Przejdź do zawartości

53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych
Ilustracja
Odznaka pułkowa
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Strzelców kresowych

Tradycje
Święto

20 lipca

Rodowód

11 Pułku Strzelców Polskich

Dowódcy
Pierwszy

płk armii franc. de Vidal

Ostatni

płk dypl. Szymon Kocur

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Cybulówką (2–3 VI 1920)
bitwa pod Wołoczyskami (11–24 VII 1920)
bitwa pod Mikulińcami (27 VII–5 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Jaworowem (15–16 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Stryj

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

12 DP (1920)
11 Karpacka DP

53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (53 pp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował do września 1939 w garnizonie Stryj[1]. Wchodził w skład 11 Karpackiej Dywizji Piechoty[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Pułk powstał na bazie 11 pułku strzelców polskich Armii Polskiej we Francji. We wrześniu 1919 roku został przemianowany na 53 pułk piechoty Strzelców Kresowych.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował we Lwowie[3].

Obsada personalna pułku w 1920[4]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca pułku ppłk Feliks Kapelsiewicz
wz kpt. Jan Góra (2 IV – 3 VII)
ppłk Aleksander Zoerner (4 VII – 22IX)
ppłk Karol Golachowski (od 23 IX)
Kapelan ks. Stanisław Kuprel
ks. Antoni Skrzymowski
Adiutant i oficer łączności ppor. Franciszek Raczek
por. Franciszek Kubala
ppor. Feliks Kwapiński
Oficer broni ppor. Antoni Waratus
Oficer łączności ppor. Jan Polak
Lekarz por. lek. dr Julian Zeiger
kpt. lek. dr Adam Morus
ppor. lek. dr Leon Pajchel (od 11 VIII)
Dowódca I batalionu ppłk Tadeusz Duplicki
por. Roman Orzechowski (V – VII)
kpt Marcin Wachowski (VIII – IX)
mjr Kazimierz Walczak
Adiutant ppor. [Stanisław?] Baran
ppor. Eugeniusz Chmiołek
Oficer gazowy ppor, Władysław Todt
Oficer gospodarczy ppor, Władysław Myszkowski
Lekarz ppor. lek. Leon Kohn
Dowódca 1 kompanii ppor. Piotr Przybyszewski († 19 VII)
por. [Witold?] Zubkowski
por. Roman Orzechowski
Dowódca plutonu ppor. Józef Rymarski (od 13 VII)
Dowódca 2 kompanii por. Franciszek Pawluszek (do 18 VI)
ppor. Tomasz Cyndler († 29 VI)
por. Andrzej Skórka
Dowódca plutonu pchor. Tadeusz Ząbek († 29 VI)
Dowódca 3 kompanii ppor. Alojzy Mackiewicz (f5 IX)
Dowódca plutonu ppor. Kazimierz Międzybrodzia (do 6 IX)
Dowódca 4 kompanii por. Paweł Piskozub (do 4 VI)
Nast, por. Kazimierz Walczak
Dowódca plutonu por. Natan Lipner
Dowódca plutonu ppor. Otton Gold (niewola 6 IX)
Dowódca 1 kompanii km ppor. Władysław Malinowski
Dowódca II batalionu mjr Edward Miszkinis (V)
por. Kazimierz Mackiewicz (V VII)
kpt. Stanisław Homa (VIII X)
Adiutant ppor. Antoni Znasiński
Oficer gospodarczy ppor. Władysław Twardochleb
Oficer gazowy ppor. Andrzej Baliński
Dowódca 5 kompanii ppor, Władysław Włodyga (ranny 12 VII)
ppor. Kazimierz Kruczkowski (do 15 VII)
ppor. Franciszek Raczek (do 23 VII)
ppor. Józef Kazimierczyk
Dowódca plutonu ppor. Wacław Ciepielewski
Dowódca plutonu ppor. Stanisław Kolberg († 7 VI)
Dowódca plutonu ppor. Feliks Kwapiński (do 13 VII)
Dowódca plutonu ppor. Piotr Siedlecki
Dowódca plutonu ppor. Hipolit Swoboda
Dowódca plutonu ppor. Stanisław Świgot
Dowódca 6 kompanii por. Marian Saranecki († 25 VIII)
por. Józef Matheis (do 18 VII)
