MiG-21

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez W2k2 (dyskusja | edycje) o 16:36, 30 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
MiG-21
Ilustracja
MiG-21 Lancer C Sił powietrznych Rumunii.
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Zakłady Nr 21/Sokół (Gorki)
Zakłady Nr 30 (Moskwa)
Zakłady Nr 31 (Tbilisi)

Konstruktor

MiG

Typ

samolot myśliwski

Konstrukcja

duralowa, półskorupowa,
płat delta o skosie 57°

Załoga

1 pilot

Historia
Data oblotu

16 czerwca 1956

Lata produkcji

1959-1987

Liczba egz.

ok. 18 000

Dane techniczne
Napęd

turboodrzutowy Tumański R-11F2S-300

Ciąg

38,7 kN (60,6 kN z dopalaniem)

Wymiary
Rozpiętość

7,15 m

Długość

13,46 m

Wysokość

4,10 m

Powierzchnia nośna

23 m²

Masa
Własna

5350 kg

Startowa

8950 kg

Zapas paliwa

2600 l

Osiągi
Prędkość maks.

2130 km/h (2,05 Ma)

Prędkość minimalna

270 km/h

Prędkość wznoszenia

225 m/s

Pułap

19 000 m

Zasięg

1100 km

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × działko GSz-23 kal. 23 mm
uzbrojenie podwieszane na 4 węzłach o masie do 2000 kg
Użytkownicy
Obecni użytkownicy - niebieski byli - czerwony .
Rzuty
Rzuty samolotu
Multimedia w Wikimedia Commons
Szkolny dwuster MiG-21UM z 3.elt w Poznaniu
MiG-21 Sił Powietrznych Serbii
MiG-21 Sił Powietrznych Indii
MiG-21MF w malowaniu 3. elt
Kokpit samolotu MiG-21

MiG-21 (ros. МиГ-21, kod NATO: Fishbed) – radziecki samolot myśliwski skonstruowany w latach 50. XX wieku w biurze konstrukcyjnym MiG (OKB, ros. ОКБ МиГ) przez Artioma Mikojana i Michaiła Guriewicza. Ze względu na swoją sylwetkę dorobił się wśród pilotów nazwy „ołówek”lub "bałałajka".

MiG-21 produkowany był na radzieckiej licencji w Czechosłowacji i Indiach. Planowano uruchomienie produkcji licencyjnej w Polsce pod oznaczeniem Lim-7. Jego chińska kopia nosi oznaczenie J-7 (F-7 w wersji eksportowej). Używały go 34 państwa: kraje Układu Warszawskiego (Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry, ZSRR), Afganistan, Angola, Bangladesz, Egipt, Etiopia, Finlandia, Indie, Indonezja, Irak, Jemen, Jugosławia, Korea Północna, Kuba, Laos, Madagaskar, Mozambik, Nigeria, Somalia, Sudan, Syria, Tanzania, Wietnam, Zambia i Zimbabwe oraz po rozpadzie UW: Chorwacja i Republika Federalna Niemiec.

Służba

Przez ponad cztery dekady podstawowy samolot myśliwski w Polsce. Ostatni masowo zakupiony samolot bojowy dla Sił Powietrznych Rzeczypospolitej Polskiej (WOPK, WL, WLOP, SP RP) oraz Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej. W latach 1961-1980 zakupiono 583 sztuki w 10 wersjach (MiG-21F-13, MiG-21PF, MiG-21PFM, MiG-21M, MiG-21R, MiG-21MF, MiG-21bis, MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM).

Pierwszą jednostką bojową uzbrojoną w tego typu samoloty był 62 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPK w Poznaniu. 62 plm OPK otrzymał na wyposażenie naddźwiękowe myśliwce MiG-21 F-13 w 1963r. Ciekawostką jest, że ta jednostka (zmieniła nazwę na 3.plm, a następnie została przeformowana w 3.elt) używała MiG-21 do końca ich eksploatacji w Polsce.

Najnowocześniejszą z wersji (MiG-21bis) w ilości 72 sztuk dostarczono w latach 1979-1981.Używana była początkowo w dwóch jednostkach: 26 plm (późniejszy 9 plm)] i 34 plm OPK (przekształconym w 34 plm MW a następnie w 1.Pucki DMW). Po zmianach strukturalnych w SZ RP samoloty MiG-21bis zostały przekazane do 41.elt w Malborku i 3.elt w Poznaniu gdzie latały do końca służby w SP RP.

