Wąchock

Wąchock
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok na wąchocki rynek czyli Plac Majora "Ponurego".
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	starachowicki
Gmina	Wąchock
Prawa miejskie	1454, 1994
Burmistrz	Robert Janus
Powierzchnia	16,02 km²
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności; • gęstość	; 2795; 174,5 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 41
Kod pocztowy	27-215
Tablice rejestracyjne	TST
	Położenie na mapie gminy Wąchock Wąchock
	Położenie na mapie Polski Wąchock
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Wąchock
	Położenie na mapie powiatu starachowickiego Wąchock
	51°04′27″N 21°00′49″E/51,074167 21,013611
TERC (TERYT)	2611054
SIMC	0276802
	Urząd miejskiul. Wielkowiejska 1; 27-215 Wąchock
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Wąchock – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Wąchock.

Według danych z 1 stycznia 2018 Wąchock liczył 2795 mieszkańców^[2].

Wąchock był miastem klasztoru cystersów wąchockich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku^[4]. Wąchock jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich^[5].

Wąchock jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana w Wąchocku^[6].

Położenie

Miasto nad rzeką Kamienną, graniczy od zachodu i północy ze Starachowicami.

Wąchock jest punktem początkowym niebieskiego szlaku turystycznego im. E. Wołoszyna, prowadzącego do Cedzyny. Przez miasto przechodzą: czerwony Szlak Milenijny ze Skarżyska-Kamiennej do Kałkowa, niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego oraz czerwony szlak rowerowy do Starachowic.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. kieleckiego.

Wąchock położony jest w Małopolsce, w dawnej ziemi sandomierskiej, jego lewobrzeżna część leży ponadto w ziemi radomskiej^[7].

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1179 roku, wtedy to biskup krakowski Gedko ufundował klasztor cystersów. Pierwsi zakonnicy przybyli do Wąchocka z francuskiego opactwa Morimond. Pierwotna siedziba cystersów (przed zbudowaniem klasztoru) znajdowała się prawdopodobnie na terenie dzisiejszej Wielkiej Wsi i nosiła nazwę Kamienna^[8]. Nazwa miasta po raz pierwszy znalazła się w bulli papieża Honoriusza III z 24 maja 1218 roku^[8]. Zaś w dokumentach cysterskich nazwa opactwa „Vancoz” pojawiła się już rok później^[8]. W 1206 roku pierwszym źródłowo potwierdzonym opatem wąchockim został Gwidon[4]. Na przełomie XII i XIII wieku został wzniesiony przez włoskich budowniczych pod kierownictwem mistrza Simona kościół^[9]. W XIII w. klasztor został samodzielnym opactwem (które od XIII wieku przeżywało swój szczytowy okres rozwoju^[10]), a dzięki darowiznom władców, rycerstwa i szlachty stał się w późniejszych wiekach jednym z bogatszych klasztorów na ziemiach polskich. W 1249 r. konwent wąchocki otrzymał z rąk Bolesława Wstydliwego koncesję na poszukiwanie dóbr kopalnych w okolicy z prawem uzyskania 1/3 dochodów z odkryć górniczych (sól i metale)^[10]. Cystersi z Wąchocka przyczynili się do rozwoju przemysłu nad Kamienną, zakładając kopalnie i zakłady metalowe w Bzinie, Mostkach, Parszowie, Wąchocku i Starachowicach. Do XV w. opatami wąchockimi byli wyłącznie cudzoziemcy, dopiero w 1461 roku na opata klasztoru po raz pierwszy wybrano Polaka – Mikołaja Raduńskiego^[11]. W 1525 roku Sejm Rzeczypospolitej zadecydował, że opatem może zostać jedynie rodowity Polak i to szlachcic^[8]. Miasteczko i klasztor kilkakrotnie były niszczone przez pożary i najazdy obcych wojsk, m.in. w latach 1259–1260 przez Tatarów, w czasie potopu szwedzkiego i w 1657 przez wojska Jerzego Rakoczego. Klasztor został skasowany w 1819, a budynki i pozostałe dobra przeszły na własność państwa. Zakonnicy wrócili do klasztoru w 1951, który w 1964 podniesiony został ponownie do rangi opactwa. Pierwszym przeorem wznowionego klasztoru został o. dr Augustyn Ciesielski^[8], natomiast opatem dożywotnim wybranym przez Kapitułę Cysterską został o. Benedykt Władysław Matejkiewicz^[8].

