Przejdź do zawartości

Ukraina: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Etymologia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 106: Linia 106:
Urzędowo nazwa „Ukraina” została użyta po raz pierwszy za czasów [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] w roku 1590 w tytule konstytucji sejmowej według projektu [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]]: ''Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy''<ref>[[Władysław Konopczyński]] ''Dzieje Polski nowożytnej'' Wydanie czwarte krajowe, Warszawa 1999, Wyd. [[Instytut Wydawniczy „Pax”|Instytut Wydawniczy „PAX”]] s. 211.</ref>.
Urzędowo nazwa „Ukraina” została użyta po raz pierwszy za czasów [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] w roku 1590 w tytule konstytucji sejmowej według projektu [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]]: ''Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy''<ref>[[Władysław Konopczyński]] ''Dzieje Polski nowożytnej'' Wydanie czwarte krajowe, Warszawa 1999, Wyd. [[Instytut Wydawniczy „Pax”|Instytut Wydawniczy „PAX”]] s. 211.</ref>.


Na przełomie XVI i XVII w. nazwę „Ukraina” (już jako [[Nazwa własna|nazwę własną]]) zaczęto utożsamiać z krainą leżącą nad środkowym i dolnym [[Dniepr]]em, tzw. [[Ukraina (Naddnieprze)|Ukrainą naddnieprzańską (Naddnieprzem)]]. Początkowo obejmowała ona tylko [[województwo kijowskie]], część [[województwo bracławskie|województwa bracławskiego]] na wschód od rzek [[Murafa|Murachwa]] i [[Słucz (dopływ Horynia)|Słucz]], a w latach 1635-1686 także [[województwo czernihowskie]].
Na przełomie XVI i XVII w. nazwę „Ukraina” (już jako [[Nazwa własna|nazwę własną]]) zaczęto utożsamiać z krainą leżącą nad środkowym i dolnym [[Dniepr]]em, tzw. [[Ukraina (Naddnieprze)|Ukrainą naddnieprzańską (Naddnieprzem)]]. Początkowo obejmowała ona tylko [[województwo kijowskie]], część [[województwo bracławskie|województwa bracławskiego]] na wschód od rzek [[Murafa|Murachwa]] i [[Słucz (dopływ Horynia)|Słucz]], a w latach 1635-1686 także [[województwo czernihowskie]]. Przykładowo, w czasie sejmu 1659 roku wymieniono „Woiewodztwa Ukrainne” i były to „woiewodztwa, Kiiowskie, Bracławskie, Czerniechowskie”<ref>Volumina Legum. Tom IV. Petersburg 1859. s. 296.</ref>.

W XVII w. pojawiła się po raz pierwszy na mapach nazwa „Ukraina” w rozumieniu wielu prowincji [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] i określająca ziemie między [[Boh]]em a [[Dniepr]]em, użyta przez francuskiego kartografa [[Guillaume Le Vasseur de Beauplan|Wilhelma de Beauplan]]<ref>[[Natalia Jakowenko]], ''Historia Ukrainy do 1795 roku'', Warszawa 2011, [[Wydawnictwo Naukowe PWN]], ISBN 978-83-01-16763-9, s. 24.</ref>.
W XVII w. pojawiła się po raz pierwszy na mapach nazwa „Ukraina” w rozumieniu wielu prowincji [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] i określająca ziemie między [[Boh]]em a [[Dniepr]]em, użyta przez francuskiego kartografa [[Guillaume Le Vasseur de Beauplan|Wilhelma de Beauplan]]<ref>[[Natalia Jakowenko]], ''Historia Ukrainy do 1795 roku'', Warszawa 2011, [[Wydawnictwo Naukowe PWN]], ISBN 978-83-01-16763-9, s. 24.</ref>.


Wersja z 15:59, 2 mar 2014

{{{nazwa}}}
Herb Flaga
Herb Ukrainy flaga Ukrainy
Hymn:
Szcze ne wmerla Ukrajina
[[Plik:{{{hymn audio}}}|200px]]
Konstytucja

Konstytucja Ukrainy

Stolica

Kijów

Powierzchnia

603 700

Populacja
• liczba ludności


41 167 335
(1 stycznia 2022)

Domena internetowa

.ua

PKB ({{{pkb rok}}})
 • całkowite 
 • na osobę


176,2 mld[1] USD
{{{pkb na osobę}}}

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Ukraina (ukr. Україна, Ukrajina, wym. ukrɑˈjinɑ) – państwo unitarne[5], położone w Europie Wschodniej. Graniczy od północy z Białorusią, od zachodu z Polską, Słowacją i Węgrami, od południa z Rumunią i Mołdawią oraz Morzem Czarnym i Morzem Azowskim, od północnego wschodu i wschodu z Federacją Rosyjską. Ukraina jest członkiem założycielem ONZ, członkiem Światowej Organizacji Handlu, Rady Europy, Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz organizacji regionalnych i subregionalnych, tj. Wspólnoty Niepodległych Państw, OBWE, GUAM i Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego.

Ukraińska SRR była członkiem założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych i członkiem większości organizacji wyspecjalizowanych ONZ[6]. Obok Białoruskiej SRR i Rosyjskiej FSRR była jedną z trzech republik radzieckich będących podmiotem prawa międzynarodowego.

Od 1991 roku Ukraina jest suwerennym państwem.

Etymologia

 Osobny artykuł: Ukraina (nazwa).

Ze słowotwórczego i etymologicznego punktu widzenia nazwa „Ukraina” zawiera w sobie rdzeń kraj oznaczający „coś ukrojonego”, a następnie: „kawał ziemi lub koniec”. Niektórzy łączą tę podstawę słowotwórczą z wyrażeniem u kraja, z brzegu, na skraju. Wyraz „Ukraina” ukształtowany został przy pomocy sufiksu -ina, który w językach słowiańskich tworzy nazwy przestrzenne.

Określenie Ukraina jako nazwa pospolita pojawiło się w średniowieczu i oznaczało pierwotnie nazwę granicznych regionów geograficznych[7]. Do końca XVI wieku termin „ukraina” nie miał charakteru oficjalnego i oznaczał jedynie „ugranicze” („pogranicze”, „krańce państwowe”) poszczególnych terenów, będących pod kontrolą różnych państw[8][9][10][11][12].

Ukraina jako nazwa pospolita pojawiła się w dwunastowiecznych kronikach ruskich dla oznaczenia ziem kresowych, pogranicznych. W zachowanych zabytkach rękopiśmiennych nazwa „Ukraina” pojawia się po raz pierwszy w tzw. Latopisie kijowskim, którego najstarszy zachowany egzemplarz pochodzi z XV w., opisującym wydarzenia z lat 1111–1200. Pod rokiem 1187 kronikarz, mówiąc o śmierci bohatera walk z Połowcami, księcia perejasławskiego Włodzimierza, zanotował „za nim Ukraina wielce rozpaczała”, a relacjonując wypadki 1189 r., nazwał Ukrainą tereny leżące między Bohem a Dniestrem[13]. Z kolei tereny między Ilmem a Dnieprem, zamieszkiwane przez plemiona wschodniosłowiańskie, nazywane były wówczas przez kronikarzy „Rusią”. Od XIII w. Księstwo halicko-wołyńskie kronikarze zaczęli nazywać „Małą Rusią”[14].

Urzędowo nazwa „Ukraina” została użyta po raz pierwszy za czasów Rzeczypospolitej w roku 1590 w tytule konstytucji sejmowej według projektu Jana Zamoyskiego: Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy[15].

Na przełomie XVI i XVII w. nazwę „Ukraina” (już jako nazwę własną) zaczęto utożsamiać z krainą leżącą nad środkowym i dolnym Dnieprem, tzw. Ukrainą naddnieprzańską (Naddnieprzem). Początkowo obejmowała ona tylko województwo kijowskie, część województwa bracławskiego na wschód od rzek Murachwa i Słucz, a w latach 1635-1686 także województwo czernihowskie. Przykładowo, w czasie sejmu 1659 roku wymieniono „Woiewodztwa Ukrainne” i były to „woiewodztwa, Kiiowskie, Bracławskie, Czerniechowskie”[16]. W XVII w. pojawiła się po raz pierwszy na mapach nazwa „Ukraina” w rozumieniu wielu prowincji Korony i określająca ziemie między Bohem a Dnieprem, użyta przez francuskiego kartografa Wilhelma de Beauplan[17].

 Osobny artykuł: Ukraina (Naddnieprze).

W roku 1686 w traktacie Grzymułtowskiego Rzeczpospolita odstąpiła Carstwu Rosyjskiemu Ukrainę za Dnieprem (Ukraina Lewobrzeżna); tę część oficjalnie urzędowo określano Małorosją (Małorusią). Nazwę tę rozciągnięto po rozbiorach Polski na cały Kraj Południowo-Zachodni w składzie Imperium Rosyjskiego, pozostawała w obiegu urzędowym do rewolucji lutowej i obalenia caratu w marcu 1917. Po zlikwidowaniu przez Katarzynę II Siczy Zaporoskiej południową Ukrainę określano w Imperium Rosyjskim jako Noworosję.

Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Ukrainy.
Mapa topograficzna Ukrainy
Dorzecze Dniepru

Krajobraz Ukrainy składa się głównie ze stepów i wyżyn; na zachodzie kraju rozciągają się Karpaty, a na Krymie – Góry Krymskie.

Klimat

Znaczna część Ukrainy jest położona w strefie klimatu umiarkowanego kontynentalnego, natomiast południe (na przykład Krym) – w strefie klimatu morskiego. Obszar kraju znajduje się najczęściej pod wpływem polarnomorskich i polarnokontynentalnych mas powietrza. Bilans promieniowania jest tu dodatni i wynosi na północy 35 kcal/cm², a na południu 50 kcal/cm². Najbardziej charakterystyczną cechą klimatu Ukrainy jest jego wzrastający z zachodu na wschód kontynentalizm termiczny. W związku z tym roczne amplitudy temperatury powietrza wahają się od 25 °C we Lwowie do 30 °C w Starobielsku. Na terenie kraju przeważa również kontynentalny rozkład opadów z maksimum w ciepłym okresie roku. Roczna suma opadów maleje z północnego zachodu (600 mm) na południowy wschód (400 mm).

Gleby

W północnej części kraju największy obszar zajmują gleby bielicoziemne. W lasach spotyka się szare gleby leśne. Na bagnach wykształciły się gleby bagienne i torfowo-bagienne. Dominującym typem gleb są gleby czarnoziemne zajmujące ok. 60% kraju, co stanowi blisko 40% światowych zasobów tego typu gleb. Występują one w strefie stepu i lasostepu. W północnej części lasostepu największą powierzchnię zajmują czarnoziemy ubogie w próchnicę (4–5%). Natomiast w południowej jego części rozwinęły się czarnoziemy o zawartości próchnicy 6–6,5%. Niską zawartością próchnicy charakteryzują się także czarnoziemy leżące w północnej części stepu (3–4%). Południowa część Niziny Czarnomorskiej i Krymu zajęte są przez gleby ciemnokasztanowe. Na Nizinie Zakarpackiej dominującym typem są kwaśne gleby brunatne. W Górach Krymskich zaznacza się różnica w pokrywie glebowej związana z ekspozycją stoków: stoki północne pokryte są szarymi glebami leśnymi, a południowe – czerwonoziemami. Obszary zasolone zajmują na Ukrainie 330 tys. ha. Najwięcej tego typu gleb występuje w Autonomicznej Republice Krymu oraz w obwodach chersońskim, dniepropietrowskim i ługańskim.

Historia

Historia Ukrainy
Państwo ukraińskie
Pozostałe

 Osobny artykuł: Historia Ukrainy.
Wielki książę kijowski Włodzimierz I Wielki. Miniatura z Carskiej Księgi Tytułów z 1672
Chrzest Włodzimierza Wielkiego.

