1 Eskadra Wywiadowcza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
1 Eskadra Wywiadowcza
Ilustracja
Godło eskadry[a]
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie luty 1919
Rozformowanie 28 lutego 1925
Tradycje
Kontynuacja 35 eskadra lotnicza
35 eskadra liniowa
Dowódcy
Pierwszy rtm. pil. Tadeusz Grochowalski
Ostatni kpt. pil. Tadeusz Antonowicz
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Dyslokacja Formowanie:
lotnisko mokotowskie
Lotniska wojenne:
Dojlidy
Porubanek
Święciany
Okres pokojowy:
lotnisko Ławica
Rodzaj wojsk Lotnictwo
Podległość I Grupa Lotnicza (1919)
VII Grupa Lotnicza (1921)
Personel 1 eskadry na lotnisku w Lidzie – październik 1920

1 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadra sformowana została w 1919 na warszawskim lotnisku mokotowskim. Wzięła udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie weszła w skład 3 pułku lotniczego w Poznaniu. W 1925 została rozwiązana, a na jej bazie sformowano 35 eskadrę lotniczą.

Formowanie i walki[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie rozkazu dowódcy Lotnictwa z 21 grudnia 1918[2] rtm. pil. Tadeusz Grochowalski przystąpił na lotnisku mokotowskim w Warszawie do formowania 1 eskadry wywiadowczej. Z powodu braku zarówno wyszkolonego personelu jak i samolotów, organizacja eskadry zakończona została dopiero w lutym 1919 przez kolejnego dowódcę: por. pil. Henryka Skoczdopole[3].

20 marca 1919 eskadra w składzie I Grupy Lotniczej została wysłana na front wschodni i przydzielona do Dywizji Litewsko-Białoruskiej[2]. W chwili wylotu na front posiadała etatową liczbę 6 samolotów (trzy Albatros C.III, dwa Albatros C.X, jeden Hannover Roland CL.II). Operując z lotniska Dojlidy przeszła chrzest bojowy dokonując wielu lotów rozpoznawczych oraz bombardowań koszar bolszewickich w Lidzie i Baranowiczach[1][4][b].

Eskadry I Grupy Lotniczej wzięły udział w tzw. operacji wileńskiej, zapoczątkowanej 16 kwietnia 1919. W końcu maja nastąpiło przesunięcie eskadry na lotnisko Porubanek, gdzie kontynuowano działalność bojową. 12 czerwca na Porubanek przybyła także 582 eskadra „Salmsonów”[3]. W tym też dniu, podczas wykonywania zadania nad terenem zajętym przez wroga, została zestrzelona załoga por. obs. Fore i por. pil. Wiktor Wolski. Porucznik Wolski został przez bolszewików rozstrzelany, natomiast por. Fore zwolniony z niewoli. Po koniec września do 1 eskadry wywiadowczej włączono personel i samoloty eskadry „Salmsonów” tworząc jedną eskadrę[5]. Po raz pierwszy od czasu sformowania eskadra została wyposażona w odpowiedni sprzęt do wykonywania polecanych zadań[2]. Do listopada eskadra współpracowała ze sztabem 1 Armii na Froncie Północno-Wschodnim operując nadal z Porubanka[6]. W listopadzie eskadra wcielona została do 1 Dywizji Piechoty Legionów dla której wykonywano liczne zadania rozpoznawcze i bombardujące. Po przejściu na lotnisko Święciany, do lutego 1920 pozostawała w dyspozycji Naczelnego Dowództwa[6]. Za pomocą eskadry utrzymywano bezpośredni kontakt z Rygą[1]. W lutym 1920 przeniesiono ją na polowe lądowisko w okolice Dźwińska do dyspozycji Grupy Operacyjnej gen. Edwarda Śmigłego-Rydza. W trudnych warunkach zimowych nie wykonywano żadnych zadań bojowych. Jedynie por. pil. Paweł Janeczko lądował przymusowo na zamarzniętym jeziorze na skutek zgęstnienia się oleju[6]. W tym czasie do eskadry dołączyli cudzoziemscy ochotnicy: Anglicy – kpt. kpt. Stehling, Tanąueray i por. Woodhouse oraz Belg – ppor. Robert Vanderauvera[7]. Po przegrupowaniu wojsk polskich, wiosną 1920 przesunięto eskadrę do Zahacia, w pobliżu którego były także rozlokowane eskadry 4 i 11. Wraz z sąsiadującą w sąsiedztwie 18 eskadrą wywiadowczą wszystkie one stworzyły IV Grupę Lotnicą[7]. Po reorganizacji, do 1 eskadry włączono niewielki personel 11 eskadry wywiadowczej[1]. Wykonywano loty rozpoznawcze i bombardujące, wyszukując miejsca koncentracji wojsk Armii Czerwonej, a po wykryciu bombardując je. Niektóre załogi, rozpoznając na korzyść 1 Armii, docierały aż do Połocka i Witebska. 25 czerwca zginął w locie bojowym por. obs. Antoni Święcicki starając się ostatkiem sił wypełnić rozpoczęty meldunek z przeprowadzonego rozpoznania. Pilot, plut. Roman Zaleski, przywiózł na lotnisko już martwego obserwatora[7]. Z powodu ciężkiej sytuacji na froncie, eskadra wielokrotnie zmieniała miejsce stacjonowania[c]. Spowodowało to znaczne straty w sprzęcie latającym. Jeszcze w Zahaciu pchor. pil. Stanisław Bogucki rozbił Salmsona, a samolot ppor. Pawlucia został odesłany do remontu. W Dokszycach spóźniony por. pil. Janeczko lądując na łące przy st. kolejowej skapotował. Okoliczna ludność pomogła odwrócić Salmsona Janeczki do normalnej pozycji, co spowodowało drugi wypadek maszyny por. pil. Mikołaja Bielawina, który widząc z powietrza stojący prawidłowo samolot, lądował w pobliżu kończąc także kapotażem[8]. Po wielu kolejnych zdarzeniach, w sierpniu 1920 eskadra dotarła do Warszawy mając do dyspozycji 1 samolot typu Nieuport ppor. pil. Eugeniusza Guttmejera[8]. W Warszawie otrzymała zakupione w Anglii samoloty Bristol F.2B Fighter[9] i jeden Hannower CL.II[8]. W czasie bitwy warszawskiej, eskadra już na nowym sprzęcie wykonywała wiele lotów bojowych i rozpoznawczych na korzyść 5 Armii[2]. Operowała z lotnisk w Warszawie, Siedlcach i Białymstoku. Z eskadry oddelegowano do dyspozycji dowódcy 5 Armii poruczników: Wacława Makowskiego i Stanisława Pawlucia[8]. We wrześniu eskadra przeniosła się na lotnisko w Grodnie. W czasie ofensywy nad Niemnem, już w składzie 2 Armii[10], wykonywała loty łącznikowe[9][11]. Rozejm zastał eskadrę w Lidzie[9].