Definitywnie wycofany z eksploatacji w polskich Siłach Powietrznych 1 stycznia 2004 roku. 3.elt 31.12.2003 r. o godz 8.00 zakończyła Dyżur Bojowy w systemie OP NATO na samolotach MiG-21 bis i to był już prawdziwy koniec długiej służby MiG-21 w Polskim Lotnictwie Wojskowym.

MiG-21 używano w Wietnamie i był tam jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie samolotów myśliwskich, jednak z powodu niskiej nośności podskrzydłowych węzłów uzbrojenia wielu pilotów północnowietnamskich preferowało latanie samolotem MiG-19.

Zastosowanie skrzydeł w układzie delta umożliwiło stworzenie w ZSRR pierwszej udanej konstrukcji łączącej cechy samolotu myśliwskiego i przechwytującego. MiG-21 był lekkim myśliwcem zdolnym osiągnąć prędkość mach 2, używając równocześnie stosunkowo niewielkiej mocy silnika turboodrzutowego. To czyniło go porównywalnym do amerykańskiego F-104 Starfightera lub francuskiego Mirage’a III.

Samolot był również intensywnie wykorzystywany w latach 60. i 70. w konfliktach na Bliskim Wschodzie przez siły powietrzne Egiptu, Syrii i Iraku przeciwko Izraelowi. Jednym z największych użytkowników MiG 21, szczególnie po jego powodzeniu w wojnie Indyjsko-Pakistańskiej w 1971 roku, były Indyjskie Siły Powietrzne. Samolot był również użyty pod koniec 1999 roku podczas walk o Kargil ze średnim skutkiem.

MiG-21 wykorzystywano również we wczesnych etapach wojny w Afganistanie do działań wsparcia wojsk lądowych i rozpoznania (MiG-21R). Został wkrótce zastąpiony przez nowocześniejsze MiG-23, MiG-27 oraz Su-22M3.

Potencjalny główny przeciwnik maszyn MiG-21, United States Air Force oraz lotnictwo United States Navy, mogły szczegółowo zapoznać się z radzieckim samolotem pod koniec lat 60. ubiegłego wieku. 16 sierpnia 1966 roku do Izraela zbiegł, uprowadzając samolot MiG-21, iracki pilot Munir Redfa. Jego ucieczka nie była przypadkowa. Całą operację, która otrzymała kryptonim Jahalom (diament) zorganizował izraelski Mosad. Z samolotem najpierw zapoznały się Siły Powietrzne Izraela a rok po ucieczce, maszyna trafiła do Stanów Zjednoczonych. Izrael zgodził się na przekazanie maszyny Stanom w zamian za informację na temat radzieckiego systemu przeciwlotniczego S-75[1]. Myśliwiec otrzymał w Stanach oznaczenie YF-110 i był badany w ramach programu o kryptonimie Have Doughnut w bazie Strefa 51. Podczas testów w locie samolot toczył symulowane walki z amerykańskimi maszynami. Celem tych pojedynków była ocena efektywności taktyki stosowanej podczas walki w US Air Force i lotnictwie marynarki. Z MiG-iem mierzyły się McDonnell Douglas F-4 Phantom II, Northrop F-5 Freedom Fighter, North American F-100 Super Sabre, McDonnell RF-101, Lockheed F-104 Starfighter, Republic F-105 Thunderchief, General Dynamics F-111 oraz Douglas B-66 Destroyer[2].

W 2013 roku partię 25 sztuk polskich MiG-ów zakupiła firma Draken International, współpracująca z amerykańskim lotnictwem. Samoloty zakupiono, by służyły do symulowanych ataków na terytorium USA oraz odgrywania roli przeciwnika w symulowanych walkach[3].

