Województwo dolnośląskie

{{{nazwa}}}

— {{{jednostka}}} —
[[Plik:{{{herb}}}| 100x130px| alt=Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	Polska
Siedziba wojewody	{{{stolica}}}
Wojewoda	Tomasz Smolarz
Siedziba sejmiku	{{{siedziba sejmiku}}}
Marszałek	Cezary Przybylski
Powierzchnia ({{{rok powierzchni}}})	{{{powierzchnia}}} km²
Populacja ({{{rok ludności}}}) • liczba ludności	{{{liczba ludności}}}
• gęstość	{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Podział administracyjny
[[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|{{{opis planu}}}]] {{{opis planu}}} Liczba miast na prawach powiatu {{{liczba powiatów (M)}}} Liczba powiatów {{{liczba powiatów}}} Liczba gmin miejskich {{{liczba gmin (M)}}} Liczba gmin miejsko-wiejskich {{{liczba gmin (MW)}}} Liczba gmin wiejskich {{{liczba gmin (W)}}}
Położenie na mapie Polski [[Plik:{{{mapa Polski}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie Polski|]]
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Województwo infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | jednostka = | siedziba sejmiku = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | liczba powiatów = | liczba gmin (M) = | powierzchnia = | flaga = | nazwa = | liczba gmin (W) = | stolica = | rok ludności = | liczba ludności = | plan = | liczba powiatów (M) = | współrzędne = | opis planu = | rok powierzchni = | liczba gmin (MW) = | herb = Nieznane pola: "gęstość_woj", "kod_miasto", "powierzchnia_woj", "woj_dopełniacz", "strona_www_U_woj", "adres", "liczba_gm_miejsko-wiejskich", "urzad", "strona_www_woj", "liczba_gm_miejskich", "liczba_gm_wiejskich", "urbanizacja_woj", "liczba_pow_grodzkich", "powiaty_woj_mapa", "TERYT_woj", "flaga_woj", "ISO_woj", "stolica_woj", "logo_województwa", "tablice_rejestr", "urzwoj", "herb_woj", "mapa_woj", "urzmar", "liczba_pow_ziemskich", "kolor", "rok", "nazwa_województwa" oraz "ludność_woj".

Województwo dolnośląskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw, ze stolicą we Wrocławiu. Zostało utworzone w 1999 roku z ziem poprzednich województw wrocławskiego, legnickiego, jeleniogórskiego, wałbrzyskiego i części leszczyńskiego oraz kaliskiego. Województwo to jest położone na południowym zachodzie Polski, obejmuje zachodnią część historycznego Śląska, czyli większość Dolnego Śląska, a także ziemię kłodzką, wschodnie Łużyce Górne oraz niewielki skrawek historycznej Saksonii (Bogatynia i okolice).

Historia

Województwa z lat 1975-1998 z granicą obecnego województwa dolnośląskiego

Województwo dolnośląskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• jeleniogórskiego (w całości)
• legnickiego (w całości)
• wałbrzyskiego (w całości)
• wrocławskiego (w całości)
• kaliskiego (gminy powiatu oleśnickiego: Dziadowa Kłoda, Międzybórz, Syców)
• leszczyńskiego (gminy powiatu górowskiego)

Geografia

Mapa fizyczna województwa

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 19 946,74 km², co stanowi 6,4% powierzchni Polski.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. dolnośląskim lasy obejmowały powierzchnię 591,3 tys. ha, co stanowiło 29,6% jego powierzchni. 9,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych.

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z:

• Czechami (z krajami hradeckim, libereckim, ołomunieckim i pardubickim) na długości 410,8 km na południu
• Niemcami (z krajem związkowym Saksonią) na długości 76,0 km na zachodzie

oraz z województwami:

• lubuskim na długości 224,4 km na północnym zachodzie
• opolskim na długości 193,7 km na wschodzie
• wielkopolskim na długości 218,4 km na północy

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo dolnośląskie obejmuje fragmenty Niziny Środkowoeuropejskiej (makroregiony: Nizina Śląsko-Łużycka, Nizina Południowowielkopolska, Obniżenie Milicko-Głogowskie, Wał Trzebnicki i Nizina Śląska) oraz Masywu Czeskiego (makroregiony: Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe i Sudety Wschodnie).

Położenie historyczne

Teren województwa obejmuje większą część Dolnego Śląska, ziemię kłodzką, wschodnie Łużyce Górne oraz skrawek Saksonii.

Topografia

Topografia województwa

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 190 km, to jest 1°42′31″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 208 km, co w mierze kątowej daje 2°58′40″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

• północny: 51°48′17″ szer. geogr. N – pn.-wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 612/263 (powiat głogowski),
• południowy: 50°05′46″ szer. geogr. N – słupek graniczny nr 88/2 (powiat kłodzki),
• zachodni: 14°49′02″ dług. geogr. E – łuk Nysy Łużyckiej pomiędzy słupkami granicznymi nr 3P a nr 4P (powiat zgorzelecki),
• wschodni: 17°47′42″ dług. geogr. E – wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 296/1 (powiat oleśnicki).

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 248,4 m n.p.m.) – 74,7% województwa leży poniżej 300 m n.p.m. a 0,5% powyżej 1000 m n.p.m.

Najwyższym punktem jest wierzchołek Śnieżki – 1603 m n.p.m.
Najniższym punktem jest dno doliny Odry w okolicy Dobrzejowic koło Głogowa – 69 m n.p.m.

Stosunki wodne

Sieć rzeczna województwa (kolor żółty – zlewisko M. Bałtyckiego, czerwony – M. Północnego, zielony – M. Czarnego)

Praktycznie w całości terytorium województwa dolnośląskiego położone jest w dorzeczu Odry (98,866% powierzchni województwa) należącej do zlewiska Morza Bałtyckiego. Pozostałe skrawki terytorium leżą w dorzeczu Łaby (1,130%) należącej do zlewiska Morza Północnego i dorzeczu Dunaju (0,004%) należącego do zlewiska Morza Czarnego.

Duże rzeki: Odra oraz jej dopływy Barycz, Bóbr z Kwisą, Bystrzyca, Kaczawa, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Oława, Ślęza i Widawa.

Największym jeziorem jest Jezioro Kunickie – 0,95 km² wchodzące w skład Pojezierza Legnickiego. Największym sztucznym zbiornikiem wodnym jest Jezioro Mietkowskie utworzone w 1986 roku na Bystrzycy – 9,29 km². W pn.-wsch. części województwa zlokalizowany jest wielki zespół Stawów Milickich – ok. 77 km² z m.in. Janem, Niezgodą, Rudym, Słonecznym Górnym Stawem, Stawem Słupickim Dużym i największym Grabownicą o powierzchni 2,83 km².

Klimat

• 
  Średnia roczna temperatura
• 
  Średnia temperatura stycznia (najzimniejszego miesiąca)
• 
  Średnia temperatura lipca (najcieplejszego miesiąca)

Średnia roczna temperatura w województwie wynosi 7,7 °C (biorąc pod uwagę wyłącznie część nizinną – do 300 m n.p.m. temperatura ta wzrasta do 8,2 °C). W najzimniejszym miesiącu (styczeń) temperatura średnia wynosi -3,2 °C (w części nizinnej -2,9 °C), a w najcieplejszym (lipiec) osiąga 17,3 °C (17,9 °C). Średnia roczna suma opadu atmosferycznego wynosi 595,2 mm (568,9 mm w części nizinnej). W najsuchszym miesiącu (styczeń) suma opadu wynosi 30,0 mm (28,9 mm), a w najwilgotniejszym (lipiec) osiąga 82,0 mm (79,0 mm). Średni roczny współczynnik suchości wynosi dla całego województwa 0,8, a dla części nizinnej 0,7.

