Głowno

Głowno
	miasto i gmina
	; Most na Mrodze w ciągu drogi krajowej nr 14
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	zgierski
Aglomeracja	łódzka
Prawa miejskie	1427–1870, 1925
Burmistrz	Grzegorz Witold Janeczek
Powierzchnia	19,9 km²
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 13 116; 659,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 42
Kod pocztowy	95-015
Tablice rejestracyjne	EZG
	Położenie na mapie Polski Głowno
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Głowno
	Położenie na mapie powiatu zgierskiego Głowno
	51°57′51″N 19°42′42″E/51,964167 19,711667
TERC (TERYT)	1020011
SIMC	0958714
	Hasło promocyjne: Rodzinna rekreacja
	Urząd miejskiul. Młynarska 15; 95-015 Głowno
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Głowno – miasto w północnej części województwa łódzkiego, w powiecie zgierskim.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie rawskim ziemi rawskiej województwa rawskiego^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa łódzkiego. Było miastem szlacheckim^[3].

Przez Głowno przebiega droga krajowa nr 14 łącząca Łódź z Łowiczem (ul. Łowicka – Boczna – Dorzeczna – Sosnowa – Łódzka), a także drogi powiatowe: 5119E do Bronisławowa i Domaradzyna (ul. Zabrzeźniańska – Dąbrowskiego – Kolejowa – Główna), 5118E do Popowa i Starego Waliszewa (ul. Główna od DP5119E), 5101E do Bielaw oraz Kołacina (ul. Bielawska – Zgierska – Swoboda – Sikorskiego), 5125E do Ostrołęki (ul. Łowicka – Ostrołęcka) oraz 5126E do Łyszkowic (ul. Targowa), 5101E do (ul. Sikorskiego)^[4]^[5].

Geografia

Położenie

Miasto położone jest w strefie Nizin Środkowopolskich, w granicach obszaru Równiny Łowicko-Błońskiej u zbiegu dolin trzech rzek: Mrogi, Mrożycy i Brzuśni. Posiada dwa zalewy o powierzchni 39 ha zasilane przez wody rzeki Mrogi oraz trzeci zasilany przez Mrożycę. Wyniesienie terenu miasta Głowna wynosi od 119,3 m n.p.m. do 145,9 m n.p.m. na wysoczyźnie w północnej części miasta. Przyrodniczą osią Głowna są doliny Mrogi i Mrożycy. Całość obszaru to powierzchnia płaska. Jedynym urozmaiceniem rzeźby są krawędzie dolin oraz zespół wydm śródlądowych w centrum miasta. Głowno leży na historycznym Mazowszu, w dawnej ziemi rawskiej^[6]^[7]. Powierzchnia miasta wynosi 1984 ha, czyli 19,84 km² (290. lokata w kraju). Znajduje się 29 km na północny wschód od Łodzi.

Sąsiednie gminy

Dmosin, Głowno (gmina wiejska), Stryków

Klimat i warunki naturalne

Ta sekcja od 2008-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Osobny artykuł: Dąb Wolności (Głowno).

Miasto otaczają bory sosnowe oraz bory mieszane sosnowo-dębowe z domieszką brzozy, a miejscami jodły. Są one pozostałością lasów porastających niegdyś ziemię łódzką. Obszary dolinne pokrywają łęgi olszowe. W leśnej części Głowna najbardziej wysuniętej na północ leży rezerwat Zabrzeźnia. Powierzchnia rezerwatu wynosi 27,6 ha. Teren rezerwatu porasta las dębowo-grabowy. Głównym przedmiotem ochrony w rezerwacie Zabrzeźnia jest jodła i buk. Przez Głowno przebiega północna granica występowania tych drzew. Położenie Głowna w dolinie trzech rzek w otoczeniu lasów sprawia, że wokół występuje niepowtarzalny mikroklimat. Średnia temperatura powietrza w roku wynosi +7,5 °C, w tym lata +10 °C, zimy –2,5 °C. Roczna suma opadów oscyluje w granicach 500 mm. Średnia wartość wilgotności względnej wynosi 80%, przy czym warunki wilgotności są znacznie wyższe w obrębie dolin niż na terenach wyniesionych. Wskutek podwyższonej wilgotności na terenach niżej położonych występuje tendencja do tworzenia się mgieł lokalnych. W ciągu roku występuje tu 155 dni z opadem atmosferycznym, z czego 9 dni z opadem powyżej 10 mm, co jest wartością przeciętną dla regionu Polski środkowej. Pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio 1,5 miesiąca.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2007^[8] Głowno ma obszar 19,84 km², w tym:

