Golina

Golina
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Dwór z 1 poł. XIX w. wraz z otaczającym parkiem
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	koniński
Gmina	Golina
Prawa miejskie	1330–1870, 1921
Burmistrz	Mirosław Durczyński
Powierzchnia	3,52 km²
Populacja (28.11.2022); • liczba ludności; • gęstość	; 5682; 1281,8 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 63
Kod pocztowy	62-590
Tablice rejestracyjne	PKN
	Położenie na mapie gminy Golina Golina
	Położenie na mapie Polski Golina
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Golina
	Położenie na mapie powiatu konińskiego Golina
	52°14′34″N 18°05′34″E/52,242778 18,092778
TERC (TERYT)	3010014
SIMC	0949017
	Urząd miejskiul. Nowa 1; 62-590 Golina
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Golina – miasto w Polsce położone w województwie wielkopolskim, w powiecie konińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Golina. Golina leży na skraju Pojezierza Kujawskiego i Doliny Konińskiej, na zachód od Konina.

Według danych z 27 listopada 2022 miasto liczyło 5682 mieszkańców^[2].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1330 roku położone było w XVI wieku w województwie kaliskim^[3].

Położenie

Golina leży we wschodniej części województwa wielkopolskiego w powiecie konińskim, na skraju Pojezierza Kujawskiego i Doliny Konińskiej. W mieście krzyżują się trasy:

Droga krajowa nr 92: Rzepin – Pniewy – Poznań – Września – Konin – Kutno – Warszawa
Droga wojewódzka nr 467: Golina – Ciążeń

W niedalekiej odległości od miasta (500 m od tablicy granicznej) w miejscowości Spławie znajduje się przystanek kolejowy. Do miasta można dojechać również autobusami PKS-u.

Historia

Miejscowość w zlatynizowanej formie Galli notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116^[4]. Miejscowość pod obecnie używaną nazwą Golina wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1280 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II^[5].

W 1330 roku Jan - dziedzic Goliny otrzymał przywilej z rąk króla polskiego Władysława Łokietka na założenie tu miasta. Dzięki niemu miejscowość otrzymała prawa miejskie. W 1338 roku była ona wspominana jako miasto, znana była wtedy pod nazwą Golyna. Prawa miejskie Goliny zostały potwierdzone w 1362 roku przez króla Kazimierza III Wielkiego. Od początku było to miasto prywatne – siedziba rodu Golińskich. W czasie wojny trzynastoletniej w 1458 roku Golina wystawiła 3 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[6]. W 1579 roku było w mieście około 20 rzemieślników, w tym 6 gorzelników oraz 3 rybaków^[7]. W roku 1611 pożar strawił całe miasto. Do II rozbioru Polski miasto leżało w województwie kaliskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[8].

Zabory Polski

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Golina dostała się pod zabór pruski i panowanie Prus. Po zwycięskim dla Polaków drugim powstaniu wielkopolskim, jakie miało miejsce w 1806 roku, miasto w latach 1807–1815 znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego. Od 1815 roku decyzją kongresu wiedeńskiego dokonano podziału księstwa i Wielkopolska ponownie weszła w skład Królestwa Prus, a Golina znalazła się w Królestwie Polskim w zaborze rosyjskim. Okres rozwoju miasta przerwało odebranie praw miejskich w 1870 roku. Na ponad 50 lat Golina wróciła do statusu wsi.

W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona została jako wieś leżąca w powiecie konińskim w gminie oraz parafii Golina. W 1827 roku w miejscowości mieszkało 1032 mieszkańców, a w 1861 roku w 120 domach zamieszkiwało 1337 mieszkańców w tym 656 wyznawców judaizmu. W początku XIX wieku rozwijała się również gospodarka. Znajdował się w niej lokalny browar, wielka gorzelnia, młyn, olejarnia napędzana siłą koni oraz garbarnia^[8].