W czasie walk o niepodległość Polski 1 eskadra wykonała 203 loty bojowe spędzając 474 godzin nad terenami nieprzyjaciela[12][2]. Życie straciło wtedy 2 żołnierzy, a 5 zostało rannych [13].

Eskadra w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

Późną jesienią eskadra przegrupowała się z Lidy na lotnisko Porubanek w Wilnie[2]. Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 połączono 1 i 2 eskadrę wywiadowczą tworząc nową 1 eskadrę wywiadowczą[13]. Wiosną eskadrę przerzucono na lotnisko w Białymstoku[12].

Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 20 lipca 1921, 1 eskadra wywiadowcza weszła w skład formującego się na lotnisku Ławica 3 pułku lotniczego. We wrześniu z Białegostoku do Poznania przyleciały samoloty. Personel ulokowano w drewnianych barakach i częściowo na prywatnych kwaterach. Nieliczne samoloty i sprzęt umieszczono w jednym z poniemieckich hangarów. Organizacyjnie eskadra należała do VII dywizjonu wywiadowczego[12]. Na skutek bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej kraju nie było możliwości zakupu samolotów za granicą, a krajowa produkcja nie została jeszcze uruchomiona. Niewielka liczba mocno już wyeksploatowanych samolotów nie dawała możliwości pełnego szkolenia pilotów. W początkowym okresie loty odbywały się sporadycznie i nieregularnie. W 1922, w istniejących pułkach lotniczych, rozpoczęto unifikację samolotów. Eskadry wywiadowcze 3 pułku otrzymały angielskie Bristole. Nie poprawiło to stanu samolotów w eskadrach, ale umożliwiło personelowi technicznemu i parkowi lotniczemu bardziej sprawną naprawę i okresowe remonty sprzętu[14]. Niektóre załogi uczestniczyły w konkursach lotniczych organizowanych przez cywilne władze lotnicze lub aerokluby. W lipcu 1923, podczas zawodów Związku Lotników Polskich, pełniący obowiązki dowódcy eskadry kpt.pil. Mieczysław Szczudłowski zajął I miejsce w konkurencji „lądowanie ze stojącym śmigłem z wysokości 1000 metrów”, a we wrześniu por.pil. Stanisław Pawluć zdobył II nagrodę w locie okrężnym Warszawa–Lwów–Kraków–Poznań–Warszawa. Na skutek ustawicznego braku sprawnych samolotów oraz pełnej obsady etatowej personelu latającego, opracowany program szkolenia i doskonalenia załóg eskadr wywiadowczych nie był w latach 1922–1924 konsekwentnie realizowany. W okresie letnim dowódca eskadry wyznaczał załogi do współpracy z jednostkami piechoty i kawalerii w czasie manewrów[14]. Braki kadrowe stopniowo wypełniały się absolwentami szkoły obserwatorów i kursów lotniczych, ale samolotów nadal brakowało[15].

