Gdańsk: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Zala (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
84 212 edycji
m poprawa linków
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Średniowiecze: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 321: Linia 321:
Badania archeologiczne{{Doprecyzuj|czyje? które?}} wskazują na {{fakt|istnienie w tym miejscu [[Osada|osady]] rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku|data=2013-06}}.
Badania archeologiczne{{Doprecyzuj|czyje? które?}} wskazują na {{fakt|istnienie w tym miejscu [[Osada|osady]] rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku|data=2013-06}}.


W X wieku Mieszko I przyłączył Pomorze Wschodnie z Gdańskiem i Zachodnie ze Szczecinem oraz Kołobrzegiem do Polski{{fakt|data=2013-12}}. W 997 roku w mieście przebywał w drodze do [[Prusy (państwo)|Prus]] [[święty Wojciech]]. Po zwycięskiej wojnie z [[Pomorzanie|Pomorzanami]] [[Bolesław III Krzywousty]] odzyskał dla Polski całe [[Pomorze Zachodnie]] i zdobył [[Pomorze Przednie]]. W latach 1217 i 1227 miały miejsce wyprawy pomorskie [[Leszek Biały|Leszka Białego]] i ustanowiono zwierzchność Polski nad Pomorzem Gdańskim. Po objęciu rządów na Pomorzu Gdańskim przez [[Świętopełk II Wielki|Świętopełka II]], nastąpił okres uniezależnienia się regionu. W 1263 miasto otrzymało prawa miejskie wzorowane na [[prawo lubeckie|prawie lubeckim]]. W roku 1271 [[Marchia Brandenburska|Brandenburczycy]] zajęli miasto. [[Mściwój II]] dzięki pomocy [[Bolesław Pobożny|Bolesława Pobożnego]] odzyskał miasto szturmem w 1272 roku. 15 lutego 1282 w wyniku [[Układ w Kępnie|układu w Kępnie]] władca Wielkopolski, [[Przemysł II]], uzyskał zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.
W X wieku Mieszko I przyłączył Pomorze Wschodnie z Gdańskiem i Zachodnie ze Szczecinem oraz Kołobrzegiem do Polski{{fakt|data=2013-12}}. W 997 roku w mieście przebywał w drodze do [[Prusy (państwo)|Prus]] [[święty Wojciech]]. W latach 60. XI wieku powstał u ujścia Motławy do Wisły [[gród|gród obronny]]<ref>Sławomir Maździoch, "Grody wczesnopiastowskie w świetle wyników tzw. badań „milenialnych” oraz efektów najnowszych prac wykopaliskowych", s.448, [https://www.academia.edu/5022663/Grody_wczesnopiastowskie_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_tzw._bada%C5%84_milenialnych_oraz_efekt%C3%B3w_najnowszych_prac_wykopaliskowych]</ref>. Po zwycięskiej wojnie z [[Pomorzanie|Pomorzanami]] [[Bolesław III Krzywousty]] odzyskał dla Polski całe [[Pomorze Zachodnie]] i zdobył [[Pomorze Przednie]]. W latach 1217 i 1227 miały miejsce wyprawy pomorskie [[Leszek Biały|Leszka Białego]] i ustanowiono zwierzchność Polski nad Pomorzem Gdańskim. Po objęciu rządów na Pomorzu Gdańskim przez [[Świętopełk II Wielki|Świętopełka II]], nastąpił okres uniezależnienia się regionu. W 1263 miasto otrzymało prawa miejskie wzorowane na [[prawo lubeckie|prawie lubeckim]]. W roku 1271 [[Marchia Brandenburska|Brandenburczycy]] zajęli miasto. [[Mściwój II]] dzięki pomocy [[Bolesław Pobożny|Bolesława Pobożnego]] odzyskał miasto szturmem w 1272 roku. 15 lutego 1282 w wyniku [[Układ w Kępnie|układu w Kępnie]] władca Wielkopolski, [[Przemysł II]], uzyskał zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.


W sierpniu 1308 Brandenburczycy opanowali miasto bez grodu, obronionego przez sędziego [[Bogusza (sędzia pomorski)|Boguszę]]. Krzyżacy wezwani przez Łokietka do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków zajęli już w październiku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto. 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy dokonali [[Rzeź gdańska|rzezi mieszkańców]]. W 1343 zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego król [[Kazimierz III Wielki]] zrzekł się Pomorza Gdańskiego. W tym samym roku prawa miejskie otrzymało [[Główne Miasto]]. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki [[Heinrich IV Dusemer von Arfberg]] wydał dokument, który zlikwidował resztki działania [[prawo lubeckie|prawa miejskiego według wzoru lubeckiego]] i zastąpił je [[prawo chełmińskie|prawem chełmińskim]]. W 1361 Gdańsk dołączył do Związku Miast Hanzeatyckich. W 1361, 1378, 1411 i 1416 wybuchały powstania antykrzyżackie, krwawo tłumione.
W sierpniu 1308 Brandenburczycy opanowali miasto bez grodu, obronionego przez sędziego [[Bogusza (sędzia pomorski)|Boguszę]]. Krzyżacy wezwani przez Łokietka do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków zajęli już w październiku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto. 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy dokonali [[Rzeź gdańska|rzezi mieszkańców]]. W 1343 zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego król [[Kazimierz III Wielki]] zrzekł się Pomorza Gdańskiego. W tym samym roku prawa miejskie otrzymało [[Główne Miasto]]. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki [[Heinrich IV Dusemer von Arfberg]] wydał dokument, który zlikwidował resztki działania [[prawo lubeckie|prawa miejskiego według wzoru lubeckiego]] i zastąpił je [[prawo chełmińskie|prawem chełmińskim]]. W 1361 Gdańsk dołączył do Związku Miast Hanzeatyckich. W 1361, 1378, 1411 i 1416 wybuchały powstania antykrzyżackie, krwawo tłumione.

Wersja z 12:34, 24 cze 2015

Szablon:POL miasto infobox Gdańsk (łac. Dantiscum, Dantis, Gedanum[1], niem. Danzig) – miasto na prawach powiatu w północnej Polsce, położone nad Morzem Bałtyckim, u ujścia Motławy do Wisły, nad Zatoką Gdańską, na Pobrzeżu Gdańskim. Centrum kulturalne, naukowe i gospodarcze oraz węzeł komunikacyjny północnej Polski, stolica województwa pomorskiego. Ośrodek gospodarki morskiej z dużym portem handlowym.

Gdańsk z 461 489 mieszkańcami[2] zajmuje szóste miejsce w Polsce pod względem liczby ludności, a siódme miejsce pod względem powierzchni – 261,96 km²[3]. Ośrodek aglomeracji gdańskiej. Wraz z Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto.

Jest to miasto o ponad tysiącletniej historii, którego tożsamość na przestrzeni wieków kształtowała się pod wpływem różnych kultur. Gdańsk był ongiś również miastem królewskim i hanzeatyckim[4], posiadał prawo do czynnego uczestnictwie w akcie wyboru króla[5], w XVI w był najbogatszym w Rzeczypospolitej[6]. Miasto było też ważnym ośrodkiem kulturalnym. Gdańsk uznawany jest za symboliczne miejsce wybuchu II wojny światowej oraz początku upadku komunizmu w Europie Środkowej. Na terenie miasta znajdują się liczne zabytki architektury, działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych.

Geografia

Warunki naturalne

Miasto jest położone nad Zatoką Gdańską, u ujścia Motławy do Wisły. Gdańsk leży na Żuławach Wiślanych, nadbrzeżna jego cześć na Mierzei Wiślanej, a zachodnie jego krańce na Pobrzeżu Kaszubskim i Pojezierzu Kaszubskim. Położenie Gdańska w obrębie czterech odmiennych jednostek fizycznogeograficznych powoduje duże zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego na jego terenie[7]. Na ukształtowanie terenu, układ hydrograficzny i parametry klimatyczne wpływa ponadto położenie miasta w strefie nadmorskiej, charakteryzującej się specyficznym oddziaływaniem morza na środowisko przyrodnicze lądu.

Klimat

Klimat w rejonie Gdańska uzależniony jest od morza, które działa jak pompa cieplna – latem odbiera ciepło, a zimą je oddaje. Skutkiem tego wiosna zaczyna się stosunkowo późno (w maju), temperatury powietrza latem są niższe od średniej krajowej (odczuwaną temperaturę dodatkowo obniża bryza morska) choć słońce mocno nagrzewa wodę w Zatoce Gdańskiej (do 24 °C). Jesień ciepła i pełna słońca trwa do października, zimy natomiast są raczej łagodne (w niektóre zimowe miesiące nie ma ani dnia mrozu a znaczniejszy opad śniegu nie utrzymuje się zwykle na gruncie dużo dłużej niż przez dwa tygodnie w roku). Wiatry wieją z różnych stron zależnie od pory roku. W lecie najczęściej z zachodu i północnego zachodu, zimą od lądu. Charakterystyczne dla wybrzeża są też wiatry sztormowe, które zasadniczo wieją zimą i osiągają zawrotne prędkości.

Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Średnia najwyższa temperatura dzienna (°C) +1,4 +2,1 +5,5 +10,1 +15,6 +19,0 +21,0 +21,4 +16,9 +12,0 +6,0 +2,9
Średnia najniższa temperatura dzienna (°C) -3,4 -3,0 -0,5 +2,7 +7,4 +11,0 +13,3 +13,1 +9,7 +5,8 +1,5 -1,6
Opady atmosferyczne (mm) 24,6 17,9 22,4 29,5 48,9 63,5 66,7 55,8 54,9 47,4 42,3 33,7
Liczba dni deszczowych 15 13 13 11 12 13 13 12 14 14 16 16
Źródło: Światowa Organizacja Meteorologiczna
Średnia temperatura morza (°C) na podstawie danych seatemperature.org[8]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
3.3 2.8 2.4 4.8 10.1 15.1 18.5 19.2 17.4 13.3 9.7 6.1 10

Struktura użytkowania terenu

Struktura użytkowania gruntów (2008)[9][10]
Rodzaj Powierzchnia %
Użytki rolne 9498 ha 41,6%
Lasy i grunty leśne 4869 ha 36,9%
Pozostałe grunty i nieużytki 11 800 ha 21,5%
Razem (Σ) 26 168 ha 100%
Użytki rolne w mieście (2008)[11]
Rodzaj Powierzchnia %
Grunty orne 7175 ha 74,93%
Łąki 667 ha 6,97%
Pastwiska 947 ha 9,89%
Sady 111 ha 1,16%
Pozostałe 675 ha 7,05%
Użytki rolne (Σ) 10 345 ha 100%


Zieleń miejska

Park Oliwski

Do zasobów przyrodniczych miasta należy duża powierzchnia zieleni. Tereny lasów i zieleni[12] zajmują w Gdańsku łącznie 24% powierzchni całkowitej miasta[7]. Do terenów zieleni zalicza się tereny leśne (4589 ha), zieleń miejską (592 ha) i ogrody działkowe (957 ha)[13]. Z terenów zieleni urządzonej największe znaczenie mają duże obszary parkowe. Na obszarze miasta znajduje się 21 miejskich, ogólnie dostępnych parków, zajmujących łącznie powierzchnię ponad 180 ha. Największymi są Park im. Ronalda Reagana (40 ha), Park Zaspa im. Jana Pawła II (25 ha), Park Oruński (19 ha), Park Steffensa (13,6 ha), Park Oliwski (11,3 ha), Park nad Opływem Motławy (11 ha), Park Brzeźnieński (ok. 10 ha)[14] oraz m.in. Park Jelitkowski, Park im. Jana Pawła II i tereny o charakterze parkowym wzdłuż Alei Grunwaldzkiej we Wrzeszczu.

Obszary i obiekty przyrodnicze chronione

Widok na Oliwę od strony Przymorza Małego (na wysokości Uniwersytetu Gdańskiego) – w oddaleniu widoczne Lasy Oliwskie
Mierzeja Messyńska na Wyspie Sobieszewskiej

W Gdańsku znajdują się duże połacie lasu, rosnącego na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu, obfitujących w liczne wzniesienia (wyniosłości morenowe) i doliny. Taka rzeźba terenu sprzyja występowaniu unikatowych dla tego regionu, podgórskich gatunków flory. W północno-zachodniej części miasta lasy te sąsiadują bezpośrednio z terenami mieszkalnymi i głównymi ośrodkami miejskimi. Obszary o dużym znaczeniu przyrodniczym i krajobrazowym znajdujące się na terenie Gdańska (w 2008 roku było to w sumie 6005 ha, czyli 22,9% powierzchni miasta[15]) objęte są ochroną prawną w czterech obszarach chronionego krajobrazu (z których największe znaczenie ma południowa część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i znajdujące się na jego terenie Lasy Oliwskie), pięciu rezerwatach przyrody (położonych w obrębie wyżej wymienionych obszarów chronionych), dwóch zespołach przyrodniczo–krajobrazowych oraz w obrębie trzynastu użytków ekologicznych[16].

W granicach administracyjnych miasta znajduje się 166 pomników przyrody: 125 pojedynczych drzew, 29 grup drzew, 1 aleja parkowa, 9 głazów narzutowych i 2 pomniki powierzchniowe. Tak duża ilość stawia je w czołówce Polskich miast pod względem ich ilości. Wśród drzew uznanych za pomniki przyrody najwięcej jest buków i dębów. Pomniki te miejscami skupione są blisko siebie, między innymi w rejonie starego Wrzeszcza, w parku Steffensa i w rejonie starej Oliwy[17].

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Gdańsku.
Nazwa obszaru chronionego Powierzchnia Przedmiot ochrony i lokalizacja
Trójmiejski Park Krajobrazowy 2450 ha ochrona specyficznego krajobrazu i szaty roślinnej w granicach miasta
Obszar Chronionego Krajobrazu Wyspy Sobieszewskiej 1228 ha ochrona ptaków wodnych na fragmencie Mierzei Wiślanej
Otomiński Obszar Chronionego Krajobrazu 1762 ha ochrona specyficznego krajobrazu i szaty roślinnej w okolicy lasów smęgorzyńskich
Obszar Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich 1051 ha ochrona specyficznego krajobrazu kulturowego w delcie ujścia Wisły
Nazwa rezrwatu Powierzchnia Przedmiot ochrony
Rezerwat przyrody Źródliska w Dolinie Ewy 11,08 ha ochrona naturalnych zbiorowisk łęgowych i ziołoroślowo-szuwarowych
Rezerwat przyrody Wąwóz Huzarów 2,8 ha ochrona rzadkich i chronionych roślin
Rezerwat przyrody Lasy w Dolinie Strzyży 38,52 ha ochrona zbiorowisk łęgowych i grądowych oraz stanowisk roślin chronionych i rzadkich
Rezerwat przyrody Ptasi Raj 188,80 ha rezerwat faunistyczny (ochrona ostoi ptactwa wodnego i błotnego)
Rezerwat przyrody Mewia Łacha 35,40 ha ochrona koloni lęgowych rybitw oraz miejsc bytowania ptaków siewkowatych, blaszkodziobych (w okresach ich wędrówek)

Historia

 Osobny artykuł: Historia Gdańska.

Zestawienie chronologiczne

Przez ponad tysiąc lat swojej historii miasto Gdańsk było częścią:

Toponimia

Fragment strony 69v rękopisu „Vita sancti Adalberti”, zawierający wzmiankę odnoszącą się do Gdańska.
Pozostałości średniowiecznych murów
Pieczęć miasta Gdańska z XV wieku
Gdańsk, 1575
Gdańsk w XVII wieku otoczony pierścieniem nowożytnych fortyfikacji miejskich
Wojciech Gerson – Gdańsk w XVII wieku
Długie Pobrzeże i Brama Żuraw w poł. XIX wieku na obrazie Meyerheima, 1850
Siedziba Senatu Wolnego Miasta Gdańska przed 1939 rokiem. Obecnie na jego miejscu znajduje się gdański Urząd Miejski.
Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku.
Pomnik Heweliusza przed Ratuszem Starego Miasta
 Osobny artykuł: -ski (formant).

Nazwa jest pochodzenia słowiańskiego – utworzono ją za pomocą prasłowiańskiego sufiksu -ьsk- od niezachowanej nazwy pobliskiej rzeki (prawdopodobnie Motławy). Przyrostkowy formant "-sk" w jęz. polskim oraz ogólnosłowiańskim jest formantem produktywnym dla nazw topograficznych i dzierżawczych, stanowiąc charakterystyczną cechę polskich geograficznych nazw miejscowych i przestrzennych[18]. Oboczności tego formantu jak „-sk”, „-sko”, „-ck”, „-cko” oraz „-zk”, „-zko” charakterystyczne są dla bardzo dawnych nazw miejscowych nadawanych miejscowościom na terenie Polski, jak np. "Bużesk", "Łańsk", "Płońsk", "Płock", "Wąchock", "Rajsko", "Bielsko", "Kłodzko", "Radomsko", "Sławsko", "Słupsk" itp[18].

Obecna nazwa pochodzi z języka pruskiego, przeniesionego w okolice Pruszcza Gdańskiego zza Wisły w drugiej połowie XIII w.), która dziś brzmiałaby Gdania. Taki sposób tworzenia nazw grodów od rzek był w słowiańszczyźnie powszechny (por. Puck od Putnica, Mieńsk od Mienia, Pińsk od Pina i wiele innych). Jeśli zaś chodzi o nazwę Gdania, rdzeń gъd- oznaczał teren wilgotny, podmokły (por. Gdynia, Gacka ← gъdьska, Gdinj itp.), zaś szereg sufiksów -Vnьja jest dla nazw rzek i strumieni na Pomorzu typowy (por. Gdynia, Radunia, Orania)[19].

Pierwsza wzmianka o Gdańsku pochodzi ze spisanego po łacinie Żywotu świętego Wojciecha, który opisuje wizytę biskupa na tym terenie wiosną 997 i tę datę często przyjmuje się umownie jako początek dziejów miasta chociaż już w VII wieku była tu osada rybacka[20]. W dokumencie tym Jan Kanapariusz nazwę Gdańska zapisał w zlatynizowanej formie Gyddanyzc[21][22]. Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Gdanczk wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Lubiniu w 1281 roku sygnowanym przez księcia pomorskiego Mściwoja II[23].

