Przejdź do zawartości

26 Dywizja Piechoty (II RP)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
26 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

4 Dywizja Piechoty

Dowódcy
Pierwszy

gen. Edmund Hauser

Ostatni

płk dypl. Adam Brzechwa-Ajdukiewicz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
natarcie na Skierniewice (14 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Skierniewice[1]
(Okręg Korpusu Nr IV)

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IV
Armia „Poznań”
Grupa Operacyjna „Koło”
Armia „Pomorze”

Skład

10 pułk piechoty
18 pułk piechoty
37 pułk piechoty
26 pułk artylerii lekkiej

26 DP w 1938

26 Dywizja Piechoty (26 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

W okresie międzywojennym dowództwo 26 DP stacjonowało w Skierniewicach. W jej skład w 1923 wchodziły: 10 pp, 18 pp i 37 pułk piechoty[2].
W czasie kampanii wrześniowej dywizja walczyła w składzie Armii „Poznań”. Początkowo była rozwinięta obronnie pod Wągrowcem, a następnie została wycofana poza Inowrocław. Przerzucona nad Bzurę, broniła Sochaczewa, a większością sił wzięła udział w uderzeniu na Skierniewice. 14 września zdobyła wieś i stację kolejową Bednary. Została zniszczona nad dolną Bzurą[3].

Geneza (4 Dywizja Piechoty)

[edytuj | edytuj kod]

16 kwietnia 1919 na froncie w Galicji została sformowana 4 Dywizja Piechoty. Dowództwo dywizji utworzono ze sztabu grupy operacyjnej gen. Franciszka Aleksandrowicza.

Jej pułki formowały się w następujących garnizonach:

  • 10 pułk piechoty — Cieszyn
  • 14 pułk piechoty — Jarosław
  • 18 pułk piechoty — Rzeszów
  • 3 pułk artylerii polowej — Jarosław
  • 11 pułk artylerii polowej — Przemyśl

Po wojnie polsko-bolszewickiej, w listopadzie 1921 została zakończona reorganizację armii polskiej. 10, 18 i 37 pułki piechoty wyłączono ze składu 4 DP i przeniesiono do nowej 26 Dywizji Piechoty. 14 pułk piechoty przeniesiony został do Włocławka w DOK nr VIII. Dawny sztab 4 Dywizji przemianowano na sztab 26 DP[a]

Poszczególne pułki przedyslokowano następująco:

Dowództwo dywizji rozlokowano w Skierniewicach[4].

Dywizja w kampanii wrześniowej 1939

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.
Bitwa nad Bzurą

26 Dywizja Piechoty weszła w skład Armii „Poznań” gen. Tadeusza Kutrzeby[5].

Walki dywizji

[edytuj | edytuj kod]

26 DP zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” wchodziła w skład grupy jednostek oznaczonych kolorem czarnym. Jednostki tej grupy w czasie pokoju były przeznaczone do zadań specjalnej interwencji wewnątrz lub na zewnątrz państwa. W czasie mobilizacji jednostki grupy czarnej stanowiły wzmocnienie sił na zagrożonym odcinku granicy. Dywizja została zmobilizowana w alarmie, w dniach 23 – 25 marca 1939. Po zakończeniu mobilizacji 37 pułk piechoty z 1 baterią 26 pułku artylerii lekkiej został przetransportowany do Wągrowca (I i II batalion) i Żnina (III batalion). Pozostałe oddziały dywizji zostały przetransportowane z Kutna do Wągrowca w dniach 4 – 11 lipca 1939. Kwatera Główna dywizji została umieszczona w szkole w m. Wapno Nowe koło Kcyni. Zgodnie z planem operacyjnym „Z” dywizja została podporządkowana dowódcy Armii „Poznań”, gen. Tadeuszowi Kutrzebie. W lipcu dowódcy dywizji podporządkowano pod względem taktycznym dwa bataliony Obrony Narodowej.

5 września wieczorem gen. Kutrzeba przekazał dywizję w podporządkowanie dowódcy Armii „Pomorze”, gen. Władysława Bortnowskiemu, który z kolei włączył ją razem z 15 DP w skład Grupy Operacyjnej gen. Przyjałkowskiego. Od 6 września wycofywała się znad dolnej Noteci do Inowrocławia (osiągniętego następnego dnia) i Kruszwicy, 7 IX na Radzyń i jezioro Głuszyńskie, 8 IX osiągnęła Lubraniec. Tego dnia gen. Kutrzeba i Bortnowski ustalili, że dywizja przejdzie około 100 km w rejon Sochaczewa, stanowiąc straż przednią przyszłego marszu na Warszawę. Z 9 na 10 IX 26 DP przesunęła się do rejonu Przedcza, oddając z rozkazu dowódcy Armii posiadane dwa bataliony ON („Wągrowiec” i „Żnin”), 6 batalion strzelców, 83 batalion piechoty i 67 dal Poznańskiej Brygadzie Obrony Narodowej. 11 IX wyciągnięta z frontu Dywizja (podlegająca już gen. Kutrzebie) odpoczywała w rejonie wsi Łanięta, a o zmierzchu ruszyła na Żychlin – wszystko po to, aby jak najszybciej osiągnąć rejon Sochaczewa. 18 pp dotarł tam przy użyciu transportu samochodowego częściowo (III batalion) już 12 IX, a w całości w ciągu kolejnej nocy. Reszta sił wyruszyła z Żychlina marszem pieszym.

