Brygada KOP „Nowogródek”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1924 |
| Rozformowanie |
1937 |
| Nazwa wyróżniająca |
„Nowogródek” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Brygada KOP „Nowogródek” – brygada piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
We wrześniu 1924 powołano Korpus Ochrony Pogranicza. 2 Brygada Ochrony Pogranicza zorganizowana została w pierwszym etapie formowania Korpusu. Podstawą formowania był rozkaz szefa Sztabu Generalnego nr L. dz. 12044/O.de B./24 z dnia 27 września 1924[1].
Zorganizowano ją w październiku 1924, na terenie województwa nowogródzkiego. 2 oraz 3 Brygadę formowały okręgi: I Warszawa, III Grodno i IX Brześć. W skład 2 Brygady weszły: 6 batalion graniczny, 8 batalion graniczny, 9 batalion graniczny, 2 szwadron kawalerii, 9 szwadron kawalerii i 10 szwadron kawalerii. Przegrupowanie do miejsca przeznaczenia brygada rozpoczęła 27 października 1924. Oddziały brygady rozwinęły się od Lubienia na południu do Rakowa na północy i rozpoczęły służbę ochronną w pasie o szerokości 162 km i głębokości 30 km[2]. Dowództwo brygady rozmieszczono w Baranowiczach[3] przy ulicy Szosowej 42[1][4].
W 1926 zorganizowano na szczeblu brygady szkołę podoficerską dla niezawodowych podoficerów piechoty[5]. Szkoła stacjonowała w Klecku przy 9 batalionie granicznym[6]. Latem 1928 zlikwidowana została szkoła podoficerska. W jej miejsce, oraz w miejsce identycznych szkół funkcjonujących w pozostałych brygadach, w twierdzy Osowiec utworzony został batalion szkolny KOP[5]. Ponadto przy 2 Brygadzie OP zorganizowano Szkołę Tresury Psów Meldunkowych. Szkoła stacjonowała w Klecku przy 9 batalionie granicznym[6].
W 1928 brygada ochraniała odcinek granicy państwowej długości 180,099 kilometrów[7].
Aby zapewnić odpowiednią liczbę żołnierzy z wyszkoleniem saperskim, 1 kwietnia 1928 utworzono brygadowy ośrodek wyszkolenia pionierów przy 9 batalionie granicznym w Klecku[7].
W 1931[a] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[9] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[9]. Dzieliły się na cztery typy, a nazwy przybierały od macierzystych jednostek. Brygada „Nowogródek” otrzymała kompanię typu III. Kompanie tego typu miały dwa plutony po trzy drużyny i drużynę gospodarczą. Etat kompanii wynosił 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 szeregowców[8].
31 stycznia 1934 została zlikwidowana Szkoła Tresury Psów Meldunkowo-Śledczych KOP w Klecku[10]. Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi rozformowanie Brygady KOP „Nowogródek”[11]. Pułk KOP „Wołożyn” został podporządkowany bezpośrednio dowódcy korpusu, a pozostałe pododdziały weszły w skład pułku KOP „Snów”[12][13].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
- Dowództwo 2 Brygady Ochrony Pogranicza w Baranowiczach
- 6 batalion graniczny w Iwieńcu
- 8 batalion graniczny w Stołpcach
- 9 batalion graniczny w Klecku
- 2 szwadron kawalerii w Iwieńcu
- 10 szwadron kawalerii w Radziwiłłmontach
Struktura 2 Brygady Ochrony Pogranicza w 1927[14][3]
- Dowództwo 2 Brygady Ochrony Pogranicza w Baranowiczach
- 8 batalion graniczny
- 9 batalion graniczny
- 27 batalion odwodowy
- 9 szwadron kawalerii
- 10 szwadron kawalerii
- 4 szkolny szwadron kawalerii?