• 
  Średnia roczna suma opadu atmosferycznego
• 
  Średnia suma opadu atmosferycznego stycznia (najsuchszego miesiąca)
• 
  Średnia suma opadu atmosferycznego lipca (najwilgotniejszego miesiąca)
• 
  Średni roczny współczynnik suchości

Bogactwa naturalne

Skały powierzchniowe

Województwo jest jednym z bardziej zasobnych w surowce mineralne regionów Polski. Tradycje górnictwa sięgają początków XII w. Większość znanych z kraju rodzajów kopalin występuje właśnie tu co związane jest z mozaikową, urozmaiconą budową geologiczną Sudetów i ich przedgórza. Kopaliny województwa dolnośląskiego dzielą się na: energetyczne, metaliczne, chemiczne i skalne.

Złoża kopalin

Kopaliny energetyczne
Małe złoża gazu ziemnego eksploatowane są w regionie Góra – Żmigród – Milicz, złoża węgla kamiennego znajdujące się w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym przestano ostatecznie eksploatować w 2000 r., natomiast złoża węgla brunatnego położone są w zach. części województwa, a eksploatuje się je obecnie jedynie w Kopalni Węgla Brunatnego Turów.

Kopaliny metaliczne
Z udokumentowanych 14 złóż rud miedzi wydobycie prowadzi się w 6 z nich w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Rudy niklu pozyskiwano z okolic Ząbkowic Śląskich i praktycznie są na wyczerpaniu, a ostatnie złoża przestano eksploatować w 1983 r. Złoto w Polsce pozyskiwano wyłącznie z terenu Dolnego Śląska z okolic Złotego Stoku, Lwówka Śląskiego, Złotoryi i Legnicy. Obecnie koncentracje złota mają minimalne znaczenie gospodarcze. Arsen z okolic Złotego Stoku zaprzestano wydobywać w 1960 r. Rudy cyny z Gór Izerskich ze względu na niską jakość rudy nie są obecnie eksploatowane.

Kopaliny chemiczne
Baryty i fluoryty nie są obecnie wydobywane, a ostatnie kopalnie tych minerałów zamknięto w końcu lat 90. XX w. Pokłady gipsów i anhydrytów udokumentowane w okolicach Lwówka Śląskiego i Bolesławca wydobywa się obecnie w dwóch kopalniach. Jedyne udokumentowane złoże halitu znajduje się w Sieroszowicach.

Kopaliny skalne
Obecnie eksploatuje się na potrzeby przemysłu kamieni budowlanych i drogowych magmowe skały plutoniczne (granitoidy, gabra) i wulkaniczne (bazalty, porfiry, melafiry), skały osadowe (piaskowce, szarogłazy, wapienie i dolomity) i skały metamorficzne (gnejsy, amfibolity, serpentynity, marmury). Jedynie w województwie dolnośląskim eksploatuje się bloczne granity, sjenity, gabra, melafiry, amfibolity, serpentynity, hornfelsy i marmury dolomityczne.

Granitoidy wydobywa się w masywie strzegomskim, strzelińskim, karkonoskim i strefie Niemczy. Wystąpienia gabra znajdują się w okolicach Sobótki, Braszowic i Nowej Rudy.

Administracja i polityka

Samorząd

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Dolnośląskiego, składający się z 36 radnych. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Wrocław.

Marszałkowie Województwa Dolnośląskiego:

Nr	Marszałek województwa	Okres urzędowania
		od	do
1	Jan Waszkiewicz (AWS)	1 stycznia 1999	2001
2	Emilian Stańczyszyn (UW)	2001	2003
3	Henryk Gołębiewski (SLD)	31.01.2003	25.08.2004
4	Paweł Wróblewski (PiS)	25.08.2004	7.12.2006
5	Andrzej Łoś (PO)	7.12.2006	3.03.2008
6	Marek Łapiński (PO)	3.03.2008	1.12.2010
7	Rafał Jurkowlaniec (PO)	1.12.2010	12.02.2014
8	Cezary Przybylski (PO)	13.02.2014

Administracja rządowa

Budynek Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Dolnośląski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Wrocław, gdzie znajduje się Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu. Działają także 3 delegatury urzędu w Jeleniej Górze, Legnicy i Wałbrzychu.

Lp.		Rejonizacja delegatur administracji rządowej	Miasta i powiaty regiony
	1	Wałbrzych	Świdnica, Kłodzko, Dzierżoniów, Ząbkowice Śląskie.
	2	Legnica	Głogów, Jawor, Lubin, Polkowice, Złotoryja.
	3	Jelenia Góra	Bolesławiec, Kamienna Góra, Lubań, Lwówek Śląski, Zgorzelec.

Rejonizacja delegatur Urzędu Województwa Dolnośląskiego obejmuje dawne tereny województwa:

1. wałbrzyskiego
2. legnickiego
3. jeleniogórskiego.

Wojewodowie Dolnośląscy:

Nr	Wojewoda	Okres urzędowania		Premier
		od	do
1	Witold Krochmal (-)	04.01.1999	22.10.2001	Jerzy Buzek
2	Ryszard Nawrat (SLD-UP)	22.10.2001	21.03.2003	Leszek Miller i Marek Belka
3	Stanisław Łopatowski (-)	31.03.2003	21.12.2005
4	Krzysztof Grzelczyk (PiS)	21.12.2005	29.11. 2007	Kazimierz Marcinkiewicz
				Jarosław Kaczyński
5	Rafał Jurkowlaniec	29.11.2007	1.12. 2010	Donald Tusk
6	Aleksander Skorupa	28.12.2010	11.03. 2014
7	Tomasz Smolarz	12.03.2014

Podział administracyjny

Województwo dolnośląskie jest podzielone na 26 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu. Dane dotyczące powiatów według stanu z 30 czerwca 2014 r.. Wyróżniono miasta na prawach powiatu.

Powiat	Powierzchnia (km²)	Liczba ludności (30 czerwca 2014)	Gęstość zaludnienia (osób/km²)	Ludność miejska (%)
bolesławiecki	1303,26	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 90 295	69	48,5
dzierżoniowski	478,34	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 104 285	218	81,3
głogowski	443,06	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 90 194	204	76,4
górowski	738,11	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 36 321	49	41,8
jaworski	581,25	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 51 949	89	56,2
Jelenia Góra	109,22	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 81 640	747	100,0
jeleniogórski	628,21	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 65 069	104	45,8
kamiennogórski	396,13	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 44 824	113	58,5
kłodzki	1643,37	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 164 155	100	64,4
Legnica	56,29	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 101 768	1808	100,0
legnicki	744,60	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 54 929	74	32,3
lubański	428,30	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 55 919	131	63,1
lubiński	711,99	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 106 437	149	75,0
lwówecki	709,94	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 47 120	66	50,7
milicki	715,01	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 37 286	52	31,5
oleśnicki	1049,74	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 106 167	101	58,3
oławski	523,73	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 75 869	145	63,6
polkowicki	779,93	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 63 185	81	59,0
strzeliński	622,27	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 44 322	71	33,5
średzki	703,68	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 52 543	75	17,8
świdnicki	742,89	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 160 658	216	69,1
trzebnicki	1025,55	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 83 176	81	37,0
Wałbrzych	84,70	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 117 264	1384	100,0
wałbrzyski	430,22	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 57 620	134	65,6
wołowski	675,00	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 47 475	70	52,9
Wrocław	293,00	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 633 105	2161	100,0
wrocławski	1116,15	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 129 576	116	15,2
ząbkowicki	801,75	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 67 614	84	44,9
zgorzelecki	838,11	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 92 799	111	68,4
złotoryjski	575,45	style="text-align: right" class="tabela-liczba" data-sort-value="&." | 44 893	78	49,7

Podregiony statystyczne

Województwo dolnośląskie składa się z 4 podregionów statystycznych (GUS) – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

• podregion jeleniogórski (kod 3.5.02.01) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 8 powiatów: Jelenia Góra, powiat bolesławiecki, powiat jaworski, powiat jeleniogórski, powiat kamiennogórski, powiat lubański, powiat lwówecki, powiat zgorzelecki oraz powiat złotoryjski
• podregion legnicko-głogowski (kod 3.5.02.02) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 5 powiatów: Legnica, powiat głogowski, powiat górowski, powiat legnicki, powiat lubiński oraz powiat polkowicki
• podregion wałbrzyski (kod 3.5.02.03) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 5 powiatów: Wałbrzych, powiat dzierżoniowski, powiat kłodzki, powiat świdnicki, powiat wałbrzyski oraz powiat ząbkowicki
• podregion wrocławski (kod 3.5.02.04) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 8 powiatów: Wrocław, powiat milicki, powiat oleśnicki, powiat oławski, powiat strzeliński, powiat średzki, powiat trzebnicki, powiat wołowski oraz powiat wrocławski

Urbanizacja

Miasta województwa dolnośląskiego w granicach administracyjnych

Rynek we Wrocławiu

Rynek w Wałbrzychu

Rynek w Legnicy

Rynek w Jeleniej Górze

Największymi miastami są: Wrocław, Wałbrzych, Legnica i Jelenia Góra.