Początki Rusi

Napływ Słowian w dorzecze Dniepru i Dźwiny rozpoczął się w V lub VI w. n.e. Z wczesnośredniowiecznych kultur archeologicznych na Ukrainie można wymienić np. kulturę pieńkowską. Przez Nestorowe terytoria Polan, Drewlan, i Uliczów przebiegały szlaki handlowe łączące kraje Morza Bałtyckiego z Bizancjum i Bliskim Wschodem. Wyprawy handlowe Dźwiną, Dnieprem, Wołgą i Donem zetknęły podróżujących tędy kupców i wojowników normańskich oraz chazarskich z plemionami słowiańskimi.

W VII w. ziemie w środkowym i górnym dorzeczu Dniepru dostają się na ponad dwa wieki pod panowanie koczowniczych Chazarów. W okresie największego rozkwitu Państwa Chazarskiego w VIII wieku kaganowi chazarskiemu trybut płaciło 25 plemion i księstw, w tym władca Kijowa (Kuar). W drugiej połowie IX w. roku Kaganat został zdobyty przez Waregów, którzy przenieśli do Kijowa (Kaenugard) swoją siedzibę. Pod koniec IX wieku Kijów został na prawie 400 lat stolicą Rusi Kijowskiej – normańskiej Gardariki (Państwa Grodów).

Pierwszymi historycznymi władcami ruskimi byli prawdopodobnie Normanowie (książę Ruryk I), którzy zgodnie z istniejącymi przekazami przybyli na późniejsze ziemie ruskie przed rokiem 860. Założenie Nowogrodu Wielkiego przez Ruryka w 862 roku uważa się za początek historii Rusi. Ruryk zdołał skupić pod swymi rządami część Normanów, plemion wschodniosłowiańskich oraz plemion ugrofińskich i utworzył pierwsze znane państwo ruskie – Ruś Nowogrodzką. Ruryk był także założycielem dynastii Rurykowiczów, która sprawowała rządy na Rusi do 1598 roku.

Wyprawa następcy Ruryka, księcia nowogrodzkiego Olega Mądrego na Kijów (882 r.) doprowadziła do zjednoczenia północnych i południowych księstw oraz powstania Rusi Kijowskiej. Była ona początkowo luźnym związkiem księstw, które do ok. 2 poł. XI w. zachowały szeroką autonomię. Książęta kijowscy Oleg (panujący do roku 912 lub 922) i Igor Rurykowicz (panujący w latach 912/922–945) podpisali z Bizancjum układy handlowe, które gwarantowały krajowi zyskowny handel.

Rządząca w latach 945–957 księżna Olga scentralizowała państwo, stworzyła podstawy trwałego porządku administracyjnego. Kolejny władca, syn Olgi Światosław I podejmował odległe wyprawy wojenne, docierając na Krym i Kaukaz oraz na Bałkany. Ożeniony z siostrą cesarza bizantyjskiego Anną książę Włodzimierz I Wielki w 988 roku przyjął chrzest i uczynił z chrześcijaństwa oficjalną religię państwową. Włodzimierz także przyłączył po raz pierwszy do Rusi w 981 roku tzw. Grody Czerwieńskie.

Panujący w latach 1019–1054 Jarosław I Mądry umocnił pozycję Cerkwi prawosławnej na Rusi Kijowskiej. Ustanowione przez niego zasady dziedziczenia tronu książęcego w oparciu o regułę senioratu nie zapobiegły rozpadowi politycznej jedności kraju.

W roku 1240 Ruś kijowska zostaje na kolejnych 100 lat zhołdowana przez Złotą Ordę.

Rozbicie dzielnicowe Rusi

W XII w. Ruś Kijowska podzieliła się na konkurujące ze sobą dzielnice. Na północy powstała Republika Nowogrodzka, na północnym zachodzie Księstwo połockie, na południowym zachodzie Księstwo Halicko-Włodzimierskie. W centralnej części powstały księstwa: Kijowskie, Turowskie i Smoleńskie, na północnym wschodzie księstwa Rostowsko-Suzdalskie i Riazańskie, na południowym wschodzie Czernihowskie i Perejasławskie. Z czasem uległy one dalszemu rozdrobnieniu, przy czym książęta, którym udało się zawładnąć Kijowem, w hierarchii feudalnej stali wyżej od pozostałych książąt i posługiwali się tytułem wielkiego księcia.

W roku 1169 książę włodzimiersko-suzdalski Andrzej I Bogolubski opanował Kijów, uzyskując tym samym tytuł wielkiego księcia. Odmiennie od większości swoich poprzedników nie przeniósł do tego miasta swej stolicy, lecz osadzał tam podległych sobie książąt. Centrum jego państwa pozostawał Włodzimierz, który odtąd pełnił funkcję stolicy wielkiego księstwa i przejął dominującą rolę Kijowa.

Najazd mongolski

W 1223 wojska rusko-połowieckie poniosły klęskę w bitwie nad Kałką w walce z Mongołami, którzy pomimo zwycięstwa wycofali się na wschód. Kilkanaście lat później, w latach 1237-1240 Batu-chan dokonał inwazji Rusi. 6 grudnia 1240 zdobył i zburzył Kijów, mordując i uprowadzając w niewolę jego ludność. Podbił wówczas wszystkie ziemie będące pod jurysdykcją władców ruskich z wyjątkiem księstw połockiego, Pińskiego i Republiki Nowogrodzkiej. Mongołowie nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, ograniczając się do zatwierdzania kandydatów do tronów książęcych w formie tzw. jarłyku otrzymywanego przez wielkich książąt, którzy z kolei pełnili funkcje zwierzchnie nad resztą książąt (z tytułem wielkiego księcia) i mieli prawo zwracania się o pomoc do chana Złotej Ordy (której założycielem był Batu-chan). Tytuł wielkiego księcia był związany z obowiązkami podatkowymi (trybutem) wobec chanatu. Wielki książę był inkasentem daniny na rzecz chana, płacił ją osobiście i bezpośrednio oraz windykował z podległych książąt ruskich. Z tego powodu znaczna część Rusi zachodniej i centralnej poddała się w wieku XIV władzy Wielkiego Księstwa Litewskiego, uznając wielkiego księcia Litwy za mniej uciążliwego windykatora.

Podział Księstwa halicko-wołyńskiego między Polskę a Litwę. Uzależnienie księstw Rusi Południowej od Litwy

W 1320 roku po klęsce poniesionej przez Księstwo Kijowskie w bitwie nad rzeką Irpień, Litwa uzależniła od siebie całą Kijowszczyznę. Z inicjatywy książąt litewskich Rurykowicze kijowscy zostali wkrótce pozbawieni władzy, po czym emigrowali do Briańska, a następnie do Riazania. W XIII i XIV w. większość zachodnich księstw ruskich przeszła w strefę wpływów nabierającej znaczenia Litwy (zwłaszcza po rozbiorze Księstwa Halicko-Włodzimierskiego, stanowiącego dla Litwy przeciwwagę). Stąd rywalizacja pomiędzy książętami Rusi północnej (tzw. Rusi Zaleskiej – Włodzimierz nad Klaźmą, Twer, a później Moskwa) oraz Wielkim Księstwem Litewskim, a po unii lubelskiej – Wielkiego Księstwa Moskiewskiego z Rzecząpospolitą Obojga Narodów.

Ukraina za panowania Władysława II Jagiełły. Mapa z niemieckiego atlasu historycznego „Allgemeiner historischer Handatlas” autorstwa Gustava Droysena, wydanego w 1886 r.
Delineatio Generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina. Cum adjacentibus Provinciis Mapa Wilhelma Beauplana z 1648 wykonana na zlecenie Władysława IV obejmująca województwa: kijowskie, bracławskie, czernihowskie, podolskie i wołyńskie. Północ na dole mapy.
Kozacy piszą list do sułtana — obraz pędzla Ilji Riepina namalowany w latach 1878–1891, Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu
Bohdan Chmielnicki

W XIII wieku Księstwo Halicko-Włodzimierskie stało się, wobec zniszczenia Kijowa i Rusi centralnej, drugim (obok państw tzw. Rusi Zaleskiej – Twer, Włodzimierz nad Klaźmą, Moskwa, Republika Nowogrodu) ruskim ośrodkiem państwowym, prowadzącym samodzielną politykę dynastyczną i zagraniczną oraz podejmującym próby zjednoczenia Rusi[b]. Książę halicko-włodzimierski Daniel I został w 1254 roku koronowany najprawdopodobniej w Drohiczynie przez nuncjusza papieskiego na króla Rusi. Był on założycielem miasta Lwowa i związał się dynastycznie z Piastami mazowieckimi. W 1338 r. bezpotomny Bolesław Jerzy II, książę halicki, szukając pomocy przeciw bojarom, zawarł układ z Kazimierzem Wielkim i uznał go za dziedzica Rusi. W 1339, w układzie wyszehradzkim, Królestwo Polskie i Królestwo Węgier zawarły porozumienie w sprawie podziału ziem księstwa halicko-wołyńskiego w przyszłości[18]. W 1340 Bolesław Jerzy zmarł otruty przez bojarów, a Kazimierz Wielki wyprawił się na Ruś Czerwoną, by objąć ją w posiadanie. Zajął na krótko Lwów, „z którego wkrótce się wycofał, zagarnąwszy spore łupy i uprowadziwszy część ludności”[19]. W 1344 opanował ziemię przemyską i sanocką, a w 1346 w tytulaturze królewskiej Kazimierza pojawił się człon: pan i dziedzic Rusi, wyprzedzający stan faktyczny[19]. Namiestnikiem Rusi Czerwonej był w latach 1340-1349 miejscowy bojar Dymitr (Detko), uznający zwierzchnictwo Polski i Węgier. W 1349 roku, po ponownej wyprawie zbrojnej, Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Czerwoną ze Lwowem i Haliczem do Korony. Wołyń z Łuckiem i Włodzimierzem zajął książę litewski Lubart, również spowinowacony ze zmarłym księciem halickim[c]. O ziemie Księstwa Halicko-Wołyńskiego do końca XIV wieku trwały zatargi i wojny najpierw pomiędzy Koroną i sprzymierzonym z nią Królestwem Węgier a Wielkim Księstwem Litewskim (które po serii najazdów zajęło Wołyń i Podole kamienieckie, a ze względów dynastycznych pretendowało do całości terytorium księstwa), a następnie pomiędzy Koroną a Królestwem Węgier[20]. Po śmierci Kazimierza Wielkiego Ludwik Węgierski wcielił Ruś Czerwoną do Królestwa Węgier[21]. Trójstronny konflikt o przynależność państwową ziem Księstwa Halicko-Wołyńskiego (Rusi Halicko-Włodzimierskiej) zakończył się ostatecznie po zawarciu przez Jagiełłę małżeństwa z królową Polski Jadwigą Andegaweńską i samodzielnym objęciu tronu polskiego po jej śmierci[d]. Jadwiga jako królowa Polski i spadkobierca Ludwika Andegaweńskiego w 1387 usunęła starostów węgierskich i ogłosiła akt przyłączenia Rusi Halicko-Włodzimierskiej do Korony[22]. W wyniku ostatecznych rozgraniczeń dawne terytoria księstwa zostały podzielone pomiędzy Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie (które zatrzymało Wołyń i Podole kamienieckie), zaś król Polski przyjął tytuł księcia Rusi, co podkreślało odrębny status wcielonych terytoriów. Terytorialne status quo utrzymało się do unii lubelskiej (1569)[23].

Po upadku Księstwa Halicko-Włodzimierskiego (przeciwwagi dla wpływów litewskich) większość ziem należących do Rusi Zachodniej i Centralnej została w konsekwencji podporządkowana Wielkiemu Księstwu Litewskiemu (XIV wiek). W 1362 r. wielki książę Olgierd Giedyminowicz zajął i wcielił do Wielkiego Księstwa Kijów. Bezpośrednie wcielenie księstw ruskich do struktury Wielkiego Księstwa (usunięcie książąt lokalnych) nastąpiło dopiero po zawarciu unii polsko-litewskiej (1385 r.).