- szkoła podoficerów niezawodowych brygady
- szkoła tresury psów meldunkowych KOP w Klecku
- pluton żandarmerii przy 2 BOP
Struktura Brygady KOP „Nowogródek” w styczniu 1934[15]
- Dowództwo Brygady KOP „Nowogródek”
- pułk KOP „Wołożyn”
- batalion KOP „Stołpce”
- batalion KOP „Kleck”
- batalion KOP „Snów”
- szwadron kawalerii KOP „Stołpce”
- szwadron kawalerii KOP „Radziwiłłmonty”
- kompania saperów KOP „Stołpce”
- Szkoła Tresury Psów Meldunkowo-Śledczych KOP w Klecku
Obsada personalna dowództwa brygady[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Dowódcy brygady
- płk sap. Józef Olszyna-Wilczyński (10 X 1924[16] – XI 1925 → dowódca 1 Brygady OP[17])
- płk piech. Stefan Wiktor Pasławski (27 XI 1925[18] – 17 II[18] / 6 V 1926 → dowódca 6 Brygady OP[19])
- mjr piech. Kazimierz Niedźwiedzki (wz. 17 II – 1 VIII 1926)[18]
- płk piech. Bolesław Antoni Fijałkowski (6 V[20] – VII 1926 → dowódca 5 Brygady OP[21])
- płk piech. Bronisław Ostrowski (1 VIII 1926 – 3 III 1928[18] → dyspozycja Ministra Skarbu[22])
- płk piech. Stanisław Juszczacki (20 II 1928[22][18] – 22 XI 1930[23] → dyspozycja I wiceministra i szefa Administracji Armii[24])
- płk piech. dr Jerzy Roman Trojanowski (7 I 1931 – 12 XI 1935)[18]
- płk piech. Romuald Kohutnicki (12 XI 1935 – III 1937[18] → dyspozycja Ministra Spraw Wojskowych[25])
- ppłk dypl. Tadeusz Puszczyński (wz. 1 XI 1936 – 15 III 1937[18])
- Szefowie sztabu
- mjr dypl. piech. Jerzy Oskierka-Kramarczyk (1927 – 7 VI 1930 → dowódca baonu w 1 pspodh)
- kpt. dypl. piech. Tadeusz Jan Tokarz (od 7 VI 1930[26])
- kpt. dypl. Stanisław II Gawroński (do 9 XII 1932 → Dowództwo KOP[27])
- kpt. dypl. Jan Antoni Becher (9 XII 1932[27] – 7 VI 1934 → szef sztabu Brygady KOP „Grodno”[28])
- mjr dypl. Ludwik Marian Sobolewski (od 7 VI 1934[29])
- Oficerowie sztabu brygady
- mjr piech. Kazimierz Niedźwiedzki (31 X 1924[30][31] – 1927 → dowódca 6 baonu granicznego)
- kpt. SG Wielisław Krajowski (25 VI – 6 VIII 1927 → referent w DOK IX)
- mjr SG Jerzy Oskierka-Kramarczyk (6 VIII – ? 1927 → szef sztabu brygady)
Obsada oficerska 30 września 1928[23]:
- dowódca brygady – płk Stanisław Juszczacki
- szef sztabu mjr szt. gen. Jerzy Oskierka-Kramarczyk
- kierownik referatu wywiadowczego – kpt. Tadeusz Bruniewski
- oficer referatu wywiadowczego – kpt. Antoni Laskowski[b]
- oficer ordynansowy – por. Leon Modzelewski
- oficer sztabu – por. Kazimierz Biskupski
- oficer nadetatowy – por. Franciszek Kurka
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 150.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 4/1927.
- ↑ Spis abonentów 1931 ↓, s. 37.
- ↑ a b Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 153.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 54.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 51.
- ↑ a b Cutter 2005 ↓, s. 50.
- ↑ a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 43.
- ↑ Paweł Skubisz, Psy meldunkowo-śledcze w służbie Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924–1939, [1].
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157–158.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 195–198.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 31.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 46.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 18.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 124 z 20 listopada 1925, s. 668.
- ↑ a b c d e f g h Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 9.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 6 maja 1926, s. 145.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 6 maja 1926, s. 136.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 26 lipca 1926, s. 232.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 20 lutego 1928, s. 39.
- ↑ a b c Obsada oficerska B KOP „Nowogródek” ↓.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931, s. 31.
- ↑ Archiwum Józefa Piłsudskiego, teczka 701/1/120, Opinie dowódców brygad KOP za 1936 rok.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 223.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 438.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 163.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 180.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 lipca 1925, s. 397.
- ↑ Gwara, Lewnau i Czekaj-Wiśniewska 2006 ↓, s. 42, 109.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931.
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
- Małgorzata Gwara, Magdalena Lewnau, Beata Czekaj-Wiśniewska: Korpus Ochrony Pogranicza. Jednodniówki w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Polonia Militaris, 2006. ISBN 83-60619-03-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Nowogródek»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
- Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.