Szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca |
„Koszlaki” |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
rtm. Jan Bilewicz |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Numer |
kryptonimowy: 37[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. W 1925, w składzie 4 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 12 szwadronu kawalerii[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu[5]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924[4]. Jednostką formującą był 22 pułk ułanów[6].
Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[8].
W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[9]. Szwadron wszedł w skład grupy południowej[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer szwadronu[11].
W 1934(?)1932[b] dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy południowej[13]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Skałat”[16].
W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[18]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[19], w tym sekcję rkm[8]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[20]. Szwadron wchodził w skład Brygady KOP „Podole”[18].
Działania szwadronu w 1939
[edytuj | edytuj kod]W 1939 zmobilizowany szwadron stanowił kawalerię dywizyjną 12 Dywizji Piechoty[21]. 12 DP weszła w skład Grupy Operacyjnej gen. Skwarczyńskiego. W dniach 3-6 września dywizja została przerzucona transportami kolejowymi z Podola nad środkową Wisłę i skoncentrowała się w rejonie Suchedniów-Skarżysko Książęce. W nocy z 5 na 6 września w rejon koncentracji przybył szwadron kawalerii dywizyjnej[22].
W nocy z 7 na 8 września dywizja przegrupowała się do lasów w rejonie Jasieniec-Pastwiska oraz miejscowości Lubienia. O świcie 8 września 12 DP ześrodkowała się w rejonie Ostrożanka, Starachowice, Zawady, Koszary. W przyjętym ugrupowaniu do obrony okrężnej szwadron KD zajął pozycje pod Maziarzem[22].
W południe 8 września 12 DP została zaatakowana pod Iłżą przez niemiecki 9 pułk piechoty zmotoryzowanej. Dywizja utrzymała pozycje. Wykonując rozkaz gen. Skwarczyńskiego w godzinach wieczornych zarządzono odwrót. Szwadron KD około 21:00 opuścił pozycje pod Maziarzem i maszerując na północ od Rybiczyzny osiągnął las koło Lipska. Pozostałe siły dywizji zaatakowane zostały przez 9 zmot. pp i 6 batalionu czołgów lekkich. Po walce, rano 9 września, resztki rozbitych oddziałów 12 DP osiągnęły las starachowicki. Przemęczeni i zdemoralizowani dotychczasowymi walkami żołnierze nie byli zdolni do jakiegokolwiek wysiłku bojowego. Gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz, za zgodą dowódcy Grupy Operacyjnej gen. Skwarczyńskiego, rozwiązał dywizję[22]. Szwadron KD, nie mając łączności z dowództwem dywizji, skierował się na północ do Puszczy Kozienickiej. 9 września wieczorem osiągnął Wisłę pod Rogowem. Tu nastąpiło spotkanie ze szwadronem KD 36 Dywizji Piechoty (szwadron kawalerii KOP „Czortków”). Oba szwadrony połączyły się, a dowództwo objął rtm. Bronisław Riczka. Połączenie zakończyło szlak bojowy szwadronu KD 12 DP. Szwadron nie brał udziału w walkach toczonych przez dywizję[23].
Żołnierze szwadronu
[edytuj | edytuj kod]Dowódcy szwadronu:
- mjr Konstanty Abłamowicz z 7 puł (od 7 września 1925[24][25])
- rtm. Tadeusz Głębocki (był w 1928)[26]
- rtm. Konstanty Kułagowski (października 1933 – grudnia 1934 → dowódca szwadronu zapasowego 8 puł)
- rtm. Franciszek Cymerman (był w 1937)[26]?
- rtm. Antoni Starnawski (22 kwietnia 1937 –)[26]
- rtm. Jan Billewicz[e] z 5 puł (1939[21][28])
- Obsada personalna w marcu 1939
Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[29][f]
- dowódca szwadronu – rtm. Billewicz Jan
- oficer szwadronu – por. Najgrodzki Witold Marian
- oficer szwadronu – chor. Gnat Andrzej
Obsada personalna kawalerii 12 DP [28]:
- dowódca szwadronu – rtm. Jan Billewicz
- oficerowie młodsi:
- por. Kazimierz Rychłowski z 22 p.uł.
- ppor. rez. Jerzy Borkowski z 8 p.uł.
- por. Marian Kawalec z 14 p.uł.
- pchor. rez. Stanisław Mucha z 9 p.uł.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zarządzenie szefa sztabu Korpusu Ochrony Ochrony Pogranicza ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934[12][13][14].
Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932[15]. - ↑ W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[17].
- ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[8]
- ↑ Jan Billewicz, rtm., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”. We wrześniu 1939 dowódca kawalerii dywizyjnej 12 DP. W okresie okupacji działał w Armii Krajowej[27].
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[30].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
- ↑ Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
- ↑ a b c Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
- ↑ Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 59.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
- ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 85.
- ↑ a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 106.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 107.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 90 z 7 września 1925, s. 489.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
- ↑ a b c Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 711.
- ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
- Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].