68 Pułk Piechoty (II RP)
| ||
Historia | ||
Państwo | ![]() | |
Sformowanie | 1919 | |
Rozformowanie | 1939 | |
Tradycje | ||
Święto | 16 sierpnia | |
Nadanie sztandaru | 1919 i 1928 | |
Rodowód | 1 Pułk Rezerwowy Strzelców Wielkopolskich 10 pułk Strzelców Wielkopolskich | |
Kontynuacja | 17 Brygada Zmechanizowana | |
Dowódcy | ||
Ostatni | płk dypl. Adolf Tytus Nykulak | |
Działania zbrojne | ||
wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa | ||
Organizacja | ||
Dyslokacja | Krotoszyn Września[1], Jarocin | |
Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
Rodzaj wojsk | piechota | |
Podległość | 3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty |
68 Pułk Piechoty (68 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.
Formowanie pułku i działania wojenne w latach 1919-1920[edytuj | edytuj kod]
21 stycznia 1919 w Poznaniu, w koszarach na Jeżycach rozpoczęto formowanie jednostki 1 pułku rezerwowego Strzelców Wielkopolskich. Pod tą nazwą brał udział w walkach powstańczych w ramach 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich.
9 marca 1919 z Poznania do Sądowej Wiszni wyjechała kompania ochotnicza pod dowództwem ppor. Jana Ciaciucha. Kompania wzięła udział w wojnie z Ukraińcami. 6 sierpnia 1919 powróciła do Wielkopolski i wcielona została do 9 pułku Strzelców Wielkopolskich[2].
15 marca 1919 jednostka przemianowana została na 10 pułk Strzelców Wielkopolskich[3]. 5 maja 1919 wymaszerował na front wielkopolski. 22 czerwca 1919 pułk wyjechał koleją z Szubina do Bóbrki w Małopolsce Wschodniej. W nocy z 27 na 28 czerwca pułk rozpoczął natarcie na Brzeżany, które zajął 29 czerwca. 17 lipca oddział zajął Husiatyn i przedmoście na wschodnim brzegu Zbrucza. 19 września 1919 jednostka powróciła do Krotoszyna[4].
1 lutego 1920 jednostka otrzymała nazwę – 68 pułk piechoty. Jednocześnie 3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich przemianowana została na 17 Wielkopolską Dywizji Piechoty. W składzie tej dywizji pułk pozostawał do 1939. Następnego dnia pułk wyjechał do Mołodeczna, na front litewsko-białoruski by wziąć udział w wojnie z bolszewikami.
16 sierpnia, na początku Bitwy Warszawskiej, pułk w ciężkich walkach zdobył Nasielsk. 18 grudnia 1920 pułk powrócił do Wielkopolski.
Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]
7 września 1922 dowódca OK VII, gen. Kazimierz Raszewski pożegnał pułk, który opuścił Poznań i udał się do garnizonu we Wrześni[6] (II batalion piechoty stacjonował od 1933 w Jarocinie)[7]. W październiku tego w jednostce przeprowadzona została częściowa demobilizacja. Kadra batalionu zapasowego stacjonowała w Koninie[8].
W maju 1926 podczas zamachu stanu pułk opowiedział się po stronie rządowej i wziął udział w walkach.
19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 16 sierpnia, jako datę święta pułkowego[9]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zdobycia Nasielska w 1920 [10].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 68 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[11]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[12]. W pułku zorganizowano też specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce[13].
W sierpniu 1939 pułk uczestniczył w manewrach 17 DP w rejonie Iwno-Kostrzyn. W nocy z 22 na 23 sierpnia wszystkie oddziały odwołano do garnizonów, a 24 sierpnia o godz. 4 do dywizji przyszedł rozkaz o rozpoczęciu mobilizacji.
Kampania wrześniowa 1939[edytuj | edytuj kod]
Początkowo 68 pułk piechoty (bez II batalionu) wraz z II dywizjonem 17 pułku artylerii lekkiej obsadził linię rzeczki Wrześnicy w rejonie Wrześni. Jednak już 1 września 1939 odszedł do miejscowości Staw – Wólka.
