Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana

PPK Zwardoń/
GPK Zwardoń/Łysa Polana

GPK SG na Łysej Polanie

(czerwiec 2008)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	PPK Zwardoń
Kontynuacja	PSG na Łysej Polanie
Organizacja
Dyslokacja	Zwardoń Łysa Polana
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	9 Oddział Ochrony Pogranicza KW MO 3 Karpacka Brygada WOP Karpacka Brygada WOP Karpacki Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Zwardoń/Łysa Polana – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją/Republiką Słowacką.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945 Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych. Graniczna Placówka Kontrolna Zwardoń została utworzona w 1945 jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny (PPK – kolejowa) III kategorii o etacie nr 8/12  i numerze 33. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownik cywilny.

W 1946 przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii C według etatu nr 7/12. Przyjął też statut drogowego PPK. W 1947 przeorganizowany na kategorię D według etatu 7/33. Przyjął też nową nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej WOP. W 1848 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Zwardoń przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza i przeformowano według etatu nr 7/74 i nadano jej numer 43. Placówkę przeniesiono na. Łysą Polanę i w 1950 przeformowana została na etat nr 096/27. W 1952 włączona do etatu 3 Brygady WOP .

Jesienią 1965 Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana weszła w podporządkowanie Komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej. Wycofano się z tego rozwiązania w końcu 1971, ponieważ od 1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym pod MSW (pod względem gospodarczym – od 1 stycznia 1972). Do WOP powrócił też cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami granicznymi. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwa. GPK Łysa Polana weszła w podporządkowanie dowódcy 3. Karpackiej Brygady WOP, w Nowym Sączu, następnie od 1976 Karpackiej Brygady WOP.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991, Graniczna Placówka Kontrolna Łysa Polana weszła w podporządkowanie Karpackiego Oddziału Straży Granicznej i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie (GPK SG na Łysej Polanie) .

W ramach reorganizacji struktur Straży Granicznej związanej z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 15 października 2002 GPK SG na Łysej Polanie przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanej Strażnicy SG na Łysej Polanie .

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej na Łysej Polanie pod tą nazwą funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 kiedy to została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej na Łysej Polanie (PSG na Łysej Polanie).

Podległe przejście graniczne

• Łysa Polana-Tatranská Javorina.

Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej

• por. Antoni Michalski (od 1947)
• ppor. Jan Pietraszewski (do 1954)
• ppor. Włodzimierz Trefoń (od 1954)
• kpt. Antoni Lewiński
• mjr Franciszek Dalszewski
• ppłk Antoni Sławiński
• ppłk Aleksander Świderski
• mjr Jan Baniak
• ppłk Zenon Szukalski
• mjr Marian Tota (1984–15.05.1991).

Straż Graniczna:

• mjr SG Marian Tota (16.05.1991–1994).

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• ASGran. Historia Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Kraków 1962.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 09.11.1945.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.