Wohyń

Wohyń
	wieś
	; Kościół par. pw. św. Anny Samotrzeciej
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	radzyński
Gmina	Wohyń
Liczba ludności (2021)	1920
Strefa numeracyjna	83
Kod pocztowy	21-310
Tablice rejestracyjne	LRA
SIMC	0022527
	Położenie na mapie gminy Wohyń Wohyń
	Położenie na mapie Polski Wohyń
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Wohyń
	Położenie na mapie powiatu radzyńskiego Wohyń
	51°45′24″N 22°46′55″E/51,756667 22,781944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Wohyń – wieś (dawne miasto) w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie radzyńskim, w gminie Wohyń, ok. 10 km od Radzynia Podlaskiego^[6]^[5].

Wohyń uzyskał lokację miejską w 1522 roku, zdegradowany w 1869 roku^[7]. Wohyń położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[8]. Miasto ekonomii brzeskiej w drugiej połowie XVII wieku^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bialskopodlaskim.

Miejscowość jest siedzibą gminy Wohyń. Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa: Wohyń I i Wohyń II^[10]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła mieszkańców^[11].

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Wohyń^[6]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0022533	Chmielińskie	część wsi
0022540	Łysa Góra	część wsi
0022556	Nowinki	część wsi
0022562	Nowozielona	część wsi
0022579	Ogrody	część wsi
0022585	Podbraniczne	część wsi
0022591	Przymiarki	część wsi
0022600	Stasiewizna	część wsi
0022616	Zalesie	część wsi
0022622	Zapoprzeczne	część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początkowe dzieje Wohynia związane są z postacią Leszka Czarnego i końcem XIII w. W 1519 król Zygmunt I Stary nadał osadzie pierwsze przywileje, rozszerzając je następnie w 1522. Zgodnie z tymi nadaniami miasto miało rządzić się według prawa magdeburskiego. „Na wieczne czasy” król pozwalał handlować wszystkim przyjeżdżającym do miasta za odpowiednią opłatą. Targ miał się odbywać w dzień sobotni, a jarmark na św. Michała i św. Jędrzeja.

W 1555 roku król Polski, wielki książę litewski Zygmunt II August zatwierdził przywileje nadane miastu dotychczas przez jego ojca i nadał Wohyniowi nowe przywileje. Król nadał miastu herb „Rak” do pieczętowania i używania we wszelkich miejskich potrzebach oraz prawo do urządzania jarmarku na dzień św. Krzyża.

W połowie XVI w. Wohyń był miastem królewskim w ziemi brzeskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego leżącym na pograniczu z Koroną (w sąsiedztwie ziemi chełmskiej). Nieduże miasto w układzie sześciu ulic (Rynek, Nad Stawami, Ku Parczewowi, Gościniec Łukowski, Kowalska i Średnia) posiadało centralnie położony rynek, liczyło 370 domów i ok. 2300 mieszkańców. Wohyń zajmował wówczas powierzchnię 167 włók chełmińskich (tj. ok. 2800 ha) i przynosił dochód w wysokości 550 florenów polskich. Wohyń był miastem znaczącym jak na ówczesne czasy. W mieście miał siedzibę starosta wohyński Ostafi Bohdanowicz Wołłowicz (kasztelan trocki, fundator dworu królewskiego w Wohyniu), zaś bezpośrednio przez zawarciem unii lubelskiej miasto było miejscem zjazdu szlachty litewskiej.

Wielokrotnie niszczone i odbudowywane miasto nierozerwalnie dzieliło swe losy z tą częścią kraju. Razem z innymi miastami Podlasia Wohyń utracił prawa miejskie w 1870 licząc wówczas 254 domy z 2145 mieszkańcami, wśród których 55% było Polakami a 44% Żydami, resztę stanowiła ludność pochodzenia rosyjskiego i niemieckiego. Dochód Wohynia w 1867 wynosił 392 ruble. Największa liczba ludności zamieszkiwała Wohyń w 1914, który liczył wówczas 3968 mieszkańców.

W dwudziestoleciu międzywojennym Wohyń był tzw. osadą miejską w powiecie radzyńskim liczącą ok. 2600 mieszkańców. Targi odbywały się co czwartek, a raz w miesiącu jarmark. Silnie rozwinięte było rzemiosło, handel i usługi prowadzone w znacznej mierze przez ludność pochodzenia żydowskiego. Na zarejestrowanych w 1928 r. ok. 90 podmiotów gospodarczych powyżej 80% właścicielami byli Żydzi, np. krawcy wohyńscy to: H. Altbier, U. Ejdelman, S. Grabarz, D. Gerszman, Sz. Mleczak, B., H. i M. Pejsachowiczowie, S. Rojzman, L. Rozencweig, L. Rozmaryn, H. Szafirsztejn, A. Tenenbaum. Jednym z nielicznych w 20% stawce podmiotów gospodarczych był znany i ceniony polski mistrz stolarski Seweryn Trochimiak.