W późniejszej historii nazwę miasta wzmiankowano w postaciach Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum, Dantzick i Gedanum.

Średniowiecze

 Osobny artykuł: Układ w Kępnie.

Badania archeologiczne[czyje? które?] wskazują na istnienie w tym miejscu osady rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku[potrzebny przypis].

W X wieku Mieszko I przyłączył Pomorze Wschodnie z Gdańskiem i Zachodnie ze Szczecinem oraz Kołobrzegiem do Polski[potrzebny przypis]. W 997 roku w mieście przebywał w drodze do Prus święty Wojciech. W latach 60. XI wieku powstał u ujścia Motławy do Wisły gród obronny[24]. Po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami Bolesław III Krzywousty odzyskał dla Polski całe Pomorze Zachodnie i zdobył Pomorze Przednie. W latach 1217 i 1227 miały miejsce wyprawy pomorskie Leszka Białego i ustanowiono zwierzchność Polski nad Pomorzem Gdańskim. Po objęciu rządów na Pomorzu Gdańskim przez Świętopełka II, nastąpił okres uniezależnienia się regionu. W 1263 miasto otrzymało prawa miejskie wzorowane na prawie lubeckim. W roku 1271 Brandenburczycy zajęli miasto. Mściwój II dzięki pomocy Bolesława Pobożnego odzyskał miasto szturmem w 1272 roku. 15 lutego 1282 w wyniku układu w Kępnie władca Wielkopolski, Przemysł II, uzyskał zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.

W sierpniu 1308 Brandenburczycy opanowali miasto bez grodu, obronionego przez sędziego Boguszę. Krzyżacy wezwani przez Łokietka do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków zajęli już w październiku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto. 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy dokonali rzezi mieszkańców. W 1343 zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego król Kazimierz III Wielki zrzekł się Pomorza Gdańskiego. W tym samym roku prawa miejskie otrzymało Główne Miasto. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki Heinrich IV Dusemer von Arfberg wydał dokument, który zlikwidował resztki działania prawa miejskiego według wzoru lubeckiego i zastąpił je prawem chełmińskim. W 1361 Gdańsk dołączył do Związku Miast Hanzeatyckich. W 1361, 1378, 1411 i 1416 wybuchały powstania antykrzyżackie, krwawo tłumione.

W 1410, po klęsce zakonu krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem, biedota miejska wszczęła rozruchy, w których wymordowano gości zakonu i zaciężnych, których rannych przywieziono po bitwie[25]. Gdańska rada postanowiła uznać władzę Władysława Jagiełły, za co miasto uzyskało liczne przywileje. Rok później Jagiełło w wyniku traktatu w Toruniu uwolnił Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk dotknęły represje ze strony Krzyżaków.

14 marca 1440 Gdańsk przystąpił do Związku Pruskiego. 11 lutego 1454, po 146 latach, zakończył się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku. 6 marca tego roku król Kazimierz IV Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego, wcielił Gdańsk do Polski, udzielając mu jednocześnie przywileju bicia własnej monety. Gdańsk został zwolniony z prawa nabrzeżnego, a także dopuszczono przedstawicieli ziem pruskich do elekcji króla Polski. Gdańsk przystąpił do wojny trzynastoletniej w 1455; gdańszczanie złożyli hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi, a 25 maja 1457 miasto otrzymało Wielki Przywilej, zapewniający swobodny przewóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli oraz inne przywileje, które miały wynagrodzić miastu wkład w wojnę.

Zawarcie w 1466 pokoju toruńskiego zagwarantowało Pomorzu Gdańskiemu oraz Warmii pozostanie przy Polsce. W 1467 król zlikwidował urząd gubernatora i powołał na wzór Korony tytuł capitaneus Prussiae Generalis[potrzebny przypis]. Utworzone zostało województwo pomorskie.

Dzieje nowożytne (XVI–XIX wiek)

W czasie wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), w dniach 8–10 listopada 1520 posiłkujący Krzyżaków niemieccy landsknechci ostrzelali Gdańsk z Biskupiej Górki. W 1525 miał miejsce tumult gdański – wystąpienie luterańskiego pospólstwa i plebsu przeciwko burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi, które obaliło stary magistrat. 17 kwietnia 1526 król Zygmunt wkroczył do Gdańska na czele 8-tysięcznego wojska, rozkazał ściąć buntowników i rozszerzył uprawnienia swojego burgrabiego. 5 stycznia 1556 roku kasztelanem Gdańska został Jan Kostka[26], który był nim do kwietnia 1574. Król Zygmunt August specjalnym dekretem tolerancyjnym dla Gdańska z 1557 uspokoił nastroje społeczne i położył kres walkom religijnym w mieście. W roku 1568 Zygmunt August postawił Jana Kostkę na czele świeżo powołanej Komisji Morskiej. Dnia 20 czerwca 1570 sejm zatwierdził tzw. Konstytucje Gdańskie[27], które precyzowały zwierzchnie prawa króla polskiego i Rzeczypospolitej w Gdańsku oraz na morzu. Dnia 16 grudnia 1577 Stefan Batory potwierdził przywileje miasta i rozszerzył tolerancję religijną na inne wyznania. Gdańsk stał się schronieniem dla obcokrajowców prześladowanych w swoich krajach za przekonania religijne, wśród których były osoby wybitne i uzdolnione[potrzebny przypis].

28 listopada 1627 na redzie gdańskiej rozegrała się morska bitwa pod Oliwą. 3 maja 1660 zawarcie pokoju oliwskiego zakończyło okres potopu szwedzkiego.

Gdańsk był głównym punktem oporu zwolenników Stanisława Leszczyńskiego w czasie wojny o sukcesję polską. Od lutego do września 1734, był oblegany przez Rosjan i częściowo zniszczony przez ostrzał artyleryjski. Królestwo Prus zajęło w 1772 niektóre majątki Gdańska oraz Nowy Port. 23 stycznia 1793 Prusy dokonały zaboru Gdańska.

26 maja 1807 wojska napoleońskie zdobyły miasto. 9 lipca 1807 na mocy postanowień traktatu w Tylży, utworzono pierwsze Wolne Miasto Gdańsk. Od lutego 1814 Gdańsk ponownie znalazł się pod panowaniem Prus, co zostało potwierdzone na kongresie wiedeńskim w 1815. W tym samym roku miasto wchodzi w skład prowincji Prusy Zachodnie, w rejencji gdańskiej jako powiat miejski (Stadtkreis). Do połowy XIX wieku nastąpił ogólny upadek miasta. Po 1850, gdy utworzono połączenia kolejowe z Bydgoszczą, Szczecinem i Berlinem, a następnie z Warszawą – stopniowo sytuacja miasta się poprawiała.

Historia najnowsza (XX–XXI wiek)

Od 1920, na mocy traktatu wersalskiego Gdańsk ponownie stał się wolnym miastem. Polska odpowiadała za politykę zagraniczną i obronną miasta, koleje, pocztę, miała także składnicę wojskową na Westerplatte, prawo swobodnego używania portu gdańskiego, a samo miasto było w unii celnej z Polską. Według szacunków w 1923 ludność polska mogła stanowić 15% mieszkańców miasta[28], a w 1939 – ok. 10%[29]. W 1925 na terenie Wolnego Miasta została utworzona archidiecezja gdańska. W 1933, po dojściu nazistów do władzy i utworzeniu III Rzeszy, rozpoczęły się prowokacje antypolskie oraz prześladowania polskich działaczy i organizacji.

1 września 1939 salwa z okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte była drugim tuż po bombardowaniu Wielunia atakiem na Polskę rozpoczynającym II wojnę światową. Na początku II wojny światowej Gdańsk stanowił silny ośrodek polskiej konspiracji, ale wielu konspiratorów zginęło na skutek denuncjacji gdańskich Niemców[30].

Pod koniec marca 1945 wojska radzieckie i polskie wchodzące w skład II Frontu Białoruskiego przystąpiły do szturmu na miasto. 30 marca 1945 miasto zostało zdobyte i w znacznej części zniszczone. Zniszczeniu uległo m.in. 90% zabytkowego śródmieścia, przy czym szacuje się, że ok. połowy zniszczeń powstało w rezultacie nalotów lotniczych w trakcie wojny bądź ostrzału artyleryjskiego podczas walk, zaś drugą połowę stanowiło burzenie miasta przez wojska sowieckie[29][31][32][33].

W rezultacie konferencji poczdamskiej Gdańsk wrócił do Polski.

W celu stworzenia administracji polskiej została utworzona specjalna komisja rządowa. Ścierały się w niej dwa stanowiska. W dyskusji nad projektem dekretu o utworzeniu województwa gdańskiego 30 marca 1945 roku Władysław Gomułka był zwolennikiem ostrożnych kroków. Stanowisko zdecydowane prezentował Jakub Berman stwierdzając m.in. „Dotychczas cała koncepcja miasta Gdańska oparta była na chęci bronienia interesów mniejszości niemieckiej. My chcemy podkreślić, że Gdańsk był i będzie miastem polskim. Nie jest przypadkowe, że właśnie teraz, kiedy zwróciliśmy się o radę w tej materii, to ze strony Rządu Sowieckiego nie było żadnych zastrzeżeń, ażebyśmy dokonali jak najszybciej uroczystej inkorporacji Gdańska do Polski.”[34].