użytki rolne: 35%
użytki leśne: 30%

Miasto stanowi 2,32% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2023^[1]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	13 116	100	6943	52,94	6173	47,06

Głowno, jako jedno z pięciu miast powiatu zgierskiego w 2007 roku zamieszkiwało 9,31% ludności całego powiatu. Liczba ludności miasta ma tendencję zniżkową. W ciągu pięciu lat od 2010 do 2015 roku zmniejszyła się ona o 696 osób, co stanowi 4,6% w stosunku do roku 2010^[9]. Zmiany demograficzne mają charakter zjawiska o trwałej tendencji.

Według danych z roku 2002^[10] średni dochód na mieszkańca wynosił 1083,82 zł miesięcznie.

Prawa miejskie posiada od roku 1427 do dzisiaj (z przerwą w latach 1870–1925). Do niedawna ośrodek przemysłu maszynowego (m.in. Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne nr 3, Fabryka Szlifierek Ponar Łódź (obecnie FAS Głowno), Wytwórnia Urządzeń Technicznych Wutech, Wytwórnia Urządzeń Rolniczych „Chojaczki” (obecnie Zakłady Budowy Urządzeń Spalających)), a obecnie głównie gorseciarskiego, tekstylnego i bieliźniarskiego (Gorseciarska Spółdzielnia Pracy „Głowno”, firma Alles oraz wiele mniejszych firm). W Głownie znajduje się, jedyna w województwie łódzkim, stocznia jachtów pełnomorskich JanMor.

Piramida wieku mieszkańców Głowna w 2014 roku^[11].

Transport zbiorowy

Osobny artykuł: Transport zbiorowy w Głownie.

Komunikację miejską w Głownie uruchomiono 1 maja 1977 roku. W latach PRL obsługiwana była przez MPK Łódź, obecnie obsługuje ją Miejski Zakład Komunalny.

Ponadto Głowno posiada połączenia autobusowe i kolejowe (stacja kolejowa Głowno) z okolicznymi miejscowościami i dużymi miastami, w szczególności z Łodzią i Łowiczem.

Handel i usługi

W Głownie znajduje się dyskont sieci Biedronka, sklep ze sprzętem RTV i AGD sieci Neonet oraz kilka sklepów sieci Delikatesy Centrum. Funkcjonuje również lokalna sieć sklepów spożywczych Plasterek.

Na terenie miasta działają przynajmniej trzy zupełnie samodzielne piekarnie.

Sklepy odzieżowe i obuwnicze skupione są w centrum Głowna, w pobliżu placu Wolności. Nie dotyczy to jednak bardziej rozrzuconych po całym mieście sklepów z odzieżą używaną.

Pod koniec 2014 roku w rejonie skrzyżowania ulic Sosnowej i Sikorskiego otwarto centrum handlowe Galeria Głowno, w którym znalazł się drugi dyskont Biedronka, a także sklepy sieci CCC, Rossmann i Pepco. Przeniesiono tam także sklep Neonet.

Mieszkańcy mają dostęp do siedmiu aptek, z których jedna pełni według harmonogramu^[12] dyżury w godzinach nocnych i w niedziele. Dwie z nich skupione są koło pl. Wolności, jedna również znajduje się w rejonie centrum miasta, dwie przy ulicy Swoboda, jedna przy ul. Kopernika (przy osiedlu Kopernika) i jedna przy ul. Sikorskiego (przy osiedlu Sikorskiego).

