Ujazd (powiat tomaszowski): Różnice pomiędzy wersjami

Ujazd
	{{{rodzaj miejscowości}}}
	; Pomnik Tadeusza Kościuszki stojący na pl. Kościuszki w latach 1979-2010
Państwo	łódzkie
Powiat	tomaszowski
Gmina	Ujazd
Liczba ludności	ok. 1700
Strefa numeracyjna	(+48) 44
Kod pocztowy	97-225
Tablice rejestracyjne	ETM
SIMC	0554721
	Położenie na mapie brak Brak mapy: łódzkie Ujazd
	Położenie na mapie świata Ujazd
	51,59444°N 19,92694°E/51,594444 19,926944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:21, 20 paź 2017

Ujazd – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Ujazd. Geograficznie: Polska środkowa, Mazowsze, Równina Piotrkowska. Był miastem szlacheckim^[1].

Przez miejscowość przepływa rzeczka Piasecznica, lewobrzeżny dopływ Czarnej.

Historia

Ujazd wzmiankowany został po raz pierwszy w 1283 r. jako włość rycerska Racibora, podłowczego łęczyckiego. W 1428 r. Władysław Jagiełło nadał wsi, należącej do Piotra Tłuka ze Strykowa, miecznika łęczyckiego, prawa miejskie; w ten sposób Ujazd zaliczony został do rzędu miast prywatnych. W 1476 r. słynny polski dowódca z okresu Wojny trzynastoletniej Piotr Dunin zakupił miasto wraz z zamkiem oraz przynależnymi wsiami od Stanisława Warszyckiego za 8 tysięcy florenów węgierskich i część wsi Święte w powiecie brzesko-kujawskim. Piotr Dunin wkrótce rozbudował istniejący tu już wcześniej zamek. Mimo wzniesienia tu rezydencji właścicieli, poszerzenia miejscowości o „nowe miasto” i kilkakrotnego potwierdzenia przywilejów miejskich, Ujazd nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek. Na jego losach negatywnie odbił się od lat 20 XIX w. dynamiczny rozwój pobliskiego Tomaszowa, założonego przez rodzinę Ostrowskich – właścicieli Ujazdu od XVIII w. W 1870 r. liczące niespełna 1200 mieszkańców miasteczko zaliczone zostało wraz z kilkuset innymi lokacjami Królestwa Kongresowego do rzędu wsi przez administrację carską. Sytuacji tej nie zmieniło przejściowe ożywienie gospodarcze miejscowości, spowodowane wybudowaniem przez Ujazd linii kolejowej między Koluszkami a Tomaszowem w 1885 r. Okupacja niemiecka 1939–1945 przyniosła wymordowanie społeczności żydowskiej, tradycyjnie stanowiącej istotną część ludności Ujazdu (64% w 1870 r.).

Do 1953 roku miejscowość była siedzibą gminy Łazisko. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Zabytki

Ujazd zachował zręby miejskiego układu przestrzennego z dwoma rynkami (stare i nowe miasto), małomiasteczkowym typem zabudowy oraz rezydencją szlachecką. Do wyróżniających się obiektów w miejscowości należą:

kościół św. Wojciecha, barokowy z l. 1676-80
pałacyk Ostrowskich, wzniesiony na XV-wiecznych fundamentach, wielokrotnie przebudowywany w XIX i XX w., otoczony parkiem krajobrazowym (14 ha).

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[2] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kościół parafialny pw. św. Wojciecha, 2 poł. XVII w., nr rej.: 14-I-14 z 20.09.1947 oraz 14 z 27.05.1967
dzwonnica, XVIII w., nr rej.: 372 z 27.05.1967
kaplica cmentarna pw. św. Anny, 1834 ?, nr rej.: 410-I-19 z 20.09.1947
plebania, obecnie dom parafialny, drewniana, 1850, nr rej.: 391-I-17 z 24.05.1947 oraz 339 z 30.05.1967
pałacyk Ostrowskich (założycieli Tomaszowa Mazowieckiego), przebudowany w 1812, nr rej.: 371 z 27.05.1967

