Batalion KOP „Suwałki”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Bogusław Kunc |
| Ostatni |
mjr Michał Osmola |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
3[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
6 Półbrygada OP |
Batalion KOP „Suwałki” – pododdział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[2]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[3]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[4]. W Suwałkach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 10 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[6]. W rejonie odpowiedzialności przyszłego batalionu KOP „Suwałki” służbę graniczną pełniły pododdziały 10 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[7]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[8].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21–22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[9], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[10]. Jesienią 1927, w garnizonie Suwałki, w składzie 6 Półbrygady Ochrony Pogranicza został sformowany 29 batalion odwodowy. Jednostką formującą był 41 pułk piechoty[11]. Batalion składał się z trzech kompanii piechoty, plutonu łączności i plutonu ckm. Etatowo liczył 22 oficerów, 164 podoficerów i 501 szeregowców[12]. W 1927 Inspektorat Graniczny Straży Celnej „Suwałki” przekazał rejon ochranianej granicy państwowej pod jurysdykcję Korpusowi Ochrony Pogranicza, a konkretnie batalionowi KOP „Suwałki”[13]. Utworzono zatem strażnice KOP na granicy polsko-pruskiej[14] i tym samym batalion stał się jedynym batalionem odwodowym posiadającym kompanię graniczną. Długość ochranianego przez batalion odcinka granicy wynosiła 70 kilometrów, a strażnicy 8 kilometrów. Odległość dowództwa batalionu od dowództwa brygady wynosiła 254 kilometry[15]. Jako rozgraniczenie odcinka granicznego ze Strażą Graniczną przyjęto linię: słup graniczny nr 202 – Jankielówka – Podworonowo – Sucha Wieś[16].
W lipcu 1929 przyjęto zasadę, że bataliony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[17]. Obok nazwy geograficznej do 1931 stosowano również numer batalionu[18]. W tym czasie batalion na uzbrojeniu posiadał 733 karabiny Berthier wz.1916, 44 lekkich karabinów maszynowych Bergmann wz. 1915 i 8 ciężkich karabinów maszynowych Hotchkiss wz.1914[19].
Po przeprowadzonej reorganizacji „R.2” w 1931 batalion składał się z dowództwa batalionu, plutonu łączności, kompanii karabinów maszynowych, dwóch kompanii strzeleckich i jako jedyny z batalionów odwodowych posiadał kompanię graniczną[20] (kompania graniczna KOP „Filipów”). W listopadzie 1936 batalion etatowo liczył 17 oficerów, 62 podoficerów, 18 nadterminowych i 543 żołnierzy służby zasadniczej[b].
Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[22]. Batalion otrzymał nowy etat. Był jednostką administracyjną dla posterunku żandarmerii KOP „Suwałki”[23]. W wyniku realizacji drugiej fazy reorganizacji KOP latem 1937 została zlikwidowana orkiestra batalionu[24].
W styczniu 1939 odcinek granicy polsko-niemieckiej, ochraniany dotychczas przez batalion KOP „Suwałki”, został przekazany Straży Granicznej.
Batalion KOP „Suwałki” został rozformowany w lutym i marcu 1939. Jednocześnie anulowane zostały tabele mobilizacyjne. Do czasu likwidacji batalion KOP „Suwałki” był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” miał w czasie mobilizacji alarmowej sformować III batalion 134 pułku piechoty oraz uzupełnić swoje stany do etatu wojennego. Zadanie przeprowadzenia mobilizacji III/134 pp przejął 41 Suwalski Pułk Piechoty.
