Sawin (województwo lubelskie)

Sawin
	wieś
	; Kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	chełmski
Gmina	Sawin
Liczba ludności (2021)	2129
Strefa numeracyjna	82
Kod pocztowy	22-107
Tablice rejestracyjne	LCH
SIMC	0107175
	Położenie na mapie gminy Sawin Sawin
	Położenie na mapie Polski Sawin
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Sawin
	Położenie na mapie powiatu chełmskiego Sawin
	51°16′27″N 23°26′05″E/51,274167 23,434722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Sawin – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Sawin^[6]^[5]. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 812, 15 km na północ od Chełma.

Dawne prywatne miasto duchowne, własność biskupów chełmskich^[7], lokowane w 1456 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[8]. W latach 1869–1954 miejscowość była siedzibą gminy Bukowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

Administracyjnie wieś jest sołectwem, siedzibą gminy gminy Sawin^[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (marzec 2011 r.) wieś liczyła 2142 mieszkańców i była największą miejscowością gminy^[10].

Integralne części wsi^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0107198	Grabowa	część wsi
0107235	Malinówka-Gajówka	część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Osada Sawin istniała już w połowie XIV wieku. Prawa miejskie uzyskała w 1456 nadaniem Kazimierza Jagiellończyka, który rozległymi dobrami z Sawinem w centrum uposażył biskupów chełmskich. Lokację tę na prawie magdeburskim odnowił w roku 1506 biskup Mikołaj Kościelecki^[a]^[11]. W 1795 roku Sawin znalazł się w zaborze austriackim. Od 1809 roku Sawin należał do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku do Królestwa Polskiego. Podczas powstania styczniowego, w 1863 roku w pobliżu Sawina doszło do kilku potyczek polskich powstańców z wojskami rosyjskimi. 13 stycznia 1870 r. pozbawiono Sawin praw miejskich^[12]. Podczas I wojny światowej, w 1915 roku wycofujące się wojska rosyjskie spaliły Sawin. W okresie międzywojennym, w 1921 roku w Sawinie żyło 622 Żydów, stanowiąc 48% ogółu mieszkańców.

Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku w pobliżu Sawina doszło do jednodniowej bitwy polskich oddziałów z nacierającymi Niemcami. W 1940 roku Niemcy utworzyli w Sawinie obóz pracy przymusowej dla Żydów, którzy budowali fortyfikacje graniczne oraz drogi. Przeprowadzili także regulację rzek Uherki i Lepituchy. W czerwcu 1942 roku wszystkich Żydów z Sawina wywieziono do ośrodka zagłady w Sobiborze. Po buncie w ośrodku zagłady Żydów w Sobiborze, na posterunku Wehrmachtu w Sawinie złapano 6 Żydów z Sobiboru. Niemcy w pobliżu Sawina prowadzili próby z rakietami V-2. W okolicy działała polska partyzantka. Sawin został przejęty w lipcu 1944 roku przez wojska sowieckie.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół Przemienienia Pańskiego w Sawinie, późnobarokowy z XVIII wieku
cmentarz żydowski – z XVIII wieku

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego – biskup Maciej Kościelski w 1506.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 121062
↑ Wieś Sawin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-29] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-26] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1134 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Stefan Warchoł, Nazwy miast Lubelszczyzny, Lublin 1964, s. 174.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.
↑ Strona gminy, sołectwa
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Sawin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 347 .
↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, t. 69, nr 239, s. 471).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Sawin w. 1504 ''Schawin'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 346 .
Oficjalna strona Sawina
Cmentarz żydowski

[11] W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego – biskup Maciej Kościelski w 1506.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 121062

[pwl-2] Wieś Sawin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-29] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-3] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-26] .

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1134 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].

[teryt1-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[7] Stefan Warchoł, Nazwy miast Lubelszczyzny, Lublin 1964, s. 174.

[8] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.

[sol-9] Strona gminy, sołectwa

[GUS-10] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[SgKP-12] Sawin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 347 .

[13] Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, t. 69, nr 239, s. 471).