 Osobny artykuł: Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Unia lubelska

5 marca 1569, w przededniu unii lubelskiej (1 lipca 1569), sejm koronny, przy aprobacie posłów z Podlasia, przegłosował włączenie (inkorporację) województwa podlaskiego do Korony. 26 maja 1569 roku do Korony z terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego włączono edyktem Zygmunta Augusta województwo wołyńskie, a 6 czerwca województwo kijowskie i województwo bracławskie. Unia lubelska powołała Rzeczpospolitą jako związek państwowy dwóch równoprawnych podmiotów: Korony i Litwy.

W tym samym czasie władcy Wielkiego Księstwa Moskiewskiego[e], przyjmując tytuł „Cara Wszechrusi” (nie uznawany przez Wielkie Księstwo Litewskie i Koronę), rozpoczęli rywalizację z Rzecząpospolitą o władzę nad ziemiami dawnej Rusi Kijowskiej, wchodzącymi w skład Korony i Litwy.

W 1596 r. większość biskupów Cerkwi prawosławnej w granicach Rzeczypospolitej przyjęła zwierzchnictwo papieża w wyniku unii brzeskiej. Wobec oporu wiernych za panowania Władysława IV została przywrócona autokefaliczna struktura Cerkwi prawosławnej w Rzeczypospolitej, podległej kanonicznie patriarchatowi Konstantynopola. Prawosławnym metropolitą Kijowa został Piotr Mohyła, a po jego śmierci Sylwester Kossów.

W drugiej połowie XVI wieku na pograniczu Naddnieprza, tzw. Dzikich Polach uformowała się społeczność wojskowa Kozaków zaporoskich, chroniąca pogranicze przed Tatarami i uczestnicząca w wojnach pierwszej połowy XVII w. w ramach wojsk Rzeczypospolitej. Kozaczyzna od końca XVI wieku była jednocześnie ośrodkiem powstań kozackich w obronie swego niezależnego statusu, a z czasem i statusu ludności ruskiej w Rzeczypospolitej.

 Osobne artykuły: Unia lubelska, Unia brzeska, Kozacy zaporoscy i Sicz Zaporoska.

XVII wiek

Od końca XVI w. doszło do serii powstań Kozaków zaporoskich przeciwko Koronie. Pierwszymi były: powstanie Kosińskiego i powstanie Nalewajki. W 1637 roku wybuchło w Naddnieprzu powstanie Pawluka, którego stłumienie doprowadziło do przejściowego ograniczenia praw Kozaczyzny. Najpoważniejszym powstaniem było powstanie w latach 1648-1655 pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego. Objęło terytorialnie Naddnieprze, Wołyń, Podole, Ruś Czerwoną po Zamość i znaczny obszar Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od ugody zborowskiej (1649) Kozacy posiadali system autonomicznych rządów określanych jako Hetmanat (Hetmańszczyzna) lub Wojsko Zaporoskie. W styczniu 1654 Hetmanat w ugodzie perejasławskiej poddał Ukrainę naddnieprzańską pod władzę Rosji z zachowaniem jej autonomii i przywilejów kozackich. Konsekwencją ugody była długoletnia (1654-1667) wojna Rzeczypospolitej z Carstwem Rosyjskim, toczona na obszarze Rzeczypospolitej po środkową Wisłę. W 1658 roku została zawarta pomiędzy Hetmanatem a Rzecząpospolitą unia hadziacka, przekreślająca podległość Ukrainy Rosji i ustanawiająca Księstwo Ruskie jako trzeci równoprawny człon Rzeczypospolitej (obok Korony i Litwy). Postanowienia unii nie weszły ostatecznie w życie. Kończący działania wojenne rozejm andruszowski z 1667 roku rozstrzygnął, że Rzeczpospolita utraciła na rzecz Rosji Zadnieprze, czyli województwo czernihowskie i około połowy (ok. 250 tys. km²) województwa kijowskiego. Podział terytorium Ukrainy między Rzeczpospolitą a Carstwo Rosyjskie został potwierdzony w 1686 Traktatem Grzymułtowskiego, który oprócz cesji Zadnieprza uznawał władzę Rosji nad Kijowem z okręgiem. Również w 1686 prawosławna metropolia kijowska (podległa dotąd Patriarchatowi Konstantynopola) została podporządkowana Patriarchatowi Moskiewskiemu.

W latach 1672-1676 toczyła się na terenie Ukrainy wojna polsko-turecka. Po pokoju w Buczaczu w 1672 roku, do 1699 część Podola wraz z Kamieńcem opanowana została przez Imperium Osmańskie. Część wróciła do Korony w 1673 po bitwie pod Chocimiem, co potwierdził pokój w Żurawnie (1676). W konsekwencji kolejnej wojny polsko tureckiej (1683-1699), po pokoju w Karłowicach w 1699, wszystkie ziemie utracone w roku 1672 na rzecz Imperium Osmańskiego powróciły w granice Rzeczypospolitej.

Wojny, rzezie, deportacje ludności w jasyr i na terytorium Carstwa Rosyjskiego i epidemie towarzyszące wojnom doprowadziły do ruiny kraju, wyludniły go i zatrzymały jego rozwój.

Dwudziestoletnie (1687-1708) rządy hetmana Iwana Mazepy w lewobrzeżnym, podporządkowanym Moskwie Hetmanacie były okresem stabilizacji gospodarczej i społecznej, rozwoju kulturalnego (popierana przez hetmana Akademia Kijowsko-Mohylańska), przekształcania się starszyzny kozackiej w warstwę szlachecką i tworzenia się elity urzędniczej Hetmanatu. Na stepowym pograniczu Carstwa Rosyjskiego (Ukraina Słobodzka) trwało intensywne osadnictwo wychodźców z terytorium Hetmanatu i zrujnowanej Ukrainy Prawobrzeżnej.

 Osobne artykuły: Powstania kozackie, Powstanie Chmielnickiego, Hetmanat, Unia hadziacka, Księstwo Ruskie, Rozejm andruszowski, Ruina (Ukraina) i Pokój Grzymułtowskiego.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Wojny polsko-kozackie.

XVIII wiek

Iwan Mazepa 1706

Po pokoju karłowickim (1699) sejm zdecydował o rozwiązaniu oddziałów kozaków rejestrowych w służbie Rzeczypospolitej. Po dwu latach bezskutecznych prób uchylenia tej decyzji wybuchło powstanie Paleja, ostatnie zorganizowane powstanie kozackie na terytorium Rzeczypospolitej, stłumione w 1704 przez wojska koronne i wojska podporządkowanego Rosji Hetmanatu, wprowadzone do Rzeczypospolitej w związku z toczącą się od roku 1700 III wojną północną, w której Rzeczypospolita, Saksonia i Rosja tworzyły koalicję przeciw Szwecji. Znaczna część terenów Ukrainy Prawobrzeżnej została wówczas zajęta przez wojska Mazepy, który dążył do włączenia ich do Hetmanatu.

Wobec dążeń Piotra I do ograniczenia w ramach gruntownych reform Carstwa Rosyjskiego autonomicznego statusu Hetmanatu, hetman Mazepa prowadzący od 1704 roku tajne rokowania ze Stanisławem Leszczyńskim, a za jego pośrednictwem z królem Szwecji Karolem XII, opowiedział się w roku 1708, wraz ze starszyzną Hetmanatu i częścią jego wojsk przeciwko Rosji, a po stronie Szwecji i obozu szwedzkiego w Rzeczypospolitej. Karola XII poparła wówczas również Sicz Zaporoska. Klęska armii szwedzko-kozackiej w bitwie pod Połtawą (1709) oznaczała porażkę próby usamodzielnienia podjętej przez Mazepę i była początkiem stopniowego ograniczania autonomii Hetmanatu w ramach Carstwa (od 1721 Imperium Rosyjskiego), aż do jego całkowitej likwidacji ukazem Katarzyny II w 1764.

III wojna północna (1700-1721) doprowadziła do zasadniczej zmiany układu sił w Europie Wschodniej. Status mocarstwa regionalnego uzyskała zreformowana przez Piotra I Rosja, zaś Rzeczpospolita utraciła suwerenność i stała się faktycznym protektoratem Rosji i przechodziła okres długotrwałego wewnętrznego paraliżu politycznego (czasy saskie). Traktat adrianopolski między Rosją a Turcją (1713) i potwierdzenie pokoju karłowickiego w 1714 między Rzecząpospolitą a Turcją ustalały status Ukrainy Prawobrzeżnej jako nieodłącznej części Rzeczypospolitej. Między jesienią 1713 a wiosną 1714 ludność terenów Prawobrzeża, z których ustępowało wojsko rosyjskie, została po raz kolejny siłą przesiedlona za Dniepr. Do połowy XVIII wieku nastąpiła odbudowa gospodarcza kraju, jego gospodarka została oparta w pełni o system wielkich latyfundiów magnackich, opartych o gospodarkę pańszczyźnianą[24]. Formą oporu społecznego chłopstwa wobec wzrastających systematycznie obciążeń pańszczyźnianych był rozpowszechniony do lat 70 XVIII wieku bandytyzm społeczny (hajdamacy).

Po zawiązaniu konfederacji barskiej w 1768 roku prawobrzeżnym Naddnieprzem wstrząsnęła koliszczyzna – krwawy bunt chłopski, którego kulminacją była rzeź humańska. Bunt, o którego inspirację podejrzewano Petersburg, został stłumiony bezwzględnie przez wojska koronne i rosyjskie.

 Osobny artykuł: Koliszczyzna.

W 1764 Katarzyna II zlikwidowała Hetmanat i jego autonomię, przekształcając go w gubernię małorosyjską[25], w 1765 zlikwidowała ustrój kozacki Ukrainy Słobodzkiej, również przekształcając ją w gubernię (słobodzko-ukraińską). W 1775 roku, po zwycięskiej dla Rosji wojnie z Turcją, Katarzyna II zburzyła Sicz Zaporoską i zakazała używania nazwy kozactwa zaporoskiego. Tytuł hetmana wojsk kozackich przysługiwał od tego czasu panującej rodzinie carskiej. Starszyzna kozacka została zrównana w prawach ze szlachtą rosyjską (tzw. dworianstwem) i wpisana do tabeli rang Imperium Rosyjskiego, a wolni Kozacy otrzymali status równoważny wolnym chłopom rosyjskim (tzw. kriepostnikom). Chłopi Hetmanatu zostali ukazem z 1783 przypisani do miejsca pobytu a Kozacy zaporoscy jako Kozacy czarnomorscy przesiedleni na Kubań. Przyłączone do Imperium Rosyjskiego w 1774 traktatem w Küczük Kajnardży nadczarnomorskie terytoria Imperium Osmańskiego, poszerzone o anektowane w 1787 terytorium zlikwidowanego Chanatu Krymskiego i zdobycze po wojnie rosyjsko-tureckiej 1787-1792, określane łącznie jako Noworosja stały się terenem intensywnej kolonizacji. Jednym z jej przejawów było założenie i szybki rozwój Odessy i innych powstałych wówczas portów czarnomorskich (Mikołajów, Chersoń). Granicą rosyjsko-turecką w roku 1792 stał się Dniestr.

W wyniku drugiego (1793) i trzeciego (1795) rozbioru Rzeczypospolitej Imperium Rosyjskie anektowało Ukrainę Prawobrzeżną (województwa: kijowskie, wołyńskie i podolskie) i prowadziło tam od lat 30 XIX wieku bezwzględną rusyfikację. Austria anektowała w 1772 województwo ruskie i skrawek województwa podolskiego, tworząc Królestwo Galicji i Lodomerii, jako część monarchii Habsburgów, później Cesarstwa Austrii, wreszcie Austro-Węgier.

XIX wiek

W końcu XIX wieku Ukraina miała charakter zdecydowanie rolniczy. W należącej do Rosji części kraju 60% ziemi znajdowało się w rękach chłopów. W miastach żyło tylko 13% ludności, a największymi ośrodkami kraju były Odessa, Kijów i Charków. Mimo że przemysł istniał tylko w kilku ośrodkach, z Ukrainy pochodziło 52% produkcji surówki żelaza i 70% wydobytego węgla kamiennego w Imperium Rosyjskim. W 1897 roku mieszkało tu 24 mln mieszkańców, z czego 12% stanowili Rosjanie, 8% Żydzi, a 1,7% Polacy[potrzebny przypis].