W 1881 roku znajdował się w niej parafialny drewniany kościół, szkoła elementarna założona w 1825 roku, urząd gminy, 153 domy; w tym 31 murowanych, zamieszkiwanych przez 1638 mieszkańców^[8].

Miejscowość odzyskała prawa miejskie w 1921 roku.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej nastąpiła eksterminacja ludności żydowskiej (część z nich została zamordowana w Lesie Krążel^[9]). Ponadto okupanci niemieccy założyli na terenie miasta obóz pracy przymusowej dla Żydów, pracujących przy budowie zakładu przemysłowego na żydowskim cmentarzu^[10]. W okresie okupacji Niemcy zmienili nazwę miasta na niem. Gohlen am Warthe. 21 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej.

Poległym i zamordowanym przez Niemców Polakom poświęcono tablicę, znajdującą się w ścianie gmachu przy ulicy Nowej. Na lokalnym cmentarzu spoczywa nieznany polski żołnierz, zabity w czasie bombardowania lotnictwa niemieckiego w pierwszych dniach września 1939 roku^[7].

PRL

Po wojnie nastąpił rozwój miasta, powstały nowe osiedla mieszkaniowe, budynki użyteczności publicznej, wybudowano nowy kościół. Swoją działalność rozpoczęły: zakład obuwniczy, będący oddziałem Poznańskich Zakładów Obuwia "Domena", zakład utylizacyjny Rejonowego Przedsiębiorstwa Przetwórczego Przemysłu Paszowego "Bacutil", mieszalnia pasz, Spółdzielnia Kółek Rolniczych i Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. konińskiego^[7].

Historia społeczności żydowskiej

Początków golińskiej społeczności żydowskiej, można doszukiwać się już w XVII w., z całą pewnością natomiast można stwierdzić obecność wyznawców religii mojżeszowej w XVIII-wiecznej Golinie.

Według spisu ludności z 1808 r. liczba mieszkańców Goliny, będących wyznawcami Judaizmu wynosiła 227 osób^[11].

Żydzi byli aktywnymi członkami lokalnej społeczności poprzez udział w życiu gospodarczym miasteczka, zajmując się głównie handlem i rzemiosłem. Prowadzili też miejski młyn i garbarnię. W latach 20. XIX wieku utworzono niezależną gminę żydowską. W latach 70. XIX wieku funkcję rabina pełnił Abraham Prost.

We wrześniu 1939 r. Niemcy po zajęciu miasta, rozpoczęli represję lokalnej ludności w tym żydowskiej. Golińscy żydzi od dnia 17 do 18 lipca 1940 r. zostali deportowani do Zagórowa i Rzgowa oraz do wiejskiego getta w Grodźcu.

9 marca 1941 r. Żydzi zgromadzeni w Groźdzcu zostali przetransportowani przez Niemców do Izbicy Lubelskiej, Józefowa Lubelskiego i Krasnegostawu w Generalnym Gubernatorstwie. Pozostawieni w Zagórowie i Rzgowie zginęli podczas masakry w lasach niedaleko Kazimierza Biskupiego w październiku 1941 roku.

Zagłady nie przeżył żaden członek społeczności żydowskiej Goliny.

Pomnik upamiętniający miejsce położenia żydowskiego cmentarza na terenie Goliny, znajduje się przy ul. 1 Maja 52.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Goliny w 2014 roku^[1].

Zabytki

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest drewniany kościół św. Jakuba Apostoła pochodzący z 1765 roku. Wokół niego zlokalizowane są dwie kaplice. Jedna pochodząca z 1696 roku jest kaplicą murowaną. Natomiast drewniana kapliczka pochodzi z XIX wieku. W mieście zlokalizowanych jest kilka budynków pochodzących z końca XIX i początku XX wieku. Oprócz tego w granicach miasta rozłożony jest park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w., na którego skraju znajduje się klasycystyczny dwór szlachecki z pierwszej połowy XIX wieku. W parku znajdują się liczne drzewa-pomniki. Z innych atrakcji wyróżnić możemy kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Matki Bożej Szkaplerznej
Świadkowie Jehowy:
- zbór Golina (Sala Królestwa ul. Okólna 30)^[12].