Rozwój produkcji i wersje

Prototypy

  • Je-2 – prototyp o skrzydłach skośnych, napędzany silnikiem RD-9, oblatany 14 kwietnia 1954.
  • Je-2A – prototyp identyczny z Je-2, ale napędzany silnikiem R-11, oblatany 17 kwietnia 1956.
  • Je-50 – trzy sztuki, przerobione z Je-2, których napęd stanowiły silniki RD-9 wspomagane silnikiem rakietowym S-155, oblatany 9 stycznia 1956.
  • Je-4 – prototyp ze skrzydłami delta, napędzany silnikiem RD-9, oblatany 16 czerwca 1955.
  • Je-5 – prototyp Je-4 z wymienionym silnikiem na R-11, oblatany 9 stycznia 1956.
  • Je-6 – prototyp Je-5 z wymienionym silnikiem na R-11F-300 i innymi modyfikacjami, oblatany 20 maja 1958.
  • Je-6T – prototyp seryjnego MiGa-21F-13
  • Je-6W – prototyp wersji o skróconym rozbiegu i dobiegu, wyposażony między innymi w spadochron hamujący
  • Je-6U – dwumiejscowa odmiana Je-6, oblatana 17 października 1960.
  • Je-7 – prototyp Ye-6 o nosie wydłużonym tak, aby pomieścił radar. Wszedł do produkcji jako MiG-21PF, oblatany 10 sierpnia 1958.
  • Je-7SPS – prototyp z hamulcami aerodynamicznymi.
  • Je-8 – prototyp z wlotem powietrza przeniesionym pod kadłub.
  • MiG-21 Analog – dwie maszyny służące do testowania rozwiązań dla Tu-144.
  • Je-66 – wersja do bicia rekordów.
  • Je-166 – wersja do bicia rekordów.

Pierwsza generacja

  • MiG-21F – pierwsza wersja produkcyjna oparta o Je-6, bez radaru, uzbrojona w dwa działka NR-30.
  • MiG-21F-12 – wersja eksportowa dla Finlandii.
  • MiG-21F-13– pierwsza wersja produkowana na dużą skalę, również na licencji w Czechosłowacji jako Avia S-106 i w Indiach jako Hal type 74.
  • YF-110 – oznaczenie USAF używane do opisu przechwyconych MiG-21

Druga generacja

  • MiG-21PF (typ 76) – wersja przechwytująca z radarem RP-21, silnikiem R-11F2, o zwiększonym zasięgu, pozbawiona działek.
  • MiG-21PF-13 (typ 77) – wersja o zmodyfikowanym uzbrojeniu z gondolą podwieszaną GP-9, w której znajduje się działko GSz-23.
  • MiG-21PFV – wersja z radarem R-2L i ulepszoną awioniką.
  • MiG-21FL – zubożała wersja eksportowa (poza Układ Warszawski) MiGa-21PFV z wersją radaru RP-21, oznaczoną R-1L, bez pocisków RS-2US. Produkowana na licencji w Indiach jako HAL type 77 (205 sztuk 1966-1972), egzemplarze ewaluacyjne z ZSRR oznaczone type 76.
  • MiG-21PF-17 lub MiG-21PFS – wersja z silnikiem R11F2S-300.
  • MiG-21PF-31 – wersja o powiększonej płetwie pod kadłubem.
  • MiG-21PFM (typ 94) – między innymi nowy fotel katapultowy KM-1, nadmuch na klapy SPS, awionika do lotów bez widoczności.
  • MiG-21SPS – wersja MiGa-21PFM dla NRD.

Trzecia generacja

  • MiG-21S (typ 95) – niekiedy oznaczany jako MiG-21PFMA, o powiększonym zasięgu i czterech belkach podskrzydłowych.
  • MiG-21SM (typ 95) – wersja z działkiem GSz-23 i radarem RP-22.
  • MiG-21SMT (typ 50) – wersja o zwiększonym zasięgu
  • MiG-21SMB – podobny do MiGa-21SMT lecz o poprawionej aerodynamice
  • MiG-21R (typ 94R) – wersja rozpoznawcza.
  • MiG-21RF (typ 95) – wersja rozpoznawcza z silnikiem R-13-300 i aparatami fotograficznymi zabudowanymi w kadłubie.
  • MiG-21M (typy 88/96/96A) – wersja eksportowa oparta o MiGa-21SM z silnikiem R-11F2S-300 i radarem RP-21.
  • MiG-21MF (typ 96F) – wersja eksportowa z silnikiem R-13-300 i radarem RP-22. Polska zakupiła z silnikiem R-11F2S-300 i radarem RP-21, w celu unifikacji z innymi posiadanymi wersjami.

Czwarta generacja

  • MiG-21bis PPL (typ 75) – silnik R-25-300, radar RP-22SMA.
  • MiG-21bis SAU (typ 75A) – jw. + wyposażona w RSBN.