9 lipca 1945 po raz pierwszy zebrała się Miejska Rada Narodowa[29]. Od 1946 Gdańsk był siedzibą województwa gdańskiego.

Spośród pozostałych w mieście mieszkańców Wolnego Miasta, ludność niemiecka (ok. 120-130 tys. osób w połowie 1945) w zdecydowanej większości została przesiedlona[35] do Niemiec, zaś ludność polska, zmuszona po zajęciu Wolnego Miasta przez III Rzeszę do podpisania Volkslisty, zobowiązana była poddać się procedurze weryfikacji organizowanej przez nowe władze. Od połowy 1945 Gdańsk był celem licznych transportów przymusowych wysiedleńców z Kresów Wschodnich[29].

Podczas wydarzeń Grudnia 1970, rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej. Doszło do walk ulicznych i starć z organami bezpieczeństwa, a w efekcie do podpalenia gmachu KW Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w czasie trwającego wiecu protestacyjnego.

31 sierpnia 1980 podpisano porozumienia sierpniowe kończące falę protestów robotniczych i strajków. Porozumienie gwarantowało między innymi powstanie pierwszych niezależnych związków zawodowych. Wydarzenia te przyjmuje się jako początek procesu obalenia systemu komunistycznego we Europie Wschodniej. W 1987 do Gdańska z wizytą przybył Jan Paweł II.

W 1992 diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. 24 listopada 1994 podczas koncertu w hali Stoczni Gdańskiej wybuchł pożar, w którym śmierć poniosło 7 osób, a 300 zostało rannych. 17 kwietnia 1995 doszło do eksplozji gazu i zawalenia się wieżowca mieszkalnego, w wyniku czego zginęły 22 osoby. W 1997 uroczyście obchodzono 1000-lecie Gdańska.

2 września 2002 w Dworze Artusa odbyło się uroczyste wręczenie władzom Gdańska honorowej flagi Rady Europy. Z rąk Benno Zierera, członka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy flagę odebrali prezydent Gdańska Paweł Adamowicz oraz przewodniczący Rady Miasta Gdańska Bogdan Oleszek. Wieczorem honorową flagę Rady Europy wciągnięto na maszt na Nowym Ratuszu. Wyróżnienie stanowić miało wyraz uznania dla aktywności miasta w rozwijaniu kontaktów z zagranicznymi miastami partnerskimi oraz jest swoistą nagrodą za dokonania Gdańska w dziedzinie promocji idei jedności europejskiej[36].

W 2008 założono Gdański Teatr Szekspirowski, budowę gmachu teatru ukończono w 2014.

Znani gdańszczanie

Do znanych gdańszczan należą między innymi[37]: Lech Bądkowski, Abraham van den Blocke, Izaak van den Blocke, Jan Bernard Bonifacio, Daniel Chodowiecki, Jan Dantyszek, Gabriel Fahrenheit, Daniel Gralath, Günter Grass, Jan Heweliusz, Jacob Kabrun, Bronisław Komorowski, Franciszek Kubacz, Gotfryd Lengnich, Anton Möller, Krzysztof Celestyn Mrongovius, Arthur Schopenhauer, Johanna Schopenhauer, Johann Carl Schultz, Johann Speymann, Jan Strakowski, Jerzy Strakowski, Johann Uphagen, Lech Wałęsa, Brunon Zwarra.

Architektura

 Osobny artykuł: Zabytki Gdańska.
winter beach scene
Panoramiczne zdjęcie Głównego Miasta w Gdańsku u nabrzeża Motławy

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce[38], pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie[29], a znaczna część zabytków ruchomych uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu[39].

Istotne zabytki Gdańska znajdują się na Głównym Mieście (Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa, Dom Uphagenów) i Starym Mieście (Wielki Młyn, Ratusz Starego Miasta, kościół św. Katarzyny), główne znajdują się wzdłuż Drogi Królewskiej reprezentacyjnej ulicy Gdańska – Długiej. Na Głównym Mieście znajduje się również Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP – największa średniowieczna świątynia z cegły na świecie[potrzebny przypis]. Do 1939 istniała Wielka Synagoga.

Do ważnych miejsc w Gdańsku należy również Westerplatte, Twierdza Wisłoujście oraz Oliwa, gdzie znajduje się zespół archikatedralny.

 Zobacz też: Pomniki w Gdańsku, Synagogi Gdańska i Cmentarze w Gdańsku.

Zabytki architektury Gdańska pochodzą z różnych okresów. Można je zaliczyć do:

W okresie renesansu i baroku działali tutaj twórcy tacy, jak: Willem, Abraham i Izaak van den Blocke, Antoni van Obberghen, Andreas Schlüter.

Demografia

 Osobny artykuł: Ludność Gdańska.
  • Wykres liczby ludności miasta Gdańska na przestrzeni lat.

Największą populację Gdańsk odnotował w 1987 r. – według danych GUS 469 053 mieszkańców.

Gospodarka

Eksport zboża przez Gdańsk w latach 1490–1793 (1 łaszt = ok. 2400 kg pszenicy lub 2200 kg żyta)
Widok z wieży Kościoła św. Katarzyny na Główne Miasto
Wysokościowce na terenie Starego Miasta – hotel oraz budynki biurowe
Stocznia Gdańska, 2009
Kontenerowiec Maersk w głębokowodnym terminalu kontenerowym
Biurowiec Grupy Lotos
Centrum biznesowe Olivia Business Centre
Arkońska Business Park – centrum biznesowe w Gdańsku-Oliwie

Rys historyczny

Gdańsk jest dużym ośrodkiem gospodarczym nad Morzem Bałtyckim. Już pierwsze przekazy dowodzące istnienia miasta, jak „Żywot świętego Wojciecha” z 997, mówią o grodzie, mieście; ówczesny Gdańsk musiał być więc ludną osadą. Gród prowadził działalność handlowo-targową, z rybołówstwem, zbieractwem bursztynu i portem morskim. W 1263 Gdańsk otrzymał prawa miejskie w wyniku silnego rozwoju za czasów Świętopełka. Największe stosunki handlowe Gdańsk utrzymywał z Lubeką, skąd przywożono sól oraz sukno, a wywożono zboże i drewno.

Gdańsk rozwijał się również pod panowaniem krzyżackim. Miasto stało się członkiem Hanzy, pośredniczył w handlu zagranicznym Polski pobierając tzw. funtowe. Do gdańskiego portu przybijało coraz więcej statków, powstały wielkie spichlerze oraz wielki żuraw wybudowany w 1367. Gdańsk prześcignął inne miasta dolnej Wisły jak Elbląg, Toruń czy Chełmno. Stał się również ważnym miastem w Hanzie.

Po zakończeniu wojny i podpisaniu pokoju toruńskiego nastąpił okres związku z Polską. Gdańsk uzyskał liczne przywileje: szeroką autonomię w dziedzinie finansowej, administracyjnej i sądowniczej. Przyznano prawo wydawania statutów tzw. wilkierzy – przepisów normujących życie miejskie, przede wszystkim handlowe. Ponadto Gdańsk otrzymał prawo bicia własnej monety w złocie i srebrze. W tym czasie Gdańsk wprowadził nowe cło, palowe, w celu zwiększenia swoich dochodów. Nastąpił złoty okres rozwoju gospodarczego miasta. Gdańsk stał się monopolistą w handlu zagranicznym Polski, pośrednicząc w transakcjach eksportowo-importowych. Prowadził wówczas wymianę handlową na dużą skalę, handlował z niemieckimi miastami hanzeatyckimi: Hamburgiem, Lüneburgiem, Wismarem, Rostockiem, duńskimi i szwedzkimi, skąd sprowadzano: śledzie, futra, żelazo i wywożono: sól, piwo (głównie piwo jopejskie), wino, owoce południowe i towary przemysłowe. Podobne transakcje Gdańsk zawierał na wschodnim wybrzeżu Bałtyku z Rewlem, Parnawą, Dorpatem, Rygą i Nowogrodem. Duże znaczenie miały kontakty kupców z Brugią, dokąd wywozili: zboże, drewno, futra, ołów, miedź węgierską, żelazo szwedzkie i przywozili: sukno flandryjskie, wino, oliwę, owoce południowe. Następnie przenieśli swoje kontakty handlowe do Antwerpii i Amsterdamu. Również handlowano z Anglią, Francją oraz Hiszpanią i Portugalią. Udział Gdańska w ogólnym handlu w rejonie Bałtyku osiągnął 30%.

 Osobne artykuły: Banki w Gdańsku i Browarnictwo w Gdańsku.

Na początku XVII Gdańsk pod względem wielkości dorównał Lubece. Na krótko przed potopem szwedzkim Gdańsk, liczący 77 000 mieszkańców[40], stał u szczytu rozkwitu. Następne lata obniżyły wartość handlu, Europa Zachodnia zmniejszała zapotrzebowanie na zboże z Gdańska, liczne wojny zniszczyły miasto, doszło do zaborów i utraty samodzielności. W celu zmiany koniunktury Gdańsk utworzył Izbę Handlową, oddano na cele giełdy towarowej Dwór Artusa, miasto utrzymywało agentów handlowych w stolicach większych państw i przyjmowano obcych agentów i konsulów innych państw.

