Parzęczew

Parzęczew
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek parzęczewski
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	zgierski
Gmina	Parzęczew
Data założenia	przed 1385
Prawa miejskie	1421–1870, od 2024
Burmistrz	Ryszard Nowakowski
Powierzchnia	6,4487 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 919; 142,5 os./km²
Strefa numeracyjna	42
Kod pocztowy	95-045
Tablice rejestracyjne	EZG
	Położenie na mapie gminy Parzęczew Parzęczew
	Położenie na mapie Polski Parzęczew
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Parzęczew
	Położenie na mapie powiatu zgierskiego Parzęczew
	51°56′50″N 19°12′20″E/51,947222 19,205556
TERC (TERYT)	1020074
SIMC	0415340
	Urząd miejskiul. Południowa 1; 95-045 Parzęczew
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Parzęczew – miasto w Polsce położone w województwie łódzkim, w powiecie zgierskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Parzęczew^[3].

Parzęczew uzyskał lokację miejską w 1421 roku^[4]^[5]. Został pozbawiony praw miejskich 31 maja 1870 i włączony do gminy Piaskowice w powiecie łęczyckim^[6]. W latach 1870–1953 w gminie Piaskowice, 1953–1954 siedziba gminy Parzęczew^[7], 1954–1972 gromady Parzęczew^[8], a od 1973 reaktywowanej gminy Parzęczew^[9]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do ówczesnego województwa łódzkiego, od 1999 w powiecie zgierskim. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta^[1].

Historia

Parzęczew to pierwotnie wieś książęca, nad strumieniem zwanym Gnidą, która została założona przez rodzinę Pomianów przybyłą z Wielkopolski. Pierwsza wzmianka o Parzęczewie pochodzi z 1385 roku. W 1421 r. Parzęczew otrzymał prawa miejskie na mocy przywileju wydanego przez Władysława Jagiełłę, jako miasto prywatne Wojciecha Parzęczewskiego, łowczego łęczyckiego. Mimo wielokrotnego potwierdzania przywilejów przez kolejnych monarchów położone peryferyjnie miasto nie rozwinęło się w większy ośrodek, prawdopodobnie nigdy nie przekraczając liczby 1000 mieszkańców (w spisie z grudnia 1820 roku burmistrz Wasikiewicz podaje, że Parzęczew w 98 domach drewnianych i 1 murowanym zamieszkiwało 521 chrześcijan, 457 żydów i 21 obywateli innych wyznań). Prawa miejskie zostały Parzęczewowi odebrane w 1870 r. na mocy carskiej reformy administracyjnej.

W 1939 Niemcy wcielili Parzęczew do Rzeszy. Rządy nazistowskie w l. 1939–1945 przyniosły wymordowanie społeczności żydowskiej, tradycyjnie stanowiącej istotną część ludności Parzęczewa, hitlerowcy zniszczyli także drewnianą synagogę z XVIII wieku. W 1943 nazwę miejscowości zmieniono na Parnstädt. Wojska radzieckie zajęły Parzęczew 19 stycznia 1945.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie łódzkim.

Parzęczew zachował do dziś zręby miejskiego układu przestrzennego z obszernym, prostokątnym rynkiem, w centrum którego znajduje się kościół ufundowany na samym początku XIX wieku przez rodzinę Stokowskich, i małomiasteczkową zabudową wokół.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[10] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, 1804-10, nr rej.: 510-V-38 z 13.01.1950

Kościół wybudowano w latach 1804-10, w 1878 roku został przebudowany, przy czym rozszerzono go, ozdobiono oraz zbudowano z drzewa strzelistą i lekką wieżę, która jest widoczna już z daleka przed wjazdem do Parzęczewa. Ściany kościoła przyozdobione są polichromią namalowaną przez ucznia Jana Matejki – Aleksandra Przewalskiego – na przełomie XIX i XX stulecia. Centralne miejsce w wystroju świątyni zajmuje Golgota – monumentalne malowidło, niemające sobie równych nie tylko w najbliższej okolicy, ale i w całej Łódzkiej Archidiecezji. Autorem tego arcydzieła jest malarz z Petersburga – Wincenty Łukasiewicz.

kościół cmentarny pw. św. Rocha, drewniany, 1 poł. XVII w., nr rej.: A/525 z 8.08.1967

Kościół pw. św. Rocha, modrzewiowy, kryty gontem, jest położony na cmentarzu rzymskokatolickim.

młyn motorowy z przełomu XIX/XX w.

Galeria zabytków

Współczesność

Miejscowość jest siedzibą gminy Parzęczew. W Parzęczewie rozwijają się takie dyscypliny sportowe jak piłka nożna (Orzeł Parzęczew – klasa okręgowa).

Do roku 2008, zawsze w ostatnią niedzielę sierpnia podczas dożynek, w Parzęczewie odbywał się półmaraton „Puchatka” wyróżniany przez portal maratonypolskie.pl w głosowaniu biegaczy w 2005 i 2007 roku.

przez miejscowość biegnie trasa Łódzkiej Magistrali Rowerowej (ukł. N-S)

Inne miejscowości o podobnej nazwie: Parzęczew (wieś w województwie wielkopolskim), Parzęczewo.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Dz.U. 2023 poz. 1472.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Dokumentacja geograficzna
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 58-59.
↑ Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67)
↑ Dz.U. z 1953 r. nr , poz. 42
↑ Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łęczyckiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)].

