Pułk KOP „Czortków”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca |
„Czortków” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk dypl. Artur Maruszewski |
| Ostatni |
ppłk piech. Marceli Kotarba |
| Działania zbrojne | |
| Kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
Brygada KOP „Podole” |
Pułk KOP „Czortków” – oddział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Pułk KOP „Czortków” został sformowany w 1929, w składzie Brygady KOP „Podole”[a]. Dowództwo pułku znajdowało się w Czortkowie. Oddziałem administracyjno–gospodarczym dla pułku był 25 batalion KOP „Czortków”[2].
Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi rozformowanie pułku KOP „Czortków”. Wchodzące w jego skład pododdziały, podporządkowane zostały bezpośrednio dowódcy Brygady KOP „Podole”[3].
27 sierpnia 1939 po godz. 17:00 na terenie Okręgu Korpusu Nr VI została zarządzona mobilizacja alarmowa. W ciągu 24 godzin Dowództwo Brygady KOP „Podole” sformowało Kwaterę Główną 36 Dywizji Piechoty. Wieczorem 30 sierpnia z Czortkowa wyjechał transport kolejowy wiozący KG 36 DP[4]. Tego samego dnia dowódca KOP wydał rozkaz organizacyjny L. 4026 w sprawie utworzenia dowództwa zastępczego pułku KOP „Czortków” dla obsadzenia Południowego Odcinka Granicznego Rosja. Dowództwo pułku powstało na bazie batalionu KOP „Borszczów”[5]. Zdaniem Prochwicza: Z dniem 30 sierpnia zlikwidowano dowództwo Brygady KOP „Podole” przekształcając je w dowództwo pułku KOP „Czortków”[6]
Na stanowisko dowódcy pułku został wyznaczony podpułkownik Marceli Jan Kotarba[7], dotychczasowy dowódca baonu KOP „Borszczów”.
Walki pułku[edytuj | edytuj kod]
Walki o strażnice
Pułk KOP „Czortków” ppłk. Marcelego Kotarby, ochraniał trzema baonami granicę na Podolu wzdłuż Zbrucza i na pograniczu z Rumunią w rejonie Zaleszczyk. 17 września zaatakowały go jednostki 6 Armii komkora Golikowa, 12 Armii komandarma II rangi Tiuleniewa oraz pododdziały 22. i 23 Oddziału Wojsk Pogranicznych NKWD[8]. Wobec przewagi nieprzyjaciela, pułk nie miał żadnych szans na powstrzymanie sowieckich oddziałów[8]
W walkach odwrotowych z Armią Czerwoną
Po walkach na linii strażnic pododdziały pułku wycofywały się w kierunku granicy z Rumunią. Po dotarciu do Uścieczk, zorganizowano obronę mostu na Dniestrze. Do południa 17 września adiutant pułku kpt. Marzys zorganizował pododdział w sile około 200 żołnierzy uzbrojonych w karabiny i 1 ckm. Przez most biegła najbliższa droga do miejsca postoju Kwatery Głównej Naczelnego Wodza w Kołomyi. Na kierunku Uścieczka nacierała sowiecka 23 Brygada Pancerna. O godzinie 15:00 do Uścieczka przybył gen. bryg. Maksymilian Milan-Kamski, który rozkazał w razie natarcia Armii Czerwonej stawić opór, wysadzić most i wycofać się w kierunku Gwoźdzca szosą z Horodenki do Kołomyi. O 19:00 most został wysadzony, a oddział kpt. Marzysa odjechał w kierunku Zaleszczyk[9]. Na skutek znacznej przewagi nieprzyjaciela i nie mając żadnych szans na powstrzymanie go, około południa 17 września, pułk KOP „Czortków” jako jednostka bojowa przestał istnieć[9].
Struktura organizacyjna pułku[edytuj | edytuj kod]
Struktura organizacyjna pułku w 1934[10]
- dowództwo pułku KOP „Czortków”
- 13 batalion graniczny
- 14 batalion graniczny
- 25 batalion odwodowy
- 13 szwadron kawalerii
- 14 szwadron kawalerii
Organizacja i obsada personalna pułku KOP „Czortków” we wrześniu 1939
- dowództwo pułku KOP „Czortków”
- dowódca pułku – ppłk piech. Marceli Jan Kotarba
- adiutant – kpt. Edward Marzys
- batalion KOP „Skałat”
- batalion KOP „Kopyczyńce”
- batalion KOP „Borszczów” – kpt. Bronisław Krakowski
- kompania saperów KOP „Czortków”
- stacja gołębi pocztowych „Buczacz”
Dowódcy pułku[edytuj | edytuj kod]
- ppłk dypl. Artur Maruszewski (1929 – 10 X 1933 → stan nieczynny)
- ppłk dypl. Tadeusz Münnich (IV 1934[11] – IV 1936 → dowódca 26 pp)
- ppłk dypl. piech. Jerzy Płatowicz-Płachta[b] (IV 1936 – 1 II 1937 → dowódca pułk KOP „Sarny”)
- ppłk piech. Marceli Jan Kotarba[c] (1939)[14]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zdaniem Prochwicza w wielu publikacjach ich autorzy wbrew dokumentom organizacyjnym stosują nazwy dla pułku KOP „Czortków” - pułk KOP „Podole” lub „Horodeńka”[1].
- ↑ Jerzy Grzegorz Jan Płachta-Płatowicz (1893-1939), płk dypl., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca pułku KOP „Samy”. We wrześniu 1939 dowódca 97 pp rez. Poległ w trakcie walk z Niemcami 18 września 1939 w Janowie Lwowskim[12].
- ↑ Marceli Jan Kotarba (ur. 1897-1962), ppłk piech. Żołnierz Legionów Polskich, w KOP od 1935. Do mobilizacji dowódca baonu KOP „Rokitno”. Od 30 sierpnia 1939 dowódca pułku KOP „Czortków”. Po walkach pododdziałów pułku 17 września z Armią Czerwoną w przebraniu kolejarza przedostał się do Rumunii, a następnie do Francji. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do kraju[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 202.
- ↑ Zarządzenie nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 ↓.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
- ↑ Zarzycki i 2 (212) ↓, s. 24-25.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1084.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 213.
- ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 211.
- ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 268.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 46.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 179.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 742.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 168.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułkusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Piotr Zarzycki. Walki 36 Dywizji Piechoty Rezerwowej we wrześniu 1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (212), s. 23-60, 2006. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1640-6281.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji brygad KOP nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 z 6 lipca 1929.