W XIX w. gospodarka miasta znajdowała się w recesji. Po utworzeniu połączenia kolejowego z Bydgoszczą w 1852 stopniowo sytuacja gospodarcza się poprawiała. W 1870 dodatkowo utworzono nowe połączenia kolejowe ze Szczecinem i Berlinem, a w 1877 z Warszawą. W 1873 powstała pierwsza linia tramwaju konnego do ówczesnej Oliwy. Po kolejnych decyzjach z końca XIX wieku, znoszących cła tranzytowe, nastąpił stopniowy rozwój eksportu (głównie zboża i drewna), towarzyszyła temu rozbudowa gdańskiego portu i rozbudowa przemysłu, powstawały stocznie i fabryki.

W latach 1871–1897 założono pierwszą sieć kanalizacyjną, następnie rozpoczęto budowę sieci wodociągowej, ponadto miasto posiada od 1903 roku rozdzielczą sieć kanalizacji – deszczową odprowadzaną do wód otwartych, oraz sanitarną odprowadzaną do oczyszczalni. W 1853 wybudowano gazownię, w 1897 elektrownię, a w okresie od 1895–1896 pierwsze elektryczne linie tramwajowe. W połowie XIX wieku rozwijała się także nauka, w 1849 w Gdańsku działało 46 szkół elementarnych i 8 szkół średnich. W 1904 otwarto politechnikę.

Dopiero koniec I wojny światowej oraz powstanie Wolnego Miasta Gdańska z wolną Polską umożliwiło wejście w kolejną fazę rozwoju miasta.

Liczba statków wchodzących do/wychodzących z portu w Gdańsku[potrzebny przypis]:

  • 1912 – 5966
  • 1925 – 7944
  • 1926 – 11870
  • 1927 – 13892

W okresie Wolnego Miasta Gdańska, znaczne wpływy Republiki Weimarskiej na Wolne Miasto Gdańsk, spowodowały podjęcie decyzji o budowie portu w Gdyni przez Polskę. Port ten do II wojny światowej wyprzedził pod względem ilości przeładowanych towarów port w Gdańsku.

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. Odbudowano port oraz powstała zewnętrzna nowa część portu zwana Portem Północnym. Zostały odbudowane stocznie.

W Gdańsku po wojnie zlokalizowano następujące stocznie: Gdańska Stocznia "Remontowa" S.A., Stocznia Gdańsk S.A., Stocznia Północna, Stocznia Wisła.

Obecnie

W Gdańsku działalność gospodarczą prowadzi około 52 tys. podmiotów[41]. Z listy 500 największych firm polskich (według przychodów ze sprzedaży) pisma Polityka swoje główne siedziby w Gdańsku w 2012 roku posiadało dziesięć firm[42]. Są to przedsiębiorstwa z branży stoczniowej (Gdańska Stocznia "Remontowa", Crist – największa prywatna stocznia w Polsce), petrochemicznej (Grupa Lotos w tym Petrobaltic), energetycznej (Elektrociepłownie Wybrzeże, Energa, Gdańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej), odzieżowej (LPP), metalowej (Glencore), materiałów budowlanych (Mercor) i handlu detalicznego (Jysk).

W Gdańsku corocznie odbywa się kilkadziesiąt imprez o charakterze targów branżowych. Wiele z nich organizują Międzynarodowe Targi Gdańskie. Długoletnią tradycję mają gdańskie targi branży morskiej Baltexpo. Poprzednio targi odbywały się najczęściej na halach wystawienniczych przy ulicy Beniowskiego w Oliwie, obecnie w nowej lokalizacji w Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AmberExpo w Gdańsku Letnicy nieopodal stadionu.

Z końcem grudnia 2013 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gdańsku obejmowała ok. 13,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,6% do aktywnych zawodowo[43].

Ciekawostki

W Gdańsku odbywają się największe międzynarodowe targi bursztynu i wyrobów z niego na świecie Amberif[44][45][46].

Ważniejsze centra handlowe

  • Galeria Bałtycka – otwarta 4 października 2007 roku przy al. Grunwaldzkiej 141, obecnie najpopularniejsze centrum handlowe w Gdańsku. Posiada 200 sklepów i punktów usługowych oraz 15 restauracji i kawiarni.
  • Galeria Metropolia (w budowie) – położona będzie naprzeciwko Galerii Bałtyckiej i w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego browaru oraz dworca PKP/SKM Gdańsk Wrzeszcz. Centrum handlowe ma zostać otwarte około 2016 roku. Oprócz ok. 150–200 sklepów, będą tam funkcjonować również: hotel (135 pokoi), centrum odnowy biologicznej oraz klub fitness. Dla swoich klientów galeria udostępni także część rozrywkową z wielosalowym kinem, a dla dzieci powstanie kraina zabaw[47].
  • CH Morena – ulokowane przy ul. Schuberta 102 A jest jednym z najstarszych centrów handlowych w Gdańsku.
  • CH Auchan – mające powierzchnię 13 tys. m², otwarte 25 marca 1998 roku, zlokalizowane przy ul. Szczęśliwej 3 centrum złożone jest z trzech większych sklepów: Hipermarket Auchan, Leroy Merlin i Norauto. Posiada ok. 50 mniejszych sklepów i restauracji.
  • Galeria Chełm – otwarte we wrześniu 2008 r. przy ul. Cienistej 30 posiada dużo pustych lokali usługowych; ulokowano tam m.in. siłownię i halę sprzedażową Tesco.
  • Galeria Przymorze – położona przy ul. Obrońców Wybrzeża 1 dwupiętrowa galeria handlowa, sąsiadująca z najdłuższym w Europie Środkowej budynkiem mieszkalnym – falowcem; po raz pierwszy drzwi dla klientów otworzyła wiosną 2009 r.
  • Galeria Handlowa Madison – galeria handlowa położona przy ul. Rajskiej 10 w ścisłym centrum Gdańska, koło najwyższego biurowca w Gdańsku – Organika Trade – i w pobliżu hotelu Mercure-Hevelius w odległości ok. 300 m od Dworca PKP/SKM Gdańsk Główny. Otwarta została 28 listopada 2003 r. Jej powierzchnia wynosi 33 tys. m². Posiada 100 sklepów i punktów usługowych.
  • CH Osowa – obiekt otwarty 18 listopada 1998 r. przy ul. Spacerowej 48; sąsiaduje z obwodnica Trójmiasta. Ma powierzchnię 45 tys. m²; oferuje swoim klientom ok. 70 butików i punktów usługowych.
  • CH Manhattan – otwarte 5 marca 2004 o powierzchni 53 tys. m² przy al. Grunwaldzkiej 82. Posiada 120 sklepów i punktów usługowych.
  • Park Handlowy Matarnia – otwarty 23 listopada 2005 r. park handlowy posiada łącznie ponad 50 sklepów, zarówno z ofertą modową, jak i meblową oraz kawiarnie. Jego powierzchnia handlowo–usługowa to 69 tys. m². Tak jak CH Osowa, park ten sąsiaduje z trójmiejską obwodnicą, a kilka kilometrów dalej położony jest port lotniczy.

Transport

Transport drogowy

Drogi krajowe i wojewódzkie w Gdańsku

Gdańsk leży na skrzyżowaniu drogowych szlaków transportowych. W mieście spotykają się trasy europejskie: E28, E75 oraz E77. W gdańskim Porcie rozpoczyna się droga krajowa nr 91, krzyżują się ponadto: droga krajowa nr 7 oraz drogi ekspresowe S6 i S7. Na terenie miasta przebiega także droga krajowa nr 89. Sieć drogową uzupełnia 6 dróg wojewódzkich (218, 221, 222, 468, 472 i 501).

Gdańsk posiada dwie obwodnice tranzytowe:

Główną osią drogową miasta jest główna arteria komunikacyjna Trójmiasta, przebiegająca równolegle do linii kolejowej od Oruni przez Śródmieście, Wrzeszcz po Oliwę. Dzielnice położone w południowo-zachodniej (tzw. Górny Taras) i zachodniej części miasta, posiadają znacznie gorszą sieć drogową, opierającą się głównie na drogach dojazdowych do obwodnicy (ul. Starogardzka, ciąg ulic ul. Świętokrzyska-Małomiejska, ul. Jabłoniowa, Trasa W-Z, ul. Słowackiego, ul. Spacerowa).

W latach 2010–2012 miasto wybudowało trasy łączące gdańskie porty z obwodnicami, są to Trasa Sucharskiego (DK89) i część Trasy Słowackiego. W czerwcu 2015 roku miasto Gdańsk planuje oddać do ruchu ostatni odcinek Trasy Słowackiego, którym jest Tunel pod Martwą Wisłą łączący Nowy Port (terminal promowy) z Wyspą Portową (Port Północny, Terminal kontenerowy DCT Gdańsk).