W województwie dolnośląskim jest 91 miast, w tym 4 miasta na prawach powiatów.

1. Wrocław (miasto na prawach powiatu) 2. Wałbrzych (miasto na prawach powiatu) 3. Legnica (miasto na prawach powiatu) 4. Jelenia Góra (miasto na prawach powiatu) 5. Bardo 6. Bielawa 7. Bierutów 8. Bogatynia 9. Boguszów-Gorce 10. Bolesławiec 11. Bolków 12. Brzeg Dolny 13. Bystrzyca Kłodzka 14. Chocianów 15. Chojnów 16. Duszniki-Zdrój 17. Dzierżoniów 18. Gryfów Śląski 19. Góra 20. Głogów 21. Głuszyca 22. Jawor 23. Jaworzyna Śląska 24. Jedlina-Zdrój 25. Jelcz-Laskowice 26. Kamienna Góra 27. Karpacz 28. Kowary 29. Kudowa-Zdrój 30. Kąty Wrocławskie

31. Kłodzko 32. Leśna 33. Lubawka 34. Lubań 35. Lubin 36. Lubomierz 37. Lwówek Śląski 38. Lądek-Zdrój 39. Mieroszów 40. Milicz 41. Mirsk 42. Międzybórz 43. Międzylesie 44. Niemcza 45. Nowa Ruda 46. Nowogrodziec 47. Oborniki Śląskie 48. Oleśnica 49. Olszyna 50. Oława 51. Piechowice 52. Pieszyce 53. Pieńsk 54. Piława Górna 55. Polanica-Zdrój 56. Polkowice 57. Prochowice 58. Plik:POL Prusice COA.svg Prusice 59. Przemków 60. Radków 61. Siechnice

62. Sobótka 63. Stronie Śląskie 64. Strzegom 65. Strzelin 66. Syców 67. Szczawno-Zdrój 68. Szczytna 69. Szklarska Poręba 70. Ścinawa 71. Środa Śląska 72. Świdnica 73. Świebodzice 74. Świeradów-Zdrój 75. Świerzawa 76. Trzebnica 77. Twardogóra 78. Wiązów 79. Wleń 80. Wojcieszów 81. Wołów 82. Wąsosz 83. Węgliniec 84. Zawidów 85. Zgorzelec 86. Ziębice 87. Ząbkowice Śląskie 88. Złotoryja 89. Złoty Stok 90. Żarów 91. Żmigród

Demografia

Dane z 30 czerwca 2014 r.:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	2 908 457	100	1 509 822	52	1 398 635	48
powierzchnia	19 946,74 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	146		76		70

Religia

Wnętrze Kościoła Pokoju w Świdnicy

Gospodarka

Największe centrum handlowe w Polsce - Aleja Bielany w Bielanach Wrocławskich

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. dolnośląskiego wynosił 138,3 mld zł, co stanowiło 8,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 47,4 tys. zł (113,1% średniej krajowej), co plasowało dolnośląskie na 2. miejscu względem innych województw. Według Eurostat w 2009 r. PKB na 1 mieszkańca woj. dolnośląskiego, według zestandaryzowanego parytetu siły nabywczej, wynosiło 61,9% średniego PKB w Unii Europejskiej, natomiast PKB województwa bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło w 2009 r. 37,9% średniego PKB Unii (8900 euro na mieszkańca wobec średniej w Unii 23500 euro).

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. dolnośląskim wynosiła 89,3 mld zł, co stanowiło 9,1% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w dolnośląskim wynosiła 13,0 mld zł, co stanowiło 8,1% tej sprzedaży Polski.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. dolnośląskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3584,44 zł brutto, co lokowało je na 4. miejscu względem wszystkich województw.

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 156,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,4% do aktywnych zawodowo, w końcu stycznia 2014 stopa bezrobocia wynosiła 13,8%, natomiast w końcu października 2014 - 10,6%.

Według danych z 2011 r. 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. dolnośląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji).

Na terenie województwa działają specjalne strefy ekonomiczne.

W województwie działa siedemnaście browarów: Spiż, Doctor Brew, Stu Mostów, Profesja, Genius Loci, Złoty Pies i Prost we Wrocławiu, Widawa w Chrząstawie Małej, Lwówek w Lwówku Śląskim, Browarnia w Sobótce-Górce, Jamrozowa Polana w Dusznikach-Zdrój, Jedlinka w Jedlinie-Zdrój, Probus w Oławie, Miedzianka w Miedziance, Rebelia w Ząbkowicach Śląskich, Roch w Nowych Rochowicach i Craft Browar Świdnica w Świdnicy.

W budowie są browary w Gogołowicach, Jeleniej Górze, Wojanowie, Wojcieszowie (Browar Wojcieszów), Dzierżoniowie, Legnicy, Lubaniu, Lubiążu (Browar Klasztorny), Zawonii, Ratowicach (Browar Ratowicki), dwa w Oleśnicy i we Wrocławiu (Piwnica Świdnicka).

We Wrocławiu znajduje się wytwórnia napojów alkoholowych – Akwawit Polmos Wrocław.

W województwie dolnośląskim znajduje się największa w Polsce ilość upraw kukurydzy. Uprawia się także zboża, głównie pszenicę, jęczmień oraz pszenżyto, a także chmiel, rzepak, rzepik, jabłka, porzeczki, truskawki i tytoń. Na terenie województwa znajduje się 9 winnic.

Na liście produktów tradycyjnych znajdują się 44 produkty z województwa dolnośląskiego.

Transport

Transport drogowy

Autostrada A4 z wiaduktu zjazdu w Pietrzykowicach koło Kątów Wrocławskich w kierunku zachodnim