Na podstawie rozkazu L.dz. 2300/tjn.Org. Ministerstwa Spraw Wojskowych z 28 lutego 1925, 1 eskadra wywiadowcza została rozwiązana, a na jej bazie sformowano 35 eskadrę lotniczą[15].

 Osobny artykuł: 35 eskadra lotniczą.

Personel eskadry[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy eskadry[16]
Stopień Imię i nazwisko Okres pełnienia służby
rtm. pil. Tadeusz Grochowalski 21 XII 1918 - II 1919
por. pil. Henryk Skoczdopole II 1919 - XII 1919
por. pil. Wiktor Willman XII 1919 - XII 1919
por. pil. Stanisław Bogusz XII 1919 do wiosny 1920
kpt. pil. Augustyn Domes od wiosny 1920 - XII 1921
kpt. pil. Czesław Aleksandrowicz XII 1921 - VI 1924
kpt. pil. Tadeusz Antonowicz VI 1924 -
Personel latający eskadry w latach 1918-1921
Piloci Obserwatorzy
kpt. pil. Tanqueray (Anglik) kpt. obs. Bronisław Wąsowski
kpt. pil. Stehling (Anglik) por. obs. Foré (Francuz)
por. pil.Tadeusz Szeliga por. pil. obs. Stanisław Gogoliński
por. pil. Paweł Janeczko por. obs. Antoni Święcicki († 25 VI 1920)
por. pil. Wacław Makowski por. obs. Witold Jussewicz
por. pil. Połaniecki por. obs. Woodhouse (Anglik)
por. pil. Karol Malik ppor. obs. Stefan Berezowski
por. pil. Mikołaj Bielawin ppor. obs. Lucjan Iwiński
por. pil. Wiktor Wolski († 12 VI 1919) ppor. obs. Tadeusz Sztybel
ppor. pil. Stanisław Pawluć ppor. obs. Ignacy Skorobobaty
ppor. pil. Czesław Aleksandrowicz ppor. obs. Tadeusz Uszyński
ppor. pil. Gustaw Gwizdalski ppor. obs. Czesław Józef Niekraszewicz
ppor. pil. Zbigniew Babiński ppor. obs. Karol Orłoś
ppor. pil. Henryk Kozanecki ppor. obs. Stanisław Łopaciński
chor. pil. Tadeusz Kominkowski ppor. obs. Robert Vanderauvera (Belg)
pchor. pil. Aleksander Choiński ppor. obs. Artur Horowicz
pchor. pil. Eugeniusz Guttmejer pchor. obs. Adam Rotszyld
pchor. pil. Bogucki
sierż. pil. Stanisław Śledziejowski
sierż. pil. Jan Śliwa
plut. pil. Roman Zaleski

Wypadki lotnicze[edytuj | edytuj kod]

  • 10 sierpnia 1923 po starcie na skutek błędu w pilotażu ponieśli śmierć por. pil. Stanisław Korab-Kowalski i szer. mech. Antoni Wołoczko[14].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Godło francuskiej 582 eskadry Salmsonów wcielonej do 1 eskadry wywiadowczej[1]
  2. ↑ W czasie tej akcji została zestrzelona załoga ppor. Pawluć i por. Gogoliński.
  3. ↑ W ciągu miesiąca eskadra stacjonowała na 7 lotniskach – Dokrzyce, Mołodeczno, Duniłowicze, Wilno, Mołodeczno, Patafjanów, Mołodeczno, Lida[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 138.
  2. ↑ a b c d e f Hoff 2005 ↓, s. 69.
  3. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 243.
  4. ↑ Abżółtowski (red.) 1928 ↓, s. 22.
  5. ↑ Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 85.
  6. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 244.
  7. ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 245.
  8. ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 246.
  9. ↑ a b c Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 140.
  10. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 246-247.
  11. ↑ Abżółtowski (red.) 1928 ↓, s. 11 i 28.
  12. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 247.
  13. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 2479.
  14. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 248.
  15. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 249.
  16. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 243-249.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Eskadra_Wywiadowcza&oldid=57981921”