Transport kolejowy

 Osobny artykuł: Transport kolejowy w Gdańsku.
Gdańsk Główny

Kolej żelazna dotarła do Gdańska 6 sierpnia 1852, gdy uruchomiono 1-torowy odcinek Tczew-Gdańsk, stanowiący fragment Pruskiej Kolei Wschodniej (Preußische Ostbahn) z Berlina poprzez Kostrzyn-Krzyż-Piłę-Bydgoszcz-Tczew do Gdańska i Królewca. W październiku 1857 Gdańsk uzyskał połączenie z Malborkiem. W 1870 oddano do użytku połączenie Słupsk-Gdańsk wybudowane przez Berlińsko-Szczecińskie Towarzystwo Kolejowe (Berlin-Stettiner Eisenbahn Gesellschaft). W latach 1876–1877, dzięki uruchomieniu linii Malbork-Iława-Działdowo-Mława, 1 września 1877 Gdańsk uzyskał połączenie kolejowe z Warszawą[48]. Do końca II wojny światowej funkcjonowała zbudowana w 1914 linia kolejowa Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła [Kartuzy]. Do roku 2015 planowana jest odbudowa tej linii jako Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.

Lata powojenne przyniosły budowę wydzielonej, zelektryfikowanej linii SKM – w 1951 Gdańsk Główny-Gdańsk Nowy Port, w 1952 na odcinku Gdańsk Wrzeszcz-Sopot oraz w 1953 Sopot-Gdynia. Linia do Nowego Portu obecnie używana jest jedynie w ruchu towarowym, ma być jednak rewitalizowana w związku z Euro 2012.

 Zobacz też: Dyrekcja Kolei w Gdańsku.

Transport publiczny

 Osobne artykuły: Tramwaje w Gdańsku i Autobusy miejskie w Gdańsku.

Istotną rolę w transporcie publicznym w aglomeracji trójmiejskiej stanowi Szybka Kolej Miejska, której pociągi kursują od Tczewa przez Gdańsk, Sopot, Gdynię, do Rumi, Redy, Wejherowa, Lęborka i Słupska, na odcinku Gdańsk-Gdynia z częstotliwością do 7-8 minut w szczycie, po własnym torowisku wydzielonym z sieci PKP Polskie Linie Kolejowe.

Transport miejski w Gdańsku zarządzany jest przez Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM Gdańsk), zaś przewozy realizują Zakład Komunikacji Miejskiej sp. z o.o. (ZKM Gdańsk), PKS Gdańsk sp z o.o., oraz Warbus. Na zlecenie ZTM funkcjonuje 73 linii autobusowych stałych dziennych, 12 linii nocnych i 2 linie sezonowe (łączna długość 767,7 km) oraz 12 linii tramwajowych, 1 okazjonalna linia nocna i 2 linie sezonowe (łączna długość 116,7 km).

W Gdańsku funkcjonują także przewoźnicy niezrzeszeni z ZTM Gdańsk, którzy zapewniają komunikację z okolicznymi miejscowościami, są to m.in. Veolia Transport, P.A. Gryf, Roki-Trans, Angelus, Jurexbus i in.

W ramach wakacyjnej komunikacji turystycznej, miasta Gdańsk, Sopot i Hel postanowiły o uruchomieniu (od 2006 roku) tramwajów wodnych. Promy kursują na trzech liniach, obsługiwanych jednostkami Żeglugi Gdańskiej.

Od 2004 roku w ramach projektu „Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej” gdański magistrat modernizuje istniejące torowiska tramwajowe, wymienia tabor autobusowy i tramwajowy na nowszy, ekologiczny, wygodniejszy i sprzyjający osobom niepełnosprawnym.
Ponadto w ramach tego projektu udało się wybudować torowiska na Chełm („pętla Chełm Witosa”, 2007) i Orunię Górną („pętla Łostowice-Świętokrzyska”, 2012).
W latach 2014–2020 ma zostać wybudowane torowisko od pętli Siedlce do przystanku PKM Brętowo przez Piecki-Migowo oraz zmodernizowane torowisko na Przeróbce wraz z Mostem Siennickim.

W 2007 roku miasto Gdańsk wspólnie z trzynastoma gminami sąsiadującymi, utworzyło Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej Jednym z pierwszych postanowień MZKZG była decyzja o wdrożeniu biletu metropolitalnego. Obecnie w ramach MZKZG można nabyć wspólne bilety 24-, 72-godzinne oraz miesięczne.

Transport morski

Gdańsk posiada duży port morski, będący jednocześnie największym polskim portem. W 2008 przeładowano w nim towary o łącznej masie 17,07 mln t[49]. Zdecydowaną większość przeładunków stanowiły masowe ciekłe i suche (odpowiednio: 10,61 i 4,04 mln t). Na pozostałą część składały się: kontenery 955 tys. t, ładunki drobnicowe 871 tys. t oraz przeładowywane w technologii ro-ro 602 tys. t.

Z Targu Rybnego regularnie odbywają się rejsy białej floty, obsługiwanej przez przedsiębiorstwo Żegluga Gdańska, głównie na trasach wycieczkowych po porcie, na Westerplatte oraz do Helu[50] [51]. W Gdańsku Nowym Porcie znajduje się ponadto terminal pasażerski, z którego odpływają promy do Nynäshamn (Szwecja) linii Polferries.

Transport lotniczy

Znajdujący się w granicach miasta, w dzielnicy Matarnia, port lotniczy Gdańsk-Rębiechowo jest trzecim (po Warszawie i Krakowie) pod względem wielkości ruchu pasażerskiego portem lotniczym w Polsce. W 2012 obsłużył 2 906 000 pasażerów.

W 2011 przy al. Jana Pawła II otwarto sanitarne lądowisko Gdańsk-Zaspa, a rok później na dachu budynku Centrum Medycyny Inwazyjnej przy ul. Dębinki otwarto lądowisko Gdańsk-Szpital UCK.

Bezpieczeństwo publiczne

W Gdańsku znajduje się centrum powiadamiania ratunkowego, które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[52].

Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha

Szpitale publiczne

  • Uniwersyteckie Centrum Kliniczne wraz z sanitarnym lądowiskiem w Gdańsku – Wrzeszcz, ul. Dębinki
  • COPERNICUS Podmiot Leczniczy Sp. z. o.o. (dawny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku, a później Pomorskie Centrum Traumatologii) – Śródmieście, ul. Nowe Ogrody
  • Szpital Specjalistyczny św. Wojciecha Adalberta w Gdańsku wraz z lądowiskiem – Zaspa, al. Jana Pawła II
  • Szpital Dziecięcy Polanki im. Macieja Płażyńskiego w Gdańsku sp. z o.o. (dawny Specjalistyczny Szpital Dziecięcy) – Oliwa, ul. Polanki
  • 7. Szpital Marynarki Wojennej z Przychodnią ZOZ w Gdańsku – Oliwa, ul. Polanki
  • Szpital Akademicki w Gdańsku – Wrzeszcz, al. Zwycięstwa
  • Pomorskie Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy w Gdańsku – Wrzeszcz, ul. Smoluchowskiego
  • Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku – Wrzeszcz, al. Zwycięstwa
  • Klinika Ginekologii UCK – Wrzeszcz, ul. Kliniczna
  • Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku – Brętowo/Srebrzysko, ul. Srebrniki
  • Szpital MSWiA w Gdańsku – Śródmieście, ul. Kartuska
  • Centrum Medycyny Inwazyjnej – Wrzeszcz, ul. Smoluchowskiego

Szpitale niepubliczne

  • SWISSMED Szpital Wileńska – prywatny szpital w Gdańsku – Piecki-Migowo, ul. Wileńska 44
  • LUX Med – Centrum Medyczne w Gdańsku – Wrzeszcz, al. Zwycięstwa 44 (wjazd od ul. E. Orzeszkowej); Zaspa, al. Jana Pawła II 7
  • Nadmorskie Centrum Medyczne sp. z.o.o. „Przychodnia Świętokrzyska w Gdańsku” – Orunia Górna, ul. Świętokrzyska 4

Oświata i nauka

Uczelnie

Gmach główny Politechniki Gdańskiej
Uniwersytet Gdański – gmach Wydziału Nauk Społecznych

W Gdańsku swą siedzibę ma 14 szkół wyższych[53] w tym 6 wyższych szkół państwowych i kilka wyższych szkół niepublicznych powstałych po 1989 roku. W 2008 studiowało na nich łącznie 78 626 studentów[53], co czyni z Gdańska jeden z największych ośrodków akademickich w Polsce.

Uczelnie publiczne:

  • Uniwersytet Gdański – powołany 20 marca 1970, z połączenia Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (28 584 studentów).
  • Politechnika Gdańska – jedna z najstarszych uczelni technicznych w Polsce. Założona 6 października 1904. Jako uczelnia polska funkcjonuje od 24 maja 1945 (21 638 studentów).
  • Gdański Uniwersytet Medyczny – najstarsza samodzielna uczelnia medyczna w Polsce, założona w 1945, jej historia sięga 1454 roku[54] (4 936 studentów).
  • Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu (w skrócie AWFiS) – dwuwydziałowa uczelnia z siedzibą w Gdańsku-Oliwie (3784 studentów).
  • Akademia Sztuk Pięknych działalność rozpoczęła tuż po wojnie w 1945.
  • Akademia Muzyczna – założona w 1947. 2007–2008 obchodziła jubileusz 60-lecia (655 studentów).

