Kompania graniczna KOP „Marcinkańce”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Marcinkańce” (wcześniej „Rondomańce”) – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Druskienikach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 41 batalionu celnego, a jego 2 kompania stacjonowała w Marcinkańcach. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926, w trzecim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 23 batalion graniczny [8], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP. Do 1928 stacjonowała w m. Rondomańce[9]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 63 żołnierzy służby zasadniczej[b]. W 1939 2 kompania graniczna KOP „Marcinkańce” podlegała dowódcy batalionu KOP „Orany”[10].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[11]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[12].
2 kompania graniczna „Marcinkańce” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 24 kilometrów 320 metrów[13].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 1 kompania graniczna KOP „Druskienniki” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Orany” – 1928[9], 1929[14], 1932[15], 1934[16], 1938[17]
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929[9][14][c]
- strażnica KOP „Wiciuny”
- strażnica KOP „Uciecha”
- strażnica KOP „Wierszeradówka”
- strażnica KOP „Puchacze”
- strażnica KOP „Mordasowo”
Strażnice kompanii w latach 1932 – 1939[15][16][17][10]
- strażnica KOP „Uciecha”[d]
- strażnica KOP „Wierszeradówka”[e]
- strażnica KOP „Puchacze”[f]
- strażnica KOP „Mordasowo”[g]
Dowódcy kompanii[edytuj | edytuj kod]
- dowódca 3 kgr kpt. Stanisław Koziar[18]
- kpt. Ludwik Bałos (7 VII 1934 − )[19]
- kpt. Wacław Szylko[h] (- 1939)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ miasteczko Marcinkańce, gmina Marcinkańce, powiat grodzieński, województwo białostockie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 364
- ↑ W szkicach dyslokacyjnych z 1928 roku występuje jako kompania „Rondamańce”
- ↑ kolonia Uciecha, gmina Marcinkańce, powiat grodzieński, województwo białostockie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Wierszeradówka, gmina Marcinkańce, powiat grodzieński, województwo białostockie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Puchacze, gmina Marcinkańce, powiat grodzieński, województwo białostockie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Mordasowo, gmina Marcinkańce, powiat grodzieński, województwo białostockie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Szylko Wacław, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dca 2 kompanii granicznej „Marcinkarice”. Przydział mobilizacyjny nieznany. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 752
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ a b c Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 11/1928.
- ↑ a b Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 290.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 11/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 50/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 81/1938.
- ↑ Rozkaz tajny dowódcy brygady nr 4/a z 1 II 1930
- ↑ Obsada oficerska bg „Orany” ↓, s. 66.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Orany” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.