Batalion KOP „Hel”
 Odznaka honorowa KOP | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie |
1939 |
| Nazwa wyróżniająca |
„Hel” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa obrona Wybrzeża | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Batalion KOP „Hel” (IV/7 pp KOP[a]) – pododdział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie batalionu[edytuj | edytuj kod]
Batalion KOP „Hel” został utworzony na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz. 5241 z 13 maja 1939 roku z kompanii odwodowej i kompanii ckm batalionu KOP „Sienkiewicze” oraz kompanii odwodowej pułku KOP „Sarny” w celu wzmocnienia sił Rejonu Umocnionego Hel, w tym obsadzenia ośrodka oporu Jastarnia, którego budowę rozpoczęto w tym samym czasie[1].
Rano 15 maja 1939 roku batalion wyładował się na stacji kolejowej Hel. Dowódcą baonu został major Jan Wiśniewski, dotychczasowy zastępca dowódcy Batalionu KOP „Dawidgródek”. Batalion liczył wówczas 12 oficerów i 430 żołnierzy. Następnego dnia 11 kompania z plutonem ckm została skierowana w rejon portu Jastarnia. 10 kompania została zakwaterowana w willi „Riviera” w Helu, a dowództwo baonu i 4 kompanię ckm w domu kolejowym na stacji Hel.
Batalion uzupełniono utworzonymi z rezerwistów kompaniami: 12-tą i 13-tą. Stan Baonu po uzupełnieniach to 28 oficerów i 1169 szeregowych podzielonych na: cztery kompanie piechoty oraz obsady 41 i 42 baterii (75 mm), kompanię karabinów maszynowych, pluton Straży Granicznej i pluton łączności.
Walki batalionu[edytuj | edytuj kod]
Batalion KOP „Hel” obsadził kluczowe dla obrony półwyspu miejsca – przede wszystkim przejmując obronę nasady półwyspu, od kompanii piechoty Morskiego Dywizjonu Lotniczego. Batalion obsadził także jedyne umocnienia stałe na półwyspie, składające się z czterech schronów bojowych „Saratoga”, „Sęp”, „Sabała” i „Sokół” na przedpolu Jastarni. Umocnienia te jednak aż do końca obrony nie były atakowane, gdyż front walk zatrzymał się ok. pół kilometra za Chałupami.
W ciągu dalszych obrony stan batalionu „Hel” uzupełniono do 53 oficerów i 1790 szeregowych. Żołnierze batalionu prowadzili aktywną walkę obronną aż do dnia kapitulacji Rejonu Umocnionego Hel (2 października 1939 roku).
Struktura organizacyjna batalionu[edytuj | edytuj kod]
Organizacja i obsada personalna Batalionu KOP „Hel” we wrześniu 1939 roku[2]:
- dowództwo batalionu
- dowódca batalionu – mjr Jan Wiśniewski
- zastępca dowódcy batalionu – kpt. Stanisław Michniewski[b]
- adiutant – kpt. Zbigniew Braniecki
- 10 kompania strzelecka – por. Kazimierz Giluń
- 11 kompania strzelecka – kpt. Stanisław Wiśniowski
- 12 kompania strzelecka – por. Jan Wojciechowski
- 13 kompania strzelecka
- dowódca kompanii – por. Emilian Okińczyc
- dowódca plutonu – por. Sławomir Lindner
- 4 kompania ckm – por. Henryk Borkowski
- pluton łączności
pododdziały przydzielone:
- 41 bateria artylerii 75 mm armat
- 42 bateria artylerii 75 mm armat
- pluton z kompanii karabinów maszynowych przeciwlotniczych 2 morskiego daplot – st. bosm. Ludwik Wilczyński
- Pluton Straży Granicznej „Hel” (pluton odwodowy Komisariatu SG „Hel”)
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na głównej ulicy Helu znajduje się kamień pamiątkowy z tablicą o treści:
- W hołdzie i ku wiecznej pamięci potomnych obrońcom Helu bohaterskim żołnierzom IV Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza utworzonego z kompanii c.k.m. i kompanii odwodowej KOP „Sienkiewicze”, kompanii piechoty z pułku KOP „Sarny” oraz Straży Granicznej komisariatów „Hel” i „Goszczyno” którzy pod dowództwem majora Jana Wiśniewskiego w dniach od 1 września do 2 października 1939 roku stawiali zaciekły opór przeważającym siłom agresorów hitlerowskich.
- Weterani Polskich Formacji Granicznych
- Funkcjonariusze Straży Granicznej
- Społeczeństwo Helu Hel 16 maja 2001 roku
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W roboczej nomenklaturze Dowództwa KOP jednostka występowała jako IV batalion 7 pułku piechoty KOP.
- ↑ Stanisław Michniewski, kpt. piech., w KOP od 1934 roku. Do maja 1939 roku dowódca komp. odwodowej baonu KOP „Sienkiewicze”. W maju 1939 roku mianowany zastępcą dowódcy utworzonego baonu KOP „Hel”[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 75.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468.
- Władysław Szarski, „Kalendarium obrony wybrzeża”, wyd. Muzeum Obrony Wybrzeża, Hel 2009, ISBN 978-83-89568-42-7.