Uczelnie niepubliczne:

Wyższe szkoły wyznaniowe:

Instytucje naukowe

Poza uczelniami badaniami naukowymi zajmuje się kilkanaście instytutów naukowych między innymi:

Komercjalizacja badań naukowych

Kultura

Filharmonia Bałtycka
Opera Bałtycka
Teatr Wybrzeże
 Osobny artykuł: Kultura w Gdańsku.

Gdańsk jest jednym z największych ośrodków kulturalnych w Polsce. Działają tu między innymi teatry, Filharmonia Bałtycka, Opera Bałtycka, siedem kin, muzea i galerie sztuki. Miasto bezskutecznie kandydowało do uzyskania tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016.

Festiwale i imprezy cykliczne

  • teatralne: Festiwal Wybrzeże Sztuki, Gdański Festiwal Tańca, Festiwal Szekspirowski, Ogólnopolski Festiwal Sztuk Autorskich i Adaptacji – Windowisko, Festiwal Monodramu Monoblok, Spotkania Trójmiejskich Teatrów Niezależnych (organizowane przez Windę Gdańskiego Archipelagu Kultury);
  • muzyki poważnej: Gdański Festiwal Muzyczny, Muzyczne Lato (w tym między innymi: Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej w Oliwie, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej Chóralnej i Kameralnej), Gdański Festiwal Carillonowy, Mozartiana, Solidarity of Arts, Międzynarodowy Bałtycki Konkurs Pianistyczny, Gdańska Jesień Pianistyczna, Gdańskie Dni Wokalistyki Musica Vocale, Wrzeszczańskie Dni Muzyki Organowej;
    • muzyki dawnej: Muzyka w Zabytkach Starego Gdańska (cykl koncertów w ramach Muzycznego Lata), Festiwal Goldbergowski, Festiwal Actus Humanus;
    • muzyki współczesnej: Dni Muzyki Nowej, Festiwal NeoArte – Spektrum Muzyki Nowej;
  • muzyki jazzowej: Gdańskie Noce Jazsowe, Festiwal Jazz Jantar;
  • muzyki świata i muzyki folkowej: Siesta Festival, Festiwal Kultur Świata – Okno Na Świat;
  • muzyki alternatywnej i niezależnej: Soundrive Fest (impreza międzynarodowa, jedyny tego typu festiwal na Pomorzu), Space Fest;
  • piosenki poetyckiej i poezji śpiewanej: Łagodne Spotkania Muzyczne;
  • sztuk wizualnych: Festiwal Malarstwa Monumentalnego Monumental Art (zob. też mural), Międzynarodowy Festiwal Sztuki Wizualnej Alternativa, Festiwal Narracje – Instalacje i Interwencje w Przestrzeni Publicznej;
  • literackie i sztuk pokrewnych: Krakowski Salon Poezji w Gdańsku (cyklicznie kilka razy w roku), Europejski Poeta Wolności, Bałtyckie Spotkania Ilustratorów, Blog Forum Gdańsk (konkurs i konferencja dla blogerów);
  • inne dziedziny sztuki lub interdyscyplinarne: All About Freedom Festival (skupia się na przestrzeniach wolności w sztuce), Międzynarodowy Festiwal Grassomania (inspirowany twórczością Güntera Grassa), Metropolia jest Okey (kilkudniowa impreza prezentująca artystów trójmiejskich – muzyka popularna i alternatywna, literatura popularna oraz teatr tańca), Festiwal Akcept;
  • filmowe: Festiwal Filmów i Form Jednominutowych – The One Minutes; EuroShorts – Europejski Festiwal Fabuły, Dokumentu i Reklamy;
  • imprezy masowe i plenerowe: Streetwaves (dwa dni eventów artystycznych realizowanych w przestrzeni miejskiej), Jarmark św Dominika, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych "Feta", Międzynarodowy Festiwal Gdańsk Dźwiga Muzę (muzyka popularna i warsztaty tańca), Wehikuł Czasu na Twierdzy Wisłoujście (rekonstrukcje historyczne);
  • popularnonaukowe: Święto Gdańskiej Nauki – urodziny Jana Heweliusza, Bałtycki Festiwal Nauki, Europejska Noc Naukowców, Festiwal Temperatury im. Daniela Gabriela Fahrenheita;
  • wybranych kultur i mniejszości: Bałtyckie Dni Kultury Żydowskiej, Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia, Dni Kultury Prawosławnej, Festiwal Wilno w Gdańsku, Dzień Jedności Kaszubów, Biografie Gdańskie – Dni Mniejszości Narodowych;
  • muzealne: Noc Muzeów.

Teatry

Kultura muzyczna w Gdańsku

Filharmonie i opery

Instytucje

Chóry

Publiczna edukacja muzyczna

Muzea

Ratusz obecnie siedziba Muzeum Historycznego Miasta Gdańska
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Galerie

 Osobny artykuł: Galerie sztuki w Gdańsku.

W Gdańsku działa kilkanaście publicznych i prywatnych galerii sztuki[55].

Biblioteki

Najstarsza część gmachu Biblioteki Gdańskiej (1902–1904) Bibliotheca Senatus Gedanensis, zał. 22 czerwca 1596 r. (od 1955 – Biblioteka Gdańska PAN)

Kina

 Osobny artykuł: Kina w Gdańsku.

Inne ważniejsze instytucje kulturalne

Media

Stacje telewizyjne

W latach 1990–1996 na terenie gdańskiej dzielnicy Orunia działała pierwsza w Polsce prywatna, niezależna stacja telewizyjna Sky Orunia.

Stacje radiowe

Lokalne stacje radiowe nadające z Gdańska:
Stacja radiowa Rok rozpoczęcia emisji[57] Częstotliwość[58]
Radio Gdańsk 1945 103,7 MHz
Radio Plus Gdańsk 1992 101,7 MHz
Radio Eska Trójmiasto 1999 94,6 MHz
Radio Złote Przeboje 2004 103,0 MHz
Radio Kaszëbë 2004 92,3 MHz
Radio RMF Maxxx Trójmiasto 2008 96,4 MHz

Prasa

Media internetowe

Religia

Prawosławna cerkiew konkatedralna św. Mikołaja
Meczet w Gdańsku

Kościoły katolickie

Kościoły prawosławne

Kościoły protestanckie

Restoracjonizm

Islam

Judaizm

Buddyzm

Sport

PGE Arena Gdańsk
Hala Ergo Arena, znajdująca się na granicy Gdańska i Sopotu
Hala Olivia
Przystań żaglowa na Motławie
Kąpielisko morskie Gdańsk Brzeźno

Gdańsk był gospodarzem Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009, Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012, Mistrzostw Europy w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2013, oraz gospodarzem Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014, Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2016.

Do gdańskich klubów sportowych zalicza się:

  • Polonia Gdańsk powołany 27 września 1945 – początkowo nosił nazwę „NIT”. Pierwsze mecze rozgrywano na wyspie Ostrów, a „dojazd” na żużlowe boisko odbywał się łodzią.
    • sekcja piłki nożnej mężczyzn (V liga w sezonie 2006/07)
  • Trefl Gdańsk – męska drużyna siatkarska z Gdańska powstała w 2005 z inicjatywy właściciela firmy Trefl S.A. – Kazimierza Wierzbickiego.
    • sekcja siatkówki mężczyzn (Plusliga w sezonie 2014/15)
  • GTS Gdańsk – klub siatkarski założony w 2005.
    • sekcja siatkówki mężczyzn (II liga w sezonie 2006/07)
  • Seahawks Gdynia – klub futbolu amerykańskiego (wicemistrz Polski 2006 i 2008)
  • SMS Gdańsk – zespół piłki ręcznej mężczyzn (I liga w sezonie 2006/07)
  • GKS Morena – piłkarski klub sportowy występujący w B-klasie
  • UKS Suchanik – uczniowski klub sportowy o profilu siatkarskim
  • Gdański Klub Żeglarski

Cykliczne imprezy sportowe wysokiej rangi

Do cyklicznych imprez międzynarodowych wysokiej rangi sportowej (co najmniej Puchar Świata lub równoważne) należą:

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Rekreacja

W Gdańsku zorganizowano 6-letnich kąpielisk morskich[62]:

Polityka i administracja

Samorząd

Gdańsk jest miastem na prawach powiatu. Organem uchwałodawczym samorządu jest Rada Miasta Gdańska, składająca się z 34 radnych[63].

Organem wykonawczym samorządu jest Prezydent Miasta Gdańska.

Polityka

Mieszkańcy Gdańska wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 25. Mieszkańcy Gdańska wspólnie z mieszkańcami Sopotu wybierają 1 senatora (okręg wyborczy nr 65). Posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 1.

Mieszkańcy Gdańska wybierają 7 z 33 radnych do Sejmiku Województwa Pomorskiego (okręg wyborczy nr 3).

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Gdańska.

Gdańsk, decyzją Rady Miasta, podzielony jest na 34 jednostki pomocnicze zwane dzielnicami. Mieszkańcy dzielnic mają prawo tworzyć samorząd lokalny – rady dzielnic i osiedli. W Gdańsku, według stanu na 30 czerwca 2014, działa 29 rad dzielnic; w pięciu jednostkach pomocniczych nie powołano rad[64].