por. Teodor Druhejko
Dowódca 7 kompanii ppor. Stanisław Korolewicz
Dowódca 8 kompanii ppor. Bronisław Haas († 19 VII)
sierż. sztab. Jan Rączka
por. Ludwik Rawicki († 2 VIII)
por./kpt, Andrzej Skórka
Dowódca plutonu por. Józef Grzybek
Dowódca plutonu ppor. Mieczysław Gonek
Dowódca plutonu pchor. Piotr Roman Knobloch (24 VI – 27 VIII)
Dowódca 2 kompanii km por. Kazimierz Mackiewicz
Dowódca III batalionu kpt. Stanisław Sokołowski
por. Andrzej Skórka
kpt. Stanisław Homa (VII)
por. Bernard Zeller (VIII – X)
Adiutant ppor. Władysław Kucharek
Oficer prowiantowy ppor. Tadeusz Doliński
Oficer gospodarczy por. Julian Kozaczyński
Lekarz ppor. lek. dr Stefan Biega
Dowódca 9 kompanii ppor. Stanisław Janik (t 2 VIII)
ppor. Zdzisław Reinhardt
Dowódca plutonu ppor. Wacław Biesiadowski (do 13 VII)
Dowódca plutonu ppor. Aleksander Batkowski
Dowódca 10 kompanii por. Adolf Pasterczyk
ppor. Ludwik Sommer († 27 VII)
ppor, Beniamin Dornstrauch (do 6 VIII)
ppor. Jan Graliński
Dowódca plutonu ppor. Józef Świerk
Dowódca plutonu ppor. Kazimierz Wojtowicz
Dowódca 11 kompanii ppor. Antoni Czerny (do 18 VI)
ppor. Julian Myśliwski
Dowódca plutonu ppor. Andrzej Baliński (do 18 VII)
Dowódca 12 kompanii ppor. Karol Klimczyk
Dowódca plutonu ppor. Emil Magaj
Dowódca plutonu ppor. Władysław Święcicki
Dowódca plutonu ppor. Bolesław Wójta
Dowódca 3 kompanii km ppor. Wilhelm Suchoń († 29 VII)
por. Antoni Czapa
ppor. Władysław Święcicki
Dowódca plutonu por. Wacław Michałowski (do 12 VII)
Dowódca plutonu por. Adolf Pasterczyk (do VII)
Dowódca kompanii marszowej ppor. Stanisław Szydło
Oficer pułku (dca baonu) kpt. Władysław Kozak (ranny 3 VIII)
Oficer pułku (dca kompanii) ppor. Władysław Kadów (ranny 21 VII)
Oficer pułku (dca kompanii) ppor. Władysław Krogulski (od 4 IX)
Oficer pułku (dca kompanii) ppor. Stefan Matlak (ranny 22 VII)
Oficer pułku kpt. Stanisław Dowgiałło
Oficer pułku por. Alfred Dubowski (od 29 IX)
Oficer pułku por. Aleksander Gazda
Oficer pułku por. Karol Jamioł
Oficer pułku por. Jan Kiszka (urlop plebiscytowy)
Oficer pułku por. Stanisław Ziemiański
Oficer pułku ppor. Stanisław Banaszkiewicz
Oficer pułku ppor. Michał Bernakiewicz
Oficer pułku ppor. Jan Cięciała
Oficer pułku ppor. Józef Godycki Ćwirko
Oficer pułku  ppor. Maksymilian Hansen (do 5 VIII)
Oficer pułku  ppor./por. Bolesław Heine (t 26 IV)
Oficer pułku  ppor. Adam Kitzman (od 29 IX)
Oficer pułku  ppor. Zygmunt Klimaszewski
Oficer pułku  ppor. Adolf Lewandowski
Oficer pułku  ppor. Zygmunt Lewicki († 13 VII)
Oficer pułku  ppor. Herman Lewinger († 22 VII)
Oficer pułku  ppor. Jan Makarewicz
Oficer pułku  ppor. Ludwik Menhard
Oficer pułku  ppor. Władysław Meszkowski
Oficer pułku  ppor. Kazimierz Panas
Oficer pułku  ppor. Tadeusz Schmidt
Oficer pułku  ppor. Władysław Sieńczak
Oficer pułku  ppor. Franciszek Śliwiński
Oficer pułku  ppor. Jan Szydło (do 12 VIII)
Oficer pułku  ppor. Michał Willonek
Oficer pułku  pchor. Bolesław Machowicz (t 16 IX)
Oficer pułku  pchor. Stokłosa (do 6 IX)
Oficer pułku  ppor. Guttman (dezercja 22 VII)
Lekarz (przydział nieustalony)  por. lek. dr Józef Wasserman
Lekarz (przydział nieustalony)  por. lek. Ignacy Weinberg
Lekarz (przydział nieustalony)  ppor. lek. Jan Bart
Oficer sanitarny (przydział nieustalony)  ppor. san. Tadeusz Kowalczuk (do 22 VII)
Oficer sanitarny (przydział nieustalony)  pchor, san. Tadeusz Żabokrzycki