W latach 1979–2010 charakterystycznym elementem krajobrazu Ujazdu był pomnik Tadeusza Kościuszki na pl. Kościuszki. Był on rzadkim w rzeźbie przykładem przedstawienia postaci jedynie od kolan w górę^[3]. Przy okazji zmiany wyglądu placu pomnik został usunięty a następnie odkupiony przez prywatną osobę i ustawiony na klombie na posesji.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Ujeździe

Bibliografia

"Z dziejów Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego. Rezydencje, kościół, miasteczko", red. L. Kajzer, Łódź–Ujazd 2005

↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 19 września 2008].
↑ Adam Czerwiński: Lokalny patriotyzm: Po co Tadeuszowi Kościuszce nogi?. Gazeta.pl, 29 kwietnia 2010. [dostęp 30 kwietnia 2010].. Pomnik „do kolan” powstał w skutek uszkodzenia dolnej część formy wykonywanej w zakładach w Niewiadowie (rzeźba wykonana z żywicy poliestrowej). Za zgodą twórcy pomnika obcięto uszkodzony fragment.

Linki zewnętrzne

Ujazd, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 761 .

[1] Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.

[2] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 19 września 2008].

[3] Adam Czerwiński: Lokalny patriotyzm: Po co Tadeuszowi Kościuszce nogi?. Gazeta.pl, 29 kwietnia 2010. [dostęp 30 kwietnia 2010].. Pomnik „do kolan” powstał w skutek uszkodzenia dolnej część formy wykonywanej w zakładach w Niewiadowie (rzeźba wykonana z żywicy poliestrowej). Za zgodą twórcy pomnika obcięto uszkodzony fragment.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 36: / Linia 36: @@
 == Historia ==
-Ujazd wzmiankowany został po raz pierwszy w 1283 r. jako włość rycerska Racibora, podłowczego łęczyckiego. W 1428 r. Władysław Jagiełło nadał wsi, należącej do Piotra Tłuka ze Strykowa, miecznika łęczyckiego, prawa miejskie; w ten sposób Ujazd zaliczony został do rzędu miast prywatnych. Mimo wzniesienia tu rezydencji właścicieli, poszerzenia miejscowości o „nowe miasto” i kilkakrotnego potwierdzenia przywilejów miejskich, Ujazd nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek. Na jego losach negatywnie odbił się od lat 20 XIX w. dynamiczny rozwój pobliskiego [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowa]], założonego przez rodzinę Ostrowskich – właścicieli Ujazdu od XVIII w. W 1870 r. liczące niespełna 1200 mieszkańców miasteczko zaliczone zostało wraz z kilkuset innymi lokacjami [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] do rzędu wsi przez administrację carską. Sytuacji tej nie zmieniło przejściowe ożywienie gospodarcze miejscowości, spowodowane wybudowaniem przez Ujazd linii kolejowej między Koluszkami a Tomaszowem w 1885 r. Okupacja niemiecka 1939–1945 przyniosła wymordowanie społeczności żydowskiej, tradycyjnie stanowiącej istotną część ludności Ujazdu (64% w 1870 r.).
+Ujazd wzmiankowany został po raz pierwszy w 1283 r. jako włość rycerska Racibora, podłowczego łęczyckiego. W 1428 r. Władysław Jagiełło nadał wsi, należącej do Piotra Tłuka ze Strykowa, miecznika łęczyckiego, prawa miejskie; w ten sposób Ujazd zaliczony został do rzędu miast prywatnych. W 1476 r. słynny polski dowódca z okresu [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]] [[Piotr Dunin]] zakupił miasto wraz z zamkiem oraz przynależnymi wsiami od Stanisława Warszyckiego za 8 tysięcy florenów węgierskich i część wsi Święte w powiecie brzesko-kujawskim. Piotr Dunin wkrótce rozbudował istniejący tu już wcześniej zamek. Mimo wzniesienia tu rezydencji właścicieli, poszerzenia miejscowości o „nowe miasto” i kilkakrotnego potwierdzenia przywilejów miejskich, Ujazd nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek. Na jego losach negatywnie odbił się od lat 20 XIX w. dynamiczny rozwój pobliskiego [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowa]], założonego przez rodzinę Ostrowskich – właścicieli Ujazdu od XVIII w. W 1870 r. liczące niespełna 1200 mieszkańców miasteczko zaliczone zostało wraz z kilkuset innymi lokacjami [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] do rzędu wsi przez administrację carską. Sytuacji tej nie zmieniło przejściowe ożywienie gospodarcze miejscowości, spowodowane wybudowaniem przez Ujazd linii kolejowej między Koluszkami a Tomaszowem w 1885 r. Okupacja niemiecka 1939–1945 przyniosła wymordowanie społeczności żydowskiej, tradycyjnie stanowiącej istotną część ludności Ujazdu (64% w 1870 r.).
 Do 1953 roku miejscowość była siedzibą [[gmina Łazisko|gminy Łazisko]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość należała administracyjnie do [[województwo piotrkowskie|województwa piotrkowskiego]].
@@ Linia 60: / Linia 60: @@
 == Zobacz też ==
 * [[Cmentarz żydowski w Ujeździe (województwo łódzkie)|Cmentarz żydowski w Ujeździe]]
+== Bibliografia ==
+* "Z dziejów Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego. Rezydencje, kościół, miasteczko", red. L. Kajzer, Łódź–Ujazd 2005
 {{Przypisy}}