Miejscowość pomimo istnienia zamożnego i wpływowego klasztoru nigdy nie osiągnęła szczególnego znaczenia administracyjnego i gospodarczego, do czego starali się nie dopuścić biskupi krakowscy i benedyktyni z opactwa na Świętym Krzyżu. Klasztor nieustannie toczył procesy majątkowe z okoliczną szlachtą i benedyktynami, najgłośniejszy dotyczył lokacji miasta Wierzbnika, założonego w 1624 przez ks. Bogusława Boxę-Radoszewskiego, opata benedyktynów ze Świętego Krzyża jakoby na gruntach cystersów. W 1315 powstała w Wąchocku komora celna, która przetrwała do 2 poł. XV w. W 1454 król Kazimierz Jagiellończyk nadał miejscowości prawo miejskie magdeburskie. Wraz z przywilejem miasteczko uzyskało zezwolenie na cotygodniowe targi oraz na coroczny jarmark w dniu 24 czerwca (na św. Jana Chrzciciela) oraz na handel solą, śledziami i suknem^[8]. Mieszczanie wąchoccy zostali wyłączeni spod jurysdykcji wojewodów, kasztelanów, starostów, a także zostali zwolnieni od opłat celnych i targowych na obszarze Korony^[12]. Przywileje te zostały potwierdzone przez króla Zygmunta I Starego, który przyznał Wąchockowi drugi jarmark na św. Mateusza^[9]. Ponieważ statut fundacyjny klasztoru cystersów nadawał przeorowi prawa do wszystkich złóż mineralnych w okolicy Wąchocka nad rzeką Kamienną, powstały tu w średniowieczu pod zarządem klasztornym liczne kuźnie, a cystersi zakładali młyny, folusze, warsztaty tkacie, cegielnie, kamieniołomy i warsztaty kamieniarskie^[9]. W 1500 r. Wąchock mógł się pochwalić 22 spośród ogólnej sumy 289 kuźni zarejestrowanych na terenie Królestwa Polskiego^[13]. budowali piec odlewniczy do wytopu blach ołowianych, którymi kryto obiekty opactwa i huty szkła^[9]. Po potopie szwedzkim oraz najeździe księcia Jerzego Rakoczego w 1657 r., zanotowano spadek liczby mieszkańców do ok. 475^[14]. W 1696 roku opat Jan Dymitr Solikowski wydzielił dla grupy kilkunastu mieszczan nowe tereny leśne do karczowania, znajdujące się na południe od miasta, w okolicy zwanej Stary Dwór, między traktem do Opatowa, a folwarkiem Dwór Opacki (Rataje)^[8]. Dwa lata później, 21 stycznia 1698, król August II Mocny zwolnił poddanych klasztoru wąchockiego od wszelkich świadczeń na rzecz wojska^[8]. Dawne przywileje klasztorne nadane klasztorowi i miastu Wąchock, zostały jeszcze dwukrotnie potwierdzone przez królów: Augusta III (1749 r.)^[8] oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego (1766 r.)^[8]. W 1787 r. Wąchock zamieszkiwało 962 mieszkańców, w tym 2 Żydów^[8]. Do rozbiorów Wąchock był w województwie sandomierskim^[15]. W 1789 r. z inicjatywy przeora klasztoru Aleksandra Rupkiewicza zbudowano w Wąchocku dwie fryszerki, zaś w Starachowicach pięć^[10]^[8]. W 1795 r. miasto znalazło się pod zaborem austriackim, zaś w latach 1809-15 w Księstwie Warszawskim (w województwie sandomierskim w powiecie opatowskim^[8]), natomiast potem w Królestwie Polskim^[15]. Z inicjatywy cystersów w porozumieniu z rządem austriackim, w 1802 r. zostało założone gimnazjum, które liczyło 100 uczniów, z czego ośmiu było na utrzymaniu klasztoru (co potwierdzają zapiski Juliana Ursyna Niemcewicza, który w 1811 r. przebywał w Wąchocku)^[11]^[8]. Jeszcze ok. 1850 w miasteczku poza klasztorem i fabryką znajdowały się tylko trzy domy murowane. W czasie wybuchu powstania listopadowego fabryka w Wąchocku zajmowała się produkcją kos i pałaszy^[8].

Osobny artykuł: Bitwa pod Świętym Krzyżem.