Duża jest też liczba stacji paliw. Trzy z nich znajdują się przy przebiegającej przez miasto drodze krajowej nr 14. Wśród nich znajduje się stacja Orlenu oraz dwie stacje niezależne. Czwarta ze stacji funkcjonuje na terenie dawnych Wojskowych Zakładów Motoryzacyjnych nr 3. Dodatkowo w niewielkiej odległości od Głowna znajdują się dwa obiekty tego typu – we wsi Wyskoki (Orlen przy drodze nr 14) oraz w Ziewanicach.

W Głownie działa kilka kwiaciarni, sklepów przemysłowych, papierniczych, budowlanych (w tym dwa składy budowlano-opałowe przy ul. Kolejowej), metalowych, ogrodniczych, elektrycznych, komputerowych oraz oferujących sprzęt RTV i AGD.

Funkcjonuje Bank Spółdzielczy w Głownie.

Poza centrum miasta i Galerią Głowno, największe skupiska obiektów handlowych i usługowych znajdują się na największych osiedlach mieszkaniowych – Sikorskiego (rejon skrzyżowania ulic Sikorskiego, Sucharskiego i Zwycięzców spod Monte Cassino) i Kopernika (rejon skrzyżowania ulic Kopernika i Słowackiego).

Targowisko miejskie znajduje się w kwartale ulic Bielawskiej, Jana Kilińskiego, Złotej i Elizy Orzeszkowej. Jego niewielka część (tzw. twardy rynek^[13]) znajduje się również po przeciwnej stronie ulicy Jana Kilińskiego, między ulicą Bielawską a Urzędem Gminy Głowno. Dni targowe to wtorek i piątek, a handel odbywa się w godzinach porannych.

Mniejsze targowiska znajdują się na terenie osiedli Sikorskiego (przy skrzyżowaniu ulic Sikorskiego i Zwycięzców spod Monte Cassino) i Kopernika (wzdłuż uliczki osiedlowej równoległej do ulicy Słowackiego). Tam handel odbywa się przez cały tydzień.

Oświata

Pierwsza szkoła elementarna w Głownie powstała w XVII wieku przy kościele św. Jakuba. Mieściła się u zbiegu ulic Cmentarnej i Łowickiej (obecna księgarnia). Następnie w 1821 roku powstała szkoła początkowa. Później, jeszcze w XIX wieku powstała szkoła elementarna miejska. W okresie I wojny światowej nad edukacją czuwała Rada Opiekuńcza, powołana w 1916 roku.

Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Piłsudskiego
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Adama Mickiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki
- Specjalna Szkoła Podstawowa nr 5 przy Zespole Szkół Specjalnych
Gimnazja
- Gimnazjum Miejskie im. Jana Pawła II
- Sportowe Gimnazjum Powiatowe nr 2 przy Zespole Szkół Licealno-Gimnazjalnych
- Gimnazjum Specjalne nr 3 przy Zespole Szkół Specjalnych
Szkoły ponadgimnazjalne
- Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Licealno-Gimnazjalnych
- Publiczne Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
- Zespół Szkół nr 1 im. prof. Romualda A. Cebertowicza
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych

W Głownie funkcjonują trzy przedszkola publiczne oraz kilka przedszkoli prywatnych.