Na pozostałych terytoriach należących dziś do Ukrainy, a wówczas do monarchii austro-węgierskiej, liczebność Ukraińców wynosiła:
  • w austriackiej Galicji Wschodniej – 2,7 mln Ukraińców (stanowili oni 64% ludności tego obszaru);
  • na austriackiej Bukowinie – 240 tys. Ukraińców (stanowiących 59% ludności prowincji)

[potrzebny przypis].

Miasta Galicji Wschodniej miały wówczas zdecydowanie żydowski charakter – Żydzi stanowili 40–45% ludności miejskiej tego obszaru (Polacy i Ukraińcy stanowili po 25–30%)[26]. Jedynie na Bukowinie i Rusi Podkarpackiej ludność żydowska w miastach została zmajoryzowana odpowiednio przez Rumunów i Węgrów[potrzebny przypis].

XX–XXI wiek

I wojna światowa, rewolucja lutowa i październikowa w Rosji, powstanie URL, Hetmanatu, ZURL i ich upadek

Pawło Skoropadski 1918

W konsekwencji klęsk ponoszonych przez Imperium Rosyjskie w I wojnie światowej 8 marca 1917 roku w Piotrogrodzie wybuchła rewolucja, która doprowadziła do obalenia caratu i wprowadzenia rządów demokratycznych w Rosji. Proklamowane swobody liberalne i demokratyczne, w szczególności wolność słowa, druku, stowarzyszeń i zgromadzeń, pochodów i manifestacji, a także amnestia dla więźniów politycznych z czasów caratu, przyczyniły się do rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego, co znalazło oficjalny wyraz w powołaniu Ukraińskiej Centralnej Rady, a w późniejszym czasie w wyodrębnianiu wojskowych jednostek złożonych z żołnierzy ukraińskich w ramach armii rosyjskiej. Postulatem ukraińskiego ruchu narodowego była wówczas autonomia terytorialna Ukrainy w ramach demokratycznej republiki rosyjskiej.

7 listopada 1917 roku władzę w Rosji w drodze zbrojnego zamachu stanu w Piotrogrodzie objęła partia bolszewików, obalając demokratyczny Rząd Tymczasowy oraz wprowadzając dyktaturę partyjną i policyjny terror. W Rosji wybuchła kilkuletnia wojna domowa o władzę i ustrój kraju.

 Osobne artykuły: Rewolucja lutowa 1917, Rewolucja październikowa i Wojna domowa w Rosji.
Piłsudski i Petlura, Kijów 1920 r.

20 listopada 1917 roku na obszarze dawnych guberni Imperium Rosyjskiego: kijowskiej, podolskiej, wołyńskiej, czernihowskiej, połtawskiej, charkowskiej, katerynosławskiej, chersońskiej i taurydzkiej (bez Krymu) powstała w ramach federacji z Rosją Ukraińska Republika Ludowa, która ogłosiła pełną niepodległość 25 stycznia 1918 roku, po rozpędzeniu przez bolszewików wybranej w demokratycznych wyborach Konstytuanty i krwawym stłumieniu pokojowych demonstracji w jej obronie.

Bolszewicy próbowali przejąć władzę w Kijowie równolegle do przewrotu w Piotrogrodzie. Zostało to jednak uniemożliwione przez oddziały lojalne wobec Ukraińskiej Centralnej Rady, która 20 listopada 1917 roku proklamowała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej w związku federacyjnym z Rosją. Na Ukrainie odbyły się w końcu listopada 1917 r. wybory do rosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego (Konstytuanty), podczas których na listy partii ukraińskich socjalistów-rewolucjonistów oddano 3433 tys. głosów[27]. 24–25 grudnia 1917 roku w Charkowie bolszewicy stworzyli marionetkową Ukraińską Ludową Republikę Rad (nazwa świadomie zbliżona do Ukraińskiej Republiki Ludowej[28]). Po rozpędzeniu w Piotrogrodzie 19 stycznia 1918 roku Zgromadzenia Ustawodawczego (po jednym dniu obrad) przez bolszewików przy użyciu oddziałów strzelców łotewskich 25 stycznia 1918 roku Ukraińska Centralna Rada ogłosiła pełną niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej. Oddziały bolszewików rozpoczęły wówczas ofensywę na terytorium URL i 8 lutego 1918 roku zajęły Kijów. Po zawarciu traktatu brzeskiego jej terytorium znalazło się pod okupacją wojsk niemieckich i austro-węgierskich, zaś RFSRR była zmuszona uznać niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej i 14 czerwca 1918 roku zawrzeć z Hetmanatem (nazwa państwa ukraińskiego powstałego pod protektoratem niemieckim) zawieszenie broni, preliminaryjne do traktatu pokojowego[29]. W latach 1918–1920 Kijów znajdował się kolejno we władaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej, Hetmanatu, ponownie URL, bolszewików, Armii Ochotniczej gen. Antona Denikina, ponownie URL, bolszewików, Polaków[30], by od czerwca 1920 roku ostatecznie znaleźć się w rękach sowieckich. W dniach 5–12 lipca 1918 roku utworzony został ukraiński oddział RKP(b) — KPU(b).

 Osobne artykuły: Ukraińska Republika Ludowa, Traktat brzeski, Traktat brzeski (9 lutego 1918), Hetmanat (1918), Operacja kijowska (1919) i Wyprawa kijowska (1920).

Po kapitulacji Niemiec na froncie zachodnim (11 listopada 1918 r.) rząd bolszewicki uznał traktat brzeski za niebyły i równolegle do wycofywania się wojsk niemieckich z tzw. Ober-Ostu rozpoczął zajmowanie opuszczanych przez Niemców terytoriów siłami Armii Czerwonej oraz proklamowanie w tym celu marionetkowych republik radzieckich. 30 listopada 1918 roku w Kursku utworzony został (w celu legitymizacji agresji Rosji Sowieckiej przeciw Ukraińskiej Republice Ludowej[31]) Tymczasowy Robotniczo-Chłopski Rząd Ukrainy na czele z Jurijem Piatakowem.

3 stycznia 1919 r. Armia Czerwona zajęła Charków, który stał się pierwszą siedzibą rządu i stolicą USRR. 25 stycznia 1919 r. Rząd Tymczasowy uchwalił połączenie Ukrainy z Rosją na zasadach radzieckiej federacji, a 29 stycznia został przemianowany na Radę Komisarzy Ludowych USRR. 10 marca 1919 roku uchwalono konstytucję USRR. Jej stolicą został Charków. USRR formalnie brała udział w negocjacjach pokojowych z Polską prowadzonych w Mińsku i Rydze w 1920 roku. Została uznana przez rząd Polski za jedyne istniejące państwo ukraińskie, Polska złamała tym samym sojusznicze zobowiązania wobec Ukraińskiej Republiki Ludowej. Żołnierze armii URL zostali internowani, nadal natomiast istniał i funkcjonował rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej na emigracji, na terenie Polski.

 Osobne artykuły: Wojna ukraińsko-radziecka 1917-1921, wojna polsko-bolszewicka, Umowa warszawska 1920 i Traktat ryski (1921).

W latach 1918–1922 na terytorium pomiędzy Dnieprem a Morzem Azowskim trwało powstanie anarchistów pod wodzą Nestora Machno, stłumione ostatecznie przez Armię Czerwoną.

Po klęsce militarnej Monarchii Austro-Węgierskiej w I wojnie światowej nastąpił jesienią 1918 roku rozpad państwa austro-węgierskiego na tworzące się niepodległe państwa sukcesyjne poszczególnych narodowości monarchii. 1 listopada 1918 roku na obszarze Galicji Wschodniej została proklamowana Zachodnioukraińska Republika Ludowa. Ludność polska Lwowa i Przemyśla wystąpiła zbrojnie na rzecz przynależności tych miast do odradzającej się Polski. Po kilkumiesięcznej wojnie z udziałem regularnych sił wojskowych Polski (Wojska Polskiego) i ZURL (Ukraińskiej Armii Halickiej), armia ZURL została wyparta przez Wojsko Polskie w lipcu 1919 roku za Zbrucz, a Zachodnioukraińska Republika Ludowa przestała istnieć[f].

 Osobne artykuły: Bitwa o Lwów 1918-1919, Walki o Przemyśl w 1918 roku i wojna polsko-ukraińska.

Po I wojnie światowej, wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej Galicja Wschodnia i zachodni Wołyń znalazły się w II Rzeczypospolitej, Ruś Podkarpacka weszła w skład Czechosłowacji, Besarabia i Bukowina – Rumunii. Większość terytorium dzisiejszej Ukrainy znalazła się pod władzą sowiecką jako Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, od grudnia 1922 w składzie ZSRR. Stolicą Ukrainy sowieckiej był do 1934 roku Charków, a następnie Kijów.

Okres 1920–1939

Po przegranej przez Zachodnioukraińską Republikę Ludową wojnie część Ukraińców w Polsce zdecydowała się działać środkami pokojowymi na rzecz społeczności ukraińskiej (po 1931 roku UNDO), jednak druga część wybrała działalność terrorystyczną i dywersyjną przeciw państwu polskiemu (UOW, później OUN). Działania te w pewien sposób podsycały represje (jak np. pacyfikacja Małopolski Wschodniej w 1930 roku) czy też nacisk polonizacyjny (np. akcja polonizacyjno-rewindykacyjna 1938 roku).

Na Ukrainie sowieckiej w latach 20. prowadzono tzw. politykę ukrainizacji, czyli formę narodowego komunizmu ukraińskiego, zarzuconą w 1929 roku wraz z rozpoczęciem przez WKP(b) pod kierownictwem Stalina polityki przymusowej kolektywizacji. Konsekwencją tej polityki, a szczególnie związanych z nią represji NKWD i Armii Czerwonej, była sprowokowana klęska głodu. Podczas gdy z głodu umierały miliony ludzi, rząd ZSRR eksportował na Zachód odebrane im siłą zboże, sprzedając je wobec wielkiego kryzysu po cenach dumpingowych. Klęska głodu doprowadziła w latach 1932–1933 do śmierci od czterech do siedmiu milionów ukraińskich chłopów, zaś terror NKWD z lat 30. zniszczył fizycznie ukraińską inteligencję na terenie USRR[32].

Terror NKWD objął również Polaków w USRR. W latach 20. utworzono na terenie USRR polski rejon narodowy (tzw. Marchlewszczyznę) z centrum w miasteczku Dowbysz. Został on zlikwidowany w latach 30., a mniejszość polska w ZSRR, w szczególności w USRR (m.in. Podole kamienieckie, Żytomierz), została poddana w latach 30. faktycznej eksterminacji, skierowanej oficjalnie przeciwko Polakom jako całej grupie etnicznej[33]. Podczas samej tylko tzw. operacji polskiej NKWD w latach 1937–1938 zamordowano co najmniej 111 000 Polaków, 28 744 skazano na pobyt w obozach koncentracyjnych struktury GUŁag-u, a kilkaset tysięcy deportowano do Kazachstanu[34].

W 1934 r. stolicę USRR przeniesiono z Charkowa do Kijowa.

 Osobne artykuły: Polityka ukrainizacji w USRR w latach 1923-1929, Wielki Głód na Ukrainie, Wielki terror (ZSRR) i Operacja polska NKWD.