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

Wsie	Bukowa Mała Bukowa Wielka Chutcze Czułczyce Czułczyce-Kolonia Czułczyce Małe Hredków Krobonosz Łowcza Łukówek Malinówka Petryłów Przysiółek Radzanów Sajczyce Sawin Serniawy Wólka Petryłowska
Kolonie	Aleksandrówka Bachus Krobonosz-Kolonia Łowcza-Kolonia Podpakule Serniawy-Kolonia Średni Łan Tomaszówka
Integralne cz. miejscowości	Arendowizna Bańkówka Białorzeka Biedaków Borowa Bukowa Mała-Kolonia Ciemniejów Dziadowica Gajówka Gliny Grabowa Grądy Holendernia Kalne Kazimierówka Kącik Koło Szosy Łukówek Górny Łukówek Górny-Kolonia Łukówek Piękny Maczuły Majdan (Jagodne) Majdan (Serniawy) Majdanek Malinówka-Gajówka Nieborowa Nowa Wieś Osadnicy Piradnia Podlasie Podłukowskie Podmalinówka Przymiarki Przytuły Reforma Resztówka Siedliska (Bukowa Wielka) Siedliska (Łukówek) Stara Kolonia Stara Wieś (Chutcze) Stara Wieś (Sajczyce) Zadębie Zajezioro

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska* (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Chełm (do 1951 →) Pawłów (do 1870) Puchaczów (do 1870) Rejowiec (do 1870) Rejowiec Fabryczny (od 1962) Sawin (do 1870) Wojsławice (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Rejowiec Fabryczny (1958–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzeziny (1868–1914 →) Bukowa (do 1954) Chełm (do 1874) Chełm (od 1973) Cyców (do 1930 i od 1973) Dorohusk (do 1874) Dorohusk (od 1973) Krzywiczki (1874–1954) Leśniowice (od 1973) Liszno (do 1870) Łańcuchów (do 1868) Olchowiec (do 1954) Pawłów (1870–1954) Rakołupy (do 1954) Rejowiec Rejowiec Fabryczny (od 1973) Ruda-Huta (od 1973) Sawin (od 1973) Siedliszcze Staw (1877–1954) Stołpie (do 1877) Świerże (do 1954) Turka (1874–1954) Wierzbica (od 1973) Wiszniewice (1930–54) Wojsławice Żmudź
Gromady (1954–72)	Aleksandria Krzywowolska (1954–57) Andrzejów (1954–59) Anusin (1954–57) Barki (1954–57) Bezek (1954–59) Brzeźno (1954–61) Bukowa Wielka (1954–68) Chojeniec (1961–72) Chojno Nowe (1954–61) Chutcze (1954–57) Cyców (1954–72) Czułczyce (1954–59) Dorohucza (1954–57 (→)) Dorohusk (1954–72) Garbatówka (1954–61) Horodysko (1954–59) Horodyszcze (1954–57) Huta (1954–57) Kamienna Góra (1954–57) Kamień (1954–72) Kanie (1954–59) Kukawka (1954–59) Kulik (1954–59) Kumów Plebański (1954–59) Leśniczówka (1954–59) Leśniowice (1954–72) Liszno (1954–72) Ludwinów (1954–61) Łowcza (1954–68) Łukówek Piękny (1954–59) Majdan Nowy (1954–57) Marynin (1954–57) Mogilnica (1954–59) Morawinek (1954–57) Nadrybie (1954–59) Niedziałowice (1954–59) Nowosiółki (1954–72) Okszów (1954–72) Olchowiec (1954–61) Ostrów (1954–59) Ostrów Kolonia (1954–59) Pawłów (1954–72) Pobołowice (1954–57) Pokrówka (1954–72) Putnowice (1954–57) Rejowiec (1954–72) Rostoka (1954–61) Ruda-Huta (1954–72) Rudka (1954–57) Sarniak (1954–59) Sawin (1954–72) Siedliszcze (1954–72) Sielec (1954–72) Staw (1954–72) Strachosław (1954–59) Strupin Duży (1954–59) Świerszczów (1954–59) Świerszczów (1962–72) Świerże (1954–72) Turka (1954–72) Turowiec (1958–61) Wierzbica (1954–72) Wojsławice (1954–72) Wola Korybutowa (1954–59) Wola Żulińska (1954 →) Wólka Okopska (1954–57) Wólka Tarnowska (1954–59) Zagroda (1954–68) Zawadówka (1954–72) Żalin (1954–57) Żmudź (1954–72)
Legenda	* oprócz gminy Brzeziny (pozostała w gub. lubelskiej)