Historia

XIII wiek – prawdopodobnie jako cześć dóbr biskupów kujawskich jako tzw. dobra niesułkowskie, od 1287 roku
XV wiek – właścicielami dóbr w skład których wchodziło Głowno była rodzina możnych mazowieckich Głowińskich herbu Roch II
1420, 11 marca – poświęcenie kościoła pw. św. Jakuba Apostoła ufundowanego przez Jakuba Głowińskiego
1427, 24 października – na prośbę Jakuba Głowińskiego książę mazowiecki Siemowit V nadał osadzie Głowno prawa miejskie na zasadach prawa chełmińskiego, a jeden z 5 artykułów o powinnościach i podatkach nakazał mieszczanom płacenie Świętopietrza.
1462–1793 – miasto częścią województwa rawskiego
1504 – pożar miasta, po pożodze król nadał mieszkańcom „wolniznę” (zwolnienie z podatków) na okres 10 lat
1522 – ponowny pożar miasta i kolejny przywilej wolnizny od 'podatków publicznych’ na okres 10 lat, ale od podatku czopowego jedynie na kwartał, nadany przez przebywającego w Wilnie króla Zygmunta I na prośbę Stanisława Miszewskiego (być możne dzierżawce Głowna); potwierdzenie przez króla nadania praw miejskich
1609 – kościół w Głownie jest filią parafii w Domaniewicach
1676 – Głowno nawiedziły potop szwedzki i rokosz Lubomirskiego, na skutek których miasto liczy zaledwie 34 mieszkańców
1704, 2 listopada – król szwedzki Karol XI przyszedł do miasta komunikiem, Szwedzi zrabowali miasto, plebanię oraz kościół
1706, grudzień – hetmani koronni Adam Mikołaj Sieniawski oraz Stanisław Mateusz Rzewuski odbyli 'kolo generalne’ w mieście
1707, luty – wojska saskie zrabowały kościół
1708, luty – Józef Potocki, wojewoda kijowski przeszedł przez miasto idąc na Łowicz
1710 – miasto nawiedziła zaraza,
1730 – w Głownie mieszkało 300 osób
1730-50 – Głowińscy sprzedali Głowno Baltazarowi Ciecierskiemu i tenże Baltazar Ciecierski herb Rawicz II, stolnik drohicki, ówczesny właściciel części lub całego Głowna, rozpoczyna sprowadzanie do miasta Żydów; zmieniło to trwale krajobraz etniczny miasta, w którym dominację zdobywa wkrótce ludność żydowska
1741, 9 stycznia – Baltazar Ciecierski uzyskał od króla Augusta III przywilej na prowadzenie jarmarków: na Matkę Boską Gromniczną, w wigilię Bożego Ciała, w wigilię św. św. Piotra i Pawła, oraz na św. Mikołaja.
1775 – według taryfy podatkowej, miasto własności Ciecierskich liczyło 60 domów płacąc po 5 złotych od domu.
1793-1806 – w Głownie mieszkało 320 osób, w tym 62% Żydów, miasto pod zaborem pruskim
1821 – u zbiegu ulic Cmentarnej (obecnie Henryka Rynkowskiego) i Łowickiej powstała szkoła elementarna
1857 – w Głownie mieszkało ok. 1630 osób, w tym 76% Żydów
1870 – utrata praw miejskich
1903 – otwarcie linii kolejowej Warszawsko-Kaliskiej
1908 – utworzenie Straży Pożarnej w Głownie
1914 – w Głownie (w części zwanej Osiny) działała Osińska Walcownia Miedzi i Mosiądzu Towarzystwo Akcyjne (źródło: baza danych Archiwum Polskiego)
1914–1918 – I wojna światowa; miasto zostało zniszczone w 25%
1921 – w Głownie mieszkało ponad 2400 osób, w tym 59% Żydów
1924 – spółka „Norblin, Bracia Buch i T.Werner” otworzyła filię swojej fabryki w Głownie (walcownia miedzi i mosiądzu)
1925 – przywrócenie praw miejskich
1935 – do miasta dołączone zostały tereny, nazywane: Borówka, Nowy Otwock, Zabrzeźnia, Nowe Zakopane; powstały liczne drewniane wille – pensjonaty letniskowe, Głowno stało się kurortem dla mieszkańców Łodzi
1939–1945 – okres okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej; Głowno włączone w obszar Generalnego Gubernatorstwa (GG)
1940 – (maj) utworzenie przez niemieckich nazistów getta, w którym zgromadzono ponad 5,6 tys. Żydów z Głowna i okolicy
1941 – (marzec) likwidacja getta i wywiezienie wszystkich jego mieszkańców do getta w Warszawie
1945 – (styczeń) zakończenie okupacji niemieckiej
1977 – uruchomienie komunikacji autobusowej
2004 – gen. Tadeusz Bór-Komorowski został honorowym obywatelem Głowna (tytuł nadany pośmiertnie)