W styczniu 1863 gen. Marian Langiewicz przeprowadził w mieście koncentrację powstańców, którzy mieli iść na Warszawę. 1400 ludzi założyło tutaj obóz warowny. W drukarni polowej gen. Langiewicz wydrukował odezwę „Do mieszkańców województwa krakowskiego”, w którym wzywał ludność do większego wysiłku zbrojnego^[8]. 3 lutego 1863 doszło do bitwy z wojskami rosyjskimi, w której powstańcy odnieśli zwycięstwo^[8]. Na podstawie ustawy z dnia 31 grudnia 1866 roku utworzone zostają gubernia kielecka z siedzibą władz w Kielcach oraz gubernia radomska z siedzibą władz w Radomiu (Wąchock znalazł się w granicach nowo powstałego powiatu iłżeckiego w guberni radomskiej)^[8]. W Wąchocku na podstawie ukazu Rządzącego Senatu z 19 lutego 1875 roku powstał Sąd Pokoju (działał do 1921 roku), do którego kompetencji należało m.in. rozpatrywanie spraw w przedmiocie zobowiązań osobistych, umów i majątku ruchomego^[8]. Budowa linii kolejowej w 1884 r. nie wywarła większego wpływu na rozwój miasta^[9]. W dniach od 8 do 11 lipca 1903 wielka powódź na rzece Kamiennej zniszczyła ujęcie wody i zalała część miejscowości^[8]. Wąchockie zakłady metalowe działały jeszcze do 1904 roku

^[15]. I wojna światowa spowodowała regres w rozwoju miasta^[9]. 3 maja 1916 roku w Wąchocku odbyły się uroczyste obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, podczas których odśpiewano „Rotę” i „Boże, coś Polskę”^[8]. W latach międzywojennych w budynkach dawnego klasztoru mieściło się państwowe progimnazjum, zorganizowane w 1909 roku przez ks. Edwarda Chrzanowskiego^[8]. W maju 1918 roku w Wąchocku zawiązało się Towarzystwo Ogniowe, mające na celu powołanie do życia Ochotniczej Straży Ogniowej (pierwszy zarząd powołano w maju następnego roku)^[8]. W 1910 w Wąchocku założono z inicjatywy Michała Dobskiego Towarzystwo Oszczędniościowo–Pożyczkowe, które zostało w 1928 r. przemianowane na Kasę Stefczyka^[8]. W 1930 r. przywrócono nazwę gminy Wąchock, a samo miasto liczyło 3500 mieszkańców (w latach 1869-1930 formalnie Wąchock należał do gminy Wielka Wieś)^[8].

8 września 1939 roku oddziały 2 dywizji lekkiej zajęły miasto, dokonując podpaleń i morderstw^[8]. W czasie okupacji niemieckiej w okolicy miasta działało Zgrupowanie Partyzanckie Armii Krajowej pod dowództwem majora Jana Piwnika - "Ponurego". W mieście stoi jego pomnik, odsłonięty 10 czerwca 1984 roku^[8]. Na początku 1944 roku powstał oddział partyzancki dowodzony przez ppor. Andrzeja „Wrzosa” Bieleńskiego, który w połowie sierpnia zaatakował niemiecką kompanię kwatermistrzowską stacjonującą w Parszowie; zabito kilku żołnierzy, a dwóch oficerów wzięto do niewoli^[8]. W nocy z 16 na 17 stycznia 1945 r. wycofujące się wojska niemieckie wysadziły w powietrze stację kolejową, bloki zarządu, tory kolejowe i mosty na rzece Kamiennej^[8]. Już 17 stycznia do miasta weszła Armia Czerwona^[8]. Rok po II wojnie według spisu gmina Wąchock liczyła 7350 mieszkańców^[8]. W 1948 powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, której zadaniem było zorganizowanie handlu miejskiego, zaopatrzenia rolnictwa i mieszkańców gminy Wąchock w potrzebne artykuły^[8]. Z dotychczasowej gminy Wąchock ustawą z dnia 25 września 1954 utworzono następujące gromady: Gromada Wąchock (osady Wąchock i Rataje), Gromada Wielka Wieś (osady Wielka Wieś, Marcinków i Węglów), Gromada Parszów (wsie Parszów i Mostki)^[8]. Od 1 stycznia 1969 roku do Gromady Wąchock włączono Wielką Wieś i Marcinków, likwidując Gromadę Wielką Wieś^[8]. Z dniem 1 stycznia 1973 roku zniesiono podział na gromady i wprowadzono gminy; utworzono gminę Wąchock o powierzchni 81,1 km², w skład której weszły następujące miejscowości: Wąchock, Wielka Wieś, Parszów, Węglów, Marcinków i Rataje^[8]. Od nowego roku 1975 zlikwidowana została gmina Skarżysko Kościelne, a dwie miejscowości Majków i Michałów weszły w skład Wąchocka^[8]. W 1979 roku odbyły się uroczystości związane z 800-leciem powstania wąchockiego opactwa z udziałem Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego^[8] 7 maja 1985 roku miasto Wąchock zostało odznaczone Krzyżem Partyzanckim za aktywny udział mieszkańców w walce narodowo-wyzwoleńczej^[8]. Dzięki staraniom o. opata Alberyka Józefa Siwka 9 czerwca 1991 roku otwarto muzeum w klasztorze oo. cystersów^[8]. 1 stycznia 1994 r. Wąchock odzyskał prawa miejskie, utracone w 1869, po rosyjskiej reformie miejskiej.

