Szwadron Kawalerii KOP „Bystrzyce”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca |
„Lenin” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
rtm. Czesław Buszkiewicz |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Numer |
kryptonimowy: 122[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Szwadron Kawalerii KOP „Bystrzyce” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[2]. W 1925, w składzie 5 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 16 szwadronu kawalerii[3]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu[4]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924 [3]. Jednostką formującą był 27 pułk ułanów[5]. Z dniem 14 marca 1925 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy szwadronu rotmistrz 15 pułku Ułanów Poznańskich Czesław Buszkiewicz[6].
Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[8].
W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[9]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer szwadronu[11].
W 1934(?)1932[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej[12]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” konie były gniade[13].
Latem 1936 przeniesiono szwadron kawalerii KOP „Lenin” z Lenina do Bystrzycy i nadano mu nową nazwę „szwadron kawalerii KOP «Bystrzyca»”. Szwadron włączony został w skład pułku KOP „Sarny”[14]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Bereźne”[15].
W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy I[16]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[18], w tym sekcję rkm[8]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 2 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów[17]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Sarny”[16]. Do 17 września 1939 rozmieszczony był w pokojowym m.p.[19].
Walki szwadronu[edytuj | edytuj kod]
W walkach odwrotowych z Armią Czerwoną:
Na wiadomość o wkroczeniu Armii Czerwonej, dowódca KOP gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückemann wydał 17 września w Dawidgródku rozkaz stawienia oporu i jednoczesnej koncentracji batalionów na zapleczu fortyfikacji na rzece Słucz, w rejonie Moroczna, Lubieszowa i Siedliszcza. Koncentracja miała być realizowana pod osłoną fortyfikacji obsadzonych przez pułk KOP „Sarny”[20]. Szwadron utrzymał swoje pozycje na linii fortyfikacji do 19 września. Około godziny 14:00 dowódca pułku ppłk Sulik wydał rozkaz opuszczenia fortyfikacji[21]. Szwadron maszerował w kolumnie południowej dowodzonej przez ppłk. art. Edwarda Czernego. W jej składzie maszerowały także: baon forteczny KOP „Małyńsk”, baon graniczny KOP „Bereźne”, resztki baonu fortecznego KOP „Osowiec”. Kolumna szła w kierunku na Stepań[22].
Ostatecznie, w rejonie Kuchecka Wola-Kuchcze-Chrapin-Moroczno, zebrało się około 8700 żołnierzy, w tym blisko 300 oficerów. Na podstawie rozkazu gen. bryg. Orlika-Rückemanna powstało tu improwizowane Zgrupowanie KOP. Szwadron wszedł w jego skład[23].
23 września dowódca zgrupowania zdecydował maszerować trzema oddzielnymi kolumnami w kierunku Włodawy. 23 i 24 września pododdziały atakowane były przez sowieckie lotnictwo. Rano 25 września w rejonie Kamienia Koszyrskiego, dokonano ponownej reorganizacji sił. Utworzono dwie kolumny. Utworzony został odwód zgrupowania: dywizjon artylerii i szwadron KOP „Bystrzyce”[24].
Zgrupowanie kontynuowało marsz w kierunku Szacka, który planowano osiągnąć w godzinach porannych 28 września. 26 września kolumna południowa przeszła przez Ratno osiągając rano 27 września rejon Krymna[25].
Kontynuując marsz w ciągu nocy z 27 na 28 września, poszczególne pododdziały osiągnęły las na wschód i południowy wschód od Szacka. W tym czasie nagminne stawały się dezercje żołnierzy pochodzących z terenów wschodnich[26]. Dowódca zgrupowania postanowił zdobyć Szack. W ciągu nocy z 27 na 28 września pododdziały wyszły na pozycję wyjściowe do natarcia[27]. W pierwszym rzucie miał nacierać batalion KOP „Bereźne” i „Rokitno”, kompania „Tyszyca”. Lewe skrzydło zabezpieczał szwadron KOP „Bystrzyce”. Od strony Mielnik atakować miały pododdziały Brygady KOP „Polesie”. Za pododdziałami pierwszorzutowymi znajdowały się pododdziały specjalne i tyłowe. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Borowie[28].
Żołnierze szwadronu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy szwadronu
- rtm. Czesław Buszkiewicz[29] z 15 puł. (14 III 1925[30] – IV 1928[31])
- rtm. / mjr kaw. Edward Śniegocki (IV 1928[32] – IV 1933[33])[34]
- rtm. / mjr kaw. Józef Skrzypkowski (IV 1933 – VII 1935[35])
- rtm. Konstanty Kozłowski[e] (20 XI 1935 – był w XI 1937[34] (1936 → dowódca szwadronu kawalerii KOP „Żurno”?)
- rtm. Wiktor Jakubowski z 5 puł. (1939[19][36])
- Obsada personalna w marcu 1939
Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[37][f]
- dowódca szwadronu – rtm. Minecki Kazimierz
- oficer szwadronu – por. Kawecki Antoni Władysław
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 → Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15 - ↑ W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany” → Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52
- ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki. → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓
- ↑ Konstanty Kozłowski, rtm. W 1935 został przeniesiony do KOP. Dowódca szwadronu kawalerii KOP „Bystrzyca” i „Żurno”. W 1939 został przeniesiony do 7 psk na stanowisko dowódcy 1 szwadronu. Na jego czele walczył w kampanii wrześniowej. 19 września 1939 został ranny. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari w: Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726, Szacherski 1968 ↓, s. 33, 248, 315.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[38].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
- ↑ Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 VII 1925, s. 400.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
- ↑ a b Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
- ↑ Kościański 1994 ↓, s. 58.
- ↑ Zarządzenie nr Ldz.2620/tj.og.org./36 ↓.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
- ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 20.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 236.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 246.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 247.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 250.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 253.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 254.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 255.
- ↑ Komorowski (red.) 2009 ↓, s. 372.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 258.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 lipca 1925, s. 400.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 178.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 177.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933, s. 96.
- ↑ a b Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935, s. 103.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 167.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
- Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Krzysztof Komorowski (red.): Boje Polskie 1939–1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009. ISBN 978-83-7399-353-2.
- Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Zbigniew Szacherski: Wierni przysiędze. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1968.
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie przeniesienia szwadronu kawalerii KOP Lenin do Bystrzycy i przemianowania nr Ldz.2620/tj.og.org./36 z 20 czerwca 1936.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
- Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
- Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. na s. red. książki ISBN 83-88067-48-8. ISBN 83-88067-47-8.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.