Zabytki i pamiątki historii

Układ urbanistyczny centrum miasta (prawnie chroniony), powstały w XIX wieku jako regulacja średniowiecznego układu lokacyjnego miasta.
Kamieniczki na pl. Wolności z przełomu XIX i XX wieku
'Karczma Ostatni Grosz – drewniana, wybudowana w 1740 roku przy ul. Łowickiej karczma, później przebudowana. Prawdopodobnie najstarszy zachowany budynek w Głownie.
Zespół dworsko-parkowy "Zabrzeźnia" – dworek wybudował w 1840 roku Wincenty Matuszewski herbu Topór. Później należał m.in. do Stanisława Michalskiego herbu Łodzia oraz hrabiny Aleksandry Komorowskiej. Obecnie siedziba Rady Miejskiej i Urzędu Stanu Cywilnego.
Pałacyk Jabłońskich, zbudowany w latach 1905-1906 przez Władysława Jabłońskiego przy ul. Łowickiej. Obecnie siedziba Muzeum Regionalnego w Głownie.
Dworzec kolejowy wzniesiony w 1903 roku na trasie Kolei Warszawsko-Kaliskiej.
Kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła – zbudowany w latach 1922-1930, jako odbudowa po, całkowicie zniszczonym w trakcie I wojny światowej, poprzednim kościele. Zaprojektowany przez Wiesława Lisowkiego w formie rotundy. W jego wnętrzu freski (najstarsze z okresu II wojny światowej)^[14].
Cmentarz parafialny, należący do parafii pw. św. Jakuba Apostoła, położony przy ul. Henryka Rynkowskiego (daw. Cmentarna) i Łowickiej. Najstarsze nagrobki z II połowy XIX wieku.
Kościół parafialny w Głownie-Osinach pw. św. Barbary, wzniesiony w latach 1928-1930.
Zakłady Norblin, bracia Buch i Werner w dzielnicy Osiny – zespół budynków fabrycznych wzniesionych ok. 1924 roku w miejscu odlewni metali kolorowych. Później Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne nr 3. Obecnie tereny zakładu zajmuje wiele mniejszych firm.
Szkoła Podstawowa nr 1 wzniesiona w 1930 roku, w stylu modernistycznym. Później rozbudowana. Powstała na terenie podarowanym miastu przez hrabinę Aleksandrę Komorowską. Projekt wykonał ówczesny kierownik szkoły: inżynier Henryk Rynkowski.
Młyn na Pile – młyn przy ul. Łódzkiej, przy zalewie na rzece Mrożycy. Młyn istnieje od XIX wieku, wciąż działa.
Drewniane wille z przełomu XIX i XX wieku.
Dąb Wolności – pomnik przyrody, prawem chroniony. Dąb posadzony 11 listopada 1928 na Placu Wolności, w dziesiątą rocznicę Odzyskania Niepodległości.
Grodzisko w widłach rzeki Mrogi i Mrożycy.

Wspólnoty wyznaniowe

Większość mieszkańców Głowna stanowią katolicy. Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki (dekanat Głowno):
Świadkowie Jehowy:
- zbór Głowno (Sala Królestwa ul. Kościuszki 5)^[15]
Kościół Ewangelicznych Chrześcijan:
- placówka zboru w Łodzi
Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP:
- niewielka diaspora, której członkowie należą do parafii pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Lipce

Zobacz też: synagoga w Głownie.

Miasta partnerskie

gm. Remptendorf

Postacie związane z Głownem

Osobom najbardziej zasłużonym dla Głowna Urząd Miasta nadaje takie tytuły, jak Honorowy Obywatel Miasta Głowna i Zasłużony dla Miasta Głowna. Tytuły te nadawane są zarówno za życia, jak i pośmiertnie.