2 i 3 września pułk przemieścił się na linii Strzałkowo-Słupca – Ląd – Zagórów – Trabczyn i ostatecznie staje w lesie na zachód od Szetlewa. 4 i 5 września zatrzymał się w Dąbrowice – Częściowe. Jego batalion marszowy został zbombardowany we wsi Wilczna przez lotnictwo niemieckie. Poległo 26 żołnierzy. Następnie pułk odszedł nocnymi marszami w kierunku operacyjnym na Łęczycę. W nocy z 8 na 9 września oddziały pułku doszły bez większych strat w rejon zgrupowania. Po południu pułk wszedł do walki wraz z innymi jednostkami Armii „Poznań” w rejonie Łęczyca – Piątek. Uderzenie gen. Kutrzeby na lewe skrzydło nacierającej armii niemieckiej kompletnie ją zaskoczyło i odrzuciło nieprzyjaciela. Wieczorem pułk zajął wyznaczoną mu jako kierunek natarcia Górę św. Małgorzaty. 10 września pułk kontynuował pościg za nieprzyjacielem. Z marszu zajął Małachowice. 11 września poniósł znaczne straty w wyniku ponawiających się kontruderzeń niemieckich. W nocy z 12 na 13 września na rozkaz gen. Kutrzeby pułk przerwał natarcie i rozpoczął odejście na północny brzeg Bzury, a stamtąd – w ogólnym kierunku operacyjnym na Warszawę. W dniach 17 i 18 września pułk dostał się w okrążenie w rejonie Puszczy Kampinoskiej i poniósł ciężkie straty, głównie od ognia artyleryjskiego i zmasowanych nalotów. 23 września ocalałe elementy pułku (pod dowództwem mjr. Stanisława Culica) przebiły się do Warszawy i zostały włączone do broniących się tam jednostek. Pułk bronił stolicy aż do jej kapitulacji 28 września 1939.
Za bohaterskie czyny podczas w kampanii wrześniowej orderem Virtuti Militari zostało odznaczonych 15 żołnierzy pułku, a 60 otrzymało Krzyż Walecznych.
Strzelcy wrzesińscy[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy pułku[14]
- kpt. / ppłk Andrzej Kopa (21 I – 17 XII 1919)
- płk Mieczysław Poniatowski (18 XII 1919 – 20 VI 1920)
- kpt. / mjr Wincenty Nowaczyński (21 VI – 22 VII 1920)
- ppłk piech. Juliusz Jan Prymus (p.o. od 23 VII 1920)
- ppłk piech. Rudolf Franciszek Wydra (p.o. 1920)
- por. Edward Banaszak (p.o. 1920)
- mjr / płk Wincenty Nowaczyński (IX 1920 – 29 XI 1927 → dowódca 3 Brygady Ochrony Pogranicza)
- ppłk / płk piech. Tomasz Mazurkiewicz (29 XI 1927 – 1937 → dowódca Pomorskiej Brygady ON)
- płk dypl. piech. Adolf Tytus Nykulak
- Zastępcy dowódcy pułku
- ppłk piech. Wincenty Rutkiewicz (10 VII 1922[15] – IV 1924 → zastępca dowódcy 57 pp[16])
- ppłk piech. Stefan Wyspiański (IV 1924[16] – 1925[17])
- ppłk piech. Władysław Koczorowski (od 11 X 1926[18])
- ppłk SG Witold Stankiewicz (5 VII 1927 – 5 XI 1928 → zastępca dowódcy 50 pp)
- ppłk dypl. Franciszek I Grabowski (XI 1928 – VI 1930)
- mjr dypl. Władysław Krogulski (VI 1930 – X 1932)
- ppłk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski (od 20 XI 1932)
- ppłk piech. Jan Witold Sokołowski (do VIII 1939 → zastępca dowódcy OZ 17 DP)
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[19][a]:
- dowódca pułku – płk dypl. Adolf Tytus Nykulak
- I zastępca dowódcy – ppłk Jan Witold Sokołowski
- adiutant – kpt. Aleksander Salwa
- starszy lekarz – mjr dr Ryszard Henryk Jawiński
- młodszy lekarz – vacat
