Bychawa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 55: Linia 55:


== Historia ==
== Historia ==
Miasto założone w IX–X w., z tego okresu pochodzi [[grodzisko (archeologia)|grodzisko]]. W 1537 z rąk króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]] miejscowość otrzymała [[prawo magdeburskie]]. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1537 roku<ref>Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 157.</ref>, położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w [[województwo lubelskie (I Rzeczpospolita)|województwie lubelskim]]<ref>Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966, mapa</ref>. Miasto prywatne [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]], położone było w 1827 roku w powiecie lubelskim, obwodzie lubelskim [[Województwo lubelskie (Królestwo Polskie)|województwa lubelskiego]]<ref>Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 58.</ref>. W 1863 władze carskie w odwecie za udział w [[powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]] odebrały ''Bychawie'' prawa miejskie. Dopiero w 1958 otrzymała je ponownie<ref>{{Cytuj stronę|url = http://dziennikustaw.gov.pl/DU/1957/s/57/283/1|tytuł = Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1957 r.|autor = |opublikowany = Dziennik Ustaw |data dostępu =}}</ref>.
Miejscowość powstała w IX–X w., z tego okresu pochodzi [[grodzisko (archeologia)|grodzisko]]. W 1537 z rąk króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]] miejscowość otrzymała [[prawo magdeburskie]] jako prywatne miasto szlacheckie<ref>Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 157.</ref>. Miasto położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w [[województwo lubelskie (I Rzeczpospolita)|województwie lubelskim]]<ref>Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966, mapa</ref>. W XVI wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w mieście. W czasach [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] było to miasto prywatne, które położone było w 1827 roku w powiecie lubelskim, obwodzie lubelskim [[Województwo lubelskie (Królestwo Polskie)|województwa lubelskiego]]<ref>Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 58.</ref>. W połowie XIX w. Bychawa stała się znaczącym centrum żydowskiego chasydyzmu, posiadającym własny dwór z cadykiem. Wiązało się to z osiedleniem się z mieście Nechemii Jechiela Rabinowicza (syna Jaakowa Icchaka ben Aszera, zwanego Świętym Żydem z Przysuchy). W 1863 władze carskie odebrały ''Bychawie'' prawa miejskie. W 1939 roku w Bychawie około połowy mieszkańców stanowiła ludność żydowska<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Historia społeczności {{!}} Wirtualny Sztetl |data dostępu = 2019-10-09 |opublikowany = sztetl.org.pl |url = https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/610-bychawa/99-historia-spolecznosci/137147-historia-spolecznosci}}</ref>. W grudniu 1940 roku podczas niemieckiej okupacji Niemcy założyli w Bychawie getto. W 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto i wywieźli Żydów do Sobiboru i Majdanka, gdzie ich zamordowali<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Agnieszka Zagner |tytuł = Byli. Nie ma. Gdzie się podziali Żydzi z Bychawy |data = 20111220T162400+0100 |data dostępu = 2019-10-09 |opublikowany = www.polityka.pl |url = https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1522665,1,byli-nie-ma-gdzie-sie-podziali-zydzi-z-bychawy.read |język = pl}}</ref>. W 1958 Bychawa otrzymała ponownie prawa miejskie<ref>{{Cytuj stronę|url = http://dziennikustaw.gov.pl/DU/1957/s/57/283/1|tytuł = Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1957 r.|autor = |opublikowany = Dziennik Ustaw |data dostępu =}}</ref>.


Od 1956 do 1975 siedziba [[powiat bychawski|powiatu bychawskiego]]. Ośrodek przemysłu metalowego, spożywczego i odzieżowego.
Od 1956 do 1975 siedziba [[powiat bychawski|powiatu bychawskiego]]. Ośrodek przemysłu metalowego, spożywczego i odzieżowego.
Linia 67: Linia 67:
* Ruiny zamku z 1 połowy XVI wieku
* Ruiny zamku z 1 połowy XVI wieku
* Zespół dworski
* Zespół dworski
** Dwór z 1 poł. XIX wieku (w ruinie)
** Dwór szlachecki z 1 poł. XIX wieku (w ruinie)
** Ruiny dwóch spichlerzy z 1 połowy XIX wieku
** Ruiny dwóch spichlerzy z 1 połowy XIX wieku
** Obora z poł. XIX wieku
** Obora z poł. XIX wieku
Linia 137: Linia 137:
* [[Cmentarz wojenny w Bychawie]]
* [[Cmentarz wojenny w Bychawie]]