12 września wieczorem dywizja pomaszerowała na wschód i do rana osiągnęła rejon Karsznic Dużych. Jeszcze w nocy załadowano na samochody III batalion 10 pp, który około 7.00 znalazł się w Gągolinie Północnym. Batalion wyparł patrole niemieckie za rzekę, a potem zabezpieczył najważniejsze przeprawy od Kozłowa Szlacheckiego do Kompiny[6].

Podczas bitwy nad Bzurą dywizja stała w odwodzie, osłaniając skrzydło Armii „Pomorze” od wschodu. 14 września w ramach ogólnego natarcia Armii dywizja zdobyła Bednary Stare i Bednary Nowe oraz część Karolewa. Na tej linii jej natarcie zostało zatrzymane. Następnie pod wpływem silnego naporu Niemców nie była w stanie utrzymać dotychczasowych pozycji i musiała się wycofać za Bzurę, odsłaniając Niemcom drogę na tyły 16 DP. 18 pułk piechoty mimo ciężkich ataków wroga utrzymał Sochaczew.

Obsada personalna Dowództwa 26 DP we wrześniu 1939

[edytuj | edytuj kod]

Planowana organizacja wojenna 26 DP

[edytuj | edytuj kod]

dowództwo 26 Dywizji Piechoty

  • dowódcy broni i szefowie służb
  • sztab

Kwatera Główna 26 Dywizji Piechoty

Piechota dywizyjna

Artyleria dywizyjna

Jednostki broni

Jednostki i zakłady służb

  • kompania sanitarna nr 403
  • szpital polowy nr 403
  • polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 403
  • polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 403
  • polowa pracownia dentystyczna nr 403
  • dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 417
  • dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 418
  • kolumna taborowa parokonna nr 417
  • kolumna taborowa parokonna nr 418
  • kolumna taborowa parokonna nr 419
  • kolumna taborowa parokonna nr 420
  • kolumna taborowa parokonna nr 421
  • kolumna taborowa parokonna nr 422
  • kolumna taborowa parokonna nr 423
  • kolumna taborowa parokonna nr 424
  • warsztat taborowy (parokonny) nr 417
  • pluton taborowy nr 26
  • park intendentury nr 403
  • pluton parkowy uzbrojenia nr 403

Jednostki przydzielone:

Obsada personalna dowództwa dywizji

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Oficerowie dowództwa 26 Dywizji Piechoty (II RP).
Dowódcy dywizji
Dowódcy piechoty dywizyjnej
 Osobny artykuł: Dowódca piechoty dywizyjnej.
Dowódcy artylerii dywizyjnej
Szefowie sztabu
 Osobny artykuł: Szef sztabu.

Obsada personalna w marcu 1939 roku

[edytuj | edytuj kod]

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji[14][b]:

Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca dywizji płk dypl. piech. Adam Brzechwa-Ajdukiewicz
dowódca piechoty dywizyjnej płk dypl. piech. Tadeusz Piotr Parafiński
dowódca piechoty dywizyjnej (dubler) płk kontr. Dżangir Bey Kazum Bek
dowódca artylerii dywizyjnej płk art. Wacław Młodzianowski
szef sztabu ppłk dypl. art. Konstanty Ścibor-Marchocki
I oficer sztabu kpt. dypl. Ignacy Morzkowski
II oficer sztabu kpt. adm. (art.) Andrzej Bolesław Węgrzyn
komendant rejonu PW konnego mjr kaw. Stefan Marian Choroszewski
dowódca łączności mjr łączn. Kazimierz Filip
oficer taborowy kpt. tab. Antoni II Krupa
oficer intendentury mjr int. Józef Skomra

Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[16]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Tabaczyński Franciszek major żołnierz zawodowy Charków

Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej

[edytuj | edytuj kod]

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 roku utworzono 26 Dywizję Piechoty AK w składzie: 10 pp, 18 pp i 37 pp (Okręg Łódź).

  1. W skład "nowej" 4 Dywizji Piechoty weszły: 14, 63 i 67 pułki piechoty oraz 4 pułk artylerii polowej. Sztab tej dywizji sformowano od nowa.
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jagiełło 2007 ↓, s. 46.
  2. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 40.
  3. Zawilski 2019 ↓, s. 795.
  4. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 539.
  5. Jurga 1975 ↓, s. 248.
  6. Rezmer 1992 ↓, s. 312.
  7. Jaskulski 2013 ↓, s. 207.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 8 października 1921 roku, s. 1435.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 584.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 285.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 97.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 414.
  13. a b Jarno 2001 ↓, s. 162.
  14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 538-539.
  15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  16. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]