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Alfons Kubosz
- oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Walenty Stachowicz
- z-ca oficera mobilizacyjnego – por. Stanisław Teodor Strupczewski
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Jan Józef Świdowski
- oficer gospodarczy – por. int. Feliks Drabczyk
- oficer żywnościowy – vacat
- dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. Julian Rupert Judziński
- kapelmistrz – ppor. adm. (kapelm.) Kazimierz Donaj
- dowódca plutonu łączności – por. Władysław Skrzydło
- dowódca plutonu pionierów – por. Zygmunt Barciszewski
- dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Ludwik Głowacki
- dowódca plutonu ppanc. – por. Czesław Zygmunt Falak
- dowódca oddziału zwiadu – ppor. Rudolf Józef Turber
- I batalion
- dowódca batalionu – mjr Stanisław Culic
- dowódca 1 kompanii – por. Leon Zygarek
- dowódca plutonu – ppor. Kazimierz I Nowak
- dowódca plutonu – ppor. Stanisław Czernicki
- dowódca 2 kompanii – kpt. dypl. Edmund Ginalski
- dowódca plutonu – ppor. Karol Edmund Wojtczak
- dowódca plutonu – ppor. Władysław Tadeusz Mossakowski
- dowódca 3 kompanii – por. Walerian Chaja
- dowódca plutonu – por. Franciszek Hybza
- dowódca plutonu – por. Lucjan Adam Gmachowski
- dowódca plutonu – ppor. Władysław Łazuta
- dowódca 1 kompanii km – kpt. Stanisław Marian Dębicki
- dowódca plutonu – por. Marian Feliks Duczmal
- dowódca plutonu – chor. Antoni Ciszak
- II batalion
- dowódca batalionu – ppłk Ignacy Pilwiński
- adiutant batalionu – vacat
- pomocnik dowódcy batalionu ds. gospodarczych – kpt. Tadeusz Jan Pściuk
- lekarz batalionu – por. lek. Władysław Pabisiak
- dowódca 4 kompanii – kpt. Bronisław Magdziarski
- dowódca plutonu – ppor. Władysław Stanisław Janowski
- dowódca plutonu – ppor. Andrzej Wilhelm Gawliński
- dowódca 5 kompanii – kpt. Henryk Bronisław Przędziński
- dowódca plutonu – por. Szczepan Langner
- dowódca 6 kompanii – kpt. Walenty Fagasiński
- dowódca plutonu – ppor. Zbigniew Maksymilian Czerniak
- dowódca plutonu – ppor. Witold Karol Antoni Dreier
- dowódca 2 kompanii km – por. Kazimierz Bolesław Zaremba
- dowódca plutonu – ppor. Jerzy Karol Lewandowski
- III batalion
- dowódca batalionu – vacat
- dowódca 7 kompanii – kpt. Hospod Feliks
- dowódca plutonu – ppor. Zbigniew Chechłowski
- dowódca 8 kompanii – kpt. Lucjan I Jankowski
- dowódca plutonu – ppor. Jan Kazimierz Szybczyński
- dowódca 9 kompanii – p o. por. Ignacy Rębiasz
- dowódca 3 kompanii km – por. Lech Józef Kantecki
- dowódca plutonu – por. Marian Heliodor Wabiszewski
- dowódca plutonu – ppor. Marian Ginter
- na kursie – por. Zbigniew Zygmunt Hirschfeld
- obwodowy komendant PW nr 68 – kpt. adm. (piech.) Jan Nycz
- powiatowy komendant PW Września – kpt. adm. (piech.) Łukasz Kowalski
- powiatowy komendant PW Konin – kpt. adm. (piech.) Juliusz Fetkowski
- Dowództwo
- dowódca pułku – płk dypl. piech. Adolf Tytus Nykulak
- I adiutant – kpt. Lucjan Jankowski
- II adiutant – kpt. Aleksander Salwa
- oficer informacyjny – por. Zygmunt Barciszewski
- oficer łączności – por. Władysław Skrzydło
- kwatermistrz – kpt. Julian Ruper Judziński