Zobacz też: Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich i Nadania praw miejskich w Polsce po 1900.

Demografia

30 czerwca 2009 roku miasto miało 2747 mieszkańców^[16].

Piramida wieku mieszkańców Wąchocka w 2014 roku^[2].

Zabytki

Zespół kościelno-klasztorny cystersów z XII wieku z romańskim kapitularzem przykrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym jest mieszanką stylów architektonicznych. Wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.832/1-7 z 23.06.1967 i z 6.01.1988)^[17].
- Romański kościół klasztorny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana z XIII w. zachowany jest w niezmienionym kształcie układu cysterskiego. Kościół zbudowano z naprzemiennie ułożonych ciosów czerwonego piaskowca wąchockiego i jasnego kunowskiego. Ten sposób budowania pochodzi z północnych Włoch. Kościół był wielokrotnie przebudowywany. Pozostałością po epoce gotyku są podniesione szczyty oraz ślady gotyckiej dobudówki po północnej stronie budowli. W XVI w. do północnej nawy dobudowano kaplicę boczną, a w XIX w. kruchtę do fasady zachodniej. Kościół o cechach architektury włoskiej jest najstarszą sygnowaną budowlą w Polsce (podpis arch. Simona na fasadzie). Wnętrze barokowe z XVII w., ale plan trzynawowego kościoła jest typowo romański.
- Klasztor został całkowicie przebudowany w XVII w., zachowały się jednak niektóre wnętrza z XIII w. Należy do nich sala zebrań zakonników (kapitularz), uważana za najpiękniejsze wnętrze romańskie w Polsce. Romańskie są również sala pracy zakonników (fraternia), karcer pod schodami, natomiast piękna jadalnia (refektarz) z poł. XIII w. jest już wczesnogotycka. Klasztor posiadał ogrzewane pomieszczenia (poza dormitorium) jako pierwszy klasztor cysterski z możliwością ogrzewania ciepłem z pieca do wytopu ceramiki, żelaza lub kuchennego. W pomieszczeniach klasztoru mieszczą się Muzeum Ojców Cystersów prezentujące m.in. zachowane elementy romańskie oraz ceramikę z klasztornej manufaktury oraz Muzeum Powstań Narodowowyzwoleńczych utworzone w 1991 r. ze zbiorów księdza Walentego Ślusarczyka, proboszcza z Nowej Słupi.
Zespół urbanistyczny śródmieścia z XIII–XV w. (nr rej.: A.831 z 4.12.1956)^[17].
Zespół fabryczny z początku XIX w., w jego skład wchodzą: dom zarządu, tzw. pałac Schenberga, pięć budynków fabrycznych i urządzenia hydrotechniczne z tamą i przepustami na rzece Kamiennej (nr rej.: A.838/1-3 z 4.12.1956 oraz 177 z 8.05.1972)^[17].
Dawny zajazd w typie dworku z 1 poł. XIX w., w czasie powstania styczniowego była tu kwatera generała Mariana Langiewicza.
Kaplica św. Rocha z 1839 r. z późnobarokowym wyposażeniem; (nr rej.: A.834 z 19.01.1973)^[17].
Cmentarz parafialny z XIX w. (nr rej.: A.835 z 19.05.1993)^[17], nagrobki z odlewami żeliwnymi z lokalnych fabryk, nagrobki rodziny Schoenbergów, nagrobki uczestników powstania styczniowego: Karola Ziemlińskiego (poległ w 1863), Józefa Barzykowskiego (zm. 1869), Brunona Pohoskiego (zm. 1922) i Ignacego Jastrzębskiego (zm. 1932). Bramka cmentarna z kamiennym portalem z XVIII w., przeniesionym zapewne z opactwa cystersów.
Dawny cmentarz żydowski z XIX w. (nr rej.: A.836 z 20.06.1990)^[17], na którym pozostało około czterdziestu macew.
Zabytkowe domy z tzw. przejezdnymi sieniami z 2 połowy XIX w.
Drewniana kaplica św. Jana Nepomucena z 1 połowy XIX w. (nr rej.: A.833 z 19.01.1973)^[17].
Dawna willa drewniana z XIX w. obok przejazdu kolejowo-drogowego, należąca przed wojną do żydowskiego kupca i fabrykanta Joela Halperta.
Kaplica św. Jacka i dawne miejsce odpustowe z 1 poł. XIX w. w miejscu zwanym Sina Woda, kolonia Mieszała, odległe ok. 3 km od miejscowości, ale administracyjnie należące do Wąchocka; (nr rej.: A.839 z 19.01.1973)^[17].
Drewniany dom przy ul. Starachowickiej 43 z końca XIX w. (nr rej.: A.837 z 9.10.1973) przeniesiony do Parku Etnograficznego Muzeum Wsi Kieleckiej^[17].