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie[65]:

Miasta współpracujące z Gdańskiem[65]

Honorowi obywatele miasta

 Osobny artykuł: Honorowi obywatele miasta Gdańska.

Tytuł Honorowego Obywatela Gdańska nadają władze miasta (najczęściej Rada Miasta) osobom, które szczególne dla niego się zasłużyły, niezależnie od miejsca ich zamieszkania.

Zobacz też

  1. ↑ Johann Georg Theodor Grässe: Orbis latinus oder Verzeichniss der lateinischen Benennungen der bekanntesten Städte etc., Meere, Seen, Berge und Flüsse in allen Theilen der Erde nebst einem deutsch-lateinischen Register derselben. T. Ein Supplement zu jedem lateinischen und geographischen Wörterbuche. Dresden: G. Schönfeld’s Buchhandlung (C. A.Werner), 1861, s. 71, 237. [dostęp 2010-01-10].
  2. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ludność
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie powierzchnia
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. ↑ DIE HANSE – Hanse.org.
  5. ↑ Polska Encyklopedia Szlachecka, t. I, Warszawa 1935, s. 42.
  6. ↑ Gdańsk i Zboża. gdgz.pl. [dostęp 2012-08-03]. (pol.).
  7. ↑ a b 3.1. Środowisko przyrodnicze. W: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Gdańska. Gdańsk: Prezydent Miasta Gdańska, 2007-12-20, s. 33.
  8. ↑ Gdańsk Sea Temperature Average, Poland Water Temperatures - seatemperature.org
  9. ↑ Gdańsk Raport o stanie miasta 2008. Urząd Miasta Gdańska. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  10. ↑ Rolnictwo,leśnictwo, środowisko – dane wojewódzkie. Urząd statystyczny w Gdańsku. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  11. ↑ Gdańsk Tereny rolne. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  12. ↑ Uwzględniono parki, zieleńce, cmentarze, ogrody działkowe, zoo i rezerwat Ptasi Raj.
  13. ↑ System przyrodniczy miasta. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  14. ↑ Parki. zdiz.gda.pl.
  15. ↑ Gdańsk Raport o stanie miasta 2008. Urząd Miasta Gdańska. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  16. ↑ Gdańsk. Ochrona Przyrody (mapa). Biuro Rozwoju Gdańska. Zespół Ochrony Środowiska. [dostęp 2013-09-21]. (pol.).
  17. ↑ Program Ochrony Środowiska dla Miasta Gdańska 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2014, s. 136-152. [dostęp 31-05-2014]. (pol.).
  18. ↑ a b Zenon Klemensiewicz 1981 ↓, s. 213-227.
  19. ↑ Nazwy miast Pomorza Gdańskiego (red. H. Górnowicz i Z. Brocki), wyd. II (red. E. Breza i J. Treder), s. 73–79, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999.
  20. ↑ Jedna z wersji Żywotu św. Wojciecha podaje, że w czasie wyprawy chrystianizacyjnej do Prusów przybył on do miasta leżącego na skraju państwa i nad brzegiem morza. Miasto to jest identyfikowane z Gdańskiem. Patrz: P. Czaplewski, Historyczny Gdańsk z końca X wieku, „Rocznik Gdański”, 15/16 (1956/1957), s. 5-50. Patrz też: akapit 27. oraz przypis 116. tłumaczenia Żywotu św. Wojciecha Żywot św. Wojciecha. strona wwww Archidiecezji Łódzkiej. [dostęp 2009-09-25].
  21. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy Miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 72. ISBN 83-04-02436-5.
  22. ↑ Jan Kanapariusz: „Świętego Wojciecha żywot pierwszy”, tekst łaciński Jadwiga Karasińska, przełożył Kazimierz Abgarowicz, komentarze Jadwiga Karasińska, Biblioteka Gdańska 2009, ISBN 978-83-7453-869-5.
  23. ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 469-470.
  24. ↑ Sławomir Maździoch, "Grody wczesnopiastowskie w świetle wyników tzw. badań „milenialnych” oraz efektów najnowszych prac wykopaliskowych", s.448, [1]
  25. ↑ Stefan Kuczyński: Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411. Warszawa: MON, 1955, s. 78.
  26. ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. Polimer Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 79, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96 i 97.
  27. ↑ „Słownik historii Polski”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s. 157, hasło „Karnkowskiego statuty”.
  28. ↑ Edmund Cieślak i Czesław Biernat: Dzieje Gdańska, Wyd. Morskie, Gdańsk 1975, s. 141.
  29. ↑ a b c d e Wspomnienia z odbudowy Głównego Miasta. Izabella Greczanik-Filipp (red.). T. 2. Gdańsk: „Marpress”, 1997. ISBN 83-87291-23-4.
  30. ↑ Teresa Grzybkowska: Gdańsk, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2000, ISBN 83-7023-770-3, s. 175.
  31. ↑ Waldemar Kowalski: W cieniu wyzwolenia – Gdańsk 1945. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 2005.
  32. ↑ T. Jankowski. Miasto na furmankach. „30 dni”. 6 (32), czerwiec 2001. 
  33. ↑ M. Abramowicz. Gdańsk – marzec 1945. „30 dni”. 3 (17), marzec 2000. 
  34. ↑ Anna Sobór – Świderska „Jakub Berman. Biografia komunisty” IPN Warszawa 2009 str. 159 ISBN 978-83-7629-090-4.
  35. ↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 438. ISBN 83-214-0092-2.
  36. ↑ Zaczerpnięte z www.gdansk.pl (oficjalna strona Gdańska).
  37. ↑ Gdańsk (strony oficjalne). Urząd Miasta Gdańska. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  38. ↑ Encyklopedia PWN 1990, t. 1, s. 690.
  39. ↑ Leszek Adamczewski. Radziecka brygada trofiejna w Gdańsku. „Twój Tydzień Wielkopolski”. 11/133, 13 czerwca 2007. ISSN 1734-5294. 
  40. ↑ Franciszek Mamuszka: Gdańsk i okolice: przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1990, s. 26. ISBN 83-217-2585-6.
  41. ↑ Gdańsk: brakuje pojemników na śmieci, bo... urzędnicy źle policzyli firmy. Wprost.pl. [dostęp 2013-10-13].
  42. ↑ Lista 500 największych polskich firm. Polityka.pl. [dostęp 2013-10-13].
  43. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec grudnia 2013 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2014-02-16. [dostęp 2011-02-26].
  44. ↑ Zbieralska A., Adamska G., Pytlos R.: Skarby Gdańska. Bursztyn. Wyd. Biuro Prezydenta ds. Miasta, Urząd Miejski w Gdańsku.
  45. ↑ Sontag E., Szadziewski R.: Bursztyn bałtycki. Odkryjmy wymarły świat. Wydz. Biologii Uniw. Gdański.
  46. ↑ http://www.israelidiamond.co.il/english/news.aspx?boneid=918&objId=1909.
  47. ↑ Galeria Metropolia (wcześniej pod nazwą Centrum Hevelius). [dostęp 2014-09-07]. (pol.).
  48. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 22 stycznia 2009]. (pol.).
  49. ↑ Gospodarka Morska w Polsce w 2008 r. Urząd Statystyczny w Szczecinie. [dostęp 2010-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-05)].
  50. ↑ http://www.zegluga.pl/zatoka-gdanska.html
  51. ↑ http://www.ztm.gda.pl/hmvc/index.php/test/wieceji/74
  52. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  53. ↑ a b „Informator o sytuacji społeczno-gospodarczej Gdańska za 2008 rok”, 2008. Urząd Miejski w Gdańsku. ISSN 1505-7186. 
  54. ↑ Historia Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
  55. ↑ Gdańsk (strony oficjalne). Urząd Miasta Gdańska. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  56. ↑ Karta do kultury. Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku. [dostęp 2013-10-06]. (pol.).
  57. ↑ RadioPolska – Niekomercyjny serwis poświęcony radiofonii i telewizji w Polsce.
  58. ↑ Gdańsk – wykaz stacji radiowych.
  59. ↑ Kalendarz mariawicki na rok 2015 (Felicjanów).
  60. ↑ Strona Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP.
  61. ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 6 stycznia 2014.
  62. ↑ Uchwała nr XXXVI/782/13 Rady Miasta Gdańska z dnia 28 marca 2013 r. ws. wykazu kąpielisk (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2013 r. poz.2003).
  63. ↑ Zarządzenie nr 56/10 Wojewody Pomorskiego z dnia 4 marca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego z 2010 r. Nr 35, poz. 594).
  64. ↑ Lista rad dzielnic – BIP Miasta Gdańska. [dostęp 08-08-2014].
  65. ↑ a b Miasta partnerskie -- oficjalna strona miasta Gdańska. [dostęp 2014-12-02].
  66. ↑ Bytów miastem partnerskim – oficjalna strona miasta Gdańska. [dostęp 2012-11-20].

Bibliografia

  • Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.

Linki zewnętrzne

Gdańsk
Historia Gdańska
Dzielnice Gdańska
Atrakcje
Kultura w Gdańsku
Edukacja
Religia
Komunikacja
Sport

Flaga Gdańska

Województwo pomorskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Szablon:Miasta wojewódzkie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gdańsk&oldid=43020360”