Bibliografia

Województwo Łódzkie. Przewodnik, red. Tadeusz Krzemiński, Wydawnictwo „Sport i turystyka”, Warszawa 1972

Linki zewnętrzne

Parzęczew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 877 .

[dziennikdwacztery-1] Dz.U. 2023 poz. 1472.

[nsp-2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[teryt-3] GUS. Rejestr TERYT

[4] Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Dokumentacja geograficzna

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 58-59.

[6] Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67)

[7] Dz.U. z 1953 r. nr , poz. 42

[8] Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łęczyckiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)

[9] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[10] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasto	Parzęczew
Wsie	Anastazew Bibianów Chociszew Chrząstów Wielki Chrząstówek Duraj Florentynów Florianki Gołaszyny Ignacew Folwarczny Ignacew Parzęczewski Ignacew Podleśny Ignacew Rozlazły Janów Julianki Konstantki Kowalewice Kozikówka Leźnica Wielka Mamień Mariampol Mikołajew Mrożewice Nowa Jerozolima Nowomłyny Opole Orła Piaskowice Pustkowa Góra Radzibórz Różyce Różyce Żmijowe Skórka Sokola Góra Stary Chrząstów Sulimy Śliwniki Śniatowa Tkaczewska Góra Trojany Wielka Wieś Wytrzyszczki Żelgoszcz
Osada	Leźnica Wielka-Osiedle
Części wsi	Czekaj Gortatów Ignacew Górny Jasionka Kossobudy Leźnica Wielka Małogórne Marysławów Nowe Różyce Patyczek Piaskowice-Parcela Rafałów Reksuł Rózinów Różyce Grochowe Różyce Tryjowe Swoboda Władysławów
Dawna wieś	Grzymałów

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Miasta	Aleksandrów Łódzki Głowno Ozorków Parzęczew Stryków Zgierz
Gminy miejskie	Głowno Ozorków Zgierz
Gminy miejsko-wiejskie	Aleksandrów Łódzki Parzęczew Stryków
Gminy wiejskie	Głowno Ozorków Zgierz

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Grabów (do 1870) Łęczyca Ozorków (od 1816) Parzęczew (do 1870) Piątek (do 1870) Poddębice (do 1870 i 1934–56 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Balków (1868–1915) Bałdrzychów (do 1868) Boczki (do 1868) Borki (do 1874) Chociszew (do 1954) Dalików (do 1954) Daszyna (od 1973) Gostków (do 1954) Ktery (do 1868) Góra Świętej Małgorzaty (od 1973) Grabów Leśmierz (1868–1954) Łęczyca (od 1973) Mazew (do 1954) Ozorków (od 1973) Parzęczew (od 1953) Piaskowice (1868–1953) Piątek (od 1870) Poddębice (1868–1954) Pokrzywnica (do 1870) Rogóźno (do 1954) Sobótka (do 1954) Strzeblew (do 1868) Świnice Warckie (od 1973) Tkaczew (do 1954) Topola (do 1954) Tum (do 1954) Witonia
Gromady (1954–72)	Balków (1954–59) Bałdrzychów (1954–55 →) Besiekiery (1954–68) Błonie (1954–72) Budzynek (1954–55 →) Byszew (1954–55 →) Byszew Grabowski (1954–59) Chociszew (1954–68) Chorki (1954–68) Czerników (1954–59) Dalików (1954–55 →) Daszyna (1954–72) Domaniew (1954–55 →) Drwalew (1954–56 →) Florentynów (1954–58) Gaj (1954–59) Gaj Nowy (1959–72) Gawrony (1954–61) Gostków (1954–55 →) Góra Bałdrzychowska (1954–55 →) Góra Małgorzaty (1954–72) Grabów (1954–72) Grotniki (1954–56 →) Janków (1954–58) Kadzidłowa (1954–61) Leśmierz (1954–72) Leżnica Mała / Leźnica Mała (1954–72) Lorenki (1954–58) Marynki (1954–59) Mazew (1954–72) Parzęczew (1954–72) Piaski (← 1956–72) Piątek (1954–72) Praga (1954–55 →) Przekora (1954–55 →) Różyce Żmijowe (1954–61) Siedlec (1954–72) Sierpów (1954–59) Sobień (1954–57 →) Sobótka (1954–72) Sokolniki (1954–72) Solca Wielka (1954–72) Strzegocin (1954–55 →) Śladków Górny (1954–58) Świnice Warckie (← 1956–72) Topola Katowa (1954–72) Topola Królewska (1954–72) Tur (1954–55 →) Węglewice (1954–58) Wilczkowice (1954–59) Wilczyca (1954–55 →) Witonia (1954–72) Witów (1954–59) Wola Niedźwiedzia (1954–58) Wypychów (1954–72) Zagaj (1954–59)