Autostrada A8

Autostrada A18

Droga ekspresowa S8 w okolicach Oleśnicy

Zjazd do Przedwojowa

Drogi krajowe w województwie dolnośląskim

Droga	Trasa	Obecna długość w województwie [km]	Uwagi
3E65	Świnoujście – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Polkowice – Lubin – Legnica – Bolków – Jelenia Góra – Jakuszyce – granica państwa z Czechami	165
S3E65	Świnoujście – Goleniów – Szczecin A6 (węzeł „Rzęśnica”) – ... – Szczecin A6 (węzeł „Klucz”) – Parnica – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – A4 (Legnica) – Bolków – Lubawka – granica państwa z Czechami	0	planowana
A4E40	granica państwa z Niemcami – Jędrzychowice – Krzyżowa – Legnica – Wrocław – Opole – Gliwice – Katowice – Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa – granica państwa z Ukrainą	194
5	Świecie – Bydgoszcz – Gniezno – Poznań – Leszno – Wrocław – Bolków – Kamienna Góra – Lubawka – granica państwa z Czechami	175
S5	A1 (Grudziądz) – Bydgoszcz – Poznań – Leszno – A8 (Wrocław)	0	planowana
8E67	granica państwa z Czechami – Kudowa-Zdrój – Kłodzko – Wrocław – Oleśnica – Syców – Kępno – Wieluń – Bełchatów – Piotrków Trybunalski – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Radzymin – Wyszków – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Białystok – Augustów – Budzisko – granica państwa z Litwą	115
A8E67	autostradowa obwodnica Wrocławia na odcinku A4 – Psie Pole	22	cała w obrębie województwa
S8E67	Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – ... – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Choroszcz S19	57
12	granica państwa z Niemcami – Łęknica – Drożów 3 – Głogów – Leszno – Jarocin – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Zwoleń – Puławy – Lublin – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą	48
15	Trzebnica – Milicz – Krotoszyn – Jarocin – Września – Gniezno – Strzelno – Inowrocław – Toruń – Ostróda	49
18E36	granica państwa z Niemcami – Olszyna – Golnice – Krzyżowa	21
A18E36	granica państwa z Niemcami – Olszyna – A4	5	w budowie
25	Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica	28
30	4 (węzeł „Zgorzelec”) – Lubań – Gryfów Śląski – Pasiecznik – Jelenia Góra	67	cała w obrębie województwa
33	Kłodzko – Międzylesie – Boboszów – granica państwa z Czechami	45	cała w obrębie województwa
34	Świebodzice – Dobromierz	9	cała w obrębie województwa
35	granica państwa z Czechami – Golińsk – Mieroszów – Wałbrzych – Świebodzice – Świdnica – Wrocław	91	cała w obrębie województwa
36	Prochowice – Lubin – Rawicz – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski	70
39	Łagiewniki – Strzelin – Brzeg – Namysłów – Kępno	41
46	Kłodzko – Nysa – Opole – Lubliniec – Częstochowa – Szczekociny	21
94	4 (węzeł „Zgorzelec”) – Bolesławiec – Krzywa – Chojnów – Legnica – Prochowice – Wrocław – Brzeg – Opole – Strzelce Opolskie – Toszek – Pyskowice – Bytom – Będzin – Sosnowiec – Dąbrowa Górnicza – Olkusz – Kraków 7 – ... – Kraków 4 – Targowisko 4	214
98	5 (Wrocław) – (Długołęka) 8	25	cała w obrębie województwa

Transport kolejowy

Dworzec kolejowy Wrocław Główny

Tunel pod Małym Wołowcem, widok od strony Jedliny Zdroju

Wiadukt kolejowy w Ludwikowicach Kłodzkich

Wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim

Największą stacją pasażerską jest Wrocław Główny, stanowiący punkt Wrocławskiego węzła kolejowego.

Na trasach kolejowych w Sudetach znajdują się obiekty inżynieryjne, np. Tunel pod Małym Wołowcem, Tunel pod Sajdakiem, Tunel w Świerkach, Czarny Most w Nowej Rudzie, wiadukt w Ludwikowicach Kłodzkich, wiadukt kolejowy w Lewinie Kłodzkim.

Linie kolejowe (normalnotorowe) czynne

Uwaga: długość linii i lata budowy podane kursywą dotyczą wyłącznie odcinka w granicach województwa dolnośląskiego

• 14 Łódź – Głogów – Forst (dł. 36,8 km; bud. w latach 1846-1858)
• 132 Bytom – Wrocław (dł. 29,3 km; bud. 1842-1856)
• 137 Katowice – Legnica (dł. 114,8 km; bud. 1844-1874)
• 143 Kalety – Wrocław (bud. 1868-1884)
• 181 Herby Nowe – Oleśnica (bud. 1871-1926)
• 271 Wrocław – Poznań (uruchomiona w październiku 1856)
• 273 Wrocław – Szczecin (bud. 1844-1877)
• 274 Wrocław – Görlitz (dł. 201,0 km; bud. 1842-1868)
• 275 Wrocław – Gubinek (bud. 1844-1875)
• 276 Wrocław – Lichkov (dł. 136,1 km; bud. 1871-1926)
• 277 Opole – Wrocław (uruchomiona w październiku 1909)
• 278 Węgliniec – Zgorzelec (dł. 26,1 km; bud. 1846-1847)
• 279 Lubań Śląski – Węgliniec (dł. 21,1 km; uruchomiona we wrześniu 1865)
• 281 Oleśnica – Chojnice (bud. 1875-1894)
• 282 Miłkowice – Jasień (bud. 1845-1900)
• 285 Wrocław – Jedlina-Zdrój (dł. 82,2 km; bud. 1884-1904)
• 286 Wałbrzych – Kłodzko
• 289 Legnica – Rudna Gwizdanów (dł. 39,1 km; bud. 1869-1871)
• 290 Mikułowa – Bogatynia (dł. 32,5 km; bud. 1875-1962)
• 291 Wałbrzych – Meziměstí
• 292 Jelcz – Wrocław (dł. 28,8 km; bud. 1912-1922)
• 295 Węgliniec – Horka (dł. 12,9 km; uruchomiona w czerwcu 1874)
• 308 Jelenia Góra – Kamienna Góra
• 311 Jelenia Góra – Jakuszyce
• 326 Wrocław – Trzebnica (dł. 19,7 km; uruchomiona w grudniu 1886)
• 349 Święta Katarzyna-Wrocław (dł. 18,8 km; uruchomiona w styczniu 2000, linia towarowa)
• 355 Ostrów Wlkp. – Grabowno Wielkie (bud. 1912-1922)

Koleje wąskotorowe (nieczynne)

Dawna stacja kolei wąskotorowej w północnej części Wrocławia

• Zittau – Bogatynia Wąskotorowa – Heřmanicé 15,8 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1884; rozebrana 2004
• Przedkowice – Milicz Wąskotorowa – Sulmierzyce 23,1 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1894; rozebrana 2004
• Żmigród Wąskotorowa – Przedkowice 7,5 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1894; rozebrana 2004
• Trzebnica Gaj – Przedkowice 18,6 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1895; rozebrana 2004
• Wrocław Główny Wąskotorowa – Trzebnica Gaj 26,0 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1898; rozebrana 1970
• Kamieniec Ząbkowicki – Byczeń – Złoty Stok 11,8 km; 1000 mm; 1 tor; bud. 1900; normalnotorowa od 1911
• Bogatynia Wąskotorowa – Turoszów Wąskotorowa 6,0 km; 750 mm; 1 tor; bud. 1910; rozebrana 2004

Tabor kolejowy

SA109

SA135

Województwo dolnośląskie jest właścicielem 26 pojazdów zakupionych przez Urząd Marszałkowski.

Seria	Typ	Numery	Liczba	Producent	Użytkownik	Źródło
EN57	5B/6B	1542	1	Pafawag	brak
EN57AL	5B/6B	1501, 1938	2	Pafawag	Koleje Dolnośląskie
EN57AKD	5B/6B	1937	1	Pafawag	Koleje Dolnośląskie
SA109	212M	003 ÷ 004	2	Kolzam	Koleje Dolnośląskie
SA106	214M	011	1	Pesa	Koleje Dolnośląskie
SA135	214Mb	001 ÷ 003	9	Pesa	Koleje Dolnośląskie
		004 ÷ 009		ZNTK „Mińsk Mazowiecki”	Koleje Dolnośląskie
SA132	218Ma	002	1	Pesa	Koleje Dolnośląskie
SA134	218Md	003 ÷ 007	8	Pesa	Koleje Dolnośląskie
		023 ÷ 025		ZNTK „Mińsk Mazowiecki”	Koleje Dolnośląskie

Transport lotniczy

Hala strefy ogólnodostępnej w terminalu T2 portu lotniczego Wrocław-Strachowice

• międzynarodowy port lotniczy Wrocław-Strachowice z pasem 2500/60m
• międzynarodowe lotnisko Lubin z pasem 1000/30m

Telekomunikacja

Strefa numeracyjna; numer kierunkowy.

• Wrocław – 71
• Wałbrzych – 74
• Jelenia Góra – 75
• Legnica – 76

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie dolnośląskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się we Wrocławiu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999.