II wojna światowa

W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku pod okupacją Armii Czerwonej znalazły się tereny województw: stanisławowskiego, tarnopolskiego, wołyńskiego i wschodniej części lwowskiego. Sowieckie władze okupacyjne po przeprowadzeniu pseudowyborów dokonały w październiku 1939 roku formalnej aneksji okupowanych terenów II Rzeczypospolitej. Konsekwencją aneksji było narzucenie mieszkańcom terenów okupowanych obywatelstwa ZSRR oraz rozpoczęcie procesu sowietyzacji terenów okupowanych i systematycznych represji policyjnych NKWD. Ostatnią falą represji było wymordowanie przez NKWD po ataku Niemiec na ZSRR kilkudziesięciu tysięcy więźniów przetrzymywanych w więzieniach na terenach okupowanych, w tym na obszarze Polski anektowanym przez ZSRR. Na terenie USRR największe masakry miały miejsce we Lwowie, Drohobyczu, Czortkowie, Łucku, Równem i wielu innych miejscach.

 Osobne artykuły: Kampania wrześniowa, Agresja ZSRR na Polskę, Wybory do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi 1939, Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939-1946 i Masakry więzienne NKWD 1941.

Po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku na Ukrainie zginęło i zostało zamordowanych ok. siedmiu milionów ludzi różnej narodowości. OUN-B ogłosiła we Lwowie 30 czerwca 1941 roku akt odnowienia państwa ukraińskiego. Obie frakcje nacjonalistyczne (OUN-B i OUN-M) były gotowe w 1941 roku do współpracy z Niemcami przeciwko ZSRR w celu uzyskania m.in. autonomii bądź niepodległości Ukrainy.

Po niepowodzeniu próby ogłoszenia niepodległości OUN-B przeszła do podziemia i utworzyła jesienią 1942 partyzantkę – Ukraińską Powstańczą Armię, która toczyła walkę z partyzantką polską i radziecką oraz niemiecką administracją okupacyjną i niemieckimi siłami policyjnymi, a po okupacji terenów Wołynia i Galicji Wschodniej – z oddziałami Armii Czerwonej i NKWD. UPA dokonała w roku 1943 roku czystki etnicznej – masowych zbrodni o znamionach ludobójstwa na polskiej ludności cywilnej na terenie obecnej zachodniej Ukrainy (Wołyń, Galicja Wschodnia). OUN-M była politycznym promotorem powstania w 1943 roku Dywizji SS-Hałyczyna (Galizien).

 Osobne artykuły: Nacjonalizm ukraiński, Dystrykt Galicja, Komisariat Rzeszy Ukraina, Ukraińska Powstańcza Armia, Holocaust, Rzeź wołyńska i Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej.

W 1944 roku Stalin uznał, iż w czasie okupacji niemieckiej Tatarzy Krymscy kolaborowali jako naród z III Rzeszą i zadecydował o deportacji całego narodu Tatarów krymskich na Syberię i do Kazachstanu. Główną akcję wysiedleńczą przeprowadzono 18 maja 1944 roku. W miejsce Tatarów przybyli osadnicy rosyjscy. Wtedy też przeprowadzono wielką akcję zmiany nazw miejscowości na rosyjskie. Była to jedna z wielkich deportacji narodów w ZSRR w latach II wojny światowej (oprócz Tatarów Krymskich objęła m.in. Czeczenów, Inguszy, Kałmuków, a w 1941 roku Niemców Nadwołżańskich). Według Nikity Chruszczowa Stalin rozważał deportację wszystkich Ukraińców na Syberię i odstąpił od tego tylko ze względu na skalę przedsięwzięcia[35].

Po wojnie na mocy ustaleń jałtańskich do Ukraińskiej SRR zostały włączone wschodnie ziemie II Rzeczypospolitej ze Lwowem.

W latach 1944–1949 przymusowo wysiedlono z USRR w nowe granice Polski około 790 tysięcy polskiej ludności, a w latach 1955–1959 – wysiedlono kolejnych 76 tysięcy, natomiast z Polski do USRR wysiedlono około 480 tysięcy Ukraińców.

Okres powojenny

Po 1945 r. do Ukraińskiej SRR została włączona też Ruś Zakarpacka. Jednym z przywódców ZSRR został w 1953 roku Nikita Chruszczow, który doprowadził w trzechsetną rocznicę ugody perejasławskiej do przeniesienia Krymu z jurysdykcji RFSRR do USRR.

Ukraina, obok Rosji i Białorusi, była jedną z trzech radzieckich republik związkowych posiadających prawo głosu w ONZ. Pod koniec lat 50., wskutek odwilży, odrodził się ruch niepodległościowy.

W 1954 roku, w trzechsetną rocznicę ugody perejasławskiej, Krym został włączony w granice Ukraińskiej SRR.

26 kwietnia 1986 r. w ukraińskiej elektrowni atomowej w Czarnobylu doszło do jednej z największych na świecie katastrof atomowych.

12 lutego 1991 r., tuż przed rozwiązaniem ZSRR, na obszarze Ukrainy utworzono Krymską ASRR. 8 grudnia 1991 roku zawarto układ białowieski. Traktat ten głosił, że ZSRR jako podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestał istnieć, a powstałe w jego miejsce suwerenne kraje powołują Wspólnotę Niepodległych Państw. Układ podpisali: ze strony Ukrainy – Łeonid Krawczuk, ze strony Rosji – Borys Jelcyn, a ze strony Białorusi – Stanisłau Szuszkiewicz.

Niepodległa Ukraina

Symbole państwowe

 Osobne artykuły: Flaga Ukrainy i Herb Ukrainy.

Flagą Ukrainy jest prostokąt podzielony na dwa poziome pasy: niebieski i żółty.

Oficjalnym godłem Ukrainy jest Tryzub (Trójząb), który pojawił się po raz pierwszy na monetach bitych przez Włodzimierza I Wielkiego. Godło występuje w odmianie małej jako herb państwowy. Znane są także projekty tzw. odmiany wielkiej herbu. Projekty te jednak jeszcze nie zostały oficjalnie zatwierdzone.

Ustrój polityczny

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Ukrainy.

Od proklamowania niepodległości 24 sierpnia 1991 roku Ukraina jest republiką parlamentarną. 8 grudnia 1991 roku wraz z Federacją Rosyjską i Białorusią podpisała porozumienie o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw. Zgodnie z konstytucją uchwaloną w czerwcu 1996 roku przez Radę Najwyższą głową państwa jest prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 5-letnią kadencję. Najwyższym organem władzy państwowej jest jednoizbowy parlament – Rada Najwyższa Ukrainy, w której skład wchodzi 450 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5 lat (od 2006 roku, wcześniej kadencja trwała 4 lata). Organem władzy wykonawczej jest rząd (Gabinet Ministrów), na którego czele stoi premier powoływany przez Radę Najwyższą na wniosek prezydenta. Na mocy konstytucji rząd jest podporządkowany bezpośrednio prezydentowi. 1 stycznia 2006 roku nabrała mocy prawnej nowa redakcja Konstytucji Ukrainy, która część uprawnień prezydenta przeniosła na rząd, zbliżając system władzy do polskiego, jednak nadal z mocniejszą pozycją głowy państwa. Niejednoznaczne, nieprzemyślane, a miejscami wzajemnie sprzeczne mechanizmy ustrojowe doprowadziły w następnych latach do sporów kompetencyjnych, a w rezultacie niemal do paraliżu ukraińskich instytucji państwowych[36]. 1 października 2010 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zmiany w konstytucji z 2004 roku odbyły się z naruszeniem obwiązującego porządku prawnego i tym samym przywrócił Konstytucję z 1996 roku[37].

Scena polityczna

 Osobne artykuły: Partie polityczne Ukrainy, Wybory parlamentarne na Ukrainie, Wybory prezydenckie na Ukrainie i Kryzys polityczny na Ukrainie w 2007 roku.

Proces kształtowania się sceny partyjnej na Ukrainie można podzielić na kilka etapów:

  • Etap przedpartyjny – obejmuje lata funkcjonowania ZSRR. Jest to okres, w którym pojawiły się pierwsze inicjatywy społeczne o charakterze demokratycznym. Rok 1987 przyniósł protesty w gronie ukraińskiej inteligencji. Domagano się m.in. obowiązkowego nauczania języka ukraińskiego w szkołach i protestowano przeciwko zrusyfikowanym nazwom miejscowości. Etap ten charakteryzuje się powstaniem wielu formalnych proreformatorskich organizacji i stowarzyszeń, a także utworzeniem Ruchu na rzecz Przebudowy, który był najpopularniejszą i najsilniejszą organizacją opozycyjną, gromadzącą bardzo szerokie spektrum ideowe.
  • Etap wielopartyjności – dla tego etapu najważniejsze są dwa wydarzenia. Pierwszym z nich jest przyjęcie w październiku 1989 r. przez Radę Najwyższą decyzji o bezpośrednich wyborach do rad wszystkich szczebli. Drugim jest ogłoszenie niepodległości przez Ukrainę 24 sierpnia 1991 r. Zdemokratyzowana ordynacja wyborcza otwierała drzwi dla opozycji do legalnego przejęcia władzy.
  • Etap postkomunistyczny – to okres od ogłoszenia niepodległości do pierwszych wolnych wyborów w roku 1994. Cechuje go przede wszystkim kryzys tworzącego się systemu partyjnego spowodowany delegalizacją Komunistycznej Partii Ukrainy. Jej likwidacja spowodowała chaos, gdyż zniknął głęboki podział na komunistów i opozycję. Etap ten wyróżnił się także powstaniem znacznej ilości nowych partii. Chociaż partii politycznych było kilkadziesiąt, to żadna z nich nie miała ani poziomu liczebności umożliwiającego utworzenie skutecznych organizacji partyjnych w terenie, ani poziomu popularności umożliwiającego chociaż połowie potencjalnych wyborców znać partie i rozróżniać je między sobą, ani też poziomu wpływu pozwalającego frakcjom w parlamencie lub w lokalnych organach przedstawicielskich wpływać na tworzenie rządu lub struktur wykonawczych w terenie.
  • Etap strukturyzacji – rozpoczął się wyborami, które odbyły się 27 marca 1994 r. Przeprowadzone zostały według ordynacji większościowej, która nie sprzyjała tworzeniu stabilnej sceny politycznej.

Organizacja państwa

Głową państwa jest Prezydent Ukrainy. Władzę wykonawczą na Ukrainie sprawuje Rząd Ukrainy z premierem na czele, natomiast władzę ustawodawczą – parlament Ukrainy z przewodniczącym Rady na czele.

W Autonomicznej Republice Krymu działają dodatkowo Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu i rząd Autonomicznej Republiki Krymu.

W niższych jednostkach administracyjnych (obwody, miasta wydzielone) władze dzielą się na państwowe (obwodowa administracja państwowa, ukr. oбласна державна адміністрація, ОДА) i samorządowe (rada obwodowa, ukr. oбласнa радa). Taki sam podział występuje w rejonach.

Podział administracyjny

•
•
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Ukrainy.

Terytorium Ukrainy w I rzędzie dzieli się na 24 obwody (odpowiedniki województw, ukr. oблacть (IPA: oblast’)) oraz 2 miasta wydzielone (Kijów i Sewastopol) i 1 republikę autonomiczną (Autonomiczną Republikę Krymu) mającą własną konstytucję i rząd. W II rzędzie Ukraina dzieli się na 492 rejony (odpowiednik powiatów, ukr. pайон (IPA: rajon)).

Samorząd

Samorządy ukraińskie są jednostkami fasadowymi i niesamodzielnymi. Zadania przydzielone ukraińskim samorządom są obszerne, ale ich kompetencje i budżety bardzo ograniczone. Panuje pełna centralizacja i nawet bieżące potrzeby mieszkańców są załatwiane dzięki subwencjom i dotacjom z budżetu centralnego. Kompetencje samorządów często są wykorzystywane do załatwiania prywatnych interesów, takich jak np. prywatyzacja ziemi czy wynajem lokali komunalnych. Decyzje władz samorządowych są tajne i podejmowane za zamkniętymi drzwiami. Sesje samorządu mogą być tajne, jeżeli tak zadecydują radni. W regulaminach rad często spotyka się przepisy o konieczności zgłaszania udziału mieszkańca w sesji rady dzień przed sesją. Reforma samorządu ukraińskiego jest planowana od 10 lat, ale do marca 2010 roku nie przyjęto żadnych ustaw dotyczących reformy.

