Tarłów

Tarłów
	wieś
	; Kościół św. Trójcy
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	opatowski
Gmina	Tarłów
Liczba ludności (2011)	926
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	27-515
Tablice rejestracyjne	TOP
SIMC	0808570
	Położenie na mapie gminy Tarłów Tarłów
	Położenie na mapie Polski Tarłów
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Tarłów
	Położenie na mapie powiatu opatowskiego Tarłów
	51°00′07″N 21°42′52″E/51,001944 21,714444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Artykuł	51°0′7″N 21°42′52″E
- błąd	39 m
WD	51°0'N, 21°42'E, 50°58'N, 21°42'E
- błąd	2314 m
Odległość	1092 m

Tarłów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim. Siedziba gminy Tarłów^[4]^[5].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy^[6].

Integralne części wsi Tarłów^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0808587	Górki	część wsi

W latach 1550–1870 samodzielne miasto. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Tarłów. W latach 1975–1998 Tarłów położony był w województwie tarnobrzeskim.

Miejscowość leży na trasie zielonego szlaku rowerowego im. Witolda Gombrowicza oraz przy drodze krajowej nr 79.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1550 Andrzej Tarło założył na terenach wsi Czekarzewice miasto Tarłów^[7]. Miejscowość otrzymała prawa miejskie na podstawie przywileju wydanego przez króla Zygmunta Augusta w Piotrkowie. Również na podstawie przywileju mieszczanie tarłowscy byli zwolnieni z płacenia podatków przez kolejne 20 lat. W 1614 powstał pierwszy, drewniany kościół, ufundowany przez Mikołaja Oleśnickiego. W 1629 roku właścicielem miasta w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Mikołaj Olesnicki^[8]. W 1636 r. wybudowano szpital, a w 1647 kościół drewniany został zastąpiony murowanym kościołem pw. Świętej Trójcy, który stoi w Tarłowie do dzisiaj.

W czasie potopu szwedzkiego Tarłów został w ogromnym stopniu zniszczony przez Szwedów. W 1664 król Jan Kazimierz wydał miejscowym garncarzom przywilej zezwalający na swobodny handel oraz wolny spław towarów Wisłą do Gdańska. W XVIII wieku Tarłów podupadł. Pragnąc pomóc miastu, król Stanisław August Poniatowski nadał mu pierwotne przywileje z 1550.

W 1851 miasto zostało zniszczone przez wielki pożar. Ocalał tylko kościół Świętej Trójcy i cztery domy. W czasie powstania styczniowego przebywał tu oddział Dionizego Czachowskiego. Po powstaniu, w 1869, Tarłów utracił prawa miejskie. W 1873 epidemia cholery zdziesiątkowała mieszkańców Tarłowa. Na cholerę umarli miejscowi mistrzowie garncarscy. Nastąpił upadek rzemiosła.

W 1877 w Tarłowie powstał sąd gminny, w 1905 remiza straży pożarnej. Od 1927 działa szkoła powszechna, której budynek po rozbudowie służy do dzisiaj. W 1915 w rejonie Tarłowa bitwę z Rosjanami stoczyła I Brygada Legionów Polskich. W 1929 w Tarłowie powstał kościół i parafia polskokatolicka.

Podczas okupacji hitlerowskiej, 12 maja 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2200 Żydów. W 29 października 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[9]. W 1943 powstała kompania AK Tarłów, o kryptonimie Próg. W czasie okupacji w Tarłowie i okolicach miały miejsce masowe egzekucje. W 1944 w rejonie Tarłowa toczyły się walki o przyczółek baranowsko-sandomierski. Do walki z Niemcami przystąpiły także miejscowe oddziały Armii Krajowej.

W latach powojennych Tarłów był siedzibą gminy, początkowo w województwie kieleckim, a od 1975 w województwie tarnobrzeskim. Od 1999 Tarłów administracyjnie należy do powiatu opatowskiego, w województwie świętokrzyskim.