Flora i fauna

Flora

Zanokcica klinowata

Cis Henrykowski - najstarsze drzewo w Polsce

Bogata szata roślinna obejmuje swym zasięgiem zarówno niżowe typy środowisk jak grądy, bory sosnowe, acydofilne dąbrowy, jak i górskie i podgórskie zbiorowiska roślinne (murawy kserotermiczne, łąki halne, ciepłolubne buczyny storczykowe, jaworzyny). Na terenie województwa występuje szereg roślin, mających tu jedyne stanowiska w kraju. Są to: dzwonek brodaty, tojad sudecki, skalnica bazaltowa, dzwonek karkonoski, gnidosz sudecki, przytulia sudecka, zanokcica ciemna, zanokcica serpentynowa, zanokcica klinowata, koleantus delikatny, zmienka górska, turzyca patagońska, cyklamen purpurowy, mieczyk błotny. Oprócz tego, szereg gatunków ma w województwie swoje centrum występowania w kraju. Są to: szafirek miękkolistny, śnieżyca wiosenna, przytulia stepowa, lindernia mułowa, kruszczyk Muellera, kruszczyk połabski, kruszczyk siny, śniedek cienkolistny, zdrojek błyszczący, kukułka bzowa i zaraza bladokwiatowa

Paprotniki

Widłaki:
widłakowce – wroniec widlasty, widłaczek torfowy, widłak goździsty, widłak jałowcowaty, widlicz alpejski, widlicz spłaszczony, widlicz Isslera, widlicz Zeillera, widlicz cyprysowy
widliczkowce – widliczka ostrozębna
porybliny – poryblin jeziorny.

Skrzypy:
skrzypowce – skrzyp olbrzymi, skrzyp leśny, skrzyp łąkowy, skrzyp polny, skrzyp bagienny, skrzyp błotny, skrzyp gałęzisty, skrzyp zimowy, skrzyp pstry, skrzyp pośredni.

Paprocie:
nasięźrzałowce – nasięźrzał pospolity, podejźrzon rutolistny, podejźrzon księżycowy, podejźrzon marunowy
długoszowce – długosz królewski
rozpłochowate – włosocień delikatny
paprotkowce – zmienka górska; orlica pospolita; zaproć górska, zachylnik błotny, zachyłka oszczepowata; zanokcica północna, zanokcica skalna, zanokcica zielona, zanokcica serpentynowa, zanokcica murowa, zanokcica klinowata, zanokcica ciemna, zanokcica kończysta, zanokcica niemiecka, języcznik zwyczajny; wietlica samicza, wietlica alpejska, paprotnica krucha, paprotnica sudecka, rozrzutka alpejska, rozrzutka brunatna, pióropusznik strusi; paprotnik ostry, paprotnik kolczysty, paprotnik Brauna, nerecznica grzebieniasta, nerecznica samcza, nerecznica krótkoostna, nerecznica pośrednia, nerecznica górska, nerecznica szerokolistna, cienistka trójkątna, cienistka Roberta; podrzeń żebrowiec; paprotka zwyczajna, paprotka przejściowa, paprotka Mantona
salwiniowce – salwinia pływająca; azolla karolińskaⁱ, azolla paprotkowaⁱ.

Nasienne

Iglaste:
sosnowce – jodła pospolita, daglezja zielonaⁱ, świerk pospolity, modrzew japońskiⁱ, modrzew europejskiⁱ, sosna Banksaⁱ, sosna wejmutkaⁱ, sosna czarnaⁱ, sosna zwyczajna, sosna błotna, kosodrzewina; cyprysik groszkowyⁱ, cyprysik Lawsonaⁱ, żywotnik zachodniⁱ, jałowiec pospolity
cisowce – cis pospolity.

Okrytonasienne:
grzybieniowce – grzybienie białe, grzybienie północne^†, grążel żółty
pieprzowce – kopytnik pospolity, kokornak powojnikowy
rogatkowce – rogatek sztywny, rogatek krótkoszyjkowy
jaskrowce – mak piaskowy, mak wątpliwy, mak polny, mak lekarskiⁱ, kokorycz pusta, kokorycz wątła, kokorycz drobna^†, kokorycz pełna, dymnica pospolita, dymnica różowa, dymnica drobnokwiatowa; berberys pospolity, mahonia pospolitaⁱ; ciemiernik białyⁱ, ciemiernik zielonyⁱ, rannik zimowyⁱ, czarnuszka damasceńskaⁱ, czarnuszka polnaⁱ, czarnuszka siewnaⁱ, pełnik europejski, zdrojówka rutewkowata, czerniec gronkowy, knieć błotna, tojad pstry, ostróżeczka polnaⁱ, ostróżeczka ogrodowaⁱ, ostróżeczka wschodnia^i†, zawilec koronowyⁱ, zawilec wielkokwiatowy, zawilec gajowy, zawilec żółty, przylaszczka pospolita, sasanka otwarta, sasanka wiosenna, sasanka łąkowa, sasanka zwyczajna, powojnik prosty, powojnik pnącyⁱ, miłek szkarłatnyⁱ, miłek letniⁱ, miłek jesiennyⁱ, włosienicznik wodny, włosienicznik tarczowaty, włosienicznik pędzelkowaty, włosienicznik krążkolistny, włosienicznik skąpopręcikowy, włosienicznik rzeczny, ziarnopłon wiosenny, jaskier wielki, jaskier płomiennik, jaskier bulwkowy, jaskier jadowity, jaskier polnyⁱ, jaskier rozłogowy, jaskier sardyński, jaskier wielokwiatowy, jaskier gajowy, jaskier kaszubski, jaskier różnolistny, jaskier kosmaty, jaskier ostry, mysiurek drobny, orlik pospolity, rutewka orlikolistna, rutewka mniejsza, rutewka wąskolistna, rutewka żółta
skalnicowce – uwroć wodna, rojownik pospolity, rozchodnik alpejski, rozchodnik białyⁱ, rozchodnik kaukaskiⁱ, rozchodnik ostry, rozchodnik owłosiony, rozchodnik ościsty, rozchodnik sześciorzędowy, rozchodnik wielki, różeniec górski; wywłócznik kłosowy, wywłócznik okółkowy; porzeczka agrestⁱ, porzeczka alpejska, porzeczka czarna, porzeczka zwyczajnaⁱ, porzeczka dzika, porzeczka skalna; tawułka Dawidaⁱ, śledziennica naprzeciwlistna, śledziennica skrętolistna, skalnica darniowa, skalnica mchowata, skalnica naprzeciwlistna, skalnica śnieżna, skalnica trójpalczasta, skalnica ziarenkowata, skalnica zwodnicza
winoroślowce – winobluszcz zaroślowyⁱ, winorośl właściwaⁱ
dławiszowce – trzmielina brodawkowata, trzmielina pospolita, dziewięciornik błotny

Fauna

Bezkręgowce

Zanclognatha zelleralis

Przez teren województwa przechodzą granice zasięgów wielu gatunków, i tak: północne, izolowane populacje tworzą pająk Chiracanthium elegans, świdrzyk łamliwy, wij Glomeris guttata, obrostka murówka – prawdopodobnie wymarła, pomrowiec nakrapiany i modraszek dafnid. Południowe populacje tworzą gatunki arktyczne, m.in. poczwarówka północna – prawdopodobnie wymarła i muchówka Rhamphomya caudata. Z reliktów glacjalnych należy wymienić motyla Ectoedemia woolhopiella spotykanego w Karkonoszach i Górach Izerskich. Z gatunków karpackich, osiągających w Sudetach Wschodnich zachodnie granice swoich zasięgów należą, m.in. 8 gatunków ślimaków, np. pomrów błękitny i ślimak Lubomirskiego, czy biegacz Pterostichus negligens. Z bezkręgowców wapniolubnych wymienić należy równonoga Cylisticus convexus, piramidkę naskalną znalezioną na Miłku i świdrzyka ozdobnego z kamieniołomów w okolicach Żelazna. Do gatunków, znanych jedynie z pojedynczych stanowisk należą m.in. motyle Zanclognatha zelleralis i Aplota kadeniella z Ostrzycy, ryjkowce Ceutorhynchus niyazzi spod Głogowa i Ceutorhynchus leprieuri z Wrocławia i Masywu Śnieżnika, chrząszcz Anommatus pannonicus z Wrocławia oraz prapierścienica jaskiniowa z Jaskini Radochowskiej. Stwierdzono także nieliczne endemity jak owad bezskrzydły Onychiurus paxi z Gór Bystrzyckich, skąposzczet Trichodrilus spelaeus i obunóg Crangonyx paxi znane jedynie spod Kletna oraz skoczogonek Oncopodura reyersdorfensis stwierdzony jedynie w Jaskini Radochowskiej. Warto również wspomnieć o gatunkach o ograniczonym zasięgu w Polsce, które na terenie województwa niestety wymarły – perłoródka rzeczna czy niepylak apollo.