Pułk w walkach o granice

[edytuj | edytuj kod]

1 czerwca 1920 dowódca 12 Dywizji Piechoty gen. Januszajtis wydał rozkaz przeprowadzenia wypadu na CybulówkęObodówkę. Jego celem było rozpoznanie sił sowieckich koncentrujących się przed frontem dywizji. Oddział wypadowy stanowiły II i III batalion 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych i jeden batalion 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych, wzmocnione baterią 12 pułku artylerii polowej[5]. Dowodzenie nad nim przejął pełniący obowiązki dowódcy 53 pp kpt. Jan Góra[6]. Na czas działań stanowiska opuszczone przez bataliony 53 pp dozorował 6 pułk ułanów.

2 czerwca oddział ruszył w kierunku obiektu wypadu. W południe zajęto bez walk Cybulówkę, a kompanie III batalionu ruszyły na sąsiednią Tatarówkę (Tarkanówkę?). Tu jednak Sowieci zorganizowali obronę. Dopiero przy wsparciu ogniowym baterii artylerii piechota zdobyła Tatarówkę. Nie zdecydowano się jednak pozostać we wsi i na nocleg powrócono do Cybulówki[7]. 3 czerwca po raz kolejny zdobywano Tatarówkę i sąsiednią Obodówkę, a następnie Trościaniec. Sowieci wycofali się jednak do okopów z czasów I wojny światowej na wzgórzach za Obodówką. Kolejne uderzenia polskich batalionów przynosiły zyski terenowe, ale nie osiągano celu wypadu. Sowieci wycofali się, nie ponosząc większych strat. Po południu bataliony otrzymały rozkaz powrotu na stanowiska wyjściowe[5].

 Osobny artykuł: bitwa pod Cybulówką.

Po zakończeniu odwrotu znad Zbrucza, oddziały 12 Dywizji Piechoty płk. Mariana Żegoty-Januszajtisa obsadziły front nad Seretem, od Proniatynia do Janowa. 26 lipca 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych osiągnął linię Seretu. Jego II batalion obsadził Łuczki Małe i Bucniów, zaś I i III bataliony, jako odwodowe, stanęły w Nastasowie. Korzystając z chwilowego spokoju, rozpoczęto kopanie rowów strzeleckich.

Będąca w pościgu sowiecka 60 Dywizja Strzelców na kierunku Mikuliniec wyprzedziła jednostki polskie i 27 lipca opanowała miejscowość. Następnego dnia pod Mikulińce podszedł I/53 pułku piechoty i wyparł Sowietów z miasta[8][9]. Już 29 lipca po raz kolejny na Mikulińce uderzyła 60 Dywizja Strzelców i zdobyła je ponownie. Miejscowość stała się dla niej bazą wypadową do wyprowadzenia natarcia na Czartorię. Jednak strona polska nie pogodziła się z utratą miejscowości. Kontratakujący 53 pułk piechoty po całodziennych walkach ulicznych odzyskał ją, a oddziały sowieckie wyparte zostały za Seret. Wieczorem 30 lipca III batalion obsadził odcinek Krzywki – Mikulińce – Łuczki Małe, II batalion odcinek Czartoria – Bucniów, a I batalion pozostał w odwodzie w Nastasowie[10].