Żołnierze batalionu[edytuj | edytuj kod]
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr / ppłk piech. | Bogusław Kunc | 29 X 1927 – 14 VIII 1928[c][25] | komendant Korpusu Kadetów Nr 2 w Chełmnie |
| ppłk piech. | Edward Banaszak | 23 VIII 1928[26][d] – 25 VI 1929[25][27] | dowódca baonu KOP „Żytyń” |
| mjr piech. | Jan Józef Kraus | 25 VI 1929[28] – 9 VIII 1930[25] (20 IX 1930[27])[e] | dowódca baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 7-a w Jarocinie |
| mjr piech. | Wacław Zdrojewski | 3 X 1930[25] (20 IX 1930[f][27]) – 31 V 1933[25] (VI 1933[27]) | inspektor wf i pw w DOK III w Grodnie |
| mjr / ppłk piech. | Adam Józef Borkiewicz | 31 V 1933[25][29] – 24 XII 1935[25] (I 1936[27]) | dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze |
| ppłk piech. | Jan Światkowski | 24 XII 1935[30] – 4 XI 1937[25] | zastępca dowódcy pułku KOP „Głębokie” |
| ppłk piech. | Michał Osmola | 4 XI 1937[31] – 17 II 1939[25][27] | dowódca baonu KOP „Sejny” |
| kpt. adm. (piech.) | Jan Jarmiński | 17 II – 31 III 1939[25][27] | zastępca szefa Szefostwa Budownictwa KOP[32] |
| Obsada personalna batalionu w I kwartale 1939[33] | ||
|---|---|---|
| Stanowisko etatowe | stopień, imię i nazwisko | kolejny przydział służbowy |
| dowódca batalionu | ppłk piech. Michał Osmola | dowódca baonu KOP „Sejny” |
| adiutant | kpt. piech. Stanisław Hałaczkiewicz | 41 pp |
| kwatermistrz | kpt. adm. (piech.) Jan Jarmiński | Szefostwo Budownictwa KOP |
| oficer płatnik | kpt. int. Aleksander Kazimierz Siwkowski | Szefostwo Intendentury KOP |
| lekarz medycyny | kpt. lek. Bolesław Euzebiusz Herchold | 5 Szpital Okręgowy |
| oficer materiałowy | kpt. piech. Józef Antoni Ruschar | dowódca 2 kompanii km 41 pp |
| dowódca kompanii granicznej „Filipów” | kpt. piech. Jan Batorski | dowódca kompanii szkolnej baonu KOP „Snów” |
| zastępca dowódcy kompanii granicznej | por. piech. Kazimierz Krawiec | zaastępca dowódcy kompanii szkolnej baonu KOP „Snów” |
| dowódca kompanii szkolnej-strzeleckiej | kpt. piech. Roman Piotr Karolczyk | obwodowy komendant PW przy 41 pp |
| dowódca plutonu | por. piech. Franciszek Plisewicz | dowódca plutonu w kompanii szkolnej baonu KOP „Snów” |
| dowódca kompanii strzeleckiej | kpt. piech. Czesław Michał Dąbrowa | kwatermistrz baonu KOP „Stołpce” |
| dowódca plutonu | por. piech. Janusz Paweł Chyczewski | baon KOP „Berezwecz” |
| dowódca plutonu | por. piech. Tadeusz Ludwik Makowski | dowódca plutonu w 6/41 pp |
| dowódca plutonu | por. piech. Józef Pakuła | dowódca plutonu 1 kompanii szkolnej CSP KOP |
| dowódca kompanii karabinów maszynowych | kpt. piech. Marcin Borek | dowódca 1 kompanii km 41 pp |
| dowódca plutonu | por. piech. Jan Wojciech Maksymowicz | dowódca 8/41 pp |
| dowódca plutonu | chor. Józef Szczepanik | dowódca plutonu baonu KOP „Stołpce” |
| dowódca plutonu łączności | por. piech. Jan Nepomucen Hübner | dowódca 2 kompanii granicznej baonu KOP „Delatyn” |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[21].
- ↑ Przekazał stanowisko 14 sierpnia 1928.
- ↑ Objął stanowisko 23 sierpnia 1928.
- ↑ Wymieniony w obsadzie oficerskiej batalionu na dzień 1 maja 1930.
- ↑ Wymieniony w obsadzie oficerskiej batalionu na dzień 1 listopada 1930.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56–58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59–63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94–101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11–12.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
- ↑ Rozkaz nr Ldz. KOP 5200/tjn.Og.org./27 ↓.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 31, 33.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 24.
- ↑ Danielewicz 1994 ↓, s. 32.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 3/1928.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 8.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 101.
- ↑ Zarządzenie nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 ↓, s. 4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 371.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 1 zał. 47.
- ↑ Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3/1.
- ↑ a b c d e f g h i j Nikołajuk 2018 ↓, s. 206.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 24 lipca 1928, s. 236.
- ↑ a b c d e f g Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 10.
- ↑ Nikołajuk 2018 ↓, s. 206, obowiązki objął 7 lipca 1929.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 143.
- ↑ Nikołajuk 2018 ↓, s. 206, dowództwo objął 10 lutego 1936.
- ↑ Nikołajuk 2018 ↓, s. 206, dowództwo objął 7 listopada 1937.
- ↑ Nikołajuk 2018 ↓, s. 213.
- ↑ Nikołajuk 2018 ↓, s. 213–215.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Jan Nikołajuk: Rozformowanie Batalionu KOP „Suwałki” w świetle zachowanych rozkazów dziennych (1939 r.). W: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Artur Ochał (red.) Michał Ruczyński (red.) Paweł Skubisz (red.). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Artur Ochał: Batalion KOP „Suwałki” 1927-1939. Suwałki: Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2009. ISBN 978-83-61494-24-9.
- Artur Ochał, Słownik oficerów i chorążych KOP w Suwałkach 1927-1939, Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe, Augustów.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Grodno»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Rozkaz wykonawczy Ldz. KOP 5200/tjn.Og.org./27 dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie formowania 5-ciu batalionów KOP i 3-ch kompanii piechoty z 8 września 1926.
- Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza R.142.R.2 w sprawie reorganizacji batalionów i Centralnej Szkoły Podoficerskiej („R.2”) nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 z 21 sierpnia 1931.
- Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
- Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza sprawie reorganizacji pododdziałów w batalionach i CSP(„R.3” II Faza) nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 z 17 lipca 1937.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.