Kołbiel

Kołbiel
	wieś
	; Kościół parafialny pw. św. Trójcy
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	otwocki
Gmina	Kołbiel
Wysokość	126 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1819
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-340
Tablice rejestracyjne	WOT
SIMC	0674767
	Położenie na mapie Polski Kołbiel
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kołbiel
	Położenie na mapie powiatu otwockiego Kołbiel
	Położenie na mapie gminy Kołbiel Kołbiel
	52°03′52″N 21°29′00″E/52,064444 21,483333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kołbiel – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie otwockim, w gminie Kołbiel^[4]^[5]. Siedziba gminy Kołbiel oraz rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy. Ośrodek sztuki ludowej znany m.in. z pasiaków i kilimów. Dawniej miasto, Kołbiel uzyskała lokację miejską w 1532 roku, zdegradowana w 1870 roku^[6]. W drugiej połowie XVI wieku Kołbiel położona była w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Integralne części wsi Kołbiel^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0674773	Piaski	część wsi

Kołbiel leży na Równinie Garwolińskiej, na południowy wschód od Otwocka, przy drodze krajowej nr 17, będącej częścią drogi międzynarodowej E372 oraz drodze krajowej nr 50, nad rzeką Świder, w odległości 3 kilometrów od wsi przystanek kolejowy Kołbiel.

Historia

Ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą˛ ze starożytności i wczesnego średniowiecza. Wieś założona w 1326 r. przy przeprawie przez Świder na trakcie z Czerska do Liwu. Pierwsze wzmianki o Kołbieli pochodzą z 1407 roku, gdy prawdopodobnie został pobudowany drewniany kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy, ufundowany przez Mikołaja Kurzca herbu Jasieńczyk z rodu Kolibielskich z Kołbieli (Kolibieli) i Mikołaja herbu Pobóg z Sufczyna. W 1422 roku biskup poznański Andrzej Łaskarz z Gosławic podniósł ów kościół do rangi kościoła parafialnego. Obecny kościół wybudowany został według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w 1901 r. w stylu neogotyckim. W kościele parafialnym znajduje się barokowy ołtarz główny św. Trójcy z XVII w., drewniane ołtarze boczne w stylu renesansowym: św. Józefa z XVI w. i Miłosierdzia Bożego. Parafia w Kołbieli należy do dekanatu mińskiego św. Antoniego, diecezji warszawsko-praskiej.

Kołbiel niegdyś posiadała prawa miejskie (miasto prywatne), nadane w 1532 roku przez króla Zygmunta I Starego, potwierdzone w 1624. Podobnie jak wiele innych miejscowości z zaboru rosyjskiego Kołbiel utraciła prawa miejskie w roku 1869 na mocy ukazu carskiego. W 1806 roku Kołbiel nabywają Zamoyscy, przyczynia się to do ożywienia miasta. W 1877 roku uruchomienie Nadwiślańskiej Linii Kolejowej. W 1853 roku powstała w Kołbieli gmina żydowska, do II wojny światowej istniała drewniana synagoga.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 16 eskadra towarzysząca^[8].

W 1941 Niemcy utworzyli w Kołbieli getto dla ludności żydowskiej^[9]. Przebywało w nim ok. 1000 Żydów z powiatu mińskiego^[9]. 27 września 1942 getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy wywiezieni do obozu zagłady w Treblince^[9]. W 1944 miały miejsce ciężkie walki wojsk pancernych Armii Czerwonej z Niemcami.

Kołbielska sztuka ludowa

Okolice Kołbieli słyną z odrębnej kultury ludowej, jednym z jej przejawów jest tradycyjny strój kobiecy szyty z tkaniny samodziałowej. Na przenośnych warsztatach tkackich zwanych staciwami powstają tkaniny lniano-wełniane o charakterystycznym układzie bardzo drobnych kolorowych prążków, które występują w skupiskach na jednobarwnym, najczęściej czerwonym tle. W podobny sposób tworzone są chodniki zwane szmaciakami oraz narzuty i tkaniny pościelowe. Do dziś pielęgnowana jest tradycja wycinanek z kolorowego papieru glansowanego. W Kołbieli i okolicy zachowało się miejscowe budownictwo drewniane^[10].

Zabytki

Kościół parafialny pw. św. Trójcy, wybudowany w latach 1897–1901 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego.
Murowana, neogotycka plebania z końca XIX w.
Kaplica grobowa Zamoyskich według projektu W. Strzałkowskiego, na cmentarzu Parafialnym.
Zespół pałacowy Zamoyskich — Stara Wieś.
Pałac wzniesiony ok. 1866 r. według projektu Leandra Marconiego dla hr. Józefa Zamoyskiego.
Park krajobrazowy.
Granitowy obelisk z II poł. XIX w. ku czci Józefa hr. Zamoyskiego (1833–78)
Cmentarz żydowski w Kołbieli

Ludzie związani z Kołbielą‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kołbielą‎.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 56329
↑ Wieś Kołbiel w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-13] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 492 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 352. ISBN 83-206-0795-7.
↑ ^a ^b ^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 238. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński, "Mazowsze, mały przewodnik", Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 138

Linki zewnętrzne

Kołbiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 103 .
Kołbiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 272 .
Historia Kołbieli i wycieczka po okolicach
Cmentarz żydowski w Kołbieli

Zobacz też

Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 56329

[pwl-2] Wieś Kołbiel w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-13] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 492 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.

