Piaski (powiat świdnicki)

	Piaski
	Piaski
	; Maszt Radiowo-Telewizyjny
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Piaski
Prawa miejskie	1456–1870, 1993
Burmistrz	Michał Cholewa
Powierzchnia	8,43 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 2573; 305,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 81
Kod pocztowy	21-050
Tablice rejestracyjne	LSW
	Położenie na mapie gminy Piaski Piaski
	Położenie na mapie Polski Piaski
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Piaski
	Położenie na mapie powiatu świdnickiego Piaski
	51°08′03″N 22°50′41″E/51,134167 22,844722
TERC (TERYT)	0617034
SIMC	0389386
	Urząd miejskiul. Lubelska 77; 21-050 Piaski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Piaski (dawniej Piaski Luterskie lub Piaski Wielkie) – miasto w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Piaski, położone nad rzeką Giełczew. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

Miasto położone jest na Lubelszczyźnie (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piaski liczyły 2573 mieszkańców^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach

W latach 1573–1642 w mieście istniał zbór ariański, którego pastorem był słynny Marcin Krowicki. W 1642 r., krótko po powołaniu na ministra zboru Andrzeja Wiszowatego, Adam Suchodolski zamknął zbór. W 1649 r. Suchodolski, kalwinista, wybudował kościół dla swojego wyznania. Pod patronatem Suchodolskich Piaski Wielkie, zwane wtedy Luterskimi wyrosły na centrum ewangelicyzmu w Lubelskiem. W 1783 r. patron Teodor Suchodolski wystawił nowy, murowany budynek kościoła, którego ruiny przetrwały do dzisiaj. Po sprzedaniu Piask przez rodzinę Suchodolskich, parafię kalwińską zlikwidowano w 1849 r.

W okresie I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. W zestawieniu opracowanym przez Henryka Wiercieńskiego podano liczbę 93 zniszczonych nieruchomości (z 259 istniejących), a w zestawieniu statystycznym Limanowskiego podana była zbliżona liczba zniszczonych nieruchomości: 90 na 266 (tj. 33,8%)^[2]. Wg relacji naocznego świadka (reportaż Siedleckiego "Z ziemi lubelskiej"): „Cała środkowa część miasta spalona; wypalone do dna domy piętrowe, stawiane z miejscowego kamienia; nawet z okien piwnicznych musiały się wydostać płomienie bo czarne i pokruszone ich obramowania. Cała główna ulica wygląda dziwnie przejrzyście, bo puste okna przepuszczają światło nieba, a przez wypalone bramy widać wskroś zrujnowanych domów głębokie szeregi takich samych ruin zajmujących ogromną przestrzeń”^[2].

Do 1939 r. żyła w Piaskach duża społeczność żydowska. Po włączeniu miasta do GG Niemcy utworzyli tutaj getto, do którego przetransportowano Żydów z Lublina, Czech^[3] i Niemiec, głównie z Bawarii, m.in. z Ratyzbony i Ambergu. Wszyscy zginęli w obozie zagłady Bełżec. Kościół został spalony w okresie II wojny światowej – w wyniku odbudowy utracił cechy stylowe.

Do lat 80. XX w. w Piaskach odbywały się znane w całym regionie, cotygodniowe targi końskie. Obecnie odbywają się w każdą środę. Miejscowość jest również znana z tzw. flaków piaseckich – jest to specjalny przepis przyrządzania flaków. Obecnie podawane w kilku restauracjach.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Piaski – główna ulica

Miasto położone jest w centralnej części województwa lubelskiego. Przebiegają przez nie drogi krajowe:

nr 12 (S12)
nr 17 (S17)

oraz wojewódzkie:

W 2004 r. została oddana do użytku obwodnica miasta, stanowiąca część dróg S12 i S17. Inwestycja była planowana od ponad 40 lat, jednak wielokrotnie zmieniano całkowicie plany budowy i odkładano termin realizacji inwestycji.

Odległości od najbliższych miast w linii prostej:

Lublin – 23 km
Świdnik – 14 km
Łęczna – 19 km
Chełm – 44 km
Krasnystaw – 29 km
Bychawa – 26 km

Publiczny transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Piaski posiadają bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Krasnymstawem, Żółkiewką, Chełmem, Zamościem, Hrubieszowem i in. Obsługiwane są przez PKS Wschód oraz firmy prywatne.

Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]

Przedszkola: Miejsko-Gminne Przedszkole
Szkoły Podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
Gimnazja: Gimnazjum im. Antoniego Norberta Patka
Szkoły średnie: Zespół Szkół

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się centrum kultury, mieszczące się przy ul. Lubelskiej 22. Jego pomieszczenia zajmują między innymi sala kinowa, siłownia oraz Miejska Biblioteka Publiczna^[4].

Sport[edytuj | edytuj kod]

Klub sportowy LKS Piaskovia Piaski
UKS Piaski – klub przy szkole podstawowej

Na terenie miasta jest jeden stadion piłkarski, zmodernizowany w związku z wymaganiami stawianymi przed drużynami biorącymi udział w rozgrywkach ligi okręgowej.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Piask w 2014 roku^[5].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Piaskach z barokową dzwonnicą

Dom organisty z przełomów XIX i XX w.
Rogatka z XIX w.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Inne obiekty[edytuj | edytuj kod]

Pomnik poświęcony pamięci ostatniego partyzanta Józefa Franczaka
Ruiny zboru kalwińskiego z 1783–1785 r.
Stary cmentarz żydowski
Nowy cmentarz żydowski
Barokowa wieża dzwonnicy z 2 poł. XVIII w. (obecnie nieznacznie zmodernizowana)
W Piaskach znajduje się maszt radiowo-telewizyjny o wysokości 342 metrów (bez górnej anteny nadawczej o wysokości około 25 metrów).

