Kompania graniczna KOP „Dołhinów”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Dołhinów” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Dołhinowie rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 44 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Dołhinów” służbę graniczną pełniły pododdziały 44 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 1 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 8 kompanię graniczną KOP[10]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 83 żołnierzy służby zasadniczej[a]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Dołhinów” podlegała dowódcy batalionu KOP „Budsław”[11].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].
3 kompania graniczna „Dołhinów” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 100 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Nowezaponie”, „Czyść” i „Sakowicze” z komendantury „Sakowicze” oraz zastaw „Żółty Bereżok” z komendantury „Krajsk”[15].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 2 kompania graniczna KOP „Hnieździłów” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Olkowicze” – 1928[16], 1929[17], 1931[15], 1932[18], 1934[19], 1938[20]
Walki kompanii w 1939[edytuj | edytuj kod]
Strażnice 3 kompanii „Dołhinów” atakował 14 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD. Strażnica „Milcza” podjęła godzinną walkę. Do niewoli dostał się dowódca strażnicy[21]. Kilku żołnierzy wycofało się w kierunku Dołhinowa. Strażnica „Pohost” też podjęła walkę. Zginął dowódca strażnicy i kilku żołnierzy. Strona sowiecka straciła dowódcę atakującego oddziału lejtn. Pietrowa, a ranny został jego zastępca, politruk Końkow. Także strażnica „Karolin" podjęła walkę. Straciła trzech zabitych oraz pięciu wziętych do niewoli. Pododdziały stacjonujące w Dołhinowie wycofały się bez walki w kierunku Budsławia i dołączyły do wycofujących się sił batalionu[22]. Niewielka część baonu przeszła na Litwę i tam została internowana[23].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Lata | 1928–1934[16][17][15][18][19][b] | 1938–1939[20][26][27] |
|---|---|---|
| Strażnice | strażnica KOP „Sołonoje | — |
| strażnica KOP „Milcza” | 1 strażnica KOP „Milcza” | |
| strażnica KOP „Pohost”[c] | 2 strażnica KOP „Pohost” | |
| strażnica KOP „Karolin” | 3 strażnica KOP „Karolin” | |
| Inne | pluton odwodowy | |
Dowódcy kompanii[edytuj | edytuj kod]
- kpt. Aleksander Michałowski (był 31 X 1928 − 15 IV 1930 → przeniesiony do 11 pp[29])
- kpt. Adam Doberski (7 IV 1930[30] − 31 III 1933 → przeniesiony w stan spoczynku[29])
- kpt. Witold Obidowicz (9 II 1933 − 23 III 1933 → przeniesiony do batalionu „Budsław”)[29]
- kpt. Sławomir Nakielski[d](– 1939)
- kpt. Zygmunt Waligórski[e] (IX 1939[21])
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937[24]. Wymienił następujące strażnice: „Sołone”, „Milcza”, „Pohost”, „Karolin”[25].
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Pogost[28].
- ↑ Nakielski Sławomir, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów”. Przydział mobilizacyjny nieznany[31].
- ↑ Waligórski Zygmunt Stanisław, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dca 4 kompanii granicznej „Dokszyce”. We wrześniu 1939 dca 3 kompanii granicznej „Dołhinów” odtworzonego baonu KOP „Budsław”[32].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 22/25.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 296.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
- ↑ a b Cygan 2006 ↓, s. 95.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 190.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 225.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 87.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 276.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 306.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 185.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓.
- ↑ a b c Obsada oficerska bg „Budsław” ↓.
- ↑ Obsada oficerska bg „Budsław” ↓, s. 36.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 735.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 756.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Budsław” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.