W 1939 Wohyń został zbombardowany przez lotnictwo niemieckie. Bezpośrednią przyczyną nalotu było poszukiwanie i chęć zniszczenia miejsca postoju 55 Samodzielnej Eskadry Bombowej. Eskadra ta mająca swe stałe bazy w Lidzie na Wileńszczyźnie już 31 sierpnia 1939 roku przybyła na lotnisko polowe w Maryninie koło Radzynia Podlaskiego, skąd w pierwszych dniach wojny wykonała szereg nękających nalotów na nacierające wojska niemieckie tracąc przy tym 3 samoloty i 9 ludzi. Obrona plot. lotniska zestrzeliła 1 Heinkla He 111. W odwecie Luftwaffe wykonała 9 września szereg nalotów na pobliskie miejscowości, wśród których był i Wohyń. Zginęło wówczas kilkunastu mieszkańców. Na cześć ofiar plac w centrum miejscowości otrzymał nazwę plac 9 Września 1939 r.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149463
↑ Wieś Wohyń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-16] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1473 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
↑ Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266-267.
↑ Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 167.
↑ Strona gminy, sołtysi
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona Urzędu Gminy Wohyń
Wohyń. szetl.org.pl
Parafie kościoła wschodniego w Wohyniu do początku XVIII wieku
Wohyń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 736 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149463

[pwl-2] Wieś Wohyń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-3] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-16] .

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1473 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.

[8] Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266-267.

[9] Stanisław Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., Warszawa 2021, s. 167.

[bip-10] Strona gminy, sołtysi

[GUS-11] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[12] W 1912 gminy Brzozowy Kąt, Jabłoń, Szóstka, Tłuściec, Zahajki i Żerocin oraz w części Żelizna weszły w skład guberni chełmskiej (1912–15)

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[A]

Wsie	Bezwola Bojanówka Branica Suchowolska Branica-Kolonia Kuraszew Lisiowólka Ossowa Ostrówki Planta Suchowola Świerże Wohyń Wólka Zdunkówka Zbulitów Mały
Kolonie	Gradowiec Suchowola
Osady leśne	Suchowola (SIMC 1024959) Suchowola (SIMC 1024965)
Części wsi	Bliższa Bójków Chmielińskie Dalsza Dołbów Dąbrowa Droga Główna Dzieleńków Folwark Górne Góry Iski Jaźwiny Kolonia Bojanowska Kolonie Ustrzeskie Kozłówka Latczyna Lądy Lipiec Łysa Góra Niwy Nowinki Nowiny Nowozielona Ogrody Piszczyny Podbraniczne Przeciętka Przymiarki Pszonka Rokosz Starowieś Stasiewizna Wygnanka Wygon Wymyśle Zalesie Zaleszcze Zapoprzeczne Zawoinka
Kolonia wsi	Podlasie
Osada leśna wsi	Barania Szyja

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia lubelska (1912–15)^[A] woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Kock (← od 1958) Międzyrzec (Podlaski) Radzyń (Podlaski) Wohyń (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała (do 1954) Borki (od 1973) Brzozowy Kąt (do 1954) Czemierniki (od 1973) Drelów (od 1973) Jabłoń (do 1954) Jeziorzany (od 1973) Kąkolewnica (do 1954) Kąkolewnica Wschodnia (od 1973) Kock (od 1973) Komarówka Podlaska (od 1929) Lisia Wólka (do 1921) Międzyrzec Podlaski (od 1973) Milanów (do 1954) Misie (do 1954) Paszki (do 1868) Przegaliny (1905–29) Radzyń Podlaski (od 1973) Siemień (do 1954) Sitno (do ?) Suchowola (do 1954) Szóstka (do 1954) Tłuściec (do 1954) Wohyń (od 1921) Zahajki (do 1954) Żelizna (do 1905) Żerocin (do 1954)
Gromady (1954–72)	Bełcząc (← 1956–59) Bezwola (1954–58) Biała (1954–72) Białka (1954–72) Białobrzegi (← 1958–59) Borki (1954–72) Branica (1954–72) Brzozowica Duża (1954–68) Czemierniki (← 1956–72) Dołha (1954–61) Drelów (1954–72) Działyń (1954 →) Gęś (1954 →) Jabłoń (1954 →) Jelnica (1954–72) Jezioro (1954 →) Jeziorzany (Łysobyki) (← 1958–72) Kąkolewnica Wschodnia (1954–72) Kock (1960–72) Komarówka Podlaska (1954–72) Kozły (1954–56 →) Krasew (1954–59) Krzewica (1954–61) Lipniak (← 1958–59) Łysobyki / Jeziorzany (← 1958–72) Milanów (1954 →) Olszewnica (1954–68) Ostrówki (1954–58) Paszki Duże (1954–61) Płudy (1954–58) Poizdów (← 1958–68) Polskowola (1954–61) Przegaliny Duże (1954–68) Przewłoka (1954 →) Rogoźnica (1954–72) Rudno (1954 →) Siemień (1954 →) Stoczek (← 1956–59) Stoczek (Kocki) (← 1958) Suchowola (1954–72) Szóstka (1954–72) Talczyn (← 1958–59) Tłuściec (1954–72) Turów (1954–61) Wiski (1954–68) Witoroż (1954–58) Wohyń (1954–72) Wola Osowińska (← 1958–72) Zahajki (1954–61) Żerocin (1954–72)