Nieistniejące

Kościół pod wezwaniem św. Elżbiety – dziś nieistniejący, warty wspomnienia z uwagi na zachowaną historię. Wybudowany równolegle z budynkami opactwa w miejscu obecnej szkoły, wzniesiony jednocześnie z kościołem klasztornym. W roku 1260 spalony przez Tatarów, odbudowany ponownie jako drewniany. Ponownie spalony w nieznanych latach i okolicznościach. W 1597 roku wizytacja kościelna zanotowała opis – kościół w Wąchocku pod wezwaniem św. Elżbiety murowany z kamienia ufundowany został przez opata wąchockiego Andrzeja Szpota (który funkcję tę pełnił w latach 1543–1559)^[18].

Z kolei ks. Feliks Brażewicz w „Historycznym opisie Wąchocka…” pisze, że kościół św. Elżbiety w Wąchocku w roku 1587 budował opat Andrzej Karwicki. Tę datę budowy kościoła podaje również ks. Jan Wiśniewski w „Dekanacie Iłżeckim”. Ks. Jan Wiśniewski podaje również spis kapłanów kościoła św. Elżbiety według akt metrycznych datowanych od roku 1660^[19]:

ks. Józef Parnowski, 1665–1679, następnie przeniósł się do Mirca, należącego do cystersów
ks. Stanisław Sadowski, 1679 – 11 maja 1715, „Obdormivit in benedictionibus dulcedinis. Sepultus ante altare m.”
ks. Ferdynand Barycki, do 1719
ks. Jakób Witkowski, ks. Wojciech Kukliński, 1722
ks. Stanisław Gadowiński, 1728–1730
ks. Antoni Burlikowski, do 1739
ks. Maciej Żeromski, do 1740
ks. Wojciech Szwarc, do 1767; w latach 1763–1765 odbywały się tu misje „ad avertenda yitia hominum”, pracowali cystersi i świeccy kapłani po 2 tygodnie w każdym roku pod przewodnictwem ks. Ankwicza i Karola Stobieckiego Soc. J.
ks. Michał Wanatowski, do 1774
ks. Jan Badowski SJ com. Wąchocki, do 1775
ks. Stanisław Rochacki, do 1794
ks. Jan Pomykalski, do 1808
ks. Melchior Pleśniewski, do 1810
ks. Alberyk Ostrowski, do 1819
ks. Zefiryn Bartyzel, ostatni proboszcz i przeor klasztoru

W 1820 roku po kasacie cystersów, kościołem parafialnym staje się kościół klasztorny. Kościół pw. św. Elżbiety powoli ulega zniszczeniu i w 1845 r. zostaje z inicjatywy burmistrza Wąchocka Macieja Sławęckiego rozebrany.

Atrakcje przyrodnicze

„Lessowy wąwóz Rocław” – młody wąwóz o długości kilkuset metrów, szerokości 20–30 m i głębokości ok. 15 m. Zbocza wąwozu (poza niewielkimi odcinkami odsłaniającymi profil osadów neoplejstocenu) porasta trwała murawa z licznymi gatunkami roślin naczyniowych. Duże walory krajobrazowe. Położony w otulinie. Użytek ekologiczny – Nr 5 w rejestrze RDOŚ^[20] – data utworzenia 2001 rok;
Odsłonięcie geologiczne – nieczynny kamieniołom w Wąchocku – historyczny kamieniołom (sięgający pocz. XIII w.) z odsłonięciem czerwonych piaskowców dolnotriasowych. Z niego czerpano surowiec do budowy klasztoru. Położony w otulinie. Od roku 2002 objęty pieczą Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody (WKP poz. 9).

