Rossosz (powiat bialski)
51°51′27″N 23°08′08″E/51,857500 23,135556| wieś | |
 Rossosz — widok ogólny centrum miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
83 |
| Kod pocztowy |
21-533[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LBI |
| SIMC |
0018721[5] |
Położenie na mapie gminy Rossosz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |
| 51°51′27″N 23°08′08″E/51,857500 23,135556[1]
| |
Rossosz – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Rossosz[5][6]. Przez miejscowość przepływa Zielawa, rzeka dorzecza Bugu, dopływ Krzny oraz Muława. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 812.
Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1551 roku, zdegradowana w 1869 roku[7]. Miasto prywatne uzyskało prawo magdeburskie około 1599 roku, wznowienie praw miejskich w 1645 roku, położone było w ziemi mielnickiej w województwie podlaskim. Prawa miejskie do 1888 roku[8]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bialskopodlaskiego.
Rossosz jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława należącej do dekanatu Wisznice. Administracyjnie jest podzielona na dwa sołectwa Rossosz I i Rossosz II[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła mieszkańców[10].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0018738 | Brzozówka | kolonia |
| 0018744 | Karaczony | kolonia |
| 0018750 | Kątek | część wsi |
| 1023799 | Miasto | część wsi |
| 1023871 | Rynek | część wsi |
| 1023902 | Wygon | część wsi |
| 0018767 | Zabaszta | kolonia |
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Rossosz wywodzi się do rozsochy (drzewa rozgałęziającego się na dwa konary z jednego pnia; tu rozchodzą się w formie rozsochy dwie główne rzeki Zielawa i Muława).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Rossosz alias Rossosze, w wieku XIX opisano jako osadę miejską, dawne miasto przy źródłach rzeki Zielonej (dopływ Krzny) w powiecie bialskim, gminie i parafii obrzędu wschodniego Rossosz, odległe 21 wiorst na południe od Białej[11]. Osada posiadała wówczas cerkiew parafialną oraz kaplicę katolicką znajdującą się na cmentarzu, szkołę początkową, Urząd Gminny. W roku 1883 było tu 235 domy i 1903 mieszkańców oraz 361 osad i 8998 mórg ziemi należącej do osady Rossosz.
W wieku XVI Rossosz była w rękach Dębickich, którzy założyli tu parafię, wznieśli kościół (1599 r. Kacper Dębicki z żoną Maryą Kopciówną fundują mansyonarzy) i zapewne oni współcześnie uzyskali przywilej miejski dla osady[11].
W roku 1624 Stanisław Koniecpolski, hetman, odstępuje dobra Rossosz Mikołajowi Firlejowi, kasztelanowi wojnickiemu. Miasto miało wtedy 242 domy na części dziedzica i kilkanaście na kościelnych placach a także 3 młyny, 13 rzemieślników palących gorzałkę i 2 warzących piwo.
Po spaleniu i rabunku przez Lisowczyków w 1640 r. Zbigniew Firlej ponowił dawne przywileje miasta co stało się w 1645 r. Dobra wraz z miastem przechodziły kolejno do Rysińskich, Potockich, Ossolińskich.
Rozwój miasta przerwał potop szwedzki z lat 1655-1660. Rossosz został zniszczony i ograbiony przez wojska szwedzkie z następnie przez oddziały księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego. Wojny i panujące w tamtym okresie epidemie spowodowały, że znacznie spadła liczba mieszkańców Rossosza.
Z początkiem XVIII w. Rossosz stał się własnością Potockich, a następnie Ossolińskich. Pod koniec XVIII w. rozpoczął się spór mieszczan rossoskich z dziedzicami miasta, którzy nie chcieli uznać przywilejów mieszczan wynikających z prawa magdeburskiego. Procesy sądowe trwały kilkadziesiąt lat[12].
Kongres wiedeński z lat 1814-1815 potwierdził przynależność Rossosza do zaboru rosyjskiego (część Królestwa Kongresowego w składzie Imperium Rosyjskiego).