[7] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.

[8] Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 352. ISBN 83-206-0795-7.

[Pilichowski238-9] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 238. ISBN 83-01-00065-1.

[mazowsze-10] Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński, "Mazowsze, mały przewodnik", Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 138

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Antoninek Bocian Borków Chrosna Chrząszczówka Człekówka Dobrzyniec Gadka Głupianka Gózd Karpiska Kąty Kołbiel Lubice Nowa Wieś Oleksin Podgórzno Radachówka Rudno Rudzienko Sępochów Siwianka Skorupy Stara Wieś Druga Sufczyn Teresin Władzin Wola Sufczyńska
Kolonie	Bolechówek Kujawki Wilczarz
Części wsi	Anielinek Cegielnia Anielińska Chrosna-Kolonia Czereńka Człekówka-Kolonia Dudzianka Karpiska-Kolonia Kolonia pod Kątami Kresy Małe Rudno Miodowa Włóka Nowinki Nowiny Pęchery Piaski Sokoły Stara Wieś Trzecia-Kolonia Tarachowizna Utrata

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–1939) woj. warszawskie (1945–1975)
Miasta	Cegłów (do 1870) Dobre (do 1852) Kałuszyn Kamieńczyk (1915–19) Karczew (do 1870) Kołbiel (do 1870) Latowicz (do 1870 i 1915–19) Mińsk Mazowiecki (Nowomińsk) (Otwock (1916–24 →)) Siennica (do 1870) Stanisławów (do 1870 i 1915–19)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Barcząca (1867–18??) Cegłów (1870–1954 i 1973–1975) Chrościce (1867–1954) Czarnogłów (← 1927–39) Dębe Małe (1867–70) Dębe Wielkie (1867–1954 i 1973–1975) Dobre (1973–1975) Duchnów (1867–70) Glinianka (1867–1954) Halinów (1973–1975) Iwowe (1867–1954) Jakubów (1867–1954 i 1973–1975) Jeruzal (1923–54) Kałuszyn (1867–70) Kałuszyn (1973–1975) (Karczew (1916–24→)) Kołbiel (1870–1954) Kuflew (1867–1954) Latowicz (1870–1915 i 1919–54) Latowicz (1973–1975) Ładzyń (1867–1939) Łaziska (1867–70) Łukowiec (1867–1923) Mienia (1867–70) Mińsk (Mazowiecki) (1867–1954 i 1973–1975) Mrozy (1973–1975) Otwock (1867–1916 →) Ruda (1867–70) Rudno (1867–70) Rudzienko (← 1916–54) Siennica (1867–1954 i 1973–1975) Stanisławów (1870–1915 i 1919–54) Stanisławów (1973–1975) Stara Wieś (1867–68) Wiązowna (1867–1916/1924→) Wielgolas (1867–70 i 1923–54)
Gromady (1954–1972)	Barcząca (1954–1961) Brzóze (1954–1961) Budy Janowskie (1954–1961) Cegłów (1954–1972) Chrośla (1954–1959) Cielechowizna (1954–1968) Czarnogłów (1954–1957) Dębe Małe (1954–1961) Dębe Wielkie (1954–1972) Dobre (1954–1972) Glinianka (1954–1957 →) Grodzisk (1954–1968) Groszki Nowe (← 1958–68) Grzebowilk (1954–1959) Iwowe (1954–1972) Jakubów (1954–1972) Jeruzal (1954–1972) Jędrzejów Nowy (1954–1959) Kałuszyn (1954–1972) Kąty (1954–1957 →) Kiczki (1954–1961) Kluki (1954–1959) Kołbiel (1954–1957 →) Kuflew (1954–1972) Latowicz (1954–1972) Lipiny (1954–1961) Ładzyń (1954–1972) Łaziska (1954–1959) Mińsk Mazowiecki (1961–72) Mrozy (1954–1972) Niedziałka Stara (1954–1961) Nowy Zglechów (1954–1961) Pogorzel (1954–1961) Posiadały (1954–1957) Pustelnik (1954–1972) Rudno (1954–58) Rudzienko k/Dobrego (1954–1972) Rudzienko k/Kołbieli (1954–1972) Rynia (1954–1959) Rządza (1954–1959) Siennica (1954–1972) Sołki (1954–1968) Stanisławów (1954–1972) Starogród (1954–1959) Stojadła (1954–1972) Sufczyn (1954–1957 →) Wielgolas (1954–1972) Wiśniew (1954–1972) Wola Rafałowska (1954–1961) Zamienie (1954–1961) Żaków (1954–1959)