Honorowi Obywatele Miasta Głowna^[16]

Zasłużeni dla Miasta Głowna

Lista osób którym nadano tytuł^[17]:

Zobacz też

Stal Głowno
Zalew Mrożyczka
Kornel Makuszyński patron Hufca ZHP Głowno
Cmentarz żydowski w Głownie

Przypisy

↑ ^a ^b Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
↑ Głowno - Strona Miasta Głowna
↑ https://web.archive.org/web/20160925010117/http://old.powiat.zgierz.pl/cms/components/download/send.php?pos_id=281
↑ Andrzej Moraczewski, Emil Kierski: Starożytności polskie ku wygodzie czytelnika porządkiem abecadłowym zebrane, Tom I. Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1842, s. 317.
↑ Paweł Fijałkowski: Żydzi w województwach łęczyckim i rawskim w XV-XVIII w. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1999, s. 64. ISBN 83-85888-12-8
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ Głowno z roku na rok się wyludnia. [dostęp 2016-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-28)].
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Głowno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Baza Aktów Własnych [online], prawomiejscowe.pl [dostęp 2017-12-02] (pol.).
↑ Pierwsze koty za płoty. [dostęp 2012-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-12)].
↑ „Łódź w Ilustracji”. 53, s. 5, 28 XII 1930.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .
↑ GŁOWNO - Strona Miasta Głowna [online], glowno.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-26] (pol.).
↑ GŁOWNO - Strona Miasta Głowna [online], glowno.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta
Dawne Głowno – strona dotycząca historii Głowna. glowno.friko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-08)].
Nasze Głowno – wiele historycznych zdjęć i innych materiałów
Historia Żydów w Głownie na portalu Wirtualny Sztetl
Główno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 610 .

[gus_lud-1] Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].

[2] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

[3] Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.

[4] Głowno - Strona Miasta Głowna

[5] ttps://web.archive.org/web/20160925010117/http://old.powiat.zgierz.pl/cms/components/download/send.php?pos_id=281

[6] Andrzej Moraczewski, Emil Kierski: Starożytności polskie ku wygodzie czytelnika porządkiem abecadłowym zebrane, Tom I. Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1842, s. 317.

[7] Paweł Fijałkowski: Żydzi w województwach łęczyckim i rawskim w XV-XVIII w. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1999, s. 64. ISBN 83-85888-12-8

[8] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[9] Głowno z roku na rok się wyludnia. [dostęp 2016-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-28)].

[10] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[populacja2016-11] Głowno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[12] Baza Aktów Własnych [online], prawomiejscowe.pl [dostęp 2017-12-02] (pol.).

[13] Pierwsze koty za płoty. [dostęp 2012-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-12)].

[14] „Łódź w Ilustracji”. 53, s. 5, 28 XII 1930.

[15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

[16] GŁOWNO - Strona Miasta Głowna [online], glowno.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-26] (pol.).

[postacie-17] GŁOWNO - Strona Miasta Głowna [online], glowno.pl [dostęp 2020-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-01] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Części miasta wg TERYT	Borówka Ciechorajka Huta Józefów Moczydła Osiny Otwock Paleniec Swoboda Zabrzeźnia Zabrzeźnia-Parcela Zakopane
Inne	Kopernika Sikorskiego Stary Wierzchałów-Zabrzeźnia

Miasta	Aleksandrów Łódzki Głowno Ozorków Parzęczew Stryków Zgierz
Gminy miejskie	Głowno Ozorków Zgierz
Gminy miejsko-wiejskie	Aleksandrów Łódzki Parzęczew Stryków
Gminy wiejskie	Głowno Ozorków Zgierz