Kolejne natarcie sowiecka 60 DS wyprowadziła 31 lipca wieczorem. Uderzenia nie wytrzymał III batalion 53 pułku piechoty i cofnął się na wzgórza na zachodnim skraju miasteczka. Interweniował dowódca dywizji i osobiście stanął na czele kontrataku wyprowadzanego siłami I a potem i III batalionu 53 pp.
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 3 sierpnia 1920 tak opisywał ten kontratak[11][10]:

Na Serecie w okręgu Mikuliniec oddziały nasze toczą bitwę z nieprzyjacielem, który za w szelką cenę dąży do przerwania się na zachód. Brawurowa kontrakcja, osobiście prowadzona przez pułkownika Januszajtisa, rozwija się nadał pomyślnie. W ciągu dnia wczorajszego oddziały nasze zdobyły tam 23 karabiny maszynowe i wzięły znaczną liczbę jeńców.

Polacy odbili Mikulińce, 1 sierpnia odparli dwa kolejne natarcia przeciwnika, ale trzecie odrzuciło 53 pp znad Seretu[8]. Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego nakazało dowódcy 12 Dywizji Piechoty odtworzyć rubież obrony na linii Seretu. W tym celu zorganizowana została grupa uderzeniowa w składzie 53. i 51 pułki piechoty oraz 3 kompania 1 pułku czołgów. Natarcie piechoty wzmocnione czołgami przyniosło zamierzony skutek i 3 sierpnia dywizja odzyskała utracone pozycje nad Seretem.
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 4 sierpnia 1920 donosił[12]:

Bohaterskie oddziały 12-ej dywizji piechoty, pod dowództwem rannego pułkownika Januszajtisa, brawurowym szturmem zdobyły Mikulińce, wyrzucając ostatecznie w tym rejonie bolszewików za Seret. W akcji tej wybitną rolę z naszej strony odegrały czołgi. O rozmiarach klęski bolszewickiej w tym rejonie sądzić można z faktu, że na pobojowisku znaleziono przeszło 1600 trupów.

Jednak 5 sierpnia sowiecka kawaleria sforsowała Seret i wyszła na tyły 12 Dywizji Piechoty. W tej sytuacji dowództwo 6 Armii nakazało płk. Januszajtisowi odwrót za Strypę[8].

 Osobny artykuł: bitwa pod Mikulińcami.

Mapy walk pułku

[edytuj | edytuj kod]

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1919-1921[13]. Gwiazdką przy nazwisku zaznaczono żołnierzy odznaczonych dekretami Naczelnego Wodza L. 2793 i 2794 z 26 marca 1921[14].

Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
  1. sierż. Aleksander Borek[15] *
  2. sierż. Wojciech Czuja[16] *
  3. sierż. Leon Góra[17] *
  4. ppor. Bronisław Haas nr 4364[18] †19 VII 1920 Wołoczyska[19][20]
  5. ppor. Stanisław Janik * †9 VIII 1920 Mikulińce[21][22]
  6. st. szer. Władysław Jórek[23] *
  7. szer. Jan Irla[24] *
  8. kpr. Ignacy Kaczmarek *
  9. kpt. Karol Józef Klimczyk nr 3025
  10. st. szer. Jan Kmiotek *
  11. kpt. Władysław Kozak* nr 1076[25]
  12. st. sierż. Michał Olszański
  13. por. Paweł Piskozub *
  14. sierż. szt. Jan Rączka[26] *
  15. szer. Jan Róg[27] *
  16. kpt. Henryk Serwaczyński nr 3730[18] †5 VII 1920 Deraźnia[28][16]
  17. por. Andrzej Skórka[29] *
  18. sierż. szt. Józef Śron[30] * nr 888
  19. st. szer. Michał Staszczak[16] *
  20. plut. Franciszek Szpila *
  21. st. szer. Tomasz Szymańczyk[31] *
  22. sierż. Marian Jan Wilk *
  23. ppłk Aleksander Zörner[29] *

Ponadto 8 kwietnia 1922 Naczelny Wódz odznaczył Krzyżem Srebrnym nr 6093 byłego dowódcę I batalionu 53 pp, oficera armii francuskiej mjr. Jerzego Girardin[32].