- oficer płatnik– ppor. rez. Franciszek Jaworowski
- oficer żywnościowy – ppor. rez. Mieczysław Dylong
- naczelny lekarz – por. rez. Lek. Stanisław Jakubowski
- kapelan – ks. Jan Jankowski
- I batalion
- dowódca I batalionu – mjr Stanisław Culic
- adiutant batalionu – ppor. rez. Józef Krzywania
- dowódca 1 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Stefan Czarliński
- dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Franciszek Hybza
- dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. Bronisław Magdziarski
- dowódca 1 kompanii ckm – por. Marian Duczmal
- II batalion
- dowódca II batalionu – ppłk Ignacy Pilwiński
- adiutant batalionu – ppor. rez. Antoni Dąbrowski
- dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Ignacy Rębiasz
- dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Szczepan Langner
- dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Zbigniew Czerniak[b]
- dowódca 2 kompanii ckm – ppor. Jerzy Lewandowski
- III batalion
- dowódca III batalionu – mjr Wojciech Krajewski
- adiutant batalionu – ppor. rez. Roman Ignacy Roszak
- dowódca 7 kompanii strzeleckiej – por. Walerian Chaja
- dowódca 8 kompanii strzeleckiej – ppor. Jan K. Szybczyński
- dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Henryk Rzeźnik
- dowódca 3 kompanii ckm – por. Lech Kantecki
- pododdziały specjalne
- dowódca kompanii gospodarczej – por. rez. Franciszek Podemski
- dowódca kompanii przeciwpancernej – por. Czesław Falak
- dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. Ludwik Głowacki
- dowódca kompanii zwiadowców – ppor. Rudolf Turber
- dowódca plutonu pionierów – ppor. Zbigniew Chechłowski
- dowódca plutonu przeciwgazowego – ppor. Józef Michalak
Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[26]:
- kpt. Edward Banaszak
- sierż. Franciszek Byczyński
- st. szer. Wawrzyn Dyczek
- kpr. Stanisław Gawron
- st. szer. Ludwik Giszczyński
- st. szer. Leopold Gołąbek
- kpt. Andrzej Kopa
- sierż. Stanisław Kordus
- sierż. Kazimierz Lis
- ppor. Aleksander Jan Mroczkowski
- ś.p. kpr. Włodzimierz Miklaszewski nr 4770
- mjr Wincenty Nowaczyński
- sierż. Franciszek Paczkowski
- szer. Stanisław Świejkowski
- ś.p. kpt. Wojciech Wężyk
- ś.p. por. Mieczysław Wieczorek
- ś.p. chor. Nepomucen Wieczorek
Ponadto 32 oficerom i 67 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych[26].
Symbole pułku[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
30 grudnia 1918 oddział Wojsk Polskich powiatu poznańskiego zachodniego otrzymał sztandar wykonany przez Zofię Plucińską i Wiktorię Wojciechowską z Lusówka. 1 stycznia 1919 sztandar został poświęcony w kościele św. Marcina w Konarzewie. 9 stycznia 1919 oddział kapitana Kopy złożył przysięgę na sztandar. 23 września 1919 sztandar, jako nieprzepisowy, został przekazany Sekcji Naukowej Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim celem złożenia w muzeum wojskowym. Był to pierwszy sztandar w Armii Wielkopolskiej[27].
4 lutego 1919 1 Pułkowi Rezerwowemu Strzelców Wielkopolskich uroczyście wręczono chorągiew ufundowaną przez pp. Wadzyńskich z Poznania, a żołnierze złożyli przysięgę[28].