Kręgowce

Muflon

Suseł moręgowany

Czapla purpurowa

Sokół wędrowny

Żołna zwyczajna

Jaszczurka murowa

Głowacz pręgopłetwy

Kręgowce województwa dolnośląskiego są bogato reprezentowane. Występuje tu 77 gatunków ssaków (w tym 21 gatunków nietoperzy), 360 gatunków ptaków (z czego 200 gatunków tu gniazduje, a 29 gatunków ptaków występujących w województwie to gatunki zagrożone wyginięciem wpisane do polskiej Czerwonej Księgi), 9 gatunków gadów, 15 gatunków płazów i 52 gatunki ryb (w tym 11 introdukowanych).
gatunek: † – wymarły, r - reintrodukowany, i – introdukowany, zawleczony, kursywą oznaczono gatunki nierozradzające się (w tym ptaki nielęgowe), małą czcionką gatunki rzadko, nieregularnie zalatujące/zachodzące

Ssaki:
owadożerne – jeż wschodni, jeż zachodni; kret europejski; zębiełek karliczek, rzęsorek mniejszy, rzęsorek rzeczek, ryjówka aksamitna, ryjówka górska, ryjówka malutka
nietoperze – podkowiec mały; mopek, mroczek pozłocisty, mroczek późny, nocek Alkatoe, nocek Bechsteina, nocek Brandta, nocek duży, nocek łydkowłosy, nocek Natterera, nocek orzęsiony, nocek rudy, nocek wąsatek, borowiaczek, borowiec wielki, karlik drobny, karlik malutki, karlik większy, gacek brunatny, gacek szary, mroczek posrebrzany
gryzonie – wiewiórka pospolita, suseł moręgowany^r; smużka leśna; bóbr europejski^r; chomik europejski^†; nutriaⁱ; karczownik, karczownik mniejszy, nornica ruda, nornik bury, nornik północny, nornik zwyczajny, darniówka pospolita, piżmakⁱ; koszatka leśna, popielica szara, orzesznica leszczynowa; mysz polna, mysz leśna, mysz zielna, mysz zaroślowa, badylarka pospolita, mysz domowaⁱ, szczur śniadyⁱ, szczur wędrownyⁱ
zajęczaki – królik europejskiⁱ, zając szarak
drapieżne – wilk szary, jenot azjatyckiⁱ, lis rudy; niedźwiedź brunatny; wydra europejska, kuna domowa, kuna leśna, borsuk europejski, łasica pospolita, gronostaj europejski, norka europejska^†, norka amerykańskaⁱ, tchórz zwyczajny; szop praczⁱ; ryś euroazjatycki^r, żbik^†
parzystokopytne – muflonⁱ, kozica północnaⁱ; dzik; łoś euroazjatycki, sarna europejska, jeleń szlachetny, danielⁱ.

Ptaki:
nury – nur rdzawoszyi, nur czarnoszyi, nur lodowiec
perkozy – perkozek zwyczajny, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkoz rogaty, perkoz zausznik
rurkonose – nawałnik burzowy, nawałnik duży
pelikanowe – pelikan różowy, pelikan kędzierzawy; bąk zwyczajny, bączek zwyczajny, ślepowron zwyczajny, czapla modronosa, czapla złotawa, czapla nadobna, czapla biała, czapla siwa, czapla purpurowa; ibis kasztanowaty, warzęcha zwyczajna; kormoran zwyczajny, kormoran mały; bocian czarny, bocian biały
flamingowe – flaming różowy
blaszkodziobe – łabędź niemy, łabędź czarnodzioby, łabędź krzykliwy, gęś zbożowa, gęś krótkodzioba, gęś białoczelna, gęś mała, gęgawa, śnieżyca mała, bernikla kanadyjskaⁱ, bernikla białolica, bernikla obrożna, bernikla rdzawoszyja, kazarka egipskaⁱ, kazarka rdzawa, ohar, mandarynkaⁱ, świstun zwyczajny, krakwa, cyraneczka zwyczajna, cyraneczka karolińska, krzyżówka, rożeniec zwyczajny, cyranka zwyczajna, płaskonos zwyczajny, hełmiatka zwyczajna, głowienka zwyczajna, czerniczka, podgorzałka zwyczajna, czernica, ogorzałka zwyczajna, edredon zwyczajny, lodówka, markaczka zwyczajna, uhla zwyczajna, gągoł, bielaczek, szlachar, nurogęś, sterniczka zwyczajna, sterniczka jamajskaⁱ
szponiaste – trzmielojad zwyczajny, kania czarna, kania ruda, bielik zwyczajny, ścierwnik, sęp płowy, sęp kasztanowaty, gadożer zwyczajny, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, błotniak stepowy, błotniak łąkowy, jastrząb zwyczajny, krogulec zwyczajny, myszołów zwyczajny, kurhannik, myszołów włochaty, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzeł cesarski, orzeł przedni, orzełek włochaty; rybołów zwyczajny
sokołowe – pustułka zwyczajna, kobczyk zwyczajny, drzemlik, kobuz, sokół skalny, raróg zwyczajny, białozór, sokół wędrowny
grzebiące – jarząbek zwyczajny, cietrzew zwyczajny, głuszec zwyczajny^r, kuropatwa zwyczajna, przepiórka zwyczajna, bażant zwyczajnyⁱ
żurawiowe – wodnik zwyczajny, kropiatka, zielonka, derkacz zwyczajny, kokoszka zwyczajna, łyska zwyczajna; żuraw zwyczajny, żuraw stepowy
dropie – strepet, hubara arabska, drop zwyczajny
siewkowe – ostrygojad zwyczajny; szczudłak zwyczajny, szablodziób zwyczajny; kulon zwyczajny; żwirowiec łąkowy, żwirowiec stepowy; sieweczka rzeczna, sieweczka obrożna, mornel, siewka złota, siewnica, czajka towarzyska, czajka zwyczajna; biegus rdzawy, piaskowiec, biegus malutki, biegus mały, biegus długoskrzydły, biegus arktyczny, biegus krzywodzioby, biegus morski, biegus zmienny, biegus płaskodzioby, biegus płowy, batalion, bekasik, bekas kszyk, bekas dubelt, szlamiec długodzioby, słonka zwyczajna, rycyk, szlamnik zwyczajny, kulik mniejszy, kulik cienkodzioby, kulik wielki, brodziec śniady, krwawodziób, brodziec pławny, kwokacz, brodziec piegowaty, samotnik, łęczak, terekia, brodziec piskliwy, brodziec plamisty, kamusznik zwyczajny, płatkonóg szydłodzioby, płatkonóg płaskodzioby; wydrzyk tęposterny, wydrzyk ostrosterny, wydrzyk długosterny, wydrzyk wielki; mewa orlica, mewa czarnogłowa, mewa mała, mewa obrożna, mewa śmieszka, mewa delawarska, mewa siwa, mewa żółtonoga, mewa srebrzysta, mewa białogłowa, mewa romańska, mewa blada, mewa siodłata, mewa trójpalczasta, rybitwa krótkodzioba, rybitwa wielkodzioba, rybitwa czubata, rybitwa różowa, rybitwa rzeczna, rybitwa popielata, rybitwa białoczelna, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, rybitwa białoskrzydła
stepówki – pustynnik zwyczajny
gołębiowe – gołąb skalnyⁱ, siniak, grzywacz, sierpówka, turkawka zwyczajna
kukułkowe – kukułka czubata, kukułka zwyczajna
sowy – płomykówka zwyczajna; syczek zwyczajny, puchacz zwyczajny, puchacz śnieżny, sowa jarzębata, sóweczka zwyczajna, pójdźka zwyczajna, puszczyk zwyczajny, puszczyk uralski^†, uszatka zwyczajna, uszatka błotna, włochatka zwyczajna
lelkowe – lelek zwyczajny; jerzyk zwyczajny
kraskowe – zimorodek zwyczajny; żołna zwyczajna; kraska zwyczajna^†
dzioborożcowe – dudek
dzięciołowe – krętogłów zwyczajny, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł zielony, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, dzięcioł białoszyi, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, dzięciołek, dzięcioł trójpalczasty
wróblowe – kalandra szara, dzierlatka zwyczajna, lerka, skowronek zwyczajny, górniczek zwyczajny; brzegówka zwyczajna, dymówka, oknówka zwyczajna; świergotek polny, świergotek drzewny, świergotek łąkowy, świergotek rdzawogardły, siwerniak, świergotek nadmorski, pliszka żółta, pliszka cytrynowa, pliszka górska, pliszka siwa; jemiołuszka zwyczajna; pluszcz zwyczajny; strzyżyk zwyczajny; płochacz pokrzywnica, płochacz halny; drozdaczek ciemny, drozd obrożny, kos zwyczajny, drozd oliwkowy, drozd rdzawy, drozd rdzawogardły, drozd czarnogardły, kwiczoł, drozd śpiewak, droździk, paszkot; rudzik, słowik szary, słowik rdzawy, podróżniczek, kopciuszek zwyczajny, pleszka zwyczajna, pokląskwa, kląskawka zwyczajna, białorzytka zwyczajna, nagórnik zwyczajny, muchołówka szara, muchołówka mała, muchołówka białoszyja, muchołówka żałobna; pokrzewka aksamitna, jarzębatka, piegża, cierniówka, gajówka, kapturka; wójcik, świstunka żółtawa, świstunka górska, świstunka leśna, pierwiosnek, świstunka iberyjska, piecuszek; mysikrólik zwyczajny, zniczek; świerszczak zwyczajny, strumieniówka, brzęczka; tamaryszka, wodniczka, rokitniczka, łozówka, trzcinniczek zwyczajny, trzciniak zwyczajny, zaganiacz zwyczajny; wąsatka; raniuszek zwyczajny; sikora uboga, czarnogłówka zwyczajna, czubatka europejska, sosnówka, modraszka zwyczajna, sikora lazurowa, bogatka zwyczajna; kowalik zwyczajny; pomurnik; pełzacz leśny, pełzacz ogrodowy; remiz zwyczajny; wilga zwyczajna; gąsiorek, dzierzba czarnoczelna, srokosz, dzierzba rudogłowa^†; sójka zwyczajna, sroka zwyczajna, orzechówka zwyczajna, wieszczek, kawka zwyczajna, gawron, wrona siwa, czarnowron, kruk zwyczajny; szpak zwyczajny, pasterz; wróbel zwyczajny, mazurek, wróbel skalny^†, śnieżka zwyczajna; zięba zwyczajna, jer, kulczyk zwyczajny, osetnik zwyczajny, dzwoniec zwyczajny, szczygieł, czyż zwyczajny, makolągwa zwyczajna, rzepołuch, czeczotka zwyczajna, czeczotka tundrowa, krzyżodziób modrzewiowy, krzyżodziób świerkowy, dziwonia zwyczajna, łuskowiec, gil zwyczajny, grubodziób zwyczajny; trznadel zwyczajny, cierlik, głuszek, ortolan, trznadel czubaty, trznadelek, potrzos zwyczajny, trznadel czarnogłowy, potrzeszcz; poświerka zwyczajna, śnieguła zwyczajna.

