Kompania graniczna KOP „Lenin”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
kpt. Stanisław Rawa |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Lenin” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Mikaszewiczach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 40 batalionu celnego, a jego 2 kompania stacjonowała w Leninie. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 sformowano 16 batalion graniczny [8], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 98 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 3 kompania graniczna KOP „Lenin” podlegała dowódcy batalionu KOP „Sienkiewicze”[9].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].
3 kompania graniczna „Lenin” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 36 kilometrów 150 metrów[12]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Zalutycze” i „Lenin Most” z komendantury „Jurkiewicze”[13].
Kompanie sąsiednie:
- 2 kompania graniczna KOP „Grabów” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Pieszczaniki” – 1928[14], 1929[15], 1931[13], 1932[16], 1934[17], 1938[18]
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929[14][15]
- Strażnica KOP „Riasto”
- strażnica KOP „Zalutycze”
- strażnica KOP „Jowicze”
- strażnica KOP „Lenin Most”
- strażnica KOP „Jelno”
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934[13][16][17][c]
- strażnica KOP „Zalutycze”[d]
- strażnica KOP „Jowicze”[e]
- strażnica KOP „Lenin Most”
- strażnica KOP „Jelno”[f]
- strażnica KOP „Budy”[g]
Strażnice kompanii w 1938[18]
Organizacja kompanii 17 września 1939[19]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Riasło”
- 2 strażnica KOP „Jowicze”
- 3 strażnica KOP „Lenin Most”
Dowódcy kompanii
[edytuj | edytuj kod]- kpt. Mieczysław Bero (1925 – 1928)
- kpt. Rajmund Wińcza (19 X 1928 – 5 VII 1930 → do 77 pp)[20]
- kpt. Józef Trepiak (31 X 1930 – 26 III 1931 → do 22 batalionu „Landwarów”)[20]
- kpt. Czesław Lewin-Lewiński (26 III 1931 – 9 III 1932 → do pułku KOP „Czortków”)[20]
- kpt. Władysław Majerski (2 IV 1932 – )[20]
- kpt. Józef Witkowski (1 II 1933 – )[20]
- kpt. Roman Rogziński[h] (– 1939)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ miasteczko Lenin, gmina Lenin, powiat łuniniecki, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 367
- ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Zalutycze”, „Jowicze”, „Jelno”, „Budy” → Szubański 1993 ↓, s. 277
- ↑ wieś Zalutycze, gmina Lenin, powiat łuniniecki, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Jowicze, gmina Lenin, powiat łuniniecki, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Jelno, gmina Lenin, powiat łuniniecki, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ leśniczówka Budy, gmina Lenin, powiat łuniniecki, województwo poleskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Roman Rogziński, kpt. piech., w KOP od 1937 roku. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Lenin”. We wrześniu 1939 roku na dotychczasowym stanowisku. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 744
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 89.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 302.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 7/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 29/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 56/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 89/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 310.
- ↑ a b c d e Obsada oficerska bg „Sienkiewicze” ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Sienkiewicze” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza
- Kompanie graniczne KOP rozmieszczone na granicy polsko-radzieckiej
- Kompanie batalionu KOP „Sienkiewicze”
- Kompanie graniczne KOP w powiecie łuninieckim
- Lenin (Białoruś)
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1925
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939