28 maja 1928 we Wrześni Prezydent Prezydent RP Ignacy Mościcki wręczył pułkowi chorągiew, ufundowaną przez społeczeństwo powiatów wrzesińskiego, konińskiego, kolskiego i słupeckiego oraz miasta Wrześni. Na płatach chorągwi, wykonanej przez Zakład SS. Magdalenek w Warszawie, umieszczone zostały herby wymienionych miast powiatowych. Uroczystość wręczenia chorągwi połączona została z otwarciem „Domu Żołnierza”, ofiarowanego przez hr. Ponińską[7]. Orzeł sztandaru znajduje się obecnie w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej[29]
- Odznaka pamiątkowa
20 stycznia 1930 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 68 Pułku Piechoty[30]. Odznaka ma kształt tarczy, pokrytej białą emalią ze złoconymi promieniami. Na tarczy czarny krzyż wielkopolski z nałożonym mieczem. Na mieczu znajduje się okrągła granatowo emaliowana tarcza z numerem „68” w otoku złotego wieńca laurowego. Większy wieniec, pokryty zieloną emalią, łączy trzy ramiona krzyża. Odznaka oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra, imiennik AN i nazwisko grawera NAGALSKI i SKA[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
We Wrześni, miejscu stacjonowania pułku w latach 1922–1939, jednostkę upamiętnia:
- pomnik 68 Pułku Piechoty (1974),
- zbiorowa mogiła powstańców wielkopolskich poświęcona również żołnierzom 68 Pułku Piechoty,
- ulica 68 Pułku Piechoty (położona między ul. generała Tadeusza Kutrzeby i ul. Powstańców Wielkopolskich),
- ulica majora Stanisława Culica (położona między ul. generała Tadeusza Kutrzeby i ul. Powstańców Wielkopolskich),
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1, której pułk jest patronem od 27 września 1988,
- granitowa tablica pamiątkowa przy głównym wejściu do budynku Samorządowej Szkoły Podstawowej nr 1, upamiętniająca nadanie szkole imienia,
- Grupa Rekonstrukcji Historycznej 68 Pułku Piechoty – sekcja historyczna działająca we Wrzesińskim Ośrodku Kultury[31].
W innych miejscowościach:
- w Sochaczewie-Trojanowie pomnik na cmentarzu wojennym żołnierzy poległych w Bitwie nad Bzurą.
Pomnik żołnierzy 68 pułku piechoty z Wrześni na cmentarzu wojennym w Sochaczewie-Trojanowie
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[20].
- ↑ Podporucznik Zbigniew Maksymilian Czerniak, urodzony 23.07.1912 r. Mianowany podporucznikiem piechoty ze starszeństwem z dniem 15.10.1935 r. i wcielony do 14 pułku piechoty, w którym dowodził plutonem w 2 kompanii strzeleckiej. Następnie przeniesiony do 68 pp. W czasie kampanii wrześniowej dowodził 6 kompanią 68 pułku piechoty. Poległ od pocisku karabinowego w dniu 19.09.1939 r. w Puszczy Kampinoskiej, w pobliżu wsi Zamość. Spoczywa w kwaterze wojennej cmentarza w Kampinosie. W listopadzie 1966 roku za całokształt walk stoczonych podczas kampanii 1939 r. odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Walecznych[23][24][25].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 114.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 9-10.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 10.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 12.
- ↑ Zdjęcie koszar z 2010
- ↑ Żołnierz Wielkopolski Nr 22 z 21 września 1922 r.
- ↑ a b Satora 1990 ↓, s. 131.
- ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 , poz. 174.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 67.
- ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 , s. 544.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 8 kwietnia 1924 roku, s. 191.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925 , s. 274.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926 , s. 335.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 627-628 i 680.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Janicki 2017 ↓, s. 30.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 486-488.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 295.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 9.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 102, 628.
- ↑ a b Plasota 1929 ↓, s. 27.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr 227 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z 23 września 1919 .
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 7-8, 22.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 132.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 3 z 20 stycznia 1930 , poz. 25.
- ↑ Sekcja historyczna (pol.). Wrzesiński Ośrodek Kultury. [dostęp 2018-02-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Kazimierz Plasota: Zarys historji wojennej 68-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Paweł Janicki: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 17 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-609-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935 - 1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
|