Siły Zbrojne Ukrainy

 Osobny artykuł: Zbrojni Syły Ukrajiny.

Siły Zbrojne Ukrainy (ukr. Збройні сили України (ЗСУ), Zbrojni Syły Ukrajiny (ZSU)) powstały wraz z ogłoszeniem niepodległości Ukrainy w 1991 roku. Składają się z:

Dni świąteczne


Demografia

Z przeprowadzonego w grudniu 2001 roku spisu powszechnego wynika, że liczba ludności Ukrainy od 1989 r. spadła o 3 miliony. Tendencja spadkowa dotyczy również ludności ukraińskiej, zamieszkującej w krajach sąsiednich: Słowacji (w 2001 narodowość ukraińską zadeklarowało 11 tys. osób) oraz Rumunii (w 2003 mieszkało w niej 61 tys. Ukraińców). W tym przypadku jest to nie tyle efektem procesów demograficznych, ile posuniętej asymilacji.

(2010)
Liczba ludności 45 415 596
Ludność wg wieku
0–14 lat 13,8% (chłopcy: 3 238 280,
dziewczęta: 3 066 594)
15–64 lat 70,3% (mężczyźni: 15 399 488,
kobiety: 16 742 612)
Ponad 65 lat 15,9% (mężczyźni: 2 422 311,
kobiety: 4 831 110)
Wiek (mediana)
W całej populacji 39,7 lat
Mężczyzn 36,5 lat
Kobiet 42,9 lat
Przyrost naturalny –0,619%
Współczynnik urodzeń 9,62/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów 15,7/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji –0,1 migrantów/1000 mieszkańców
Procentowy rozkład ludności rosyjskojęzycznej (2001)

Ludność według płci (mężczyzn/kobietę)
Przy narodzeniu 1,065
Poniżej 15 lat 1,06
15–64 lat 0,92
Powyżej 65 lat 0,49
W całej populacji 0,85
Umieralność noworodków (śmiertelnych/1000 żywych)
W całej populacji 8,73
Płci męskiej 10,95
Płci żeńskiej 6,38
Oczekiwana długość życia
W całej populacji 68,46 lat
Mężczyzn 62,56 lat
Kobiet 74,74 lat
Rozrodczość 1,27 urodzin/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 1,6% (2007)
Liczba dorosłych z HIV/AIDS 440 000 (2007)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS 19 000 (2007)
Ludność miejska: 68%

Narodowości

Howerla, Czarnohora
Jałta
Kijów, Ministerstwo Spraw Zagranicznych

78% mieszkańców deklaruje narodowość ukraińską. Jedynie 67% deklaruje, że posługuje się językiem ukraińskim, choć odsetek ten zwiększa się od momentu ogłoszenia niepodległości.

Język ukraiński dominuje w życiu codziennym zachodniej części kraju, a na Ukrainie środkowej oraz w stołecznym Kijowie jest on używany równolegle wraz z rosyjskim. Z kolei wśród ludności Ukrainy wschodniej, południowej oraz Krymu wyraźnie przeważa język rosyjski. Na całym obszarze współczesnego państwa aż prawie 30% obywateli Ukrainy posłuje się językiem rosyjskim, jako swoim ojczystym[38].

 Osobny artykuł: Język rosyjski na Ukrainie.

Ludność południowo-wschodniej Ukrainy pozostaje głęboko zrusyfikowana, dominuje wśród niej przeświadczenie, iż Ukraińcy i Rosjanie są częścią jednej wspólnoty cywilizacyjnej, a w interesie obu narodów leży ścisła współpraca. Potwierdza to przeprowadzony w marcu 2011 przez Research & Branding Group sondaż według którego aż 47% Ukraińców chciałaby pozostania w strukturach Związku Radzieckiego, 43% uważa, że upadek ZSRR był największą geopolityczną katastrofą XX wieku, a 54% wskazuje, że zmianą na lepsze byłby powrót ZSRR (tylko co trzecia osoba wskazała odwrotnie)[39]. Mieszkańcy Ukrainy środkowej a zwłaszcza zachodniej podkreślają w zdecydowanie większym stopniu swoją odrębność kulturowo-cywilizacyjną od Rosjan. Silne są wśród nich tendencje proeuropejskie, ale także nacjonalistyczne.

Struktura wyznaniowa

 Osobne artykuły: Ukraiński Kościół Prawosławny i Kościół rzymskokatolicki na Ukrainie, Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Protestantyzm na Ukrainie, Rodzima Ukraińska Wiara Narodowa i Świadkowie Jehowy na Ukrainie.

Według Pew Research Center 83,8% mieszkańców Ukrainy deklaruje się jako chrześcijanie. Przedstawiciele poszczególnych kościołów i wyznań w 2010 roku stanowili odpowiednio[40][41]:

Według danych CIA za 2006: Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego 50,4%; Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego 26,1%; Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny 7,2%; Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego (grekokatolicy) 8%, katolicyzm 2,2%; protestanci 2,2%; judaizm 0,6%[42].

Miasta

Wykaz największych ukraińskich miast

Lp. Nazwa nazwa ukraińska liczba mieszkańców (2012)
1. Kijów Київ 2 813 932
2. Charków Харків 1 433 474
3. Odessa Одеса 1 004 409
4. Dniepropetrowsk Дніпропетровськ 996 520
5. Donieck Донецьк 955 041
6. Zaporoże Запоріжжя 769 410
7. Lwów Львів 755 994
8. Krzywy Róg Кривий Ріг 657 656
9. Mikołajów Миколаїв 495 432
10. Mariupol Маріуполь 485 019
11. Ługańsk Луганськ 427 187
12. Sewastopol Севастополь 381 685
13. Winnica Вінниця 369 258
14. Makiejewka Макіївка 356 118
15. Symferopol Сімферополь 335 582
16. Chersoń Херсон 300 666
17. Czernihów Чернігів 296 235
18. Połtawa Полтава 295 442
19. Czerkasy Черкаси 285 255
20. Żytomierz Житомир 270 028
21. Sumy Суми 269 444
22. Chmielnicki Хмельницький 263 823
23. Gorłówka Горлівка 258 879
24. Czerniowce Чернівці 255 940
25. Równe Рівне 250 205

Gospodarka

 Osobny artykuł: Gospodarka Ukrainy.

Gospodarka Ukrainy ma najniższy w Europie Wskaźnik Wolności, a zarazem jeden z najgorszych w ogóle na świecie[43]. Według danych MFW nominalne PKB Ukrainy w 2011 roku to 162.850 miliardów dolarów co w przeliczeniu na osobę wynosi 3575 dolarów rocznie, jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie, porównywalny z takimi krajami na świecie jak Irak, Tonga czy Kongo[44].

Ukraina była największą po Rosyjskiej FSRR republiką ZSRR. Wartość produkcji Ukrainy czterokrotnie przewyższała produkcję następnej w kolejności republiki. Żyzne ukraińskie czarnoziemy dawały ponad 25% rolniczej produkcji Związku Radzieckiego. Stąd pochodziły też znaczące ilości mięsa, mleka, zboża i warzyw przeznaczone dla innych republik. Analogicznie przemysł ciężki Ukrainy dostarczał wyposażenie i surowce do ośrodków przemysłowych i wydobywczych pozostałych republik. Aktualnie Ukraina zależna jest od importu energii, zwłaszcza gazu ziemnego.

Krótko po rozpadzie Związku Radzieckiego rząd Ukrainy uwolnił większość cen i ustanowił prawne zasady prywatyzacji, ale opór w kołach rządowych spowodował zaniechanie reform i doprowadził do pewnego uwstecznienia. W latach 1992–1999 produkcja spadła o 40% poniżej poziomu produkcji z 1991 r. Swobodna polityka monetarna doprowadziła pod koniec 1993 r. do hiperinflacji. Od momentu objęcia prezydentury w 1994 roku Leonid Kuczma wprowadził reformy gospodarcze, zaprowadził dyscyplinę finansową i starał się o zniesienie kontroli cen i handlu zagranicznego.

Kryzys finansowy w Rosji w 1998 roku spowodował gwałtowny spadek eksportu oraz popytu krajowego, niwecząc tym samym nadzieje Ukrainy na przewidywany po raz pierwszy od uzyskania niepodległości wzrost gospodarczy. W 1999 roku produkcja nadal zmniejszała się nieznacznie. Rząd nie był też w stanie zmniejszyć olbrzymich zaległości w wypłatach pensji oraz rent i emerytur.

Ukraina jest największym po Rosji krajem europejskim (604 tys. km²). Blisko 46 milionów mieszkańców powoduje, iż jest to rynek o dużym potencjale. Od 2000 r. Ukraina jest w fazie dynamicznego wzrostu (5–6% wzrostu PKB średniorocznie). W 2002 r. PKB wzrosło o 4,6%, w 2003 r. – o 8,5%.

5 lutego 2008 roku zakończyły się negocjacje o członkostwo tego państwa w WTO[45]. 16 maja 2008 roku Ukraina oficjalnie została członkiem WTO.

Słabe strony gospodarki ukraińskiej:

  • wolne tempo prywatyzacji i wielu reform rynkowych;
  • brak stabilności i przejrzystości ustawodawstwa;
  • wysokie oprocentowanie kredytów konsumpcyjnych;
  • niesprzyjający klimat inwestycyjny, o czym świadczy niski nadal poziom inwestycji zagranicznych (6,7 mld USD na 1 I 2004 r.);
  • brak stabilności produkcji rolnej (wzrost o ok. 10% w 2001 r., o 1,9% w 2002 r. i gwałtowny spadek o ponad 10% w 2003 r. spowodowany niskimi zbiorami zbóż).

Gospodarka ukraińska opiera się głównie na przemyśle metalurgicznym (ok. 23% produkcji przemysłowej), spożywczym (18%), maszynowym (ok. 12%) i wydobywczym (ok. 11%). Wpływy z eksportu surowców i nisko przetworzonych wyrobów metalowych dostarczają ok. 70% wpływów do budżetu.

Polska zajmuje 7. miejsce (ok. 3,5%) w eksporcie ukraińskim i 3. miejsce (ok. 3,2%) w imporcie.

Główni inwestorzy zagraniczni na Ukrainie to: Stany Zjednoczone, Cypr, Wielka Brytania, Holandia i Rosja.

Ogólna wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych – ok. 6,7 mld USD (dane na 1 I 2004 r.). Polska zainwestowała na Ukrainie ponad 153 mln USD. Wartość ukraińskich inwestycji w Polsce z kolei przekroczyła 300 mln USD (Huta Częstochowa, FSO, Stocznia Gdańsk).

Ukraina jest uznawana przez Unię Europejską i Stany Zjednoczone za państwo o gospodarce rynkowej[46].


Dane makroekonomiczne

Dane statystyczne na rok 2007
Struktura zatrudnienia rolnictwo: 25%,
przemysł: 20%,
usługi: 55%
 – PKB
 – wzrost PKB
 – PKB per capita
  		320,1 mld USD
7,3%
6 900 USD (dane z 2010 roku)[47]
(przy zachowaniu parytetu siły nabywczej)
Udział w strukturze PKB rolnictwo: 9,1%,
przemysł: 32,3%,
usługi: 58,7%
Budżet dochody: ok. 43,54 mld USD
wydatki: ok. 45,06 mld USD
Inflacja 12,8%
Dług publiczny 11,7% PKB
Dług zewnętrzny 69,19 mld USD
Rezerwy złota i dewizy 32,48 mld USD
Siła robocza 21,58 miliona ludzi
Ludność żyjąca poniżej granicy ubóstwa 37,7% (2003)
Bezrobocie 2,3%

Duża liczba niezarejestrowanych bezrobotnych. MOP szacuje poziom bezrobocia na 7% (2008).