W 1827 r. było 176 domów i 1092 mieszkańców.
W 1861 r. parafia Rossosz obejmowała 5639 katolików (rzymskich i greckich) i 270 izraelitów. Rossosz jako gmina obejmuje wówczas tylko samą osadę Rossosz. Graniczy z osadą Łomazy, ma 1896 mieszkańców i 9750 mórg. Sąd gminny okręgu II w osadzie Łomazy (oddalonej o 6 wiorst). Najbliższa stacja pocztowa i droga żelazna w Białej Podlaskiej.
Około 1862 r. posiadał miasto i dobra Jan Skibiczewski. Kościół katolicki pw. św. Stanisława biskupa został zniszczony przez pożar około 1861 r. nabożeństwo odprawiane było potem w kaplicy cmentarnej[11].
17 listopada 1863 r. w Rossoszu doszło do zwycięskiej bitwy powstańców styczniowych z pod dowództwem Karola Krasińskiego z wojskami rosyjskiego zaborcy. W walkach zginęło 13 powstańców i 65 Rosjan. Zbiorowa mogiła poległych powstańców znajduje się na starym cmentarzu w Rossoszu[13].
1 stycznia 1870 r. Rossoszowi odebrano prawa miejskie za uczestnictwo mieszkańców w powstaniu styczniowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu i zamieniono na osadę. W latach nasilonej rusyfikacji Rossosz był miejscem prześladowań religijnych, co skutkowało m.in. bojkotem szkoły prawosławnej. Po upadku powstania styczniowego, wskutek represji, ludność zmuszano do przechodzenia na prawosławie (zwłaszcza po 1875 roku)[14].
W 1905 r. ludność Rossosza wzięła udział w zjeździe polityczno-religijnym w lesie Sumierz. Manifestowano przywiązanie do mowy polskiej i religii rzymskokatolickiej. W tym czasie zdecydowana większość mieszkańców wyznawało rzymski katolicyzm, ale do 1947 r. istniała też mniejszość prawosławna[15].
W 1915 roku wycofujące się zaborcze wojska rosyjskie spaliły Rossosz. Spłonęła większość budynków mieszkalnych i gospodarskich. Rossosz znalazł się pod zarządem niemieckiej wojskowej Komendy Etapów Ober-Ost. Wielu mieszkańców Rossosza należało do powołanej w 1916 r. Polskiej Organizacji Wojskowej.
W latach II wojny światowej Rossosz był aktywnym ośrodkiem konspiracyjnym. To tu powstały pierwsze w okupowanej Polsce konspiracyjne gazetki „Polska Ludowa" i „Nowa Chłopska Wieś". Działały Ludowy Związek Kobiet. Rossosz był miejscem zakonspirowanej komórki ZWZ, a następnie AK. Proboszcz parafii ks. dr Stanisław Foryś był inicjatorem, a później komendantem podlaskim organizacji Kadra Powstańców Niepodległościowych. Na plebanii funkcjonowała tajna radiostacja. Rossosz był silnym ośrodkiem działalności Batalionów Chłopskich. W 1944 r. w okolicach Rossosza powstała i działała leśna Szkoła Podchorążych BCh. Założycielem i pierwszym komendantem był Stefan Skoczylas. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Rossoszu[16].
W 1973 r. Rossosz włączono do gminy Łomazy. Po wielu latach starań mieszkańców 1 stycznia 1984 r. ponownie utworzono gminę Rossosz.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Remiza strażacka -
Bank Spółdzielczy -
Drewniany kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława -
Mogiła powstańców styczniowych na cmentarzu unicko-katolickim
_Rossosz_3.JPG)
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1983)[17]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116680
- ↑ Wieś Rossosz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-12-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1083 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.
- ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-03]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ a b c Rossosz (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 776.
- ↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] Urszula Lewandowska, Krystyna Malik, Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rossosz al. Rossosze (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 776.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części wsi |
|