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]

W maju 1921 roku pułk został skoncentrowany w Brzeżanach, a 22 grudnia przeniesiony do Stryja[33].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 20 lipca, jako datę święta pułkowego[34]. Pułk obchodził swoje święto „w rocznicę największego wysiłku bojowego podczas obrony przyczółka mostowego «Wołoczyska» w 1920 roku”[33].

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

W 1928 roku został opublikowany „Zarys historii wojennej pułku”. Autorem opracowania był oficer pułku, kapitan Leon Grzegorz Szuchatowicz, zamordowany w 1940 roku w Charkowie[35].

Na podstawie rozkazu wykonawczego L.dz. 3900/tj. Org. Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych z 10 października 1930 roku o wprowadzeniu w życie przepisu służbowego P.S. 10–50 – „Organizacja – Piechota na stopie pokojowej” 53 pułk piechoty zaliczony został do pułków piechoty typ II tzw. „wzmocniony”. W każdym roku pułk otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku typu I tzw. „normalnego” o ok. 400-700 żołnierzy[36].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[37][a]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku ppłk dypl. Szymon Kocur
I zastępca dowódcy ppłk Tadeusz Tomasz Brąglewicz
adiutant kpt. Stanisław Walerian Serednicki
starszy lekarz mjr dr Eugeniusz Władysław Danhofer
młodszy lekarz ppor. lek. Antoni Nowak
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Władysław Załuski
oficer mobilizacyjny kpt. Kazimierz Damazy Lewiński
zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. Leszek Stanisław Krzywda
oficer administracyjno-materiałowy kpt. adm. (piech.) Maksymilian Łabęcki
oficer gospodarczy kpt. int. Zygmunt Jan Sobolta
oficer żywnościowy chor. Józef Baraniecki
oficer taborowy[b] p.o. por. Mieczysław Jarzyna
kapelmistrz por. adm. (kapelm.) Stanisław Biskupski[c]
dowódca plutonu łączności por. Zygmunt II Gąsiorowski
dowódca plutonu pionierów por. Tadeusz Zbigniew Dziedzic
dowódca plutonu artylerii piechoty por. art. Adolf Wośko
dowódca plutonu ppanc. por Józef Henryk Pudło
dowódca oddziału zwiadu por. Stanisław Korski
I batalion
dowódca batalionu mjr Stanisław Franciszek Harasymow
dowódca 1 kompanii por. Franciszek Bitka
dowódca plutonu por. Antoni Woszczyk
dowódca 2 kompanii kpt. Franciszek Ksawery Borowski-Kieczyk
dowódca plutonu por. Wacław Kubjak
dowódca plutonu ppor. Stefan Kazimierz Żak
dowódca 3 kompanii por. Romuald Kazimierz Gergovich
dowódca plutonu ppor. Ignacy Bolesław Łotecki
dowódca 1 kompanii km por. Józef Muszyński
dowódca plutonu ppor. Jakub Jan Mauer
II batalion
dowódca batalionu mjr Stanisław Młyński
dowódca 4 kompanii kpt. Michał Michalski
dowódca plutonu ppor. Jan Stanisław Mazurkiewicz
dowódca 5 kompanii por Stanisław Wincenty Alojzy Ruchalski
dowódca plutonu ppor. Tadeusz Julian Rybka
dowódca 6 kompanii kpt. Tadeusz Józef Misiurowicz
dowódca plutonu ppor. Franciszek Szyszka
dowódca 2 kompanii km por. Alfred Franciszek Lew
dowódca plutonu ppor. Ludwik Franciszek Ziemski
III batalion
dowódca batalionu mjr Feliks III Kowalski
dowódca 7 kompanii por. Józef Ziajka
dowódca plutonu ppor. Zdzisław Józef Kinasiewicz
dowódca 8 kompanii por. Mieczysław Szymon Prochwicz
dowódca plutonu ppor. Tadeusz Orbiński
dowódca 9 kompanii por. Bolesław Kazimierz Miśków
dowódca plutonu por. Stanisław Józef Zborowski
dowódca 3 kompanii km kpt. Jerzy Jacek Mikołaj Stolarski
dowódca plutonu por. Jan Janik
dowódca plutonu ppor. Stefan Gawlik
na kursie kpt. Kazimierz Jastrzębiec de Psary-Psarski
por. Tadeusz Marian Konopka
w szpitalu ppor. Józef Wojciechowski