Piąta generacja

  • MiG-21-93 Bison – wersja zmodernizowana przez zakłady SOKOL dla Indii, wyposażona w radar doplerowski z MiGa-29, antyradar i możliwość przenoszenia pocisków R-73, R-27 i R-77.
  • MiG-21-2000 Lancer – zestaw do modernizacji opracowany przez Israel Aerospace Industries i Elbit dla Rumunii, z nowym radarem Elta EL/M-2032 i ulepszoną awioniką z dwoma wielofunkcyjnymi wyświetlaczami, uzbrojony w pociski R550 Magic 2.[4]

Wersje dwumiejscowe

  • MiG-21U-400 (typ 66) – pierwsza wersja dwumiejscowa
  • MiG-21U-600 (typ 66) – wersja ze spadochronem hamującym.
  • MiG-21US (typ 68) – wersja oparta na MiGu-21PFS.
  • MiG-21UM (typ 69) – wersja oparta na MiGu-21MF.

Wersje chińskie

 Osobny artykuł: Chengdu J-7.
  • Mig 21 F13
    Mig 21 F13
  • Mig 21 Fishbed D
    Mig 21 Fishbed D
  • Mig 21 Fishbed H/J
    Mig 21 Fishbed H/J
  • Mig 21 bis Fishbed L/N
    Mig 21 bis Fishbed L/N

Zakłady produkcyjne

Gorki 5765 sztuk: 83 MiG-21F; 513 MiG-21F-13; 525 MiG-21PF; 233 MiG-21PFL; 944 MiG-21PFS/PFM; 231 MiG-21MF; 448 MiG-21R; 145 MiG-21S/SN; 349 MiG-21SM; 281 MiG-21SMT; 2013 MiG-21bis; w tym eksportowe MiG-21R i bis
Moskwa 3203 sztuki, głównie na eksport, część z MiG-21U i MiG-21MF.
Tbilisi 1678 sztuk (dwumiejscowe oprócz 17 MiG-21/MiG-21F): 181 MiG-21U (1962–1966); 347 MiG-21US (1966–1970); 1133 MiG-21UM (1971-1985)
Aero Vodochody 194 MiG-21F-13/S-106
Hindustan Aeronautics 657 sztuk: 204 MiG-21FL/Type 77; 158 MiG-21M/Type 88; 295 MiG-21bis/Type 75

Opis konstrukcji[5]

Jednoosobowy (wersje MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM oraz chińskie "JJ" i "FT" dwuosobowe) średniopłat o konstrukcji półskorupowej z duraluminium i magnezu. Kadłub o przekroju eliptycznym zaprojektowany z zachowaniem reguły pól. W przedniej części kadłuba znajduje się dyfuzor wlotowy ze stożkiem ruchomym oraz klapki przeciwpompażowe. Począwszy od drugiej generacji wewnątrz stożka umieszczono antenę stacji radiolokacyjnej RP-21M Sapfir. W części kadłuba mieszczącej kabinę pilota i wnękę przedniego podwozia kanał powietrzny rozdziela się na boki.

Kabina szczelna typu wentylacyjnego z fotelem katapultowym. W samolotach pierwszej generacji osłona kabiny odchylana jest do przodu, podczas katapultowania jest odstrzeliwana razem z fotelem i chroni pilota. Począwszy od samolotów drugiej generacji osłona kabiny jest odchylana na prawy bok. Przednia szyba pancerna o grubości 62 mm z umieszczonym w osłonie peryskopem.

Skrzydła samolotu zbudowane są w konfiguracji delta ze skosem natarcia +57°. Na górnej powierzchni skrzydeł znajdują się prowadnice aerodynamiczne oraz przerywacze, natomiast na dolnej wnęki podwozia głównego i węzły do podwieszania uzbrojenia. Stateczniki poziome o konstrukcji płytowej o skosie 55°, statecznik pionowy pojedynczy o skosie 60°.

Samolot wyposażony jest w podwozie trójkołowe. Podwozie przednie jednokołowe chowane do przodu kadłuba, koła o średnicy 500 mm. Podwozie główne jednokołowe chowane do skrzydeł i kadłuba z jednoczesnym obrotem o 87°, koła o średnicy 660 mm (od drugiej generacji 800 mm).