Turystyka

Miasto jest atrakcją turystyczną także ze względu na popularne dowcipy o Wąchocku^[21]. Bohaterem dowcipów jest sołtys Wąchocka, jednak obecnie, od roku 1994, władzę wykonawczą w Wąchocku sprawuje burmistrz, nie sołtys (co więcej, na czele gminy stał wójt). Jest tam również m.in. pomnik sołtysa znanego z owych dowcipów, odsłonięty w 2003. Atrakcją turystyczną jest coroczny Zjazd Sołtysów. Turniej obejmuje kilkanaście konkurencji sprawnościowych i intelektualnych. Część konkurencji integracyjnych sołtysów opiera się na poczuciu humoru uczestników.

Oddany do użytku w 2008 Zalew Wąchocki stanowi dodatkową atrakcję turystyczną.

Transport

Drogi

Przez Wąchock przebiega droga krajowa nr 42. W ramach programu budowy 100 obwodnic na lata 2020-2030 powstać ma obwodnica Wąchocka w ciągu DK42^[22].

Droga powiatowa 0563 T łączy Wąchock z Mircem.
Droga powiatowa 0573 T łączy Majków – Marcinków – Wąchock.
Droga powiatowa 0582 T łączy Wąchock – Siekierno – Leśna.

Osobny artykuł: Drogi powiatu starachowickiego.

Kolej

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska – Dębica. Stacja wyposażona jest w komputerowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz posiada oprócz torów głównych zasadniczych, 2 tory główne dodatkowe i 3 tory boczne. Pociągi osobowe zatrzymują się przy zmodernizowanym wysokokrawędziowym peronie nr 2, znajdującym się pomiędzy torami 1 i 2, istnieje również możliwość wjazdu pociągu osobowego na tor nr 3 przy peronie nr 1, jednak ten peron nie został zmodernizowany.

Transport publiczny

Przez miasto kursowała linia autobusowa A, obsługiwana naprzemiennie przez MKS Skarżysko-Kamienna i MZK Starachowice (do listopada 2015 roku – jedynie przez MZK Starachowice). 1 lipca 2017 r. linia została zlikwidowana^[23]. Na trasie Wąchock – Starachowice kursuje prywatna linia autobusowa 112.

Festiwal bachowski – Muzyka w Opactwie

Od 2011 roku Wąchock jest gospodarzem międzynarodowych festiwali muzycznych Muzyka w Opactwie Bach u cystersów. Koncerty odbywają się w posiadającym znakomitą akustykę kościele przyklasztornym Opactwa Cystersów w Wąchocku.

Ludzie związani z Wąchockiem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Wąchockiem‎.

Przypisy

↑ Gmina Wąchock - Gmina Wąchock ma nowego burmistrza [online] [dostęp 2024-04-23] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Wąchock w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku.; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 113.
↑ Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)]. (pol.).
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Sebastian Piątkowski (red.): Z dziejów Radomia i regionu radomskiego w XVIII i XIX wieku. Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom 1997, s. 7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an Winiarczyk K., Kalendarium wąchockie, Wąchock 2002, s. 5-6, 13, 17, 34, 38, 39, 41, 47, 48, 57, 64-66, 72, 74, 78, 79, 85, 90, 97, 98, 105, 107, 113, 114, 128, 136, 140, 145, 152, 161, 173
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gmina Wąchock – Historia.
↑ ^a ^b ^c Maraśkiewicz J., Zespół klasztorny O.O. Cystersów, karta ewidencyjna, Świętokrzyskie, 2460, rubryka 12.
↑ ^a ^b Janowski, A., Wycieczki po kraju I. Kielce – Chęciny – Karczówka - Góry Świętokrzyskie - Bodzentyn – Wąchock – Iłża - Radom, Warszawa 1902, s. 127, 128.
↑ L. Stępkowski, Z dziejów opactwa wąchockiego w XIII – XIX w. (do 1819 r.), w: Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku. Materiały z sesji naukowej 1991 rok, red. A. Massalski, D. Olszewski, Kielce 1993, s. 25.
↑ Norman Davies, Elżbieta Tabakowska: Boże igrzysko: historia Polski. T. 2, Od roku 1795. Kraków: Znak, 1991, s. 217. ISBN 83-7006-023-4.
↑ A. Massalski, C. Jastrzębski, Z przeszłości regionu świętokrzyskiego, w: Mała Ojczyzna. Świętokrzyskie. Dziedzictwo kulturowe, red. G. Okła, Kielce 2002, s. 82.
↑ ^a ^b ^c Kwiatek J., Lijewski T., Leksykon miast polskich, Warszawa 1998, s. 982.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 listopada 2009, ISSN 1734-6118 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 62 [dostęp 2018-02-11] .
↑ Aleksander Bastrzykowski. Dzieje kościoła farnego św. Elżbiety w Wąchocku. „Kronika Diecezji Sandomierskiej”.
↑ Dekanat Sandomierski – monografia Ks. Jana Wiśniewskiego.
↑ Świętokrzyskie i Nadnidziańskie Parki Krajobrazowe: Parki Krajobrazowe. [dostęp 2013-08-05].
↑ (ama). Na wesoło Wąchock. „Podkarpacie”. Nr 43, s. 8, 23 grudnia 1982.
↑ n, Strona główna [online], Budowa obwodnicy Wąchocka [dostęp 2022-12-24] (pol.).
↑ Koniec „Agatki” – linia A do likwidacji [online], ProSkarżysko, 12 czerwca 2017 [dostęp 2020-03-11] (pol.).