Sport

W miejscowości działa klub sportowy LZS Polonia Golina, którego sekcja piłkarska występuje w lidze okręgowej grupy konińskiej. Największymi sukcesami klubu są występy na boiskach IV ligi.

Wyniki LZS Polonii Golina według lat^{[potrzebny przypis]}
Sezon	Liga	Poz.	M.	Pkt.	Mecze			Bramki		Uwagi
Sezon	Liga	Poz.	M.	Pkt.	zw.	rem.	por.	zdob.	str.	Uwagi
2003/04	klasa A	8.	22	30	8	6	8	40	40
2004/05	klasa A	8.	26	33	9	6	11	40	51
2005/06	klasa A	13.	26	16	4	4	18	28	61	spadek
2006/07	klasa B	4.	24	45	14	3	7	54	24	awans
2007/08	klasa A	14.	30	26	7	5	18	51	75
2008/09	klasa A	3.	30	65	20	5	5	94	34
2009/10	klasa A	1.	30	80	26	2	2	107	29	awans
2010/11	okręgówka

Ludzie związani z Goliną‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Goliną‎‎‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Golina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 103, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16] .
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 178.
↑ „Monumenta Poloniae Historica”, Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 453.
↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 465–466.
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
↑ ^a ^b ^c Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 153-155, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
↑ ^a ^b ^c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. II, hasło „Golina”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884. s. 657. [dostęp 2019-06-01].
↑ Gmina Golina - Historia ludności żydowskiej w Golinie [online], golina.pl [dostęp 2023-10-07] .
↑ FORUM GMINY GIZAŁKI ''B'': ZAGŁADA ZAGÓROWSKICH ŻYDÓW [online], FORUM GMINY GIZAŁKI B, 27 lutego 2018 [dostęp 2023-10-07] .
↑ PERSABIO.pl, Gmina Golina [online], www.golina.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

Linki zewnętrzne

Golina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 657 .
Golina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 513 .
Gmina Golina

[populacja2016-1] Golina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 103, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16] .

[3] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 178.

[4] „Monumenta Poloniae Historica”, Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 453.

[5] „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 465–466.

[6] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.

[:0-7] Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 153-155, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554

[SgKP-8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. II, hasło „Golina”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884. s. 657. [dostęp 2019-06-01].

[9] Gmina Golina - Historia ludności żydowskiej w Golinie [online], golina.pl [dostęp 2023-10-07] .

[10] FORUM GMINY GIZAŁKI ''B'': ZAGŁADA ZAGÓROWSKICH ŻYDÓW [online], FORUM GMINY GIZAŁKI B, 27 lutego 2018 [dostęp 2023-10-07] .

[11] PERSABIO.pl, Gmina Golina [online], www.golina.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[12] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Golina
Wsie	Adamów Barbarka Bobrowo Brzeźniak Chrusty Głodowo Golina-Kolonia Kawnice Kolno Kraśnica Lubiecz Myśliborskie Holendry Myślibórz Przyjma Radolina Rosocha Rosocha-Kolonia Sługocinek Spławie Węglew Węglewskie Holendry
Kolonie	Bobrowo-Kolonia Maksymów Piotrowo Zalesie-Polesie
Części wsi	Adamów-Kolonia Barbarka-Kolonia Bijatowo Ciepła Chójka Grądy Kawnice A Kawnice B Kawnice Cmentarne Kawnice-Folwark Kawnice-Kolonia Kawnice-Ogrody Kawnice-Osada Kolebki Kowalęcz Kraśnica-Kolonia Młynki Kraśnickie Radolina-Młyn Radolina-Parcele Rosocha Druga Rosocha Pierwsza Rosocha Trzecia Rybaki Sławskie Holendry Sługocinek-Kolonia Spławie-Parcele Spławie-Stacja Kolejowa Węglew-Kolonia Zamostki Zarzyn
Nieoficjalna część miasta	Golina-Wieś

