwrotu i wycofania się do wsi Soszno, skąd wraz z oddziałem 22 pułku piechoty nastąpił dalszy jej odwrót na pozycję wyjściową do Zajezierza[7][9].
Trzeci bój o Łuniniec – maj 1919
[edytuj | edytuj kod]Trzecie natarcie na Łuniniec poprzedzone zostało wypadem zorganizowanym przez II batalion 34 pułku piechoty na kierunku Parochońska. Wypad, kierowany osobiście przez generała Listowskiego, zakończył się fiaskiem[10].
W końcu maja dowódca 9 Dywizji Piechoty przeszedł do działań zaczepnych na południe od Pińska. Główne zadanie wykonywał 22 pułk piechoty, wzmocniony 9 i 10 kompanią 34 pułku piechoty[11] i batalionem pińskim[12]. 24 maja 22 pułk piechoty rozpoczął natarcie. Wyparto sowiecki 64 pułk strzelców i zajęto Płotnicę, Ossowcy i Ossowę. Jednak wobec niepowodzenia grupy działającej na północnym brzegu Prypeci, działania wstrzymano. I/22 pułku piechoty wrócił na pozycje wyjściowe utrzymując łączność z 4/1 pułku szwoleżerów, stojącym w Morosznie, a batalion piński i dwie kompanie 34 pułku piechoty wróciły do Pińska[12].
Lipcowe natarcie na Łuniniec
[edytuj | edytuj kod].png)
Encyklopedja wojskowa, T. 5[13]
Z końcem czerwca gen. Listowski przystąpił do planowania kolejnego uderzenia na ten ważny węzeł komunikacyjny, jakim był Łuniniec. Utworzył on zgrupowanie w składzie: trzy bataliony 34 pułku piechoty, I/35 pułku piechoty, I/22 pułku piechoty, ochotniczy batalion piński, 3 pułk ułanów, 4 szwadron 1 pułku szwoleżerów, 4/2 pułku ułanów, trzy baterie artylerii, pociągi pancerne „Mściciel” i „Polesiak” oraz okręty Flotylli Pińskiej. Zgrupowanie polskie liczyło 4200 żołnierzy, dysponując 16 działami i 103 ciężkimi karabinami maszynowymi.
Plan polski zakładał uderzenie z rejonu Pińska grupą ppłk. Grabowskiego w składzie trzy kompanie 34 pułku piechoty, I/22 pułku piechoty, 4/3 pułku artylerii ciężkiej, dwa pociągi pancerne, trzy kutry Flotylli Pińskiej. Grupa miała uderzyć na kierunku Horodyszcze − Parochońsk – Łuniniec. Pozostałe jednostki Flotylli Pińskiej posuwały się Prypecią, ubezpieczając oddziały ppłk. Grabowskiego od południa[7][15]. Na południe od Prypeci działać miała grupa jazdy rtm. Piotra Głogowskiego, a główne uderzenie na Łuniniec miało przeprowadzić od północy zgrupowanie dowodzone osobiście przez gen. Antoniego Listowskiego w składzie: grupa mjr. Aleksandra Łuczyńskiego[a] oraz wzmocniony 3 pułk ułanów (grupa płk. Stefana Strzemieńskiego). Zgodnie z planem pododdziały mjr. Łuczyńskiego nacierać miały z rejonu Łohiczyna przez Łyszcze - Pohost, a grupa płk. Strzemieńskiego miała obejść Łuniniec od północy przez Bastyń – Dziatłowicze.
1 lipca grupy uderzeniowe ruszyły do natarcia. Zdobyte zostało Horodyszcze, a nieprzyjaciel wycofał się na linię Wiślicy. Kawaleria rtm. Głogowskiego opanowała Stolin, przecinając linię kolejową Sarny - Łuniniec, a 5 lipca grupa mjr. Łuczyńskiego, wspierana od północy przez 3 pułk ułanów sforsowała Wiślicę, zmuszając przeciwnika do odwrotu na Pohost. W kolejnych dniach oddziały polskie przełamały obronę sowiecką na Bobryku i zbliżyły się do Łunińca. 8 lipca grupa mjr. Łuczyńskiego zdobyła Łunin, a kontratak sowieckiej 8 Dywizji Strzelców, wsparty pociągiem pancernym, został odparty. Ścigające nieprzyjaciela oddziały grupy mjr. Łuczyńskiego 10 lipca wkroczyły do opuszczonego przez czerwonoarmistów Łunińca, a obchodzący miasto 3 pułk ułanów zmusił przeciwnika do odwrotu za Łań[7].
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 10 lipca 1919 donosił[16]:
Od tygodnia prowadzone pod kierownictwem generała Listowskiego operacje na Polesiu uwieńczone zostały zajęciem Łunińca. Po zażartej walce z załogą bolszewicką, zasiloną świeżemi wyborowemi oddziałami marynarzy i chińczyków, nasze wojska opanowały ten węzeł kolejowy.
- Sowiecki kontratak
2 sierpnia sowieckie dowództwo podjęło próbę odzyskania Łunińca. Do natarcia ruszył 64 pułk strzelców, batalion instruktorski[b], ochotniczy oddział spartakusowców oraz kilka jednostek Flotylli Dnieprzańskiej. W sumie sowieckie zgrupowanie uderzeniowe liczyło około 1800 żołnierzy, dwa działa, dwadzieścia pięć ckm-ów[17][18]. Natarcie odrzuciło oddziały polskie na zachód, ale I/34 pułku piechoty utrzymał swoje pozycje na linii rzeki Łań. Następnego dnia mjr Łuczyński wyprowadził swój kontratak. Oddziały sowieckie zmuszone zostały do odwrotu i wróciły na pozycje wyjściowe zajmowane 1 sierpnia[19].
Walki o Łuniniec w 1920
[edytuj | edytuj kod]Jesienią 1920, podczas polskiej ofensywy na Białorusi, na Łuniniec uderzył 145 pułk piechoty Strzelców Kresowych mjr. Witolda Warthy. Po ciężkich walkach z oddziałami 10 Dywizji Strzelców, 2 października miasto zostało zajęte przez oddziały polskie. Wzięto do niewoli kilkuset jeńców i zdobyto pociąg sanitarny unieruchomiony na stacji kolejowej[19].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 9.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 146.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 14.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 245.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d e Odziemkowski 2004 ↓, s. 246.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 10.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 11.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 11-12.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 12.
- ↑ a b Kowalczewski 1930 ↓, s. 15.
- ↑ Laskowski (red.) 1935 ↓, s. 256.
- ↑ Bartlewicz 1929 ↓, s. 297.
- ↑ Brzychaczek 1929 ↓, s. 8.
- ↑ Pomarański 1920 ↓, s. 134.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 246-247.
- ↑ Kowalczewski 1930 ↓, s. 17.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 247.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Bartlewicz. Doświadczenia flotylli pińskiej z wojny polsko-sowieckiej. „Bellona”. 33, s. 295-311, 1929. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy.
- Władysław Brzychaczek: Zarys historji wojennej 35-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Bronisław Kowalczewski: Zarys historii wojennej 22-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. V. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1935.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Jerzy Wroczyński: Zarys historji wojennej 34-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.