Inwestycje 26,3% PKB
Tempo wzrostu produkcji przemysłowej 6%
Źródła energii paliwa kopalne: 52%
energia wodna: 5,9%
energia atomowa: 42,1%
Elektryczność (2006) produkcja: 192,1 miliardów kWh
konsumpcja: 181,9 miliardów kWh
Ropa naftowa (2006) produkcja: 90 400 bar/dzień
konsumpcja: 286 600 bar/dzień
Gaz ziemny (2006) produkcja: 20,85 miliardów m³
konsumpcja: 73,94 miliardów m³
Eksport (najważniejsi partnerzy)
(2006) 		Rosja: 21,4%
Turcja: 7,1%
Włochy: 6,3%
Stany Zjednoczone: 4,1%
Import (najważniejsi partnerzy)
(2006) 		Rosja: 28,3%
Niemcy: 11,7%
Polska: 7,6%
Chiny: 7%
Turkmenistan: 5,7%
Struktura użytkowania ziemi grunty orne: 58%
użytki zielone: 12%
lasy: 17%
pozostałe: 13%
  • Średnia płaca w marcu 2008 wynosiła równowartość ok. 344 USD (1702 UAH). Największe płace są w obwodach kijowskim, dniepropetrowskim i donieckim.
  • Wskaźnik produkcji przemysłowej spadł w 2008 roku o 3,1% i o 28,4% w pierwszych 9 miesiącach 2009 roku[48].
  • W 2008 roku realna zmiana PKB wyniosła +2,1%, ale wg danych za trzeci kwartał 2009 roku odnotowano spadek o 15,9%[48].
  • Niestabilny kurs hrywny: 5 listopada 2008 roku kurs USD/UAH wynosił 5,825, zaś 5 listopada 2009 roku 8,23 (wzrost o około 41%)[49]. Obserwowana jest również deprecjacja kursu hrywny wobec polskiego złotego. Między 6 listopada 2008 roku a 6 listopada 2009 roku złoty umocnił się względem hrywny o 29,03%[50].
  • Inflacja w 2008 roku (r/r) wyniosła 25,20% i była jedną z najwyższych na świecie (214 miejsce na 222 notowane państwa)[51].
  • W 2009 roku zanotowano załamanie w imporcie oraz eksporcie towarów i usług[48].

Inflacja

Inflacja w 2007 r. wyniosła 17%. Prognoza na 2008 r.:

W lipcu 2008 roku Bank Światowy skorygował prognozy wysokości wskaźnika inflacji do następujących wartości:

  • 2008 – 21,5%;
  • 2009 – 15,3%;
  • 2010 – 9,8%[53].

Inwestycje zagraniczne

Struktura branżowa inwestycji zagranicznych na Ukrainie:

Turystyka

W 2012 roku kraj ten odwiedziło 23,013 mln. turystów (7,5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 4,842 mld dolarów[54].

Rankingi i współpraca międzynarodowa

 Osobny artykuł: Ukraina w rankingach międzynarodowych
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.
 Osobny artykuł: Członkostwo Ukrainy w organizacjach międzynarodowych.

Stosunki polsko-ukraińskie

Polska była pierwszym krajem, który uznał niepodległość Ukrainy w dniu 2 grudnia 1991 roku[55].

Dzisiejszy Lwów i Kijów to miasta bliźniacze Krakowa. Przed II wojną światową Lwów, Kraków i Wilno były głównymi ośrodkami nauki i kultury w Polsce.

W 2006 roku rząd Rosji zakazał importu polskiego mięsa, a niedługo potem podobne kroki podjęła także Ukraina, co odebrane zostało w Polsce jako akt nieprzyjazny i wykonany na polecenie Moskwy.

Historycznym wydarzeniem była organizacja na Ukrainie (wraz z Polską) Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku. Była to pierwsza tych rozmiarów impreza sportowa zorganizowana we wschodniej części Europy.

Od stycznia 2009 roku między portem lotniczym w Pyrzowicach (Katowice) a portem lotniczym Kijów-Żuliany funkcjonuje tanie połączenie lotnicze linii Wizz Air. Znacznie ułatwia i przyspiesza ono możliwość podróżowania pomiędzy Polską i Ukrainą (podróż pociągiem z Warszawy do Kijowa trwa niemal 16 godzin). Najtańszy lot można wykonać już za około 70 złotych[56]. Regularne rejsy lotnicze z Warszawy do Kijowa realizowane są także przez ukraińską linię lotniczą Aerosvit. Ponadto Eurolot SA w 2012 roku uruchomił połączenia lotnicze między Lwowem a Wrocławiem i Krakowem, planując jednocześnie nowe połączenia z Gdańska.

Sport

Sportowcy z Ukrainy osiągają wyniki w wielu (zwłaszcza letnich) dyscyplinach sportu. Najważniejsze karty lekkoatletyczne zapisał dla tego państwa na pewno Serhij Bubka. Bracia Wołodymyr i Witalij Kłyczko są najbardziej znanymi przedstawicielami kraju w boksie zawodowym, a ukraińskie kluby piłkarskie, takie jak Szachtar Donieck czy Dynamo Kijów, regularnie grają w rozgrywkach Ligi Mistrzów UEFA i innych rozgrywkach europejskich. Ukraina razem z Polską współorganizowała Euro 2012.