Kampania wrześniowa

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

W kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie macierzystej 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. Bronił pozycji na linii Wisłoki, Wisłoka oraz Sanu. Podczas walk wokół Lwowa I batalion 53 pułku wszedł w skład improwizowanej Grupy „Żółkiew”[41].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[42]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca pułku ppłk dypl. Szymon Kocur
I adiutant kpt. Jerzy Stolarski
II adiutant por. Józef Ziajka
oficer informacyjny ppor. rez. Surak
oficer łączności por. Zygmunt Gąsiorowski
kwatermistrz NN
oficer płatnik ppor. rez. Kazimierz Cisek
oficer żywnościowy kpt. Romuald Łabęcki
naczelny lekarz ppor. lek. med. Nowak
kapelan NN
dowódca kompanii gospodarczej por. rez. Tadeusz Wajda
I batalion
dowódca I batalionu mjr Stanisław Harasymow[d]
dowódca 1 kompanii strzeleckiej ppor. Paweł Jastrzębski
dowódca 2 kompanii strzeleckiej por. Franciszek Bitka
dowódca 3 kompanii strzeleckiej kpt. Franciszek Borowski
dowódca 1 kompanii ckm por. Józef Muszyński
II batalion
dowódca II batalionu mjr Stanisław Młyński
dowódca 4 kompanii strzeleckiej por. rez. Bronisław Tymczyński
dowódca 5 kompanii strzeleckiej por. Stanisław Ruchalski
dowódca 6 kompanii strzeleckiej kpt. Michał Michalski
dowódca 2 kompanii ckm por. Alfred Lew
III batalion
dowódca III batalionu mjr Feliks Kowalski
dowódca 7 kompanii strzeleckiej ppor. Franciszek Szyszka
dowódca 8 kompanii strzeleckiej por. Romuald Giergovich
dowódca 9 kompanii strzeleckiej por. rez. Grochowski
dowódca 3 kompanii ckm ppor. Miśków
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernej por. Stanisław Zborowski
dowódca plutonu artylerii piechoty por. Adolf Wośko
dowódca kompanii łączności NN
dowódca kompanii zwiadowców por. Stanisław Korski
dowódca plutonu pionierów por. Tadeusz Dziedzic
dowódca plutonu przeciwgazowego ppor. rez. Chrząszczewski

Symbole pułkowe

[edytuj | edytuj kod]

Chorągiew/sztandar

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

23 marca 1921 roku w Tarnopolu Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz marszałek Polski Józef Piłsudski wręczył pułkowi pamiątkową chorągiew ofiarowaną w 1919 roku Pułkowi im. Zawiszy Czarnego przez mieszkańców włoskiego miasta Chivasso[33].

5 maja 1925 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi 53 pułku piechoty[44]. 19 września 1925 roku w Stryju generał dywizji Aleksander Osiński wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez ludność Stryja[33][45]. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem[46]. We wrześniu 1939 roku sztandar przewieziony został na Węgry przez Ośrodek Zapasowy 53 pp, skąd przez poselstwo wysłany został do Francji. Obecnie sztandar znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[47].

żołnierz z emblematami pułku

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

15 stycznia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 53 pułku piechoty[48]. Odznaka o wymiarach 45 x 45 mm ma kształt prostego krzyża greckiego, srebrnego, emaliowanego na biało z pozłacanymi krawędziami. W środku krzyża na rombie wypełnionym czerwoną żłobkowaną emalią nałożony srebrny orzeł wz. 1927. Krzyż okolony jest szerokim wieńcem laurowym emaliowanym na zielono na którym nałożono miniaturę trąbki strzeleckiej oraz wpisano numer i inicjały pułku „53 PP”. Odznaka oficerska - trzyczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, na rewersie próba srebra i imiennik grawera „JM” – Józef Michrowski z Warszawy[1].