Linki zewnętrzne

Gminny Portal Internetowy: www.wachock.pl. wachock.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-13)].
Biuletyn Informacji Publicznej
Wąchock, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 156 .
Wąchock, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 681 .
Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona

[1] Gmina Wąchock - Gmina Wąchock ma nowego burmistrza [online] [dostęp 2024-04-23] (pol.).

[populacja2016-2] Wąchock w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[4] Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku.; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 113.

[5] Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)]. (pol.).

[par-6] Opis parafii na stronie diecezji

[7] Sebastian Piątkowski (red.): Z dziejów Radomia i regionu radomskiego w XVIII i XIX wieku. Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom 1997, s. 7.

[:0-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an Winiarczyk K., Kalendarium wąchockie, Wąchock 2002, s. 5-6, 13, 17, 34, 38, 39, 41, 47, 48, 57, 64-66, 72, 74, 78, 79, 85, 90, 97, 98, 105, 107, 113, 114, 128, 136, 140, 145, 152, 161, 173

[:1-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gmina Wąchock – Historia.

[:2-10] Maraśkiewicz J., Zespół klasztorny O.O. Cystersów, karta ewidencyjna, Świętokrzyskie, 2460, rubryka 12.

[:3-11] Janowski, A., Wycieczki po kraju I. Kielce – Chęciny – Karczówka - Góry Świętokrzyskie - Bodzentyn – Wąchock – Iłża - Radom, Warszawa 1902, s. 127, 128.

[12] L. Stępkowski, Z dziejów opactwa wąchockiego w XIII – XIX w. (do 1819 r.), w: Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku. Materiały z sesji naukowej 1991 rok, red. A. Massalski, D. Olszewski, Kielce 1993, s. 25.

[13] Norman Davies, Elżbieta Tabakowska: Boże igrzysko: historia Polski. T. 2, Od roku 1795. Kraków: Znak, 1991, s. 217. ISBN 83-7006-023-4.

[14] A. Massalski, C. Jastrzębski, Z przeszłości regionu świętokrzyskiego, w: Mała Ojczyzna. Świętokrzyskie. Dziedzictwo kulturowe, red. G. Okła, Kielce 2002, s. 82.

[:4-15] Kwiatek J., Lijewski T., Leksykon miast polskich, Warszawa 1998, s. 982.

[Ludność2009-06-16] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 listopada 2009, ISSN 1734-6118 .

[zabytek-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 62 [dostęp 2018-02-11] .

[bast-18] Aleksander Bastrzykowski. Dzieje kościoła farnego św. Elżbiety w Wąchocku. „Kronika Diecezji Sandomierskiej”.

[19] Dekanat Sandomierski – monografia Ks. Jana Wiśniewskiego.

[RDOŚ-20] Świętokrzyskie i Nadnidziańskie Parki Krajobrazowe: Parki Krajobrazowe. [dostęp 2013-08-05].

[21] (ama). Na wesoło Wąchock. „Podkarpacie”. Nr 43, s. 8, 23 grudnia 1982.

[22] , Strona główna [online], Budowa obwodnicy Wąchocka [dostęp 2022-12-24] (pol.).