== Bibliografia ==

* ''Dzieje Bychawy'', red. R. Szczygieł, Bychawa-Lublin 1994.
* ''Bychawa'', [w:] ''Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust'', t. I, red. Sh. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 227.
* Dębowczyk M., ''Kamienica Rajsa'', „Głos Ziemi Bychawskiej” 2000, nr 6 (94).
* Dębowczyk M., ''Ofiary wojny i okupacji z Bychawy i regionu (1939''–''1944)'', Bychawa 1997.
* Dębowczyk M., ''Spór o kirkut'', „Głos Ziemi Bychawskiej” 1999, nr 6.
* Hirsz Z. J., ''Miejsca walk i męczeństwa w powiecie lubelskim'', Lublin 1974.
* Koprukowniak A., ''Lokalna społeczność gminy bychawskiej i jej aktywność 1864–1918'', Lublin 1995.
* Kuwałek R., ''Żydzi Bychawscy w czasie II wojny światowej'', „Głos Ziemi Bychawskiej” 1997, nr 10 (29).
* Trzciński A., ''Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie'', Lublin 1990.

<br />
== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 09:37, 9 paź 2019

Bychawa
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Zespół kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu, widok od strony parku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

lubelski

Gmina

Bychawa

Data założenia

IX-X w.

Prawa miejskie

1537–1863 i od 1958

Burmistrz

Janusz Urban

Powierzchnia

6,69 km²

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


4976[1][2]
743,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 81

Kod pocztowy

23-100

Tablice rejestracyjne

LUB

Położenie na mapie gminy Bychawa
Mapa konturowa gminy Bychawa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bychawa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bychawa”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Bychawa”
Położenie na mapie powiatu lubelskiego
Mapa konturowa powiatu lubelskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bychawa”
Ziemia51°00′57″N 22°31′58″E/51,015833 22,532778
TERC (TERYT)

0609034

SIMC

0955621

Urząd miejski
ul. Partyzantów 1
23-100 Bychawa
Strona internetowa

Bychawamiasto w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bychawa. Położona na Wyżynie Lubelskiej, 30 km na południe od Lublina nad rzekami Gałęzówką i Kosarzewką. Według danych z 1 stycznia 2018 Bychawa liczyła 4 976 mieszkańców[1].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 6,69 km²[3].

Historycznie położona jest w Małopolsce (w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego woj. lubelskiego.

Odległości do dużych ośrodków miejskich w linii prostej:

Ochrona przyrody

Na obszarze miasta znajduje się rezerwat przyrody Podzamcze chroniący zbiorowiska roślinności kserotermicznej z wieloma rzadkimi gatunkami roślin[4].

Historia

Miejscowość powstała w IX–X w., z tego okresu pochodzi grodzisko. W 1537 z rąk króla Zygmunta Starego miejscowość otrzymała prawo magdeburskie jako prywatne miasto szlacheckie[5]. Miasto położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w województwie lubelskim[6]. W XVI wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w mieście. W czasach Królestwa Kongresowego było to miasto prywatne, które położone było w 1827 roku w powiecie lubelskim, obwodzie lubelskim województwa lubelskiego[7]. W połowie XIX w. Bychawa stała się znaczącym centrum żydowskiego chasydyzmu, posiadającym własny dwór z cadykiem. Wiązało się to z osiedleniem się z mieście Nechemii Jechiela Rabinowicza (syna Jaakowa Icchaka ben Aszera, zwanego Świętym Żydem z Przysuchy). W 1863 władze carskie odebrały Bychawie prawa miejskie. W 1939 roku w Bychawie około połowy mieszkańców stanowiła ludność żydowska[8]. W grudniu 1940 roku podczas niemieckiej okupacji Niemcy założyli w Bychawie getto. W 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto i wywieźli Żydów do Sobiboru i Majdanka, gdzie ich zamordowali[8][9]. W 1958 Bychawa otrzymała ponownie prawa miejskie[10].