Gady:
żółwie – żółw błotny^r, żółw ozdobnyⁱ
łuskonośne – jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, jaszczurka murowaⁱ; padalec zwyczajny; zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty; żmija zygzakowata.

Płazy:
płazy ogoniaste – salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, traszka górska
płazy bezogonowe – kumak nizinny; grzebiuszka ziemna; ropucha szara, ropucha zielona, ropucha paskówka; rzekotka drzewna; żaba jeziorkowa, żaba wodna, żaba śmieszka, żaba trawna, żaba moczarowa.

Ryby:
minogokształtne – minóg morski^†, minóg rzeczny, minóg strumieniowy
jesiotrokształtne – jesiotr ostronosy^†
węgorzokształtne – węgorz europejski
śledziokształtne – aloza^†
karpiokształtne – brzana pospolita, karpⁱ, karaś pospolity, karaś srebrzystyⁱ, amur białyⁱ, kiełb pospolity, kiełb białopłetwy, lin, różanka pospolita, leszcz, krąp, rozpiór, certa, płoć, wzdręga, świnka pospolita, tołpyga białaⁱ, tołpyga pstraⁱ, boleń pospolity, słonecznica pospolita, strzebla potokowa, jelec pospolity, jaź, kleń, ciosa^†, ukleja pospolita, piekielnica^†, czebaczek amurskiⁱ; koza pospolita, koza dunajska, koza złotawa, piskorz; śliz pospolity
sumokształtne – sumik karłowatyⁱ; sum pospolity
szczupakokształtne – szczupak pospolity
stynkokształtne – stynka^†
łososiokształtne – lipień pospolity, lipień bajkalski^i†, głowacicaⁱ, pstrąg źródlanyⁱ, łosoś szlachetny^†, troć wędrowna, pstrąg potokowy, pstrąg tęczowyⁱ
dorszokształtne – miętus pospolity
ciernikokształtne – cierniczek północny, ciernik
skorpenokształtne – głowacz białopłetwy, głowacz pręgopłetwy
okoniokształtne – bass słonecznyⁱ; okoń pospolity, jazgarz, sandacz pospolity.

Ochrona środowiska

Śnieżne Kotły

„Piekło” na Szczelińcu Wielkim

W województwie znajdują się:

• 2 parki narodowe
  • Karkonoski Park Narodowy będący jednocześnie rezerwatem biosfery UNESCO
  • Park Narodowy Gór Stołowych
• 67 rezerwatów przyrody, w tym:
  • 46 rezerwatów leśnych
  • 12 rezerwatów florystycznych
  • 7 rezerwatów torfowiskowych
  • 6 rezerwatów faunistycznych
  • 5 rezerwatów krajobrazowych
  • 4 rezerwaty przyrody nieożywionej
• 12 parków krajobrazowych
• 20 obszarów chronionego krajobrazu
• 3100 pomników przyrody (w tym 36 głazów narzutowych)
• 114 użytków ekologicznych
• 15 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych

oraz wiele obszarów objętych programem Natura 2000.

Turystyka

Zamek Książ w Wałbrzychu

Stary Ratusz we Wrocławiu

Zamek Czocha

Zamek Piastowski w Legnicy

Zamek Grodno

Zamek w Bolkowie

Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim

Opactwo Cystersów w Henrykowie

Świątynia Wang w Karpaczu

Bazylika św. Jadwigi w Legnickim Polu

Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krzeszowie

Największym miastem jest Wrocław – stolica województwa i historyczna stolica całego Śląska. W mieście znajduje się Hala Stulecia wpisana na listę UNESCO i uznany za pomnik historii Zespół historycznego centrum Wrocławia, oraz wiele innych zabytków i atrakcji jak np. Panorama Racławicka, Wrocławska Fontanna, Ogród Japoński, najstarszy i największy w Polsce Ogród Zoologiczny, Ogród Botaniczny.

Na liście UNESCO znajdują się również Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze.