Samolot wyposażony jest w jeden silnik turboodrzutowy R-11F-300 o masie 1182,2 kg i ciągu 38,7 kN (60,6 kN z dopalaniem). Silnik dwuwałowy z sześciostopniową sprężarką i dwustopniową turbiną. Paliwo znajduje się w sześciu zbiornikach w kadłubie i czterech w skrzydłach. Istnieje możliwość użycia dodatkowego zbiornika podczepionego pod kadłubem. Począwszy od samolotów drugiej generacji dodatkowy zbiornik paliwa umieszczono w owiewce za kabiną pilota.

Uzbrojenie stanowi działko NR-30 z zapasem 60 naboi. Ponadto na dwóch belkach podskrzydłowych możliwe jest podwieszenie rakiet i bomb.

Dane techniczne

Dane techniczne dla wersji MiG-21bis, na podstawie[6].

Masa własna samolotu 5843 kg
Masa startowa (dopuszczalna) 10400 kg
Masa startowa (z lotnisk gruntowych) 8800 kg
Masa startowa (normalna, z dwoma pociskami R-3S)) 8726 kg
Masa do lądowania (dopuszczalna) 7300 kg
Masa do lądowania (normalna) 6800 kg
Masa uzbrojenia (na podwieszeniach) 1300 kg
Rozpiętość skrzydeł 7154 mm
Długość całkowita 14100 mm
Długość kadłuba 12250 mm
Wysokość kadłuba 4125 mm
Prędkość maksymalna (na wys. 0 m n.p.m.) 1300 km/h
Prędkość maksymalna (na wysokości 11000 m n.p.m.) 2175 km/h
Prędkość oderwania 330-370 km/h
Prędkość lądowania 270-300 km/h
Prędkość wznoszenia (na wys. 0 m n.p.m.) 225 m/s
Pułap praktyczny 17500 m

Użytkownicy

Obecni użytkownicy

Byli

W muzeach

Samoloty MiG-21 w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Samoloty MiG-21 można oglądać w następujących muzeach w Polsce:
Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie

  • MiG-21PF nr taktyczny 1702 nr seryjny 761702 - 8 września 2011 roku odkupiony z Wystawy Sprzętu Lotniczego w Łodzi, zakup sfinansowała Rada Miasta Dęblin[14].
  • MiG-21MF nr taktyczny 9113 nr seryjny 96A9113 - poprzednio eksponowany na wystawie przy Wyższej Oficerskiej Szkole Sił Powietrznych

Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie

  • MiG-21F-13 nr taktyczny 2307 nr seryjny 742307
  • MiG-21R nr taktyczny 1423 nr seryjny 94R011423
  • MiG-21PFM nr taktyczny 7815 nr seryjny 94N7815
  • MiG-21U nr taktyczny 1318 nr seryjny 661318

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

  • MiG-21bis nr taktyczny 8905 nr seryjny 75078905

Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

  • MiG-21F-13 nr taktyczny 809 nr seryjny 740809
  • MiG-21PF nr taktyczny 1901 nr seryjny 761901
  • MiG-21PF nr taktyczny 2004 nr seryjny 762004
  • MiG-21PF nr taktyczny 2009 nr seryjny 762009
  • MiG-21R nr taktyczny 1125 nr seryjny 94R021125
  • MiG-21PFM nr taktyczny 01 nr seryjny 94ML01
  • MiG-21PFM nr taktyczny 04 nr seryjny 94ML04
  • MiG-21PFM nr taktyczny 6513 nr seryjny 94N6513
  • MiG-21PFM nr taktyczny 6614 nr seryjny 94A6614
  • MiG-21U nr taktyczny 1217 nr seryjny 661217
  • MiG-21US nr taktyczny 4401 nr seryjny 1685144
  • MiG-21UM nr taktyczny 9349 nr seryjny 516999349
  • MiG-21MF nr taktyczny 9107 nr seryjny 969107
  • MiG-21bis nr taktyczny 9204 nr seryjny 75089204
  • MiG-21M nr taktyczny 2003 nr seryjny 962003

Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu

  • MiG-21PFM nr taktyczny 4106 nr seryjny 94A4106

Muzeum Orła Białego w Skarżysko-Kamiennej

  • MiG-21PF nr taktyczny 2401 nr seryjny 762401

Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie

  • MiG-21R nr taktyczny 1706 nr seryjny 94R01706

Prywatne Muzeum Militariów w Świdnicy, Witoszowie Dolnym

  • MiG-21bis nr taktyczny 0804 nr seryjny 75080804

Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

  • MiG-21PF nr taktyczny 0615 nr seryjny 760615 (park plenerowy przed główną siedzibą MWP, Al. Jerozolimskie 3)
  • MiG-21PF nr taktyczny 1802 nr seryjny 761802 (Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, ul. Powsińska 13)
  • MiG-21PFM nr taktyczny 6604 nr seryjny 96A6604 (Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, ul. Powsińska 13)
  • MiG-21MF nr taktyczny 8113 nr seryjny 96008113 (Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, ul. Powsińska 13)
  • MiG-21UM nr taktyczny 6006 nr seryjny 06695160 (Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, ul. Powsińska 13)

