Piaski (powiat świdnicki)

	Piaski
	Piaski
	; Maszt Radiowo-Telewizyjny
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Piaski
Prawa miejskie	1456–1870, 1993
Burmistrz	Michał Cholewa
Powierzchnia	8,43 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 2573; 305,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 81
Kod pocztowy	21-050
Tablice rejestracyjne	LSW
	Położenie na mapie gminy Piaski Piaski
	Położenie na mapie Polski Piaski
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Piaski
	Położenie na mapie powiatu świdnickiego Piaski
	51°08′03″N 22°50′41″E/51,134167 22,844722
TERC (TERYT)	0617034
SIMC	0389386
	Urząd miejskiul. Lubelska 77; 21-050 Piaski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Piaski (dawniej Piaski Luterskie lub Piaski Wielkie) – miasto w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Piaski, położone nad rzeką Giełczew. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Miasto położone jest na Lubelszczyźnie (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piaski liczyły 2573 mieszkańców^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach

W latach 1573–1642 w mieście istniał zbór ariański, którego pastorem był słynny Marcin Krowicki. W 1642 r., krótko po powołaniu na ministra zboru Andrzeja Wiszowatego, Adam Suchodolski zamknął zbór. W 1649 r. Suchodolski, kalwinista, wybudował kościół dla swojego wyznania. Pod patronatem Suchodolskich Piaski Wielkie, zwane wtedy Luterskimi wyrosły na centrum ewangelicyzmu w Lubelskiem. W 1783 r. patron Teodor Suchodolski wystawił nowy, murowany budynek kościoła, którego ruiny przetrwały do dzisiaj. Po sprzedaniu Piask przez rodzinę Suchodolskich, parafię kalwińską zlikwidowano w 1849 r.

W okresie I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. W zestawieniu opracowanym przez Henryka Wiercieńskiego podano liczbę 93 zniszczonych nieruchomości (z 259 istniejących), a w zestawieniu statystycznym Limanowskiego podana była zbliżona liczba zniszczonych nieruchomości: 90 na 266 (tj. 33,8%)^[2]. Wg relacji naocznego świadka (reportaż Siedleckiego "Z ziemi lubelskiej"): „Cała środkowa część miasta spalona; wypalone do dna domy piętrowe, stawiane z miejscowego kamienia; nawet z okien piwnicznych musiały się wydostać płomienie bo czarne i pokruszone ich obramowania. Cała główna ulica wygląda dziwnie przejrzyście, bo puste okna przepuszczają światło nieba, a przez wypalone bramy widać wskroś zrujnowanych domów głębokie szeregi takich samych ruin zajmujących ogromną przestrzeń”^[2].

Do 1939 r. żyła w Piaskach duża społeczność żydowska. Po włączeniu miasta do GG Niemcy utworzyli tutaj getto, do którego przetransportowano Żydów z Lublina, Czech^[3] i Niemiec, głównie z Bawarii, m.in. z Ratyzbony i Ambergu. Wszyscy zginęli w obozie zagłady Bełżec. Kościół został spalony w okresie II wojny światowej – w wyniku odbudowy utracił cechy stylowe.

Do lat 80. XX w. w Piaskach odbywały się znane w całym regionie, cotygodniowe targi końskie. Obecnie odbywają się w każdą środę. Miejscowość jest również znana z tzw. flaków piaseckich – jest to specjalny przepis przyrządzania flaków. Obecnie podawane w kilku restauracjach.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Piaski – główna ulica

Miasto położone jest w centralnej części województwa lubelskiego. Przebiegają przez nie drogi krajowe:

nr 12 (S12)
nr 17 (S17)

oraz wojewódzkie:

W 2004 r. została oddana do użytku obwodnica miasta, stanowiąca część dróg S12 i S17. Inwestycja była planowana od ponad 40 lat, jednak wielokrotnie zmieniano całkowicie plany budowy i odkładano termin realizacji inwestycji.

Odległości od najbliższych miast w linii prostej:

Lublin – 23 km
Świdnik – 14 km
Łęczna – 19 km
Chełm – 44 km
Krasnystaw – 29 km
Bychawa – 26 km

Publiczny transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Piaski posiadają bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Krasnymstawem, Żółkiewką, Chełmem, Zamościem, Hrubieszowem i in. Obsługiwane są przez PKS Wschód oraz firmy prywatne.

Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]

Przedszkola: Miejsko-Gminne Przedszkole
Szkoły Podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
Gimnazja: Gimnazjum im. Antoniego Norberta Patka
Szkoły średnie: Zespół Szkół

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się centrum kultury, mieszczące się przy ul. Lubelskiej 22. Jego pomieszczenia zajmują między innymi sala kinowa, siłownia oraz Miejska Biblioteka Publiczna^[4].

Sport[edytuj | edytuj kod]

Klub sportowy LKS Piaskovia Piaski
UKS Piaski – klub przy szkole podstawowej

Na terenie miasta jest jeden stadion piłkarski, zmodernizowany w związku z wymaganiami stawianymi przed drużynami biorącymi udział w rozgrywkach ligi okręgowej.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Piask w 2014 roku^[5].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Piaskach z barokową dzwonnicą

Dom organisty z przełomów XIX i XX w.
Rogatka z XIX w.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Inne obiekty[edytuj | edytuj kod]

Pomnik poświęcony pamięci ostatniego partyzanta Józefa Franczaka
Ruiny zboru kalwińskiego z 1783–1785 r.
Stary cmentarz żydowski
Nowy cmentarz żydowski
Barokowa wieża dzwonnicy z 2 poł. XVIII w. (obecnie nieznacznie zmodernizowana)
W Piaskach znajduje się maszt radiowo-telewizyjny o wysokości 342 metrów (bez górnej anteny nadawczej o wysokości około 25 metrów).