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
Świadkowie Jehowy:
- zbór Piaski (w tym grupa posługująca się językiem romani (Polska)), (Sala Królestwa ul. Makarewicka 3)^[6].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Straż pożarna w Piaskach
Pomnik sierż. Józefa Franczaka ps. „Lalek”, ostatniego partyzanta w Piaskach

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

RTCN Piaski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
↑ ^a ^b STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) - PDF Darmowe pobieranie, docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .
↑ Oral history interview with Kurt Thomas - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum, collections.ushmm.org [dostęp 2020-06-12] .
↑ MBP Piaski.
↑ Piaski w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-11-23] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona miasta
Piaski (54), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 51 .

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .

[:0-2] STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) - PDF Darmowe pobieranie, docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .

[3] Oral history interview with Kurt Thomas - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum, collections.ushmm.org [dostęp 2020-06-12] .

[4] MBP Piaski.

[populacja2016-5] Piaski w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[6] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-11-23] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Miasta	Piaski Świdnik
Gminy miejskie	Świdnik
Gminy miejsko-wiejskie	Piaski
Gminy wiejskie	Mełgiew Rybczewice Trawniki

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Bełżyce (do 1870) Biskupice (do 1870) Bychawa (do 1870) Chodel (do 1825 i 1838–1870) Głusk (do 1870) Lublin (do 1928 →) Łęczna (← od 1949) Piaski (do 1870) Świdnik (od 1954) Wieniawa (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bełżyce (1867–1954) Biskupice (1867–70) Brzeziny (← 1914–54) Bychawa (1867–1954) Bystrzejowice (1867–1874) Chodel (1870–1954) Głusk (do 1870 i 1973–75) Jastków (1867–1954 i 1973–75) Jaszczów (1870–1954) Konopnica (1867–1954 i 1973–75) Krzczonów (1867–1954) Łęczna (od 1973) Łuszczów (1867–74) Mełgiew (1867–1954 i 1973–75) Milejów (1973–75) Niedrzwica (1867–1954) Niemce (1973–75) Palikije (1867–74) Piaski (1867–1954 i 1973–75) Piotrków (1867–1954) Piotrowice (1874–1954) Puchaczów (1973–75) Ratoszyn (1867–1870) Sławin (1867–70) Strzyżewice (1867–74) Tatary (1867–74) Tomaszowice (1867–7?) Trawniki (1973–75) Tuszów (1867–74) Wojciechów (1874–1954) Wólka (Tatarska) (1874–1954 i 1973–75)) Zemborzyce (1870–1954)
Gromady (1954–72)	Adampol (1954) Babin (1954–55 →) Bełżyce (1954–55 →) Białka (1954–68) Biskupice (1954–72) Borzechów (1954–55 →) Brzezice (1954–59) Bychawa (1954–55 →) Bychawka (1954–55 →) Chmiel (1954–55 →) Chmielnik (1954–55 →) Chodel (1954–55 →) Ciechanki (1954–72) Ciecierzyn (← 1956–72) Czechów (1954–58) Dąbrowica (1954–68) ~~Dorohucza~~(←~~1958~~) Gałęzów (1954–55 →) Gardzienice (1954–59) Głusk (1954–72) Jabłonna (1954–55 →) Jakubowice (1954–59) Janowice (1954–59) Jastków (1954–72) Jaszczów (1954–59) Józefów (1954–59) Kawęczyn (1954–72) Kiełczewice Maryjskie (1954–55 →) Konopnica (1954–72) Kosarzew Górny (1954–55 →) Kozice Dolne (1954–72) Krasienin (← 1956–72) Krępiec (1954–72) Krężnica Okrągła (1954–55 →) Krzczonów (1954–55 →) Krzesimów (1954–59) Łęczna (1960–72) Łopiennik (1954–55 →) Ługów (1954–61) Łuszczów (1954–72) Malinówka (1954–59) Mełgiew (1954–72) Mętów (1954–59) Milejów (1954–72) Motycz (1954–61) Niedrzwica Duża (1954–55 →) Niedrzwica Kościelna (1954–55 →) Olszowiec (1954–55 →) Palikije (1954–55 →) Piaski (1954–72) Piotrków (1954–55 →) Piotrowice (1954–55 →) Puchaczów (1954–72) Radawiec Duży (1954–55 → i ←~~1969~~) Ratoszyn (1954–55 →) Rury Wizytkowskie (1954–58) Skrzynice (1954–55 →) Skrzyniec (1954–55 →) Sobianowice (1954–59) Starawieś (← 1959) Strzeszkowice Duże (1954–55 →) Strzyżewice (1954–55 →) Tomaszowice (1954–72) Trawniki (1954–72) Wilczopole (1954–61) Wojciechów (1954–55 →) Wola Sławińska (1954–59) Wólka (1954–72) Zadębie (1954–58) Zemborzyce (1954–72) Zofiówka (1954–59) Żabia Wola (1954–55 →) Żuków (1954–59 →)