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Będków (do 1870) Brzeziny Głowno (do 1870 i 1925–40 →) Jeżów (do 1870) Koluszki (de facto od 1940, de jure od 1949) Stryków (do 1870 i od 1923) Tomaszów (Mazowiecki) (do 1948 →) Ujazd (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bedoń (do 1874) Będków (od 1868) Biała (do 1954) Bratoszewice (do 1954) Brzeziny (od 1973) Ciosny (do 1954) Długie (1868–1953) Dmosin Dobra (do 1954) Gałków (do 1874) Gałkówek (1874–1954) Głowno (191?–25) Jeżów (od 1953) Katarzynów (do 1868 i 1953–54) Koluszki (od 1973) Lipiny (do 1954) Łazisko (do 1953) Łaznów (do 1953) Mikołajów (1868–1954) Mroga Dolna (do 1953) Niesułków (do 1954) Nowosolna (od 1973) Popień (do 1953) Rogów (od 1953) Rokiciny (od 1953) Stryków (191?–23) Stryków (od 1973) Ujazd (od 1953)
Gromady (1954–72)	Andrespol (1954–57 →) Będków (1954–72) Biała (1954–56 →) Borowa (1954–59) Bratoszewice (1954–72) Bronowice (1954–72) Chrusty Nowe / Nowe Chrusty (1954–72) Ciosny (1959–72) Dąbrówka Duża (1954–72) Dmosin (1954–72) Dobra (1954–72) Drzazgowa Wola (1954–59) Gałków Duży (1954–72) Gałkówek-Kolonia (1954–72) Janków (1954–59) Jeżów (1954–72) Kalonka (1954–59) Katarzynów (1954–72) Kołacin (1954–72) Koźle (1954–72) Lipiny (1954–72) Łaznów (1954–72) Nadolna (1954–61) Niesułków (1954–72) Niewiadów (1954–72) Olszowa (1954–59) Popielawy (1954–59) Prażki (1954–59) Redzeń Stary (1954–61) Rogów (1954–72) Rokiciny (1954–72) Różyca (1954–72) Skoszewy Stare / Stare Skoszewy (1954–72) Smardzew (1954–56 →) Swędów (1954–59) Ujazd (1954–72) Wierzchy (1954–59) Wola Cyrusowa (1954–59) Wola Łokotowa (1954–68) Zaborów (1954–72) Zawada (1954–72)

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Bielawy (do 1870) Bolimów (do 1870) Głowno (← od 1940) Łowicz Sobota (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Antoniew (1953–54) Bąków (do 1953) Bielawy (od 1870) Bolimów (od 1870) Chąśno (od 1953) Dąbkowice (187?–1953) Domaniewice (od 1933) Głowno (od 1973) Jamno (1953–54) Jeziorko (do 1953) Kiernozia (← od 1922) Kocierzew Południowy (od 1973) Kompina (do 1954) Lubianków (do 1953) Łowicz (od 1973) Łyszkowice Nieborów Walewice (do 1870) Zduny (od 1953)
Gromady (1954–72)	Antoniew (1954–68) Arkadia (1959–72) Bąków Górny (1954–72) Bednary (1954–72) Bełchów (1954–72) Bielawy (1954–72) Bobrowniki (1954–59) Bocheń (1956–59) Boczki (1954–72) Boczki Domaradzkie (1954–59) Bolimów (1954–72) Borów (1954–61) Chąśno (1954–72) Chruślin (1954–72) Domaniewice (1954–72) Emilianów (1961–69) Głowno (1968–72) Jamno (1954–72) Kiernozia (1954–72) Kocierzew (1954–72) Kompina (1954–72) Krępa (1954–68) Kurabka (1954–58) Lasocin (1954–59) Lubianków (1954–68) Łaźniki (1954–59) Łyszkowice (1954–72) Mastki (1954–68) Mąkolice (1954–61) Mysłaków (1954–59) Mystkowice (1954–56) Nieborów (1954–72) Niedzieliska (1954–57) Niedźwiada (1954–72) Osiek (1954–59) Oszkowice (1954–61) Oszkowice (1970–72) Otolice (1959–72) Pilaszków (1954–59) Popów (1954–59) Popów k/Głowna (1954–72) Psary (1954–56) Pszczonów (1954–56 →) Sierakowice Prawe (1954 →) Skaratki (1954–61) Sobota (1954–72) Stachlew (1954–57) Stępów (1954–58) Trzcianka (1954–59) Waliszew (1956–59) Wola Szydłowiecka (1954–58) Zakulin (1954–59) Zawady (1954–61) Zduny (1954–72) Złaków Kościelny (1954–72)