[23] Koniec „Agatki” – linia A do likwidacji [online], ProSkarżysko, 12 czerwca 2017 [dostęp 2020-03-11] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Miasta	Wąchock
Wsie	Ciecierówka Marcinków Marcinków Górny Parszów Rataje Wielka Wieś Węglów Wymysłów
Integralne części wsi	Betlejem Gajówka Kaczka Gajówka Węglów Kopalnia Koszarka Leśniczówka Parszów Leśniczówka Rataje Nadleśnictwo Rataje Pod Lasem Podławki Podmiasto Polesie

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–73)
Miasta (do 1973 →)	Ciepielów (do 1870) Grabowiec (do 1870) Iłża (do 1870 i od 1925) Kazanów (do 1870) Lipsko (do 1870) Starachowice (1949–52 →) Starachowice–Wierzbnik (1939–49) Sienno (do 1870) Solec (do 1870) Tarłów (do 1870) Wąchock (do 1870) Wierzbnik (do 1870 i 1916–39)
Gminy wiejskie (1867–1954 i w 1973 →)	Błaziny (do 1954) Brody (w 1973) Brzezie (w 1973) Chotcza (do 1954) Chybice (do?) Ciepielów (do 1954) Ciszyca (Górna) (do 1930) Dziurków (1870–1954) Iłża (1870–1924) Iłża (w 1973) Krępa Kościelna (1930–54) Krzyżanowice (do 1954) Lipsko (do 1954) Lubienia (do 1890/1906) Łaziska (do 1954) Miechów (do 1954) Mirzec Pawłowice (do 1954) Pawłów (w 1973) Pętkowice (do 1954) Rzeczniów Rzepin (do 1954) Sienno (do 1954) Skarżysko Kościelne Solec (do 1870) Solec (1870–1954) Starachowice (do 1870) Styków (1919–1954) Tarczek (do 1954) Tarłów (1930–54) Wąchock (od 1929) Wielka Wieś (do 1929) Wierzbnik (1870–1919) Wierzchowiska (do 1930)
Gromady (1954–72)	Alojzów (1954–61) Bałtów (1954–55 →) Bąkowa (1954–55 →) Białobrzegi (1954–55 →) Błaziny (1954–72) Brody (1954–72) Brzezie (1954–72) Chotcza (1954–55 →) Chwałowice (1954–68) Chybice (1954–72) Ciepielów (1954–55 →) Ciszyca (1954–55 →) Czekarzewice (1954–55 →) Czerwona (1954–61) Długowola (1954–55 →) Gadka (1954–68) Gozdawa (1954–55 →) Grabków (1954–59) Grabowiec (1954–72) Jasieniec Iłżecki (1954–72) Jasieniec Solecki (1954 →) Jawór (1954–55 →) Kałków (1954–59) Kazanów (1954 →) Kowalków (1959–72) Krępa Kościelna (1954–55 →) Krzyżanowice (1954–72) Krzyżanówka (1954–57 →) Kuczów (1961–72) Lipa Miklas (1954–55 →) Lipsko (1954–55 →) Lubienia (1954–72) Majków (1954–61) Michałów (1954–61) Mirzec (1954–72) Niedarczów (1954–61 →) Okół (1954–55 →) Olechów (1954–55 →) Osówka (1954–55 →) Ostrownica (1954–59) Ostrożanka (1954–68) Pakosław (1954–61) Parszów (1954–72) Pasztowa Wola (1954–72) Pawłowice (1954–55 →) Pawłów (1954–72) Pcin (1954 →) Pętkowice (1954–55 →) Prendocin (1954–59) Przedmieście Dalsze (1954–55 →) Radkowice (1961–72) Rzeczniów (1954–72) Rzepin (1954–68) Sadkowice (1954–55 →) Seredzice (1954–59) Sienno (1954–55 →) Skarżysko Kościelne (1954–72) Skarżysko Książęce (1954–68 →) Solec (1954–55 →) Styków (1954–61) Sulejów (1954–55 →) ~~Staw Kunowski~~ (←~~1959~~) Szymanów (1954–55 →) Świesielice (1954–55 →) Świślina (1954–61) Tarczek (1954–72) Tarłów (1954–55 →) Trębowiec (1954–61) Trzemcha (1954–55 →) Tymienica (1954–55 →) Walentynów (1954–55 →) Wąchock (1954–72) Wielgie (1954–55 →) Wielka Wieś (1954–68) Wola Solecka (1954–55 →) Wólka (1954–59)