Jednostka Ratowniczo - Gaśnicza Nr 3 w Toruniu, ul. Olsztyńska 6

  • MiG-21MF nr taktyczny 9015 nr seryjny 96A9015

W Rzeszowie Muzeum Techniki i Militariów w Rzeszowie

Lotnicze Zakłady Naukowe we Wrocławiu ul. Kiełczowska 43:

  • MiG-21 PFM nr taktyczny 7502, nr seryjny 02695175
  • MiG-21UM nr taktyczny 5609, nr seryjny 94A5609

Latające/cywilne

  • Dawne polskie myśliwce MiG-21 Bis i MiG-21 UM(w sumie 25 samolotów obu wersji) amerykańska korporacja Draken International będzie używała podczas zakontraktowanych wcześniej ćwiczebnych walk powietrznych i manewrów wojskowych[15]. Oprócz tego firma zajmuje się szkoleniem cywilnych/prywatnych pilotów, pokazami, więc istnieje możliwość nauki pilotażu czy prywatnych lotów[16].

Przypisy

  1. ↑ Michael Bar-Zohar, Nissim Mishal Mossad najważniejsze misje izraelskich tajnych służb, Rebis, 2012, ISBN 978-83-7510-898-9
  2. ↑ Have Doughnut Declassified, "Jets", nr January/February (2014), s. 8, ISSN 2045-6490
  3. ↑ Aleksander Kiszniewski: Drugie życie polskich MiGów - będą służyć w amerykańskiej armii. Onet, 2013-10-07. [dostęp 2013-10-07]. (pol.).
  4. ↑ Skrzydlata Polska - 09/2007 - Rumuńskie Lancery na Okęciu.
  5. ↑ Piotr Butowski „Samoloty MiG”, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności 1987, str. 257, 258 ISBN 83-206-0606-3
  6. ↑ Tadeusz Mikutel, MiG-21, „Przegląd konstrukcji lotniczych”, s. 23, ISSN 1230-2953.
  7. ↑ World Air Forces 2015 pg. 11, Flightglobal Insight, 2015.
  8. ↑ Dr Sēan Wilson/Prime Images, Bułgarskie "Mieczniki" odchodzą, „Lotnictwo”, nr 2 (2016), s. 16-17, ISSN 1732-5323
  9. ↑ Vehicles and equipment captured and operated by the Islamic State inside Syria, Oryx Blog, 2014.
  10. ↑ Vehicles and equipment captured and operated by the Islamic State inside Iraq, Oryx Blog, 2014.
  11. ↑ BBC News – Islamic State 'training pilots to fly fighter jets', BBC News.
  12. ↑ Isis Syria News: Iraqi Pilots 'Training Isis Fighters' to Fly Captured Planes [online], International Business Times UK.
  13. ↑ Syria says shoots down two of three Islamic State jets, Reuters, 2014.
  14. ↑ Nowe eksponaty Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie
  15. ↑ Polskie myśliwce MIG-21 agresorami w USA! - WP Tech [online], tech.wp.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
  16. ↑ http://drakenintl.com/news-2013-4.html

Linki zewnętrzne

Ciąg oznaczeń samolotów produkowanych przez biuro konstrukcyjne MiG

Radzieckie i rosyjskie samoloty i śmigłowce wojskowe po 1945 roku
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty obserwacyjne
rozpoznawcze i dowodzenia
Samoloty szturmowe
Samoloty szkolno-treningowe
Samoloty transportowe i szybowce desantowe
Śmigłowce
Prototypy i konstrukcje
doświadczalne

Rosja

Samoloty i śmigłowce polskiego lotnictwa wojskowego po 1945 roku
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe
Samoloty szturmowe
Samoloty transportowe
Samoloty szkolne
Samoloty wielozadaniowe
i łącznikowe
Śmigłowce


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=MiG-21&oldid=52357214”