Od 1956 do 1975 siedziba powiatu bychawskiego. Ośrodek przemysłu metalowego, spożywczego i odzieżowego.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 5254 mieszkańców[11].

Zabytki

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Bychawy w 2014 roku[12].


Dzielnice[13]

Transport

Przez Bychawę przebiegają 2 drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 834 BełżyceNiedrzwica Duża – Bychawa – Stara Wieś Druga
droga wojewódzka nr 836 Bychawa – PiotrkówPiaski

Bychawę z Lublinem łączy droga powiatowa. Z przystanku przy ul. Józefa Piłsudskiego do miasta wojewódzkiego kursują regularnie busy przewoźników prywatnych, zarówno przez Żabią Wolę, jak i przez Strzyżewice.

Kultura

Bychawa zasłynęła w świecie dzięki opowiadaniu noblisty Izaaka Bashevisa SingeraYentl – chłopiec z jesziwy”, zekranizowanemu w 1983 r. przez Barbarę Streisand, która grała główną rolę. Jest to historia dziewczyny z podlubelskiego Janowa, córki rabina, która w przebraniu chłopca studiuje w akademii talmudycznej w Bychawie. Przed II wojną światową w tym mieście mieszkało ponad 70 proc. Żydów[14].

Co roku w Bychawie odbywa się festyn „W krainie pierogów”, podczas którego organizowane są nieoficjalne Mistrzostwa Świata w Jedzeniu Pierogów. Pierwsza edycja odbyła się w 2000[15].

Sport

Stadion Granitu Bychawa

Miejscowym klubem piłkarskim jest „Granit” Bychawa, grający w sezonie 2016-17 w Klasie okręgowej, grupa: Lublin[16].

Wspólnoty wyznaniowe

Miasta partnerskie

Galeria

Zobacz też

Bibliografia

  • Dzieje Bychawy, red. R. Szczygieł, Bychawa-Lublin 1994.
  • Bychawa, [w:] Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, t. I, red. Sh. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 227.
  • Dębowczyk M., Kamienica Rajsa, „Głos Ziemi Bychawskiej” 2000, nr 6 (94).
  • Dębowczyk M., Ofiary wojny i okupacji z Bychawy i regionu (19391944), Bychawa 1997.
  • Dębowczyk M., Spór o kirkut, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1999, nr 6.
  • Hirsz Z. J., Miejsca walk i męczeństwa w powiecie lubelskim, Lublin 1974.
  • Koprukowniak A., Lokalna społeczność gminy bychawskiej i jej aktywność 1864–1918, Lublin 1995.
  • Kuwałek R., Żydzi Bychawscy w czasie II wojny światowej, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1997, nr 10 (29).
  • Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990.


Przypisy

  1. a b http://www.polskawliczbach.pl/Bychawa, w oparciu o dane GUS.
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. Rejestr rezerwatów przyrody województwa lubelskiego, RDOŚ Lublin stan na 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-02-21].
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 157.
  6. Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1966, mapa
  7. Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 58.
  8. a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2019-10-09].
  9. Agnieszka Zagner, Byli. Nie ma. Gdzie się podziali Żydzi z Bychawy [online], www.polityka.pl, 2011 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
  10. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 listopada 1957 r.. Dziennik Ustaw.
  11. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). , 2011-06-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. 
  12. Bychawa polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.
  13. Uncategorised – Bychawa.pl – strona startowa.
  14. Gdzie się podziali Żydzi z Bychawy [online] [dostęp 2016-10-20].
  15. Dzisiaj w Bychawie XVI Festyn „W Krainie pierogów” PROGRAM www.lublin112.pl.
  16. Maciej Kusina, Klasa okręgowa 2016/2017, grupa: Lublin [online], 90minut.pl [dostęp 2016-10-20].
  17. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09].

Linki zewnętrzne