Osoby związane z Tarłowem[edytuj | edytuj kod]

Stanisław Ładyka (ur. 1 stycznia 1928, zm. 24 sierpnia 2012 w Tarłowie) – profesor ekonomii, specjalista z dziedziny żeglugi i handlu zagranicznego, rektor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie i współtwórca Uniwersytetu Gdańskiego

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Trójcy ufundowany w 1647 roku przez starostę opoczyńskiego Zbigniewa Oleśnickiego i zbudowany w stylu wczesnobarokowym na planie krzyża. Konsekrowany w 1655 roku. Fasadę przebudowano w 1782 roku. Na fasadzie znajduje się rzeźba wyobrażająca Trójcę Świętą; przedłużeniem fasady są wieże z dzwonami z 1653; sklepienie prezbiterium ozdobione jest cenną dekoracją stiukową z motywami roślinnymi i sceną Wniebowzięcia; w środku kościoła znajdują się wejścia do krypt grobowych. Dostrzegalne jest podobieństwo kościoła w Tarłowie do kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie.
- w kaplicy Pana Jezusa znajduje się jedna z najcenniejszych w Polsce XVII wiecznych dekoracji stiukowych, która przedstawia taniec śmierci. Jej autor pozostaje nieznany.

Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.571 z 27.07.1931 i z 15.06.1967)^[10].

Cmentarz parafialny, najstarsza część z przełomu XVIII i XIX w. (nr rej.: A.572 z 14.06.1988)^[10].
Dawny cmentarz żydowski z przełomu XVI i XVII w. (nr rej.: A.573 z 14.06.1988)^[10].
Ruiny synagogi z 1786

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Tarłowie, od 1997 roku, działa klub piłki nożnej, KS Tarłów, występujący w sezonie 2019/20 w B klasie, będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce. Największym sukcesem zespołu do roku 2019, były występy w klasie okręgowej, w sezonie 2007/2008.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wieś Tarłów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-04-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1279 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Tarłów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 175 .
↑ Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 51.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 334 .
↑ ^a ^b ^c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023, s. 40 [dostęp 2015-12-15] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona internetowa Gminy Tarłów

[pwl-1] Wieś Tarłów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-04-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1279 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[par-6] Opis parafii na stronie diecezji

[7] Tarłów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 175 .

[8] Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 51.

[9] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 334 .

[zabytek-10] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023, s. 40 [dostęp 2015-12-15] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Bronisławów Brzozowa Cegielnia Ciszyca Dolna Ciszyca Górna Ciszyca Przewozowa Ciszyca-Kolonia Czekarzewice Drugie Czekarzewice Pierwsze Dąbrowa Dąbrówka Dorotka Duranów Hermanów Janów Julianów Kolonia Dąbrówka Kozłówek Leśne Chałupy Łubowa Maksymów Mieczysławów Ostrów Potoczek Słupia Nadbrzeżna Słupia Nadbrzeżna-Kolonia Sulejów Tadeuszów Tarłów Teofilów Tomaszów Wesołówka Wólka Lipowa Wólka Tarłowska Zemborzyn Pierwszy
Kolonia	Potoczek-Kolonia
Osada leśna	Leśniczówka
Części wsi	Abramówka Błonie Gąsiniec Górki Grobla Jabrzędzina Kolonia Kolonia Kostusin Kolonia Ostrów Kruków Lipcówka Piaski Pod Jeziorem Pod Świętym Janem Podgórze Potoczek-Spółdzielnia Przymiarki Saganówka Ścięgna (Czekarzewice Pierwsze) Ścięgna (Wólka Tarłowska) Wielki Dół Za Łysą Górą Zagacie Zagórze (Ciszyca Dolna) Zagórze (Duranów) Zakościele
Przysiółki wsi	Chałupki Dębniak Jadwigów Karczemka Kępa Kolczyńska Leopoldów Zaduranów Zemborzyn Kościelny