Województwo słynie z bardzo dużej liczby zamków (99) i pałaców (kilkaset): Pałac w Bagieńcu, Pałac w Bagnie, Zamek w Bardzie, Pałac w Biskupicach Podgórnych, Zamek Bolczów, Zamek w Bolkowie, Pałac w Bożkowie, Pałac w Bukowcu, Zamek w Chobieni, Zamek w Chocianowcu, Pałac w Chocianowie, Zamek Chojnik, Zamek Piastowski w Chojnowie, Zamek Cisy, Pałac w Chwalimierzu, Dwór Czarne w Jeleniej Górze, Zamek w Czerninie Górnej, Pałac Czettritzów w Strudze, Zamek Czocha, Pałac w Dąbrowicy, Pałac w Dobrocinie, Pałac w Gaworzycach, Zamek w Goli Dzierżoniowskiej, Zamek w Gorzanowie, Zamek w Gościszowie, Zamek Grodno, Zamek Grodziec, Zamek Gryf, Zamek w Górze, Zamek Homole, Dwór w Janowicach Wielkich, Zamek w Jaworze, Pałac Jedlinka, Zamek w Jelczu-Laskowicach, Zamek Grodztwo w Kamiennej Górze, Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim, Zamek Karpień, Zamek w Karpnikach, Zamek w Kliczkowie, Zamek w Kłaczynie, Pałac w Kobierzycach, Pałac w Komarnie, Pałac Kornów w Pawłowicach, Pałac w Kraskowie, Pałac w Krobielowicach, Pałac królewski we Wrocławiu, Książ, Zamek Książąt Głogowskich, Pałac w Krzyżowej, Zamek Piastowski w Legnicy, Zamek Leśna, Zamek w Leśnicy, Zamek w Lipie, Pałac w Łagowie, Pałac w Łomnicy, Zamek w Międzylesiu, Pałac klasycystyczny w Miliczu, Pałac w Miłkowie, Dwór w Mniszkowie, Pałac i Pałac-szpital w Mokrzeszowie, Pałac w Mrowinach, Pałac barona von Münchhausena w Szalejowie Dolnym, Pałac w Mysłakowicach, Pałac Niemitz w Wojcieszowie, Zamek Niesytno, Pałac w Niwnicach, Pałac w Nowiźnie, Zamek Nowy Dwór, Pałac w Ocicach, Zamek oleśnicki, Zameczek w Opolnicy, Pałac w Osetnie, Zamek Owiesno, Pałac Paulinum w Jeleniej Górze, Zamek w Płakowicach, Zamek Podskale, Zamek w Prochowicach, Pałac w Przyborowie, Zamek w Przystroniu, Zamek Quingenburg, Dwór w Radomierzu, Zamek Radosno, Zamek w Radłówce, Pałac w Radomierzycach, Zamek Rajsko, Zamek w Ratnie Dolnym, Zamek Rogowiec, Zamek w Rokitnicy, Pałac w Roztoce, Pałac w Roztoczniku, Zamek w Rybnicy, Pałac Schaffgotschów w Cieplicach, Pałac Schaffgotschów we Wrocławiu, Pałac w Skale, Zamek Sobieskich w Oławie, Zamek Sobótka-Górka, Pałac w Staniszowie, Zamek Stary Książ, Pałac w Stolcu, Zamek w Stoszowicach, Zamek Szczerba, Pałac w Szczodrem, Zamek Topacz w Ślęzie, Pałac w Trzebieszowicach, Zamek w Urazie, Zamek w Warcie Bolesławieckiej, Pałac w Warmątowicach, Zamek Wleń, Pałac w Wojanowie, Pałac w Wojanowie-Bobrowie, Zamek Wojnowice, Zamek w Wołowie, Pałac w Zabardowicach, Zamek w Ząbkowicach Śląskich, Zamek Kapitanowo w Ścinawce Średniej, Zamek w Świeciu, Zamek Świny, Zamek w Żmigrodzie.

Godne uwagi są też Twierdza Kłodzko, Twierdza Srebrnogórska, Wambierzyce, Legnickie Pole, Oleśnica Mała, Sokołowsko, Opactwo Cystersów w Lubiążu, Opactwo Cystersów w Krzeszowie, Opactwo Cystersów w Henrykowie, Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku, Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda, Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu, Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej, Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, Kaplica Czaszek w Czermnej, Świątynia Wang, Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu oraz związane z historią II wojny światowej – sztolnie kompleksu Riese, niemiecki obóz koncentracyjny Groß-Rosen, Niemiecki cmentarz wojenny i Park Pokoju w Nadolicach Wielkich.

W województwie dolnośląskim znajduje się najwięcej w Polsce uzdrowisk:

• Cieplice Śląskie-Zdrój
• Czerniawa-Zdrój
• Długopole-Zdrój
• Duszniki-Zdrój
• Jedlina-Zdrój
• Kudowa-Zdrój
• Lądek-Zdrój
• Polanica-Zdrój
• Przerzeczyn-Zdrój
• Szczawno-Zdrój
• Świeradów-Zdrój

Bardzo licznie odwiedzana przez turystów jest Jaskinia Niedźwiedzia w Masywie Śnieżnika.

Województwo posiada trzy skocznie narciarskie: na Kruczej Skale, Orlinek i Karpatka.

Szlaki turystyczne:

• Szlak Zamków Piastowskich
• Szlak Historii i Tradycji Wrocławia
• Szlak dookoła Wrocławia im. doktora Bronisława Turonia
• Szlak Cysterski
• Szlak Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej (Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej)
• Dolnośląska Droga św. Jakuba
• Sudecka Droga św. Jakuba
• Główny Szlak Sudecki

Filmy

Ulica Miernicza we Wrocławiu - często wykorzystywana przez filmowców

Na Dolnym Śląsku nakręcono trylogię polskich komedii – „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć”. W Lubomierzu znajduje się Muzeum Kargula i Pawlaka, a w podwrocławskich Dobrzykowicach domy Kargula i Pawlaka.

Na Dolnym Śląsku nakręcono m.in. filmy „Baza ludzi umarłych”, „Krzyż walecznych”, „Gdzie jest generał...”, „Zaraza”, „Mniejsze niebo”, „Wielki Szu”, „Wyjście awaryjne”, „Konsul”, „Nie ma zmiłuj”, „Randka w ciemno”, 80 milionów” oraz polski serial „Tajemnica twierdzy szyfrów”.

Co roku we wrześniu w Lądku-Zdrój odbywa się Przegląd Filmów Górskich im. Andrzeja Zawady.

Sport

Stadion Miejski we Wrocławiu

Piłka nożna

Najbardziej znanym klubem piłkarskim województwa jest Śląsk Wrocław – Mistrz Polski 1977, 2012, zdobywca Pucharu Polski 1976, 1987 i zdobywca Superpucharu Polski 1987, 2012, znajdujący się obecnie na dziewiątym miejscu w tabeli wszech czasów ekstraklasy i rozgrywający mecze na Stadionie Miejskim we Wrocławiu.

Inne sporty

• Każdego roku we wrześniu w stolicy województwa – Wrocławiu odbywa się Wrocław Maraton.
• Każdego roku w pierwszą sobotę sierpnia miasto Szklarska Poręba organizuje w Karkonoszach Maraton Karkonoski.
• Każdego roku w czerwcu miasto Boguszów-Gorce organizuje ultramaraton Sudecka Setka.
• Od 2013 roku miasta Stronie Śląskie i Lądek-Zdrój organizują w lipcu w Sudetach Bieg Siedmiu Szczytów (najdłuższy w Polsce – 215 km).
• Od 2014 roku miasto Karpacz organizuje w marcu w Karkonoszach Zimowy Ultramaraton Karkonoski o długości 52 km.

Regiony partnerskie

Lista regionów z którymi samorząd województwa podjął współpracę, podpisał umowę partnerską:

• Saksonia – od 17.09.1999
• Alzacja – od 17.12.1999
• Dolna Saksonia – od 24.08.2000
• Västmanland – od 22.09.2001
• Ringkjøbing – od 24.10.2001
• Obwód Dniepropietrowski – od 27.09.2002
• Kraj Liberecki – od 25.02.2003
• Kraj Pardubicki – od 22.04.2003
• Obwód Kirowohradzki – od 24.06.2003
• Obwód Leningradzki – od 15.08.2003
• Kraj hradecki – od 16.10.2003
• Emilia-Romania – od 10.09.2004
• West Midlands – od 21.10.2004
• Styria – od 4.04.2005
• Kraj Ołomuniecki – deklaracja o współpracy 26.09.2001
• Connecticut – deklaracja o współpracy 20.10.2003
• Kastylia-León – list intencyjny 28.06.2004
• Kraj Basków – list intencyjny 21.07.2006

Zobacz też

• Dawna flaga województwa (2001-2008)
• Księga henrykowska

Linki zewnętrzne

• polskie tablice rejestracyjne w Wikisource
• Dolnośląski Urząd Wojewódzki
• Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego
• Zabytki Dolnego Śląska
• Województwo dolnośląskie w liczbach