Zobacz też

Szablon:Portal

  1. ↑ 22 lutego 2014 roku Rada Najwyższa Ukrainy przegłosowała uchwałę stwierdzającą, że Wiktor Janukowycz faktycznie przestał wykonywać obowiązki prezydenta ПОСТАНОВА Верховної Ради України Про самоусунення Президента України від виконання конституційних повноважень та призначення позачергових виборів Президента УкраїниВерховна Рада України прийняла Постанову „Про взяття політичної відповідальності за ситуацію в Україні”. Janukowycz zaprzeczył, aby złożył rezygnację i utrzymuje, że nadal jest prezydentem. 23 lutego 2014 Rada Najwyższa Ukrainy powierzyła przewodniczącemu Rady Ołeksandrowi Turczynowowi pełnienie obowiązków głowy państwa Постанова Верховної Ради України №4204 від 23.02.2014 року «Про Покладення на Голову Верховної Ради обов’язків Президента України згідно із ст. 112 Конституцією України»ТУРЧИНОВА ОБРАНО В.О. ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ Українська правда 23.02.2014. 25 lutego 2014 minister spraw zagranicznych RP Radosław Sikorski oświadczył, że dla Polski Wiktor Janukowycz jest byłym prezydentem Ukrainy. Depesza Polskiej Agencji Prasowej 25.02.2014.
  2. ↑ Szersze zamiary w tym zakresie (w tym dążenie do zajęcia Kijowa) zostały pokrzyżowane przez opór Złotej Ordy i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
  3. ↑ Córka Giedymina a siostra Lubarta Eufemia (zm. 1341) była żoną Bolesława Jerzego II.
  4. ↑ Z pretensji dynastycznych królów Węgier do Rusi Czerwonej zostało w XVIII w. wywiedzione uzasadnienie propagandowe udziału Austrii w rozbiorach Polski (p. Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, wyd. IV krajowe, Warszawa 1999, Instytut Wydawniczy „PAX”, s. 633, ISBN 83-211-0730-3), a następnie nazwa kraju koronnego Austro-Węgier – Galicja (dokładnie Galicja i Lodomeria – księstwo halickie i włodzimierskie). Por. Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum s.160, ISBN 83-04-04530-3.
  5. ↑ Po raz pierwszy Iwan IV Groźny.
  6. ↑ Emigracyjny rząd ZURL rozwiązał się w marcu 1923 roku po decyzji Rady Ambasadorów przyznających Polsce bezwarunkową suwerenność nad Galicją Wschodnią.
  7. ↑ Podane dane dotyczące narodowości przedstawiono według ukraińskiego spisu powszechnego z 2001 roku, podczas którego oszacowano, że na Ukrainie obecnie zamieszkuje 147,9 tysięcy Polaków. Podane dane, zdaniem osób zajmujących się statystykami i procesami demograficznymi oraz według polskich konsulatów i stowarzyszeń na Ukrainie, są bardzo mocno zaniżone. Obecnie na Ukrainie może mieszkać nawet do 2 milionów Polaków.
  1. ↑ a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2012: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, October 2013. [dostęp 15-10-2013]. (ang.).
  2. ↑ http://www.president.gov.ua/content/chapter01.html Konstytucja Ukrainy Rozdział 1 pkt. 10.
  3. ↑ Верховна Рада України обрала Головою Верховної Ради України Турчинова Олександра Валентиновича. Rada Najwyższa Ukrainy. [dostęp 2014-02-22]. (ukr.).
  4. ↑ Stan na 1 października 2013 roku. Державний Комітет Статистики України: Population as of October 1, 2013. Average annual populations January-September 2013. [dostęp 26-11-2013]. (ang.).
  5. ↑ Zgodnie z artykułem 2 ukraińskiej konstytucji.
  6. ↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 94, 554. ISBN 83-214-0092-2.
  7. ↑ „Ukraina, to każda ziemia na kraju, czyli na krańcu, u granicy, u kraju państwa położona”, Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903.
  8. ↑ Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903.
  9. ↑ Pojęcie Ukrainy, ukrain równoznaczne było najczęściej z pojęciem pogranicza państwowego. Były tedy ukrainy tatarskie, moskiewskie, litewskie, polskie, a nawet w samej Rzptej polskiej (...) były różne „ukrainy”, czyli krańce państwowe Por. Franciszek Rawita-Gawroński, Nazwa Ukrainy: jej początek i charakter, „Ruś”, 1911, z. 1.
  10. ↑ Henryk Paszkiewicz, Początki Rusi, Kraków 1996, s. 496.
  11. ↑ Zbigniew Wójcik, Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków 1989, s. 1.
  12. ↑ „Стара ся назва, уживана в староруських часах в загальнім звачінню погранича” Mychajło HruszewskiІсторія України-Руси t. I rozdz.I.ТЕРМІНОЛОГІЯ, УКРАЇНСЬКЕ ІМЯ, ЗАТЕМНЕННЄ ПОНЯТІЯ УКРАЇНСЬКОЇ НАЦІОНАЛЬНОСТІ, ЗВИЧАЙНА ІСТОРИЧНА СХЕМА, СПОРИ ПРО САМОСТІЙНІСТЬ.
  13. ↑ Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum s.9, ISBN 83-04-04530-3.
  14. ↑ Władysław Serczyk: Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum ISBN 83-04-04530-3, s. 9.
  15. ↑ Władysław Konopczyński Dzieje Polski nowożytnej Wydanie czwarte krajowe, Warszawa 1999, Wyd. Instytut Wydawniczy „PAX” s. 211.
  16. ↑ Volumina Legum. Tom IV. Petersburg 1859. s. 296.
  17. ↑ Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9, s. 24.
  18. ↑ Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum s. 43, ISBN 83-04-04530-3.
  19. ↑ a b Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum s. 44, ISBN 83-04-04530-3.
  20. ↑ Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum s. 44, ISBN 83-04-04530-3.
  21. ↑ „Król Ludwik stopniowo oderwał Ruś Czerwoną od Polski i inkorporował ją do korony węgierskiej. W 1372 roku osadził na Rusi Władysława Opolczyka w charakterze na wpół namiestnika na wpół dziedzicznego lennego księcia, a w 1378 r. przejął ją pod bezpośredni zarząd węgierski” Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 2006, Wydawnictwo Poznańskie, s. 26, ISBN 83-7177-401-X.
  22. ↑ „Dziełem rzeczywistych twórców unii polsko-litewskiej i kierowników polskiej polityki był akt formalnego objęcia Rusi Halicko-Włodzimierskiej pod władzę Polski (1387). Aktu tego dokonała Jadwiga jako sukcesorka Ludwika, a chodziło w nim przede wszystkim o uchylenie zwierzchności węgierskiej nad tym krajem, utrwalonej po śmierci Kazimierza Wielkiego”, Jerzy Wyrozumski, Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1978, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 250.
  23. ↑ Z drobnymi modyfikacjami w wieku XV – Księstwo bełskie, lenno książąt mazowieckich i Podole zachodnie (kamienieckie) – dożywocie wielkiego księcia litewskiego Witolda zostały wcielone bezpośrednio do Korony.
  24. ↑ Obciążenia pańszczyźniane na Wołyniu wzrosły między początkiem a końcem XVIII wieku średnio ze 194 do 240 dni od gospodarstwa rocznie, w województwie ruskim dochodziły do 300 dni od gospodarstwa rocznie. Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9, s. 478.
  25. ↑ Wszelka odrębność struktur administracyjnych guberni małorosyjskiej została zniesiona w 1781 wraz ze zniesieniem ustroju pułkowego, wszelkich organów kozackich i Kolegium Małorosyjskiego w Petersburgu (które w latach 1764-1781 sprawowało kompetencje zniesionego urzędu hetmana).
  26. ↑ Andrzej Chojnowski, Jan Jacek Bruski „Ukraina” Wydawnictwo Trio Warszawa 2006.
  27. ↑ Richard Pipes Rewolucja Rosyjska. Warszawa 1994; Wyd. PWN; s. 426-427, ISBN 83-01-11521-1.
  28. ↑ „27 XII 1917 w Charkowie samozwańczy Zjazd Rad Delegatów proklamował utworzenie sowieckiej UNR. Przywłaszczenie przez bolszewików tej nazwy świadczy o natężeniu nastrojów niepodległościowych – sugerowali oni w ten sposób, że nie są przeciw odrębności państwowej. Rosja Sowiecka uznawała istnienie Republiki Ukraińskiej tylko w granicach potwierdzonych przez Rząd Tymczasowy, ale po utworzeniu samozwańczych władz w Charkowie zaakceptowała istnienie sowieckiej UNR w granicach proponowanych przez Ukraińską Radę Centralną.” Robert Potocki: Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939). Wydawnictwo: INSTYTUT EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ, Lublin 1999; s. 29, ISBN 83-85854-46-0. Por też: Jan Jacek Bruski Petlurowcy Kraków 2004, Wyd. Arcana, s. 37-40, ISBN 83-86225-03-3.
  29. ↑ „Uzupełniając warunki traktatu pokojowego w połowie kwietnia, Moskwa zaproponowała rządowi ukraińskiemu przystąpienie do rokowań prowadzących do wzajemnego uznania się.(…) 14 czerwca 1918 rządy Rosji Radzieckiej i Republiki Ukraińskiej podpisały tymczasowy traktat pokojowy, w ślad za którym miało dojść do ostatecznych rokowań pokojowych, które jednak nigdy się nie odbyły.” Richard Pipes: Rewolucja Rosyjska. Warszawa 1994; Wyd. PWN; s. 470, ISBN 83-01-11521-1, przypis.
  30. ↑ Po opanowaniu przez Polaków Kijowa (przewidzianego na stolicę URL) zgodnie z porozumieniami polsko-ukraińskimi przybył tam z Kamieńca Podolskiego rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej, który przystąpił do organizowania administracji centralnej i terenowej. Jednak główne założenia rządu pozostały niezrealizowane. Według profesora Andrzeja Chojnowskiego „o porażce zadecydowała przede wszystkim niedojrzałość narodowa Ukraińców” – Jan Jacek Bruski, Andrzej Chojnowski Ukraina, Warszawa 1997, s. 63.
  31. ↑ „Tymczasem 11 XI 1918 r. w Moskwie zapadła decyzja o rozpoczęciu interwencji zbrojnej pod pozorem obrony zdobyczy rewolucji proletariackiej: pomimo iż robotnicy, oraz wielu włościan (…) jest po naszej stronie, bez rzucenia znacznych sił Armii Czerwonej nie można liczyć nie tylko na powodzenie ruchu rewolucyjnego na Ukrainie, ale nawet na jego zapoczątkowanie. 20 listopada armia sowiecka rozpoczęła działania wojenne. Równolegle z akcją wojskową Moskwa bawiła się w papierową dyplomację”. Robert Potocki: Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920–1939). Wydawnictwo: INSTYTUT EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ, Lublin 1999; s. 29, ISBN 83-85854-46-0i następne. P. też Jan Jacek Bruski: „Po upadku Hetmanatu Rosja Radziecka ogłosiła, że w związku z anulowaniem traktatu brzeskiego przestaje uznawać niepodległość Ukrainy. Ponownie jednak nie zdecydowano się działać otwarcie. Ofensywa przeciwko wojskom Dyrektoriatu prowadzona była pod firmą utworzonego 20 listopada 1918 r. w Kursku Tymczasowego Robotniczo-Chłopskiego Rządu Ukrainy. Na czele tego organu postawiono kolejno dwie osobistości, o których powiedzieć można by wiele, nie to jednak, że współczuły ukraińskim aspiracjom narodowym. Gieorgij Piatakow, teoretyk luksemburgizmu, zasłynął jako gorący oponent leninowskiego hasła o prawie narodów – a w szczególności narodu ukraińskiego – do samookreślenia. Chrystian Rakowski – z pochodzenia Bułgar, z zawodu międzynarodowy rewolucjonista – był postacią nową na terenie rosyjskim, dał się już jednak poznać jako teoretyk sprawy ukraińskiej, głoszący m.in. tezy o szczególnej roli języka rosyjskiego na Ukrainie i nieistotnym charakterze różnic etnograficznych między Ukraińcami a Rosjanami. Funkcjonowanie fasadowego rządu dawało Piotrogrodowi wolną rękę w stosunkach z Ukrainą. W odpowiedzi na protestacyjną notę Dyrektoriatu komisarz spraw zagranicznych Cziczerin spokojnie odrzucał zarzut zaangażowania wojskowego Rosji przeciw URL, stwierdzając, że na Ukrainie toczy się wojna domowa – między robotnikami i biednym chłopstwem z jednej strony a ukraińską burżuazją z drugiej. Podobne wyjaśnienia przyjąć za dobrą monetę mogły osoby albo bardzo naiwne, albo zdesperowane.” Jan Jacek Bruski: Petlurowcy. Kraków 2004, Wyd. Arcana, s. 60, ISBN 83-86225-03-3p. Opis sytuacji i szczegółowe źródła tamże s. 59-64.
  32. ↑ Robert Conquest Wielki Terror, Warszawa 1997, ISBN 83-902063-9-0, Podrozdział: „Ukraina:spustoszony kraj”, s. 255-263. Jarosław Hrycak, Historia Ukrainy 1772–1999: Narodziny nowoczesnego narodu, przeł. Katarzyna Kotyńska, Lublin 2000, s. 181, ISBN 83-85854-50-9: „Represje ogarnęły wszystkie warstwy inteligencji, a niektóre z nich (duchowieństwo UAPC, filologowie i historycy, pisarze, kobzarze, przedstawiciele marksistowskich nauk społecznych) zostały wyniszczone prawie doszczętnie. W innych grupach represje stosowano wybiórczo, ale odsetek ofiar nigdzie nie był niski. Według przybliżonych szacunków w latach trzydziestych w USRR zlikwidowano ok. 80% aktywnej inteligencji”.
  33. ↑ Henryk Stroński Polska gehenna za Zbruczem, Biuletyn „Księga Kresów Wschodnich” nr. 13, s. 3.
  34. ↑ Mikołaj Iwanow: Matka premiera. O Polakach w Dowbyszu Biuletyn IPN, nr. 1-2/2009 r., s. 38, powołując się na dane przedstawione przez profesora Henryka Strońskiego wersja elektroniczna.
  35. ↑ Nikita Chruszczow O kulcie jednostki i jego następstwach, referat wygłoszony na XX Zjeździe KPZR, Moskwa 25 lutego 1956: „Тем более вопиющими являются действия, инициатором которых был Сталин и которые представляют собой грубое попрание основных ленинских принципов национальной политики Советского государства. Речь идет о массовом выселении со своих родных мест целых народов, в том числе всех коммунистов и комсомольцев без каких бы то ни было исключений. Причем такого рода выселение никак не диктовалось военными соображениями. Так, уже в конце 1943 года, когда на фронтах Великой Отечественной войны определился прочный перелом в ходе войны в пользу Советского Союза, принято было и осуществлено решение о выселении с занимаемой территории всех карачаевцев. В этот же период, в конце декабря 1943 года, точно такая же участь постигла все население Калмыцкой автономной республики. В марте 1944 года выселены были со своих родных мест все чеченцы и ингуши, а Чечено-Ингушская автономная республика ликвидирована. В апреле 1944 года с территории Кабардино-Балкарской автономной республики выселены были в отдаленные места все балкарцы, а сама республика переименована в Кабардинскую автономную республику. Украинцы избежали этой участи потому, что их слишком много и некуда было выслать. А то он бы и их выселил.” О культе личности и его последствиях. Доклад XX съезду КПСС (Н.С. Хрущёв) Tekst oryginalny opublikowany oficjalnie: „Известия ЦК КПСС”, N 3/1989 Moskwa 1989.
  36. ↑ Adam Eberhardt, Rewolucja, której nie było. Bilans pięciolecia „pomarańczowej” Ukrainy, 30.11.2009, Ośrodek Studiów Wschodnich.
  37. ↑ Ukraina zmieniła ustrój. „To początek przewrotu”. tvn24.pl. [dostęp 2010-10-01]. (pol.).
  38. ↑ State Statistics Committee of Ukraine.
  39. ↑ Niemal połowa Ukraińców pragnie powrotu ZSRR.
  40. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-02-19].
  41. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-02-19].
  42. ↑ Ukraine – Religions. www.cia.gov, 2014-02-11. [dostęp 2014-02-24].
  43. ↑ Country rankings of trade, business, fiscal, monetary, financial, labor and investment freedoms.
  44. ↑ imf.org: Report for Selected Countries and Subjects. [dostęp 2012-02-19]. (ang.).
  45. ↑ Stan negocjacji Ukrainy z WTO.
  46. ↑ US Grants Ukraine Market Economy Status.
  47. ↑ (link).
  48. ↑ a b c kiev.trade.gov.pl: Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Ukrainy. [dostęp 2010-03-10]. (pol.).
  49. ↑ finance.yahoo.com: USD/UAH (UAH=X). [dostęp 2009-11-06]. (ang.).
  50. ↑ bankier.pl: UAH – Ukraina. [dostęp 2009-11-06]. (pol.).
  51. ↑ cia.gov: Ukraine. [dostęp 2009-11-07]. (ang.).
  52. ↑ Прилуцький погляд на український бюджет – 6 Лютого 2008 – Всеукраїнська тижнева газета „Сіверщина”.
  53. ↑ http://siteresources.worldbank.org/INTUKRAINE/Resources/Macro_update_eng.pdf.
  54. ↑ UNWTO Tourism Highlights, 2013 Edition. UNWTO, 06 2013. s. 8. [dostęp 2014-02-04]. (ang.).
  55. ↑ [1] [2] [3] [4].
  56. ↑ Źródło: book.wizzair.com.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Cytaty w Wikicytatach
 Wiadomości w Wikinews
 Informacje w Wikipodróżach
Wikiatlas Wikimedia Atlas: Ukraina – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

Szablon:Open Directory Project Urzędy centralne:

Państwa Europy
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym

  1. ↑ Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
  2. ↑ Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza
Członkowie
Obserwatorzy
Organizacja na rzecz Demokracji i Rozwoju (GUAM)
Członkowie
Były członek
Inicjatywa Środkowoeuropejska

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)

Państwa członkowskie

Państwa współpracujące


Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego
Państwa członkowskie
Państwa kandydujące
Obserwatorzy
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
Państwa członkowskie
Kandydaci
Struktura

Flaga NATO

Mapa NATO

Rada Europy
Państwa członkowskie
Kandydaci
Obserwatorzy
Byli członkowie Rady Europy

Flaga Rady Europy

Mapa Rady Europy

Rada Państw Morza Bałtyckiego
Członkowie
Obserwatorzy

Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Wspólnota Demokratycznego Wyboru
Członkowie
Obserwatorzy
Wspólnota Niepodległych Państw (WNP)

  1. ↑ Turkmenistan jest członkiem stowarzyszonym od 26 sierpnia 2005 roku.

Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA

Szablon:Link GA Szablon:Link GA Szablon:Link GA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraina&oldid=38817749”