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–73)
Miasta (do 1973 →)	Ciepielów (do 1870) Grabowiec (do 1870) Iłża (do 1870 i od 1925) Kazanów (do 1870) Lipsko (do 1870) Starachowice (1949–52 →) Starachowice–Wierzbnik (1939–49) Sienno (do 1870) Solec (do 1870) Tarłów (do 1870) Wąchock (do 1870) Wierzbnik (do 1870 i 1916–39)
Gminy wiejskie (1867–1954 i w 1973 →)	Błaziny (do 1954) Brody (w 1973) Brzezie (w 1973) Chotcza (do 1954) Chybice (do?) Ciepielów (do 1954) Ciszyca (Górna) (do 1930) Dziurków (1870–1954) Iłża (1870–1924) Iłża (w 1973) Krępa Kościelna (1930–54) Krzyżanowice (do 1954) Lipsko (do 1954) Lubienia (do 1890/1906) Łaziska (do 1954) Miechów (do 1954) Mirzec Pawłowice (do 1954) Pawłów (w 1973) Pętkowice (do 1954) Rzeczniów Rzepin (do 1954) Sienno (do 1954) Skarżysko Kościelne Solec (do 1870) Solec (1870–1954) Starachowice (do 1870) Styków (1919–1954) Tarczek (do 1954) Tarłów (1930–54) Wąchock (od 1929) Wielka Wieś (do 1929) Wierzbnik (1870–1919) Wierzchowiska (do 1930)
Gromady (1954–72)	Alojzów (1954–61) Bałtów (1954–55 →) Bąkowa (1954–55 →) Białobrzegi (1954–55 →) Błaziny (1954–72) Brody (1954–72) Brzezie (1954–72) Chotcza (1954–55 →) Chwałowice (1954–68) Chybice (1954–72) Ciepielów (1954–55 →) Ciszyca (1954–55 →) Czekarzewice (1954–55 →) Czerwona (1954–61) Długowola (1954–55 →) Gadka (1954–68) Gozdawa (1954–55 →) Grabków (1954–59) Grabowiec (1954–72) Jasieniec Iłżecki (1954–72) Jasieniec Solecki (1954 →) Jawór (1954–55 →) Kałków (1954–59) Kazanów (1954 →) Kowalków (1959–72) Krępa Kościelna (1954–55 →) Krzyżanowice (1954–72) Krzyżanówka (1954–57 →) Kuczów (1961–72) Lipa Miklas (1954–55 →) Lipsko (1954–55 →) Lubienia (1954–72) Majków (1954–61) Michałów (1954–61) Mirzec (1954–72) Niedarczów (1954–61 →) Okół (1954–55 →) Olechów (1954–55 →) Osówka (1954–55 →) Ostrownica (1954–59) Ostrożanka (1954–68) Pakosław (1954–61) Parszów (1954–72) Pasztowa Wola (1954–72) Pawłowice (1954–55 →) Pawłów (1954–72) Pcin (1954 →) Pętkowice (1954–55 →) Prendocin (1954–59) Przedmieście Dalsze (1954–55 →) Radkowice (1961–72) Rzeczniów (1954–72) Rzepin (1954–68) Sadkowice (1954–55 →) Seredzice (1954–59) Sienno (1954–55 →) Skarżysko Kościelne (1954–72) Skarżysko Książęce (1954–68 →) Solec (1954–55 →) Styków (1954–61) Sulejów (1954–55 →) ~~Staw Kunowski~~ (←~~1959~~) Szymanów (1954–55 →) Świesielice (1954–55 →) Świślina (1954–61) Tarczek (1954–72) Tarłów (1954–55 →) Trębowiec (1954–61) Trzemcha (1954–55 →) Tymienica (1954–55 →) Walentynów (1954–55 →) Wąchock (1954–72) Wielgie (1954–55 →) Wielka Wieś (1954–68) Wola Solecka (1954–55 →) Wólka (1954–59)