Emblemat

[edytuj | edytuj kod]

20 lutego 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał 11 Dywizji Piechoty nazwę „11 Karpacka Dywizja Piechoty” oraz ustalił dla żołnierzy tej dywizji emblemat przedstawiający dwa liście dębowe z gałązką limby, przytrzymane krzyżem huculskim. Minister zezwolił na noszenie emblematów od chwili ogłoszenia rozkazu, natomiast zobowiązał do ich noszenia od 1 stycznia 1938 roku. Emblematy był noszone na kołnierzach (łapkach) kurtek i płaszczy (peleryn). Dla oficerów i chorążych emblematy były wykonane z białego metalu oksydowanego na stare srebro, natomiast dla pozostałych podoficerów i szeregowców były wytłaczane z białego matowanego metalu (blachy). Minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie przy ubiorze pozasłużbowym emblematów wykonanych, jak dla oficerów[49].

Specjalne części umundurowania

[edytuj | edytuj kod]

12 kwietnia 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wprowadził „specjalne części umundurowania” dla żołnierzy 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w postaci pióra do czapki – rogatywki garnizonowej i peleryny typu podhalańskiego[50].

 Osobny artykuł: Mundur Wojska Polskiego II RP.

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych.
Dowódcy pułku[51][e]
  • płk armii francuskiej de Vidal (16 II - 10 V 1919)
  • płk armii francuskiej Robert de Colbert (17 V - VIII 1919)
  • ppłk armii francuskiej Fleurot (VIII - 4 IX 1919)
  • kpt. Stefan Hrycyszyn (5 XI - 4 XII 1919)
  • ppłk Filip Kapelsiewicz (5 XII 1919[53] - 9 VII 1920[f])
  • kpt. Jan Góra (p.o. 2 IV - 3 VII 1920)
  • ppłk Aleksander Zörner (4 VII - 22 IX 1920)
  • ppłk / płk piech. Karol Golachowski (23 IX 1920 - 23 XII 1927[54] → praktyka poborowa w PKU Łuck)
  • ppłk piech. Walerian Wiśniewski (23 XII 1927[54] - 18 VI 1930 → komendant placu Kraków)
  • ppłk Witold Adrian Roger Komierowski (18 VI 1930 - 23 III 1932 → inspektor poborowy DOK VIII[55])
  • płk dypl. piech. Zygmunt Polak (III 1932 – VII 1935)
  • płk dypl. Jan Naspiński (VII 1935 - 4 IV 1937)[56]
  • ppłk dypl. Szymon Kocur (4 IV 1937 - IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku[g]
II zastępca (Kwatermistrz)
  • mjr piech. Władysław Załuski (VIII 1935[62] – 1939)