Miasta	Golina Kleczew Rychwał Sompolno Ślesin
Gminy miejsko-wiejskie	Golina Kleczew Rychwał Sompolno Ślesin
Gminy wiejskie	Grodziec Kazimierz Biskupi Kramsk Krzymów Rzgów Skulsk Stare Miasto Wierzbinek Wilczyn

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–38) woj. poznańskie (II RP) (1938–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta	Golina (do 1870 i od 1921) Kleczew (← od 1932) Konin (do 1973 →) Pyzdry (← 1932–48 →) Rychwał (do 1870 i od 1921) Słupca (← 1932–55 →) Ślesin (do 1870 i od 1921) Tuliszków (do 1870 i 1919–39 →) Władysławów (do 1870 i 1919–34) Zagórów (← 1932–55 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzeźno (do 1954) Ciążeń (← 1932–48 →) Dąbroszyn (do 1954) Dłusk (← 1932–48 →) Golina Golina (191?–21) Gosławice Grodziec (← od 1923) Kazimierz Biskupi (← od 1932) Kleczew (← 1932–54) Kramsk Krzymów (od 1973) Lądek (← 1932–54) Młodojewo (← 1932–54) Oleśnica (← 1932–54) Ostrowite (← 1932–54) Piorunów (do 1939) Piotrkowice (← 1922–54) Russocice (do 1870 i 1877–19??) Rychwał (191?–21) Rychwał (od 1973) Rzgów Skulsk (od 1973) Skulska Wieś (← 1932–54) Sławoszewek (do 1954) Stare Miasto Szymanowice (← 1932–48 →) Ślesin (191?–21) Ślesin (od 1973) Trąbczyn (← 1932–54) Tuliszków (do 1939 →) Wilczogóra (Wilcza Góra) (← 1932–54) Wilczyn (od 1973) Władysławów (1870–77 i 19??–1939 →) Wysokie (do 1954)
Gromady (1954–72)	Białobłoty (1954–55 →) Biela (1954–57) Biskupice (1954–61) Borowiec Stary (1954–58) Brzeźno (1954–72) Budzisław Kościelny (1954–72) Cienin Kościelny (1954–55 →) Cienin Zaborny (1954–55 →) Cukrownia Gosławice (1954–67) Dobrosołowo (1954–71) Drążna (1954–55 →) Giewartów (1954–55 →) Golina (1954–72) Gosławice (1954–72) Grabienice (1954–57) Grabina (1954–55 →) Grodziec (1954–72) Ignacewo (1954–57) Jabłków (1954–57) Kaliska (1954–57) Kawnice (1954–72) Kazimierz Biskupi (1954–72) Kijowiec (1954–59) Kleczew (1954–72) Kopojno (1954–55 →) Kowalewo Sołectwo (1954–55 →) Kramsk (1954–72) Królików (1954–59) Krzymów (1954–72) Kuchary Kościelne (1954–61) Lądek (1954–55 →) Licheń Stary (1954–72) Lisiec Wielki (1954–71) Łukom (1954–55 →) Młodojewo (1954–55 →) Modlibogowice (1954–59) Modła (1954–59) Morzysław (1958–67) Niesłusz (1954–57) Ostrowąż (1954–61) Ostrowite (1954–56 →) Paprotnia (1954–59) Piaski (1954–57) Piotrkowice (1954–71) Potaźniki (1954–57) Radolina (1954–57) Rudzica (1954–57) Rychwał (1954–72) Rzgów (1954–72) Siąszyce (1954–57) Siernicze Wielkie (1954–56 →) Skulsk (1954–72) Sławęcinek (1954–57) Sławsk (1954–72) Stare Miasto (1954–72) Ślesin (1954–72) Święte (1954–61) Trąbczyn (1954–55 →) Wilczyn (1954–72) Wysokie (1954–72) Zagórów (1954–55 →) Złotków (1954–59)