Siedziba gminy	Ujazd
Sołectwa	Bielina Bronisławów Buków Ciosny Dębniak Helenów Józefin Lipianki Łominy Maksymów Niewiadów Ojrzanów Olszowa Osiedle Niewiadów Przesiadłów Sangrodz Skrzynki Stasiolas Ujazd Wólka Krzykowska Wykno Zaosie
Miejscowości niesołeckie	Aleksandrów Buków-Parcel Józefów Kolonia Dębniak Kolonia Olszowa Kolonia Ujazd Konstancin Leszczyny Łączkowice Marszew Mącznik Młynek Niewiadów-Kolonia Olszowa-Piaski Szymanów Teklów Tobiasze Władysławów Wygoda Zaosie-Bronisławów Zaosie-Mącznik

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Będków (do 1870) Brzeziny Głowno (do 1870 i 1925–40 →) Jeżów (do 1870) Koluszki (de facto od 1940, de jure od 1949) Stryków (do 1870 i od 1923) Tomaszów (Mazowiecki) (do 1948 →) Ujazd (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bedoń (do 1874) Będków (od 1868) Biała (do 1954) Bratoszewice (do 1954) Brzeziny (od 1973) Ciosny (do 1954) Długie (1868–1953) Dmosin Dobra (do 1954) Gałków (do 1874) Gałkówek (1874–1954) Głowno (191?–25) Jeżów (od 1953) Katarzynów (do 1868 i 1953–54) Koluszki (od 1973) Lipiny (do 1954) Łazisko (do 1953) Łaznów (do 1953) Mikołajów (1868–1954) Mroga Dolna (do 1953) Niesułków (do 1954) Nowosolna (od 1973) Popień (do 1953) Rogów (od 1953) Rokiciny (od 1953) Stryków (191?–23) Stryków (od 1973) Ujazd (od 1953)
Gromady (1954–72)	Andrespol (1954–57 →) Będków (1954–72) Biała (1954–56 →) Borowa (1954–59) Bratoszewice (1954–72) Bronowice (1954–72) Chrusty Nowe / Nowe Chrusty (1954–72) Ciosny (1959–72) Dąbrówka Duża (1954–72) Dmosin (1954–72) Dobra (1954–72) Drzazgowa Wola (1954–59) Gałków Duży (1954–72) Gałkówek-Kolonia (1954–72) Janków (1954–59) Jeżów (1954–72) Kalonka (1954–59) Katarzynów (1954–72) Kołacin (1954–72) Koźle (1954–72) Lipiny (1954–72) Łaznów (1954–72) Nadolna (1954–61) Niesułków (1954–72) Niewiadów (1954–72) Olszowa (1954–59) Popielawy (1954–59) Prażki (1954–59) Redzeń Stary (1954–61) Rogów (1954–72) Rokiciny (1954–72) Różyca (1954–72) Skoszewy Stare / Stare Skoszewy (1954–72) Smardzew (1954–56 →) Swędów (1954–59) Ujazd (1954–72) Wierzchy (1954–59) Wola Cyrusowa (1954–59) Wola Łokotowa (1954–68) Zaborów (1954–72) Zawada (1954–72)