Żołnierze 53 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[63]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Freund Maurycy ppor. rez. inżynier elektryk kopalnia nafty w Borysławiu Katyń
Krąg Tadeusz ppor. rez. prawnik kmdt Straży Więziennej w Kowlu Katyń
Nowak Zbigniew ppor. rez. prawnik Katyń
Borowski-Kieczyk Franciszek[64] kapitan żołnierz zawodowy dowódca 2/53 pp Charków
Górski Bronisław por. rez. nauczyciel Charków
Idźkowski Leonard ppor. rez. Charków
Muszyński Józef ppor. rez. Charków
Stolarski Jerzy[65] kapitan żołnierz zawodowy dowódca 3 kkm/53 pp Charków
Szyszka Franciszek[66] podporucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu 6/ 53 pp Charków
Ambicki Edmund ppor. rez. nauczyciel kier. szkoły w Libochorze ULK
Danhoffer Mieczysław kpt. rez. nacz. Straży Pożarnej w Drohobyczu ULK
Kamiński Marian por. rez. nauczyciel szkoła w Kałuszu ULK
Korski Stanisław porucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu zwiadu 53 pp ULK
Kosiński Adam Mikołaj por. rez. urzędnik pracował w Kałuszu ULK
Marszałek Władysław ppor. rez. nauczyciel ULK
Pawlik Stanisław ppor. rez. prawnik Sąd Grodzki w Rożniatowie ULK
Sieczkowski Edward por. rez. urzędnik Magistrat w Stryju ULK
Skórski Tadeusz ppor. rez. urzędnik pracował w Kołomyi ULK
Teodorowicz Tadeusz ppor. rez. inż. leśnik Nadleśnictwo Tustanowice ULK
Wolfram Józef kpt. rez. kierownik tartaku ULK
  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[38].
  2. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  3. Stanisław Biskupski – wcześniej równolegle nauczyciel muzyki w II Państwowym Gimnazjum w Stryju[39][40].
  4. Major Stanisław Franciszek Harasymow urodził się 25 grudnia 1898 roku. W latach 1939–1945 przebywał w niemieckiej niewoli. Zmarł 15 kwietnia 1970 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Był autorem „Zarysu historii wojennej 32–go pułku piechoty”[43].
  5. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[52].
  6. Podpułkownik piechoty Filip Kapelsiewicz dekretem L. 2204 Naczelnego Wodza z dnia 9 lipca 1920 roku został zwolniony ze stanowiska dowódcy 53 Pułku Strzelców Kresowych i wyznaczony na dowódcę III Łódzkiego Batalionu Etapowego. Dekretem L. 2186 Naczelnego Wodza z dnia 8 lipca 1920 roku dowódcą 53 Pułku Strzelców Kresowych został mianowany podpułkownik piechoty Roman Witorzeniec, który od 21 czerwca 1920 roku faktycznie dowodził 51 Pułkiem Strzelców Kresowych. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 27 z 21 lipca 1920 roku, poz. 673. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 34 z 8 września 1920 roku, poz. 817.
  7. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[57]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 95.
  2. Satora 1990 ↓, s. 104.
  3. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  4. Tuliński 2020 ↓, s. 896.
  5. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 82.
  6. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 17.
  7. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 95.
  8. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 256.
  9. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 30.
  10. a b Szuchatowicz 1928 ↓, s. 31.
  11. Pomarański 1920 ↓, s. 270.
  12. Pomarański 1920 ↓, s. 271.
  13. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 40.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921 roku, s. 609, 610.
  15. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 25.
  16. a b c Szuchatowicz 1928 ↓, s. 20.
  17. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 23.
  18. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 13.
  19. Lista strat 1934 ↓, s. 259.
  20. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 22, 27.
  21. Lista strat 1934 ↓, s. 291.
  22. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 19, 31.
  23. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 35.
  24. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 34.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 14 stycznia 1926 roku, s. 10.
  26. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 27.
  27. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 24.
  28. Lista strat 1934 ↓, s. 778.
  29. a b Szuchatowicz 1928 ↓, s. 29.
  30. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 32-33.
  31. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 22.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 kwietnia 1922 roku, s. 319.
  33. a b c d Szuchatowicz 1928 ↓, s. 37.
  34. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  35. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 540.
  36. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  37. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 609-610 i 677.
  38. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  39. Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego II w Stryju za rok szkolny 1929/30. Stryj: 1930, s. 5.
  40. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II w Stryju za rok szkolny 1931/32. Stryj: 1932, s. 6.
  41. Wojciech Włodarkiewicz, Lwów 1939, Bogusław Brodecki (red.), Seria Historyczne bitwy, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 103, ISBN 978-83-11-09619-6, OCLC 52567547 (pol.).
  42. Kurus 2017 ↓, s. 91.
  43. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 32.
  44. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 22 maja 1925 roku, poz. 177.
  45. Satora 1990 ↓, s. 104-106.
  46. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1937 r. o znakach wojska i marynarki wojennej w: Dz.U. z 1938 r. nr 5, poz. 32.
  47. Satora 1990 ↓, s. 106.
  48. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 1 z 15 stycznia 1929 roku, poz. 1.
  49. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 20 lutego 1937 roku, poz. 22.
  50. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 12 kwietnia 1937 roku, poz. 43.
  51. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  52. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  53. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 100 z 31 grudnia 1919 roku, poz. 4414
  54. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 364.
  55. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 229.
  56. Nowi dowódcy i zastępcy dowódców pułków. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 155 z 11 lipca 1935. 
  57. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  58. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 130.
  59. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 135.
  60. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 131.
  62. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 106.
  63. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  64. Księgi Cmentarne – wpis 4653.
  65. Księgi Cmentarne – wpis 7481